Dali was mijn grootste misser Operatie enige afdoende middel tegen HD Het leven is vaak een hel, helaas Oceaan wordt ruiger varia Lode Pemmelaar jaagt op handtekeningen Hoe moet je dat nu zeggen? De Noordelijke Atlantische Oceaan wordt ruiger. In het midden van de jaren tachtig waren de golven er gemid deld 25 procent hoger dan in de jaren zestig. Nieuwe onder zoeken lijken aan te tonen, zo weet New Scientist te melden, dat de toppen van de golven aan het eind van de jaren tach tig zelfs 50 procent hoger waren. Kr is tevens bewijs dat stormgolven zo'n 10 procent hoger zijn geworden. Deze ontdekkingen hebben al gevolgen gehad voor olieplat forms in de Noordzee, die nu met langere poten zijn uitgerust. De oorzaak van de toegenomen onrust van de oceaan is onbe kend. Golven worden door harde wind opgezweept, maar er is geen corresponderende toename van hardere wind ge weest. Een mogelijk verklaring is aanhoudend wind uit één richting. Daarvoor zijn wel aanwijzingen. (GPDi door Sikke Doele Lode Pemmelaar (50), beel dend kunstenaar te Leeu warden, houdt er een opmerke lijke liefhebberij op na: hij ver zamelt handtekeningen van be kende collega's. Hij heeft er nu zo'n vierhonderd. Picasso, Mi- ró. Marcel Duchamp, Henry Moore, Francis Bacon, Christo, Kounellis, Yoko Ono, Keith Ha ring. M. C. Escher - noem maar op. „En van Rob Scholte, die verzamelt ze zelf ook." „Mijn grootste misser is Salva dor Dali geweest. Het was op een opening in museum Boymans, in 1968 of zo, waar hij plotseling kwam opdagen. Ik stond een halve meter van hem vandaan, maar ik had geen papiertje bij me. Toen ik eindelijk iets had waar hij zijn handtekening op kon zetten, was hij al afgevoerd. Jammer dat ik hem niet heb, want nou is-ie dood. En hij was niet moeilijk te benaderen." De collectie is tot in de puntjes verzorgd - geen verrassing voor wie Pemmelaars eigen perfectio nistische werk kent. Elke hand tekening is opgeplakt op een vel karton. Daar omheen enkele re- produkties en zo mogelijk een fo to van de kunstenaar. Verder de envelop plus eventuele begelei dende brief, als het contact met de kunstenaar schriftelijk is ge weest. En dat is voor het meren deel het geval. Maar toch heeft hij ook tal van kunstenaars uit zijn verzameling persoonlijk ontmoet. De verzameling valt in twee de len uiteen. De eerste serie hand tekeningen stamt uit de jaren 1958-1960. tijdens zijn middel bare schooltijd in Rotterdam, en de tweede van na 1988. „Toen ik in 1960 naar de akademie ging ide Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag) ben ik er mee opgehou den. Ik vond het een kinderach tige hobby. Het moest maar af gelopen zijn. Maar toen ik in 1988 naar Leeuwarden verhuis de. vond ik ineens het oude pak met handtekeningen terug en ik dacht: ach, waarom zou ik er niet weer eens mee beginnen?" Zo is de collectie de laatste vier jaar stevig uitgebreid. „Het begon op school. De hele klas verzamelde handtekenin gen. Van voetballers vooral. Faas Wilkes, Abe Lenstra en zo. Maar dat zei mij niet zoveel. Ik wilde wat anders. Jazzmusici leek mij wel wat. Dus schreef ik brieven, dat moest via impresa rio's. Maar dat lukte niet. Jazz musici schrijven niet. Ze waren waarschijnlijk ook nooit thuis, altijd op tournee. Alleen van Sidney Bechet kreeg ik ant woord." Verjaardag „In 1958 ging ik naai1 de Wereld tentoonstelling in Brussel. Dat was de eerste keer dat ik een overzicht van moderne kunst zag. Ik dacht: ik moet die schil ders hebben, joh. Adressen kreeg ik van musea. Kees van Dongen was de eerste die ik bin nen had. Die vond het als oud- Rotterdammer wel leuk dat een jongen uit