Russen stimuleren wapenindustrie
PZC
Bestuurlijke schandalen Limburg
tonen gebrek aan gedragscode
Communicatie-val
Japan exporteert
'smerige industrie'
naar buitenland
opinie en achtergrond
Overschakeling naar civiele produktie veel te duur
VRIJDAG 24 JULI 1992
door David Filipov, IPS
De Russische regering heeft
besloten de wapenindus
trie opnieuw te stimuleren. De
ze beslissing staat haaks op een
eerder voornemen om de wa
penindustrie om te vormen
voor civiele produktie. De
kwakkelende economie van de
federatie heeft echter dringend
geldinjecties nodig. Voor de
conversie van de wapenindus
trie is bovendien meer geld no
dig dan op dit moment voorhan
den is. Daarom is hervatting
van de wapenproduktie in Rus
sische ogen de meest voor de
hand liggende manier om snel
geld te verdienen.
De internationale gemeenschap
die op het punt staat de Russi
sche Federatie met leningen te
hulp te komen zal niet staan te
juichen over deze beslissing. On
langs reageerde Japan al nega
tief op berichten over de ver
koop van 72 Russische geavan
ceerde SU-27 gevechtsvliegtui
gen aan China. Met de verkoop
zijn ettelijke miljarden dollars
gemoeid.
Volgens het dagblad Internatio
nal Herald Tribune zou de Ja
panse regering hebben ver
klaard dat de verkoop aan China
het machtsevenwicht in de regio
zou kunnen verstoren. Daarom
zou de verkoop volgens Tokyo
ook gevolgen kunnen hebben
voor de economische hulp aan
Rusland.
In een nogal ironisch commen
taar op deze bezorgdheid schreef
het Russische dagblad Kuranty
dat de huidige controverse
Koude-Oorlogtrekken leek te
krijgen. „Na een lange rustpe
riode begint het vooruitzicht dat
Moskou en Peking opnieuw
nauwe banden onderhouden de
zogenaamde beschaafde wereld
weer ernstig zorgen te baren".
Het is begrijpelijk dat de voor
malige tegenstanders van de
Sovjetunie in de Koude Oorlog
zich zorgen maken over deze
ontwikkelingen. Ze waren er im
mers van uitgegaan dat ze met
de opheffing van de Sovjetunie
een 'vredesdividend' zouden
kunnen opstrijken. Rusland zou
uitgeschakeld zijn in de wapen
wedloop en zou bovendien ook
geen wapens meer leveren aan
landen die vijandig staan tegen
over de westerse industrielan
den, was de algemene verwach
ting.
Het Westen en Japan werden in
die overtuiging gesterkt toen de
Russische regering aankondig-
HKMMBHHHHffifiSHHKi
de dat ze de wapenindustrie wil
de doen overschakelen naai- ci
viele produktie. Echter toen re
geringsfunctionarissen zich een
maal realiseerden hoeveel geld
daarmee gemoeid was - geld dat
niet beschikbaar was - werd het
conversie-idee verlaten. Het
hemd is tenslotte nader dan de
rok. zo zal men in Moskou heb
ben gedacht.
De nieuwe uitgangspunten wer
den onlangs in het dagblad Iz-
vestia geformuleerd. „Dankzij
de verkoop van concurrerend
militair materieel", schreef Iz-
vestia, „zullen we in staat zijn
om niet alleen ons militair in
dustrieel complex overeind te
houden, maar kunnen we ook
geld verdienen om andere secto
ren te steunen"
„Conversie zou het militair in
dustrieel complex moeten om
vormen tot een exportindus
trie", zegt Michail Malei, advi
seur van president Jeltsin in
conversie-aangelegenheden.
Volgens Malei zouden de wapen
fabrieken worden gesloten als ze
niet in staat waren om hun ver
koopcijfers op te voeren. Naar
schatting valt 80 procent van de
Russische industrie onder het
militair industrieel complex.
Pjotr Korotkevitsj, een andere
adviseur van Jeltsin was van
mening dat de opbrengsten uit
wapenverkopen de westerse
hulp zouden kunnen vervangen.
Eerder deze maand verklaarde
hij in een interview: „Grappig
zoals er wordt gepraat over wes
terse hulp en over het aanvragen
van westerse kredieten. De wa
penindustrie kan zelf zorgen
voor de 24 miljard dollars die het
westen bereid is te leveren".
