stinkt Waar chemie is, daar het Met begeleider naar de controle Donike wil altijd gelijk hebben L I tóa- sport VRIJDAG 17 JULI 1992 23 Dopingjager manfred donike Dopinggebruik in de sport Professor Manfred Donike in zijn laboratorium. „Doping is niet gevaarlijk, het is zelfmoord." wierf faam met het zogenaamde steroï- denprofiel en klom op tot het echelon van de sportpotentaten. De hedendaagse Donike heeft macht. Hij is de gunsteling en beschermeling van IOC-baas Samaranch en geniet sinds 1975 aanzien als prominent lid van de medi sche commissies van het IOC en de IAAF. Donike bepaalt welke middelen op de ver boden lijst komen en welke moeten wor den afgevoerd. Die monopolie-positie is opmerkelijk. Want het laboratorium van Donike is commercieel deels afhankelijk van doping. Hoe meer verboden middelen op de lijst, hoe meer er gecontroleerd moet worden en hoe vaker de kassa rinkelt. „Ik doe onderzoek omdat het mijn innerlijke overtuiging is dat doping de mens schaadt. Bovendien is het competitiever valsend. Daarom moet doping worden uit geroeid." Meerdere petten Manfred Donike noemt zichzelf onafhan kelijk, maar draagt meerdere petten. Dat leidt regelmatig tot verwarring en een ver strengeling van belangen. Zoals in de af faire Krabbe. Donike speelde voor do pingjager, politie-agent, aanklager en rechter tegelijk. „Er is gemanipuleerd en dat kan alleen met medeweten van de at letes zelf. Krabbe is schuldig, dus moet ze hangen", zo luidde samengevat zijn von nis. Professor Manfred Donike wordt door de sportwereld ge respecteerd en gevreesd. Aan zijn wetenschappelijke kwaliteiten neemt niemand aanstoot. De kritiek richt zich vooral op zijn heksenjacht. „Sommige wielrenners zijn bang voor hem", weet de Belgische prof Paul Haghedooren, een van de weinige actieve sporters, die zijn mening over Donike durfde te geven. Professor Jacques van Rossum, farmacoloog in Nijmegen, vindt Donike een prima collega. „Hij is de grote initiator van het anabolenonderzoek en de ontwikkelaar van waterdichte opsporingsmethoden. Hij is echt kundig. Donike speelt niet voor rechter. Hij geeft genuanceerde informatie en plaatst daarbij zijn persoonlijke kanttekeningen. Atleten zijn overge leverd aan de willekeur van de bond en niet aan die van Do nike." Mr Emile Vrijman, directeur van het Nederlands Centrum voor Dopingvraagstukken, is een andere mening toegedaan „Ik vind dat Donike door zijn positie in verschillende medi sche commissies nogal wat dingen door elkaar gooit. Donike is hoofd van een laboratorium, dat geacht wordt objectief te analyseren. Maar op het ene moment is als wetenschapper bezig en dan vindt hij iets wat vanuit dopingstandpunt niet meer als bewijs kan dienen en dan zet hij dat petje van me disch commissielid op. Vervolgens probeert hij dan zijn vondst te introduceren als een bewijsmiddel." Marita Koch, voormalige topatlete uit de DDR en veelvuldig beticht van dopinggebruik. vindt dat Donike in de affaire Krabbe niet tactisch heeft gehandeld. „Zijn doel, het bestrij den van doping in de sport, vind ik goed. De methoden die hij daarbij gebruikt, vind ik dubieus. Donike wil altijd gelijk heb ben en krijgen." Vrijbrief Profwielrenner Paul Haghedooren dankt een dopingvrijbrief aan Donike. „Mijn lichaam maakt meer testosteron aan dan normaal. Daarom werd ik positief bevonden en een halfjaar geschorst. Na lang soebatten heeft Donike me uiteindelijk aan een aantal tests onderworpen. De onderzoeken overtuig den hem en ik kreeg een vrijgeleide. Wielerprofs zijn bang voor Donike. Die man vindt altijd wel wat." De Belgische professor Debackere heeft zijn vriend al vaker gewezen op diens dubbelrpl. „Ik ben een paar keer verrast geweest dat Donike als leider van een IOC-lab, mensen die door een ander IOC-lab positief zijn bevonden, wil bescher men. Hij zet af en toe de analyse op de helling en wijkt daar: mee af van zijn principes." Jos Hermens, manager van onder meer Katrin