Rotterdam om zijn handtekening vroeg." „Soms moest ik een paar keer schrijven voor ik een reactie kreeg. Van sommigen hoorde ik nooit iets. Chagall heb ik vijf keer geschreven, maar hij deed het niet. Ik stuurde vaak felicita ties met hun verjaardag. Dan zijn ze wat vrolijker dan anders, dacht ik." Zo kreeg hij in die tijd de handtekening van Bart van der Leek (overleden in 1958) en de Zero-kunstenaar Piero Man- zoni (in 1963 overleden) die in dertijd nog tamelijk onbekend was Picasso, Braque, Zadkine, Morandi. Gabo. Severini, Ko- koschka, Bissière - ze bleken al lemaal heel toegankelijk. Bij zonder zijn ook de autogram men van Jean Puy en Charles Camoin, de enige impressionis ten die toen nog in leven waren. Bij sommige kunstenaars ging hij op bezoek. De vroegere Stijl kunstenaar Vilmos Huszar bij voorbeeld. die in Harderwijk woonde, heeft hij vele malen be zocht. „Elke zomer ging ik een dagje naar hem toe. Hij maakte toen realistische stillevens. Zijn Stijl-tijd noemde hij Spielerei. Scheldbrief Dat. had je veel bij die gasten, de moderne kunst die ze in hun jeugd hadden gemaakt was een grap geweest. Het werd anders toen die kunst in de oorlog ver boden werd. Na de bevrijding kreeg de moderne kunst daar door nieuwe impulsen." Nu hij opnieuw is begonnen, gaat hij voortvarender te werk dan vroeger. Als hij geen reactie krijgt, belt hij op. Cobra-kunste naar Pierre Alechinsky belde hij eens om tien uur 's avonds. Die werd erg kwaad, want hij lag al in bed. En korte tijd later kreeg hij een woedende scheldbrief uit Brussel. „U bent een ellendeling, ik ben helemaal niet verplicht om uw handtekeningenmanie te bevredigen. U bent tyranniek. grof en onmatig", schreef Ale chinsky. Hij besloot zijn brief met „Je ne vous salue pas" (Ik groet u niet) enzijn handteke ning. „Een opvliegend type", grijnst Lode Pemmelaar, „maar het is wel een van de meest uit voerige reacties die ik heb gekre gen." Van de Belgische schilder Geor ge Vantongerloo ontving hij een zonderlinge brief. Die had wei nig op met andere kunstenaars en waarschuwde: „Ik voel mij verplicht u te zeggen dat er zich veel oplichters en parasieten on der mijn zogenaamde confrères bevinden." Karei Appel wilde zijn handtekening niet op een blanco stuk papier zetten omdat hij bang was dat het bij verval singen van zijn werk zou kunnen worden gebruikt. Hij zette zijn naam op een ansichtkaart. Van Keith Haring uit New York kreeg hij een erg sympathieke reactie. „I hope this is o.k.", schreef hij bij zijn handtekening. Pemmelaar: „Die heb ik in 1989 gekregen, vlak voor zijn dood. Heel aardig, een schat van een jongen." De Canadese schilder Alex Colville vond het erg leuk een brief uit Leeuwarden te krij gen, want daar was hij in 1945 als bevrijder geweest. „Francis Bacon, dat was een ein deloos getelefoneer met zijn ga lerie. Maar twee jaar geleden ben ik met de galeriehoudster naar zijn huis gereden en heeft zij zijn handtekening gekregen. Ik ben zelf niet mee naar binnen ge weest, hij was toen al ziek." De Engelsen zijn het meest inschik kelijk. „Je krijgt altijd ant woord. Ze zijn heel beleefd. De Italianen zijn het moeilijkst. Misschien werken de Italiaanse posterijen ook heel slecht." Als hij op reis is, gaat hij ook vaak naar het atelier van een kunste naar. Hoe uitgebreider een collectie is. hoe begeriger een verzamelaar wordt. ..Het probleem is nu: wie heb je niet. Van sommigen gaat het niet meer, die zijn inmiddels dood. Beuys heb ik niet en War hol evenmin. Rauschenberg moet ik bijvoorbeeld nog heb ben, en Jasper Johns. En Stella, misschien lukt dat nog omdat hij een deel van het nieuwe