Clientèle veranderd
Ook Jeltsin zelf beloofde in een
bijeenkomst met managers in de
wapenindustrie dat Rusland
voor 5 miljard dollar per jaar aan
wapens zou verkopen. Dat lijkt
echter makkelijker gezegd dan
gedaan want de clientèle is ver
anderd.
In de afgelopen tien jaar heeft de
Sovjetunie volgens het in Stock
holm gevestigde Internationaal
Instituut voor Vredesonderzoek
voor 127 miljard dollar aan wa
pens verkocht. Maar India dat in
die periode voor 18 miljard dol
lar aan wapens kocht, maakt
moeilijke tijden door. Ook de
oude klanten in Oost-Europa
hebben niet het geld om wapens
te kopen. In enkele gevallen heb
ben ze zelfs Russisch materieel
aan derden moeten verkopen.
van onze correspondente
in Tokio
Elbrich Fennema
Japanse pogingen om zich te
profileren als leider op mi
lieu-technisch gebied hebben
een ernstige knauw gekregen.
Een gerechtshof in Malaysia
oordeelde vorige week dat een
dochterfirma van het Japanse
bedrijf Mitsubishi Chemie
dicht moest, omdat de slordige
verwerking van het radioac
tieve afval de gezondheid van
de plaatselijke bevolking be-
dreigde.Eindelijk wordt offi
cieel bevestigd wat al jaren
werd vermoed: de milieusitua
tie in Japan is de afgelopen
twintig jaar zo opgeknapt door
de smerigste industrieën te ex
porteren naar andere landen in
Azië.
In de aanloop naar de grote Rio-
conferentie heeft Japan zich
vaak gepresenteerd als het voor
beeld hoe technologische ont
wikkeling en milieubescher
ming samen kunnen gaan. Nu
kunnen de inwoners van Tokyo
immers weer gewoon ademha
len, terwijl twintig jaar geleden
nog zuurstofstations nodig wa
ren in de binnenstad.
Effect
Dit effect is bereikt door regule
ringen voor de uitstoot voor gas
sen. De Japanse economie heeft
niet eens schade ondervonden
van deze strenge milieu-eisen.
Sterker nog, het heeft ertoe ge
leid dat Japan momenteel de
meest energiezuinige industrie
ter wereld heeft. En passant is er
technologie ontwikkeld waar
nu, dankzij de milieu-manie,
grote vraag naar is.Maar de be
trokkenheid van het Japanse
bedrijfsleven bij het milieu is
niet zo groot dat ze ook zonder
dwang zo consideraat is.
Een van de aantrekkelijkheden
van het opzetten van een fabriek
in Azië's ontwikkelingslanden is
het ontbreken van de strenge re
guleringen van thuis. Zeven jaar
geleden al klaagden de inwoners
van Bukit Merah. het Malaysi-
sche dorp waar de Mitsubishi-fa-
briek is gevestigd, dat in hun
omgeving veel leukemie, dood
geboren baby's en een hoog
loodgehalte in het lichaam van
kinderen werd geconstateerd.
Verlegenheid
De uitspraak heeft het Japanse
ministerie voor internationale
handel en industrie (MITI) en
het nationale milieu-agent
schap in verlegenheid gebracht.
Het MITI heeft onmiddellijk een
waarschuwing doen uitgaan
naar het bedrijfsleven dat het
buitenlandse milieuwetten in
acht moet nemen. De leiding
van Mitsubishi Chemie is op het
matje geroepen en heeft een uit
brander gekregen.
Ook komen de milieuvriendelij
ke activiteiten die de Keidan-
ren. Japans belangrijkste indus
triële federatie, recentelijk heeft
ontwikkeld in een ander licht te
staan. Een jaar geleden heeft de
ze organisatie van het bedrijfsle
ven een 'wereld-milieupanel' op
gezet om Japanse bedrijven te
stimuleren milieuvriendelijke
technologie te ontwikkelen. De
bedoeling is, volgens Keidanren,
'de indruk te wekken dat Japan
bijdraagt aan de internationale
gemeenschap door milieuvrien
delijke technologie'.