Krabbe, hult zich liever in stilzwijgen over Donike. „Ik heb namelijk al een kort geding aan de broek van die man. Hij is machtig. Daarom vind ik het ook verstandig dat de sporters geen commentaar geven. Alles wat je zegt kan namelijk tegen je gebruikt wor den." Zijn stem is zacht, zijn oordeel hard. Doni ke wilde Krabbe te grazen nemen met me thoden die juridisch gezien niet door de beugel kunnen. De speurder voerde in al zijn ijver een voor wetenschappelijke doeleinden geopende B-proef als bewijs aan De golf van kritiek die vervolgens over hem heen kwam. was verpletterend. Maar hij bleef standvastig, „In moreel op zicht is het onaanvaardbaar dat de atletes niet gestraft worden. Hoe kun je dat uit leggen aan de jeugd, die de sport schoon wil bedrijven De vrijspraak betekent een flinke klap in de strijd tegen doping." Revanche Donike zint op revanche. Zijn goede naam is in het geding. Het imago van zijn lab staat op het spel. Het standbeeld van Do nike is al langer aangetast. Hij verricht als wetenschapper uitstekend werk. maar aan de integriteit van de Keulse professor wordt al geruime tijd getwijfeld. Der Spie gel onthulde in 1989 dat Donike met een aantal sportbonden contracten had geslo ten voor aanvullende dopingtests. Daar mee konden sporters tijdig gewaar schuwd worden dat ze positief waren. De Duitse gewichtheffer Radschinski. in 1986 gepakt en veroordeeld wegens illegale do- pinghandel. heeft zelf toegegeven twee maal te zijn getipt. De clientèle financier de dus als het ware zijn eigen achtervol gers. Dubbelrol Donike ontkent zijn dubbelrol uiteraard in alle toonaarden. Hij noemt de aantij gingen ..quatsch, onzin en uit de lucht ge grepen." Hij voelt zich gegriefd en ten diepste beledigd. „Waar zijn de bewij zen?". bromt hij. De kritiek verstomt ech ter nauwelijks. Ook op zijn analyses zijn aanmerkingen. Een moedwillig gesabo teerde dopingstaal werd door Donike als negatief aangemerkt. Daarnaast wordt er in het laboratorium geknoeid met urine- proeven. Dat 'voordeel' hadden de positie ve gewichtheffers Tömas Rheinhardt en de Nederlander Yves Vivaldi. Beide spor ters moesten worden gerehabiliteerd, om dat er procedurefouten waren gemaakt. Donike bestrijdt doping, terwijl er in de sportmedische instituten in het diepste geheim gevorst wordt naar nieuwe won- derpreparaten Der Spiegel zegt dat er zoiets als een alliantie van het zwijgen be staat. De regie zou in handen zijn van functionarissen en sportmedici. „Quatsch, allemaal leugens", zegt Donike opnieuw. Manfred Donike heeft een waardevolle bijdrage geleverd aan de dopebestrijding. Geen pil is snel genoeg, geen middel ge heim. Manfred Donike zegt een ophelde ringsquotiënt van bijna de volmaakte honderd procent te hebben. Maar over zijn nevenactiviteit als lid van de medi sche commissies wordt hoe langer hoe meer gediscussieerd. De onafhankelijk heid van Manfred Donike is in het geding. „Ik bezig met een heksenjacht? Wat een nonsens. Van een jacht tussen gebruikers en bestrijders is geen sprake. Ik accepteer dat beeld van de egel die een haas achter volgt niet." Donike controleert, Donike rapporteert. Hij maakt daarbij evenwel de fout spor ters als Katrin Krabbe al meteen aan zijn eigen schandpaal te nagelen. Dan ver momt de wetenschapper zich als recht spreker. „Waar chemie is. daar stinkt het." Donike kan het weten. Frans Dreissen aar chemie is daar stinkt het." Het is de lijfspreuk van professor lanfred Donike (59). Hij is biochemicus indeSporthochschule in Keulen en ader meer belast met de controle van [inecocktails. Zijn aanpak van het apingprobleem doet menige atleet aiveren. 