Gro ninger Museum heeft ontwor pen." Of hij Willem de Kooning nog aan zijn collectie kan toevoegen, is twijfelachtig. De oud-Rotter dammer. die als verstekeling naar New York ging en daar we reldberoemd werd. heeft tot nu toe niet gereageerd. „Na veel speuren heb ik een vrouw gevon den, die eens per week bij hem komt. Maar ik heb gehoord dat hij de ziekte van Alzheimer heeft, dus ik denk niet dat het er nog inzit." Misvorming heup een kwelling voor de hond verbeterd. We denken dat dat komt door de hokrust die de honden hebben gehad." Bij Biogenix leggen ze zich in tussen niet neer bij het nega tieve oordeel van de Utrechtse universiteit. Algemeen direc teur Van Hees: „Ik kan de uit slag niet rijmen met de stroom positieve reacties die we van die renartsen en eigenaren krijgen. We zijn bezig met een landelijke enquête onder 300 dierenartsen. U denkt toch niet dat wij zo'n duur wetenschappelijk onder zoek laten doen als wij niet vol doende aanwijzingen hebben dat het produkt werkt. We voe len ons in de hoek gezet door de universiteit." Kunstheup Volgens Hazewinkel is opereren de enige serieuze optie. De bek kenkanteling die de Berner Sen- nenhond Bas heeft ondergaan, wordt in de kliniek gemiddeld één keer per week uitgevoerd. „Je kunt er op korte termijn goede resultaten mee boeken. Hoewel het een zware operatie is. is het voor de hond nauwelijks belastend. Voor de portemonnee van de eigenaar geldt dat helaas niet. De ingreep kost 1500 gul den per heup. Een echt radicale oplossing is het inzetten van een kunstheup. Dat gebeurt onge veer vier keer per jaar." Belangrijkste wapen bij het te rugdringen van HD blijft voor alsnog een verantwoord fokbe- leid. In de praktijk kan het ko pen van een rashondje dat voort komt uit HD-vrije ouders toch nog op een teleurstelling uitlo pen: Fokken met HD-vrije hon den, geeft geen garantie dat de nakomelingen ook HD-vrij zul len zijn. Hoewel HD in beginsel een erfe lijke afwijking is, spelen ook uit wendige invloeden een rol. Bij voorbeeld groeisnelheid, li chaamsgewicht, spierontwikke- ling, beweging en voeding. Hier door kan de mate van misvor ming bij honden met erfelijke aanleg sterk verschillen. Overmatige voeding en te veel en te wild bewegen is vragen om problemen bij jonge honden met HD-aanleg. Zeker bij grotere rassen is een hond van een paar maanden al best aan de maat. Mensen beseffen niet dat je ei genlijk nog met een baby te ma ken hebt. Omdat er nog rek in de kapsels en banden zit, moet je het hondje niet forceren door lange wandelingen te maken. Mensen die horen dat hun hond HD heeft, schrikken zich vaak rot omdat de afwijking het beeld oproept van een invalide hond met ondraaglijke pijnen. Dat is gelukkig lang niet altijd het ge val. Veel honden kunnen prima leven met HD. door Charles Hasselman Heupdysplasie is nog altijd het schrikbeeld voor veel hondebezitters. Onderzoek heeft aangetoond dat bij som mige rassen ten minste drie kwart van het aantal volwassen viervoeters afwijkingen aan de heupen heeft. Is daar wat aan te doen? De fabrikant van het dit voorjaar op de markt gebrachte middel HD-Ex meent van wel. Volgens de faculteit Dierge neeskunde van de Utrechtse universiteit is de werkzaam heid ervan niet aangetoond en geldt opereren nog steeds als enige serieuze optie, als verant woorde voeding, looptraining en voldoende hokrust geen re sultaten opleveren. Diepbedroefd kijkend zit Bas. een Berner Sennenhond van ruim een jaar. op de verpleegaf- deling van de kliniek voor kleine huisdieren van de Utrechtse Universiteit. De hond heeft een ingrijpende operatie aan zijn lin ker heup ondergaan. Bas' bek