Moeite
Ook de individuele bedrijven
hebben er nog moeite mee om in
houd te geven aan milieuvrien
delijkheid en blijven vaak ste
ken in uiterlijkheden. Het han
delshuis Nissho Iwai stelde een
milieu-departement in. Een half
jaar na de start waren de weg-
werpstokjes in de kantine nog
niet afgeschaft, waren er nog
geen gescheiden bakken voor
oud papier, en waren er nog geen
plannen om bontjassen of tro
pisch hardhout van de import-
lijst af te voeren. Er was alleen
een brochure over het bestaan
van de nieuwe afdeling.
Blikjes rapen
Daar steekt Sumitomo Lichte
Metalen nog gunstig bij af. Daar
worden de werknemers ver
plicht lege blikjes op te rapen.
Hoe hoger de functie, hoe meer
lege blikjes men moet rapen. Ha-
ruki Nakamura. die vanwege
zijn managersfunctie op 150
blikjes per maand zit. had het er
de eerste weekeinden maar druk
mee. Nu maakt hij er een ge
woonte van om op de terugweg
van zijn werk de prullebakken
naast de blikjesautomaten af te
stropen. De verlegenheid werd
overwonnen door de weten
schap dat zijn activiteiten het
imago van zijn bedrijf goed de
den.
Langzaam aan wordt echter het
vermoeden bevestigd dat er een
grote kloof bestaat tussen theo
rie en praktijk, tussen het imago
en de bittere werkelijkheid van
Japanse ondernemingen. Mitsu
bishi Chemie is overigens tegen
de uitspraak in beroep gegaan.
Daar staat echter wel enige
winst tegenover. China en Iran
zijn twee landen die graag met
Russisch materieel hun wape
narsenaal willen uitbreiden.
Maar het Midden-Oosten en
Zuidoost-Azie zijn twee regio's
waar de westerse landen abso
luut geen wapenwedloop willen
zien.
In 1990 sloot China met de toen
malige Sovjet-president Michail
Gorbatsjov een contract voor de
leverantie van miiltair materieel
ter waarde van 60 miljard dollar.
Peking hoopt nu dat dit con
tract de Chinezen in staat zal
stellen om het wapenembargo te
ontgaan dat de westerse landen
tegen China hebben ingesteld.
De eerste onderhandelingen
Tanks ombouwen tot landbouwwerktuigen? De Russen zien er geen brood in.
over het meest recent afgesloten
contract voor de levering van SU
-27 gevechtsvliegtuigen. SU-31
en MIG-31 jachtvliegtuigen en T
-72 tanks dateert ook uit de Gor-
batsjov-tijd. De Russische rege
ring heeft door de financiële
nood gedreven met succes aan
deze onderhandelingen aange
knoopt.
Iran
Ook Iran dat in de jaren tachtig
slechts voor kleine bedragen mi
litair materieel aankocht in de
Sovjetunie heeft in 1990 voor 420
miljoen dollar wapens gekocht.
Momenteel heeft het voor een
bedrag van 3.5 miljard dollar
nieuwe bestellingen lopen. Voor
dat geld schaft Iran onder meer
onderzeeërs aan in een poging
de grootste militaire mogend
heid van het Midden-Oosten te
worden.
Maar ook de landen in het Mid
den-Oosten die hun defensiear
senaal hebben opgebouwd met
Russisch materieel, zoals Irak,
Syrië en Libië worden gedwon
gen om reseveonderdelen in
Rusland aan te schaffen, on
danks het feit dat de effectiviteit
van deze wapens tijdens de Golf
oorlog tamelijk gering is geble
ken.
De Russische autoriteiten heb
ben besloten om het heft in eigen
handen te nemen, bezorgd als ze
zijn dat de wapenfabrieken op
eigen houtje contracten sluiten
met buitenlandse afnemers. De
potentiële winsten die gemaakt
kunnen worden zijn voor fabrie
ken die in moeilijkheden verke
ren vaak te verleidelijk om te
weerstaan, zo vreest de regering.
Controle op de leveranties zou
zeer moeilijk worden, te meer
omdat een effectieve grenscon
trole ontbreekt.
Daarnaast vreest Moskou niet
zonder reden internationale
concurrentie. Zo is de prijs van
de T-72 tank al gezakt van 2 mil
joen dollar naar 500.000 dollar,
omdat Warschau, Praag en Kiev
met concurrerende modellen op
de markt kwamen.