'De Professor' heeft een fijn Hwikkelde speurzin voor rstatiebevorderende middelen en •niet een reputatie als fanatieke ipingbestrijder. Hij kan sporters (wielrenner Paul aghedooren), hij kan sporters breken Heten Ben Johnson/Katrin Krabbe), aar in zijn ongecontroleerde en ijebreidelde almacht, zo beweren boze ogen, gaat Donike als gerenommeerde zijn boekje regelmatig te buiten, kfanatiek? Alleen wat de waarheid Hoe heilig is de dopingpaus {enlijk Vroeger, toen hij als actieve wielrenner zelf nog experimenteerde met de pil en de ampul verwierf hij de bijnaam 'Die Spritze'. Tegenwoordig ziet men in hem eerder de Simon Wiesenthal van de dope. Manfred Donike, van het ene in het andere uiterste. „Ik heb gebruikt. Dat klopt. Ik heb amfetamines geslikt. Tegen ver moeidheid, verkoudheid en voor de op bouw van nieuwe krachten. Dat was in het begin van de jaren zestig. Toen ik twee maal de Tour en een aantal zesdaagsen reed. Destijds zaten we 24 uur in het zadel. Controles en dopingreglementen beston den nog niet." Profwielrenner en scheikundestudent Do nike heulde met de wolven. Maar niet voor lang. „Het spul had bij mij niet het ge wenste effect. Ik heb nachten niet gesla pen." Zelfmoord Manfred Donike heeft sindsdien een ande re kijk op stimulantia. „Doping is niet ge vaarlijk. het is zelfmoord." Sinds het Olympisch comité hem in 1969 vroeg om de dopingcontroles van het Olympisch spektakel in München voor zijn rekening te nemen, is Donike geobsedeerd door de jacht op overtreders. Hij ontwikkelde ge raffineerde methoden om zelfs het klein ste restje anabolica („zeg maar spierbe- mesting") op te kunnen sporen. Hij perfec tioneerde de analyse-apparatuur, ver Regels dopingonderzoek verscherpt De Olympische deelnemers, die door het lot worden aangewezen voor een dopingcontrole, krijgen met een 'scha- duwbegeleider' te maken. Ruim 350 vrij willigers zijn door het organisatiecomité COOB'92 aangesteld om de betreffende atleten niet uit het oog te verliezen, tot zij hun urine hebben ingeleverd. Om een nieuwe affaire-Krabbe te voorkomen, zijn de afgelopen weken de regels waaraan de controles moet voldoen, extra aange scherpt. De dopingcontroles bij de Zomerspelen zijn in handen gelegd van het Institut Mu nicipal d'Investigacio Medica <IMIM) in Barcelona, een van de 21 laboratoria in de wereld die door het IOC zijn geautoriseerd voor het uitvoeren van dergelijke contro les. „Wij gaan uit van ongeveer 1800 con troles". zegt de verantwoordelijke dokter Jordi Segura. „Dat is dus twaalf procent van alle atleten. De drie medaillewinnaars plus de nummer vier zullen hoe dan ook een plasje moeten inleveren. Bij team sporten zijn dat twee door het lot aange wezen deelnemers van de eerste vier teams." Daarnaast zal het lot zo'n 1000 andere at leten aanwijzen voor een dopingcontrole. Dat houdt in dat ook deelnemers, die niet verder komen dan de voorronden, in aan merking komen. Op deze manier ver wacht dokter Segura een representatief beeld te krijgen van het gebruik van ver boden stimulerende middelen. Zodra het lot een deelnemer heeft aange wezen voor dopingcontrole, krijgt een van de vrijwilligers opdracht om de atleet met een brief op de hoogte te stellen. De spor ter is verplicht door het zetten van een handtekening akkoord te gaan. Doet hij dat niet. dan wordt hij automatisch uitge sloten van de Spelen. Politieagent Vanaf het moment dat de vrijwilliger het briefje heeft overhandigd, moet hij bij de atleet blijven tot deze in het vertrek is, waar de controle wordt uitgevoerd. Deze speciale ruimtes bevinden zich in alle sportaccommodaties. De vertrekken heb ben slechts een toegang, voor de deur wordt een politieagent geposteerd. Alleen de arts. een controleur, de vrijwilliger, de atleet en een van diens begeleiders mogen naar binnen. In de ruimte is een ontspan ningskamer met een televisie, een paar makkelijke stoelen en een frisdrankenau tomaat om de atleten die niet direct een plas kunnen doen, op hun gemak te stel len. Als de sporter zo ver is, vult hij een aantal formulieren in en begeeft zich met zijn be geleider naar een toilet om te plassen. De arts en een toezichthouder volgen dit ge beuren via een spiegel. Deze maatregel is ingevoerd om enerzijds de privacy te ga randeren. maar