ken is op drie plaatsen doorge zaagd en met een roestvrijstalen strip opnieuw gefixeerd om de aansluiting van de dijbeenkop en heupkom te verbeteren. Het gaat nog niet van harte, maar twee dagen na deze forse ingreep staat Bas al weer op vier poten. Hij snuffelt zachtjes aan de hand van zijn behandelend geneesheer dr H.A.W. Hazewin kel en toont interesse om langs de witte jas van de orthopedisch chirurg de kennel uit te glippen. „Ja. het gaat goed met Bas", constateert Hazewinkel. „hij mag morgen naar huis." Bas is een van de naar schatting 200.000 honden in Nederland die lijden aan heupdysplasie, kort weg HD genoemd. Letterlijk be tekent het misvorming van de heup. De misvormingen ont staan doordat de dijbeenkop te veel speling heeft in de heup- kom. Bij een gezond heupge- Heupmisvormingen bij honden zijn in beginsel erfelijk. Maar overmatige voeding, te vroeg en te wild bewegen vergroten de kans op moeilijkheden. wricht wordt de gladde, bolron de kop van het dijbeen door ge wrichtskapsel, banden en om ringende spieren goed op zijn plaats gehouden in de voldoen de diepe kom van het bekken. De op het gewricht uitgeoefende krachten worden over het hele contactoppervlak tussen kop en kom verdeeld. Hebben kop en kom echter te veel speling, dan zal de kop de neiging hebben naar buiten te schieten. Gevolg is dat de kop slechts met een gedeelte van de kom in contact staat. Deze punt- belasting leidt tot beschadiging van het kraakbeen in het ge wricht niet alle nare gevolgen van dien. Uiteindelijk kunnen door de abnormale slijtage kop en kom afvlakken. In het ergste geval ontstaan botwoekeringen rond de kop en de kom. Voor de hond kan dit uiterst pijnlijk zijn. Erfelijk HD is in eerste instantie een erfe lijke afwijking, die vooral grote en middelgrote honden treft. Overigens niet alleen rashon den, maar die zijn door het door fokken met 'slechte' bloedlijnen wel het meest gevoelig. Door de jaren heen zijn er produkten op de markt verschenen die clai men verlichting te brengen. Bij voorbeeld Hokamix. Canipla- sine en Arthroluxyl. Afgelopen april kwam daar HD-Ex bij. Het wordt op de markt gebracht door Biogenix uit Rijswijk. Bij het Rijswijkse bedrijf zit een zware delegatie gereed om de tekst en uitleg te geven over de „unieke eigenschappen" van het middel, waarbij ook de uitvinder van HD-Ex. chiropractor R.A. van der Kuil. We kijken naar een op video opgenomen scène van het Tros-tv-programma Dieren manieren. Daarin vertelt een mevrouw enthousiast over haar Duitse herder Rodi die na een HD-Ex-kuur van een paar we ken in plaats van stram overeind te komen, weer vrolijk op springt. „Kijk naar het looppa troon". zegt Van der Kuil. „Bij het begin van de proef liep deze herder klassiek te zwabberen. Dat is gaandeweg een stuk min der geworden." Verbluffend HD-Ex bestaat onder meer uit azolopine, een fantasienaam voor een calciumconcentraat dat door middel van een vrie- sprocédé wordt gewonnen uit botten van jonge runderen. Ver der bevat het eiwitten, spoorele- menten. mineralen en vitami nen. Op zich niet wereldschok kend, erkent Van der Kuil. Het geheim zit 'm in de juiste verhou dingen. door de chiropractor al experimenterend ontdekt. Bio genix adviseert de HD-Ex-kuur 67.50 per maand) te combine ren met een looptraining. Dat heeft een positief effect op de spieren, waardoor de bloedcir culatie toeneemt, wat weer bevorderlijk schijnt te zijn voor het kalkgehalte van de botten. In het begin van 1991 verrichtte een team onder leiding van or thopedisch chirurg dr H.A.W. Hazewinkel in drie maanden een dubbelblind-experiment waar aan 30 honden