Als de prijzen nog verder zakken
zou Rusland, zo is de vrees wel
eens gedwongen kunnen worden
om ook aan 'vijandelijke' landen
te verkopen. „Rusland kan zich
economisch niet herstellen zon
der wapenverkopen", schreef
Kuranty, „maar van te voren
zou men zich moeten vergewis
sen van de consequenties die
een gegeven verkoop zou kun
nen hebben".
door Math Wijnands
Kan elke ambtenaar of po
liticus die ingaat op een
uitnodiging van een aanne
mer voor een diner in een ex
clusief restaurant beticht
worden van frauduleuze
praktijken? Of is hij gewoon
bezig met zakelijke onderhan
delingen om voor de gemeen
te (lees gemeenschap) een zo
gunstig mogelijke prijs te be
dingen? Kortom, het grijze
schemergebied tussen juri
disch goed en moreel fout. Het
is de laatste maanden in Lim
burg ongetwijfeld het meest
besproken dilemma.
Want een juridisch vergrijp is
aan te tonen met het wetboek
in de hand; voor moreel han
delen bestaan er nauwelijks
richtlijnen. Een hiaat in be
stuurlijk Nederland, dat voor
lopig nog niet opgevuld wordt.
Iedere bestuurder hanteert
zijn eigen normen van integri
teit. Weigert de ene bestuur
der al een flesje wijn met
Kerstmis, de ander acht het
bubbelbad van een luxe bor
deel de juiste ambiance voor
een zo optimaal mogelijk on
derhandelingsresultaat,
„Het is heel moeilijk om de be
roepsmoraal van de bestuur
ders in een soort handleiding
vast te leggen. Ik kan me niët
voorstellen hoe zoiets moet",
aldus mevrouw Dijkstra van
het ministerie van Binnen
landse Zaken. „We hebben na
tuurlijk wel het ambtenaren-
regelement en een regelement
voor burgemeesters, waar pre
cies in staat wat benoemde be
stuurders of ambtenaren wel
en niet mogen".
Moet een burgemeester die
schuldig is bevonden aan cor
ruptie de laan uitgestuurd
worden? En eventueel tijdelijk
op non-actief worden gesteld
als er een onderzoek loopt, zo
als momenteel met burge
meester Vossen van Gulpen
het geval is? Mevrouw Dijk
stra opnieuw zeer formeel: „In
de rechtspositieregeling voor
ambtenaren staat wanneer
een burgemeester ontslagen
kan worden. Artikel 46 schrijft
voor dat ontslag mogelijk is op
grond van gebleken onbe
kwaamheid en/of ongeschikt
heid. Nou, persoonlijk zou ik
zeggen dat een frauderende
burgemeester onbekwaam is.
Maar die uitspraak is formeel
aan de Kroon, in de persoon
van minister Dales van Bin
nenlandse Zaken. Ik kan niets
zeggen over een tijdelijke
De in opspraak geraakte burgemeester drs W. Vossen van de
Limburgse gemeente Gulpen. foto Frits Widdershoven/ANP
schorsing van burgemeester
Vossen van Gulpen. Dat is af
hankelijk van het verloop van
het onderzoek".
In opspraak
In het recente verleden zijn
meerdere bestuurders in op
spraak geraakt vanwege 'fout
handelen'. Burgemeester
Coenders van Landgraaf leen
de een ambtenaar bijna twee
ton uit de gemeentekas. Diver
se politici in deze provincie
werden verkozen met onrecht
matig verkregen volmacht-
stemmen. In Stein liet toen
malig wethouder Van Muiken
privé-rekeningen voorschie
ten uit de gemeentekas. En de
afgelopen maanden kwam aan
het licht dat meerdere wet
houders snoepreisjes met aan
nemers maakten. Vriend en
vijand zijn het er over eens dat
het de grenzen van de beroeps
ethiek ver overschrijdt, maar
door het gebrek aan regelge
ving bleven zij allen zitten. Op
twee wethouders van Land
graaf na, waar de gemeente
raad 'ingreep'.
Ethiek
Prof. dr Eduard Kimman,
hoogleraar Ethiek van Econo
mie en Bedrijf aan de Rijksu
niversiteit Limburg, legt de
verantwoordelijkheid bij de
bestuurders zelf. „Dat geko
zen volksvertegenwoordigers
en politieke bestuurders een
eigen verantwoordelijkheid
hebben, valt niet moeilijk in te
zien. Hoe dragen ze die verant
woordelijkheid? Wat doen ze
wel en wat niet? Wat mogen ze
wel. wat niet? Zulke vragen
horen bij de ethiek van het
openbaar bestuur".