anderszijds fraude uit te sluiten. In het bijzijn van de atleet, zijn begeleider, de arts en de toezichthouder wordt vervol gens de urine verdeeld over twee flesjes van verschillende kleur, met respectieve lijk een inhoud van 50 en 25 cm3. De flesjes worden daarna verzegeld en onder politie toezicht naar het IMIM in het olympische ziekenhuis Hospital del Mar gebracht. Ook het laboratoriumpersoneel kan niets uithalen met de urinemonsters. Elk flesje krijgt een code. zodat de analisten niet we ten van wie de urine is die zij onderzoeken. In het geval van een positief resultaat, wordt de code doorgegeven aan de medi sche commissie van het IOC. onder voor zitterschap van de Belgische prins Ale xander de Merode. Deze stelt weer het hoofd van de ploeg van het land van de betrapte atleet op de hoogte. In overleg met de betreffende atleet kan dan worden besloten een contra-expertise aan te vra gen met het tweede urinemonster. Als ook die staal positief blijkt te zijn. volgt uit sluiting van de Spelen en verwijdering uit de uitslag. Alles is zo georganiseerd, dat zowel de controle van het eerste monster als dat van de eventuele contra-expertise niet meer dan 24 uur in beslag neemt. „Maar" zegt dokter Segura, „wij hopen dat het niet zover zal komen. In ieder geval ver wachten we niet meer dan vijftien posi tieve gevallen." Ruud de Wit Doping verdeeld in groepen Anabole steroïden: spierversterkende middelen. Bevorderen de aanmaak van eiwit en gaan afbraak hiervan tegen. Helpen bij de opbouw van spiermassa en kracht. Zorgen tevens voor sneller herstel van het spierweefsel na intensief trainen en na spierblessures. Stimulantia: amfetaminen die de sporter gevoel van zelfvertrouwen geven of vermoeidheidsgevoel verminderen. Ook gebruikt om tijdens een wedstrijd meer initiatief te nemen. Narcotica: verdovende middelen die op het centrale zenuwstelsel werken. Geven het gevoel pijn beter aan te kunnen en veroorzaken gevoel van welbevinden, "je lekker voelen". Dluretica: vochtafdrijvende middelen, gebruikt wanneer een sporter in korte tijd lichaamsgewicht wil verliezen. Voorkomt dat boksers en gewichtheffers in te zware gewichtsklasse terechtkomen. Beta-blockers: medicamenten waarmee de hartslag vertraagd kan worden. Vooral concentratiesporters als schutters en moderne vijfkampers die een schietonderdeel kennen, kunnen er baat bij hebben. Hieronder de Top-10 van de meest gecontroleerde Olympische takken van sport en het aantal betrapten In het pre-Olympisch jaar 1991. Wielrennen i 113 (1,08%) Gewichtheffen De meest gebruikte middelen testosteron - (137*1 nancffdone - (165x) sianozoiol meJenoJane - (52*) - anabole steroïden (552x) soort en aantal van aangetroffen middelen In 1991 stimulantia (221 x) narcotica (72x) I diuretica (47x) blockers (10x) |5 (0,40%) Schaatsen I 5 (0,43%) Wereldwijd werden in totaal 84.088 sporters op dopinggebruik gecontroleerd, waarvan er 805 positief werden bevonden. In procenten Is dat 0,96% (circa 1 op de 100). Qua percentage springt het gewicht heften er met 1,79% bovenuit, gevolgd door wielrennen met 1,08%. Maar cfit is nog weinig in vergelijking met de niet- Olympische sport bodybuitdng (15,9%). Vergelijking aangetoond dopinggebruik Olympische en niet-Olympische sporten totaal aantal controles Olympische sporten Aantal positief bevonden atleten loopt terug 1988 1989 1990 1991 Hoewel uit de cijfers links een duidelijke afname van geconstateerd dopinggebruik blijkt, zegt dit niet zoveel over het dopinggebruik zelf. De laatste jaren is het gebruik van groeihormonen en epc - een synthetische vorm van bloeddoping - sterk toegenomen. Bloeddopping zelf is evenmin aan te tonen. Niet - Olympische sporten American football Powerllftlng Bodybuilding totaal aantal betrapten 115 (0,59%) Rugby S13 5 (0,79%) Gecontroleerde niet-Olympische takken van sport en aantal betrapten in '91.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1992 | | pagina 23