meededen. De helft van de honden kreeg HD- Ex aan het voer toegevoegd, de andere helft (placebo-groep) niet. Alle honden verbleven in het pension van viervoetergoe roe M. Gaus en waren onderwor pen aan hetzelfde uitlaat-re- gime. Nu afloop van de proef verwijt Biogenix de universiteit gegoo chel met de cijfers. Onderzoeks leider Hazewinkel van de vak groep Geneeskunde Gezel schapsdieren is er in zijn werk kamer op de Utrechtse Uithof duidelijk over: „De werkzaam heid is niet aangetoond. Beide groepen waren in gelijke mate foto G PD Lode Pemmelaar met zijn verzameling handtekeningen van kunstenaars. WOENSDAG 16 SEPTEMBER 1992 Tournee Nana Mouskouri Nana Mouskouri door Els Smit Dat Nana Mouskouri Zo Gewoon Is Gebleven? Dat ze on danks haar status als wereld ster zo toegankelijk is? Dat ze, zoals Harry Belafonte over haar zei: 'Een cadeau aan de wereld is waar we met z'n allen heel dankbaar voor moeten zijn'? Of dat ze 'Een van de mooiste men sen is' die Justin Hay ward van de Moody Blues in ieder geval ooit heeft ontmoet? Het is waar schijnlijk allemaal waar. Deze week zingt ze in Nederland. Te gelijkertijd wordt haar geheel Engelstalige CD Only Love op de markt gebracht. Duizend excuses dat ze vijf mi nuten later dan afgesproken ver schijnt. Ga nou maar even zit ten. Even bijkomen. Per slot van rekening is ze pas twee uur gele den vanuit Parijs aangekomen en onmiddellijk daarna in be slag genomen door andere men sen. „Oh, maar dat zegt me niets. Je moet je energie op peil hou den. Daar geloof ik heilig in." Zullen we het dan eerst maar even hebben over haar CD. 'On ly love' staat erop, natuurlijk. Maar er staan ook nummers op die uit de pop-hoek afkomstig zijn, zoals 'Time after Time' van Cindy Lauper, 'Why Worry' van Mike Knopfler en 'The Power of Love' van Jennifer Rush. En, wat ook opvallend is: alle liedjes zijn Engelstalig. „Dat markeert een stadium in m'n ontwikkeling. Maar het be tekent in geen geval dat ik alleen nog Engelstalig zing. Op de ke per beschouwd ben ik pas laat met Engels begonnen. Ik ben heel erg een Europese zangeres: in Griekenland liggen m'n wor tels en toen ik enige bekendheid kreeg ben ik Duits en Frans gaan zingen. Engels kwam pas later. En toen ik ermee begon, was m'n Engels helemaal niet zo best. Maar ik heb me laten bij scholen." „Met succes kennelijk. Ik was welkom in Amerika. De CD die nu in Nederland uitkomt, ver kocht daar goed. Maar dat wil geenszins zeggen dat ik nu al leen in het Engels zing. Julio Iglesias heeft die keuze wel ge maakt. Die heeft besloten min der in het Spaans op te nemen. Ik zie het Engelstalige als een nieuwe stap in de ontdekkings reis. Net zoals die Gospel-CD die ik twee jaar geleden heb ge maakt. Het zijn nieuwe wegen en ik pas ze in in m'n repertoire." „En wat betreft de keuze van de liedjes. Er staan inderdaad songs op die door popsterren be roemd zijn gemaakt. Ik blijf jon ge mensen volgen. Er worden zulke mooie dingen gemaakt. Ik leer ook van ze. Het is je behoud om te blijven open staan voor wat er gebeurt. En weet je wat het is: als een lied succesvol is, dan zegt dat iets over degene die het zingt, maar het zegt ook iets over het lied: dat bevat Magie, het raakt iets in mensen." Hitlijsten - Toch zit er, wellicht, zelfs voor jou, een risico in om een nummer dat zo wordt geassocieerd met een bepaalde zanger te zingen. „Natuurlijk is dat een risico. Kijk. als Cindv Lauper nu nog op de hitlijsten had gestaan met 'Time after Time' had ik het niet in m'n haren gehaald om het op te nemen. Maar nu kan het: het is zo'n mooi lied, met zo'n goede tekst. Dat geldt ook voor 'The Power