„Een eerste punt bij elke 'be
stuursethiek' is helder hebben
dat openbaar bestuur wezen
lijk iets anders is dan het be
sturen van bedrijven. Een
tweede punt is het verschil in
politieke stijl tussen bijvoor
beeld Amerikaanse en West-
europese politiek. Dat is een
verschil tussen belangenbe
hartiging van de kiezers en het
opkomen voor het algemeen
belang".
In de Verenigde Staten is het
doodnormaal dat een politi
cus na zijn verkiezing de be
langen veilig stelt van de groe
peringen en ondernemers die
haar of zijn campagne steun
den en bovenal de verkiezings-
kas spekten. In de politieke
cultuur in West-Europa werkt
het vaak nog andersom. De ex
cessen die zich de laatste
maanden in Limburg voor
doen zijn voorbeelden van
Amerikaanse ethiek in het
openbaar bestuur.
„Wat er gebeurt in Limburg is
iets wat ook in de cultuur van
België. Frankrijk en de landen
rond de Middellandse Zee zeer
gewoon is. De afstand tussen
openbaar bestuur en de burge
rij is daar klein. Met talloze
kleine diensten wordt weder
zijds dat contact in stand ge
houden. Iets wat normaal is
hoeft daarmee nog niet altijd
en overal aanvaardbaar te
zijn. Limburg is al meer dan
een eeuw deel van Nederland.
Maar verschilt op dit gebied
sterk van Noord-Nederland,
waar gestreefd wordt naar af
stand tussen overheid en bur
gerij. Daar wordt een zekere
vertrouwelijkheid in de om
gang zelfs geschuwd", zegt
prof. dr Kimman.
De ophefmakende schandalen
van de laatste maanden in
Limburg hebben het alarm in
het ministerie van Binnen
landse Zaken echter nog niet
doen afgaan. De woordvoer
ster: „Een anti-corruptiebe-
leid of een erecode voor be
stuurders is nog niet in de
maak. Wel gaat minister Dales
binnenkort praten met be
trokkenen uit het openbaar
bestuur, zoals mensen van het
Inter Provinciaal Overleg, het
Genootschap van Burgemees
ters. de Vereniging van Neder
landse Gemeenten enzo
voorts. Die behoefte leefde al
langer bij de minister. Het
staat los van de incidenten in
Limburg. Dat gesprek moeten
we eerst maar eens afwach
ten".
Plaats van handeling: het
zeestrand. Zwijgend zitten
een man en vrouw naast elkaar
naar de zee en passerende bad
gasten te kijken. Er nadert een
fraai gebouwde en op een tanga
na gebronsde blondine. Wan
neer haar beeld op zijn netvlies
oplicht, is het gebeurd met de
man: voji het ene op het andere
moment is zij. qua aandacht en
fantasie, volledig de zijne. Als
zijn blikken zich ten slotte los
maken van haar in de verte ver
vagende beeld, klinkt naast hem
een venijnige stem op: „Ziezo,
die heb je ook iveer naar huis ge
bracht!" Waarop hij reageert
met: „Nou, als dat zou kunnen!"
Wat volgt is een onheilspellend
gespannen stilte, die wordt ver
broken als zij zonder een woord
te zeggen opstaat en naar zee
loopt.
Wat hier gebeurt, gebeurt waar
schijnlijk vele duizenden malen
op een mooie stranddag. En als
het niet op het strand gebeurt,
dan gebeurt het wel op straat, in
winkels, in cafés en noem maar
op. Een banale scène kortom.
Wat niet banaal is, is de vraag
hoe het verder gaat als de vrouw
uitgezwommen en afgekoeld te
rugkeert. Zal de man haar vra
gen: 'Leg me nou eens precies uit
ivat er in je omging toen ik zo
gretig die blondine aan het vol-
René Diekstra
gen was?' Zal zij haar man vra
gen: 'Wat denk je dan als je naar
zo'n vrouw zit te kijken? Denk je
dan, nou die ziet er wel wat leu
ker uit dan de mijne. Had ik die
maar?'
Zal de vrouw hem antwoorden
dat ze zich op zulke momenten
ongelukkig voelt omdat ze het
gevoel heeft dat hij met zijn ge
dachten mijlenver bij haar van
daan is? Of dat ze aan zichzel]
gaat twijfelen als hij zo uitvoerig
en onbeschaamd andere vrou
wen opneemt? Of dat ze dan
denkt 'anderen die hem zo zien
kijken, zullen ook wel denken:
die vent heeft zeker aan zijn ei
gen vrouw niet genoeg'?
Zal hij haar antwoorden dat hij
heel vaak aan seks denkt? Zal
hij toegeven dat het eerste en
voornaamste waar hij bij vrou
wen op let, hun lichamelijke
aantrekkelijkheid is? Zal hij be
kennen dat hij, zoals de meeste
mannen in deze cultuur, van
jongsaf aan met de angst heeft
geivorsteld dat de echt aantrek
kelijke vrouwen hem niet zou
den zien 'staan'? Dat hij zich in
zijn korte fantasie heeft afge
vraagd of die fraaie blondine
hem, zoals hij eruit ziet, über
haupt wel zou moeten?
Het antwoord op al deze vragen
is wrijivel zeker 'nee'. Man en
vrouw zullen in de meeste geval
len aan elkaar dit soort innerlij
ke ervaringen niet vertellen.
Daarmee nemen ze, zonder zich
daar vermoedelijk al te beioust
van te zijn, het besluit ook in de
toekomst op dit ptint, zoals op
een heleboel andere intieme
punten, betrekkelijke vreemden
voor elkaar te blijven.
Relatie
Er zitten aan de scène nog een
paar andere kanten, waarvan
man en vrouw zich vermoedelijk
niet bexoust zijn. De eerste heeft
te maken met het feit dat elke
communicatie, of die nou in
woord of in daad (zoals xveglo-
penis, een inhouds- en een rela
tie-aspect heeft. Een mooi voor
beeld daarvan is de mop van het
dienstmeisje dat bij haar mees
ter, een graaf, de salon kon
nengestormd en zegt: 'Mij
de graaf, ik geloof dat ice
krijgen'. Waarop de graaf i
op in zijn zetel gaat zitten e\
ijzig tot het dienstmeisje
met de woorden: 'Ik krijg
schien regen, en jij krijgt
schien regen'. Daarmee vX]
de voor zijn gevoel onbetai
ke intimiteit af die in het «jo,
'wij' opgesloten ligt. Een tyi
voorbeeld van een correcti
de relatie-definitie, die in i
val door het dienstmeisje,
moedelijk zonder dat ze da
goed in de gaten had, ica
maakt.
Iets soortgelijks gebeurde et
txissen de man en de vrouw
het strand. Toen zij zei 'dieh
ook weer naar huis gebracht
Jinieerde ze daarmee de rel
ttissen haar en haar jjian z
ze die op dat moment ervoer,
melijk 'je bent heel erger
ders dan bij mij, er is grolt
stand tussen ons'. Hij pikte
relatie-definitie helemaal
op. In plaats daarvan reaget
hij uitsluitend op de inhoud
haar opmerking (hij vatte dn
als een vraag naar ofhijdeb
dine graag naar huis gebrt
zou hebben). Door te zeggen
dat zou kunnen', bevestigde
onbewust de voor zijn vrom,
aangename ervaring van I
relatie van dat moment, na
lijk dat hij emotioneel ven
haar weg en dicht bij een an
ivilde zijn.
Laten ive eens aannemen dal
man het relatie-aspect inde:
lating van zijn vrouw ivel h
opgepikt, hoe zou hij dan ger
geerd kunnen hebben? Een i
gelijkheid is dat hij zou toege\
dat hij met zijn gedachten byi
andere vrouw zat en dat
snapte dat zij, zijn vrouw, t
niet erg leuk vond. Door i
laatste te erkennen vermini
hij de emotionele afstand. E
andere mogelijke reactie is t
hij aangeeft in gedachten iwi
waar een vreemde vrouw no
huis te hebben gebracht, maai
iverkelijkheïd de vrouw naj
hem naar huis te willen breng
Geen idee
Dit zijn beide positieve readii
maar de mogelijkheid besla
natuurlijk even goed dat den
negatief reageert, in de tn
van 'Oh, mevrouw hier ki\
weer eens geen aandacht j
noeg' of 'Oh, beginnen we uei
je bent weer eens bang dat ikt
dere vrouwen aantrekkelijk
vind'. Beiden zijn uitingen r
de meest gemaakte fout inj
communicatie tussen menu
namelijk de veronderstellingI
weet precies wat jij denkt' (oj:\
weet precies waarom jij J
zegt'). De ander denkt op sija
haar beurt hetzelfde. Als ment)
op basis van deze onjuiste au
name met elkaar gaan praif
dan is dat praten vrijwel aZa
een praten tegen en zelden a
praten met.