of Love'." - En nu kan ik eindelijk ook de tekst verstaan. „Dat heeft met leeftijd te maken. Het maakt een groot verschil of een meisje van twintig of een vrouw van vijftig een tekst brengt, Hoe simpel een tekst ook is: liefde vul je als je ouder bent anders in dan als je heel jong bent. Je hebt geleefd.jehebtduv gen meegemaakt: dat hoor een stem. je hoort het hoe mand met die emotie omgaat „En natuurlijk maken dezelfde emoties mee een. Vaak worden artiesU zien zoals ze op het toneel pen. Het ziet er allemaal uit en zo hoort het ook. Aai andere kant: artiesten zijn een beetje gekke mensen hebben geen doorsnee-leven, üj r dat al bestaat. Verlies - Iemand had van te voren leger, me gezegd: Nana zou een beer; down kunnen zijn. Een paarde gen geleden is de Nanny wri ""f haar twee kinderen overleden „Begrijp je het nou een beetje' Ik voel een vreselijk verlies D:( vrouw heeft vijfentwintig js voor mijn kinderen gezoq Voor hen was ze een tweede in» der. Maar voor mij was ze netzu goed een soort moeder. Zewasi voor m'n kinderen - en die zijii nu in de twintig, studeren Amerika en Engeland - maart was er ook voor mij. We haddei met z'n allen een relatie die niet zo vaak voorkomt, maar die me; minder sterk was dan menig sn !<)n dere relatie. Zij was het aan speelpunt voor ons alle drie. Ai SS! m'n dochter mij niet meer koa ad bereiken, vanwege tijdsverschi bijvoorbeeld, zei ze tegen has he Wil je tegen Mammie zeggö n, dat..." j a „Dat bedoel ik met: de emoties ni de diepte ken je. die zijn vanali s mensen. Alleen, de manier war rth, op: die is voor artiesten vaaka> nh; ders dan doorsnee. Omdat t «4 wilt zingen, omdat je met ra: lui ziek, met dat waarin je gok bent, ander? mensen wilt beis t ken. En als dat lukt. wil je dat' tin mee doorgaan, steeds verder i „Dat wat we nu hebben mee? nle maakt, is zo'n verlies. Tegel; 14 kertijd denk ik dat Nanny es 11 vervuld leven heeft gehad, "u te had zelf geen kinderen. Mijn k£ 3 i deren waren de hare. We hebbes 4 het gemerkt bij de begrafenis te waren zo veel mensen enertó ai muziek. Maar dat neemt rad ioi weg dat uit ons leven een stuk* ji weggevallen. Maar het vfr fe driet... Ik wilde deze toemeerad f. afzeggen. Integendeel: mua» s helpt mij ook om het te verre ken. Van kinds af aan is het MP te manier geweest om me te uiten t Stem „En ik weet dat de mensen te zij oppakken. Dat kan toch niet an- his ders? Ik zou er geen andere vff da klaring voor weten. Ik kan dl aardig zingen, maar dat kan» hei niet alleen zijn. En bovenras mu hou je het dan niet vol op stee» ?len dat zelfde hoge niveau," „Het moet iets in m'n stemaj-; iets dat ter hoogte van m'nk» verandert van een persoonlijs ervaring in iets dat een ervafcs van veel mensen is. Het levenz een hel, is dat althans vaak,»' teleurstellingen, verwachting die niet uitkomen, maar alW er de hoop en ook eigenlijk de kerheid dat ergens die lief» waar we naar snakken, Dat n ben we allemaal." „Ik ook. Ik zou het psycho-^ lyrisch kunnen laten verklare- Ik heb daar van af gezien --- meisje opgegroeid, met een thuis ook niet van alle kan -'- gesteund om het maar te drukken. Daarna in de r» nenwereld die ook de mu-« nog steeds is. leren blijven, proberen om beleefd J dat 1 zelf tot in al je vezels wee goed is. te doen. Je daarin®! haven: dat betekent: vechte kan dat ook niet altijd, nwJ| probeert het. Mensen herke zelfs dat. het kan niet anders Nana Mouskouri vandaag* dagin het Muziekcentrum burg m Utrecht, vrijdag hal in Kerkrade. zaterdag**? len in Rotterdam en zondag -n Congresgebouw m Den Haag

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1992 | | pagina 34