De logicus Anatole Rapafi
verzon ooit-een creatieve opl
sing voor deze communicali
val. 'Vraag aan een man', w
hij. 'het volgende: stelt u a
voor dat uw vrouw hier niet ui
dat u mij moet uitleggen hot
de situatie ziet. Vraag danc
de vrouw goed te luisterenen
te gaan hoe goed of slecht k
man haar kijk op de dingen u
woordt. Draai dan de rolleno
Vraag de vrouw om het stm
punt van de man te verm
den'. Mijn ervaring met dies
thode in relatietherapie is sta,
weer dat een van beiden opa
bepaald ogenblik verbijstd
zegt: 'Ik had er geen idee vanó*
jij dacht dat ik dat dacht'.
Of om met de Weense filoM
Ludwig Wittgenstein te spreka
'Op onze betere momenten w
den we zover wakker, dat ik
sejfen dat we dromen.'
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Hoofdredactie: M P. Dieleman, algemeen hoofdredacteur,
C. van der Maas. hoofdredacteur commentaar:
A. L. Oosthoek, adjunct-hoofdredacteur.
Eindredactie: K. Cijsouw en J. D. van Scheijen
Bureauredactie provincie: F. P. J. Doeleman,
M. E. Ernens-Abrahamse; B Goudswaard, P. C. de Jonge;
M. T. O. van der Vleuten; I. D. A. M. Russel;
J. P van de Sande: J. P. Verbeek.
Redactie binnen- en buitenland: M. S. van Reems (chef).
G. J. Kers: J. P. H. Noot. C. J. Schets, W P Staat.
Redactie bijlagen: A. L Kroon (chef); J. van Damme;
J. A. M. Tabbers: A Zevenbergen.
Sportredactie: J. M. van den Berg (chef): J F D. Bakker;
J. M Gommeren, E. L Ramakers; R. Thannhauser;
T. J. van den Velde.
Vormgeving: A. A. Adnaanse, N. Geelhoed; A F Schreurs;
W. M. J. Verstuyf.
Nieuwsdienst: A J. Snel (chef)
Algemeen verslaggevers (Vlissingen): M. Antonisse (plv chef
nieuwsdienst). J. C M Cats; A. M. van der Jagt. B. Jansen;
H. O Postma: M J Schrier, M. van Zuilen (Den Haag).
Regio Bevelanden/Tholen (Goes): W J van Dam (chef),
F. B Balkenende, M, A. de Jongh; M. P. D. M. Mol;
M. E. Woudenberg
Regio Schouwen-Duiveland (Zierikzee): M van Houten (chef).
A. W. C. Mullink, J Versluis.
Regio Walcheren (Vlissingen): A. A van der Sluis (chef).
Y. Hoekstra: N. J C. Kluijtmans (Ondernemend Zeeland).
L J Memardi. C M J. Sondervan. H van der Werf.
Regio Zeeuwsch-Vlaanderen (Terneuzen): W A. Bareman (chef);
C. A M. van Gremberghe; R. E A. Hoonhorst.
M, Modde
Correspondenten Gemeenschappelijke Persdienst (GPD):
J. A M. de Bruijn (Brussel); P de Vries (Brussel).
H. B. Hoogendijk (Berlijn). J. W. M. Gertsen (Parijs):
C van Zweeden (Londen) R. Hellinga (Boedapest);
A Bloemendaal (Tel Aviv), E J. A. van der Linden (Rome).
S van Rijn (Willemstad). J A Geleijnse (Moskou),
D. R M. de Wit (Madrid). E Fennema (Tokyo):
H M. Dam (Washington), F J M. van der Houdt (Nairobi).
P. G. W. van Nuijsenburg (Johannesburg).