Het macabere festival van de dood
Zelfmoord na nederlaag op marathon
PZC
sport
München
VRIJDAG 17 JULI 1992 2(
De 25-ste Olympische Spelen zullen
de grootste veiligheidsoperatie in
de geschiedenis van de Olympische
Spelen te zien geven. Meer dan 35.000
politieagenten, Guardias Civiles en
militairen, plus 10.000 personeelsleden
van particuliere bewakingsdiensten,
moeten voorkomen dat terroristen in
Barcelona op eenzelfde manier toeslaan
als bij de Spelen van 1972 in München.
Toen werd de wereld opgeschrikt door
een aanslag van een aantal Palestijnen
op de Israëlische ploeg. Trieste balans:
elf Israeli's dood, vijf Palestijnen en een
Duitse politieman.
Verslaggever Peter Ouwerkerk was er
twintig jaar geleden bij in München.
Herinneringen aan een Olympisch
drama.
werd enkele dagen later het doelwit van een Palestijnse terreuraanslag Elf leden van de Israëlische delegatie kwamen daarbij om het leve
foto's archief®
Links: De Israëlische ploeg tijdens de Olympische openingceremonie in München,
Rechts: De lege stoelen tijdens de rouwdienst in het Olympisch Stadion.
De telefoonbeambte in het Olympi
sche Dorp, die even na vieren 's
nachts een paar donkere gestalten in trai
ningspak over een hek zag klimmen, wist
later dat in de sporttassen machinepisto
len hadden gezeten in plaats van loop
schoenen. De klauteraars waren niet we
zen trainen in nachtelijk duister...
Een Wat al te kinderlijke gedachte Het
was de trend in München. De controle op
de Vrolijke Spelen was al na één dag vrij
gegeven. In het atletendorp werden dage
lijks 780 maaltijden meer uitgegeven dan
organiek kon. 'De Spelen hadden toch
veel charme tot aan dat verschrikkelijke
moment?'
Ook in de bar van het perscentrum heer
ste een verbroederende bandeloosheid.
Zeker in de nacht van 4 op 5 september.
Dinsdag 5 september zou de enige betrek
kelijke rustdag worden: beetje zeilen,
beetje boksen, beetje dressuur. Nou ja.
Wie z'n 'extra's' klaar had, kon zich verdie
pen in discussies over de smakeloze in
vloed van plastic bekers op Beiers bier.
Dat het ook dan laat kan worden bleek.
De meertalige Olympische Dorpskrant
was al aan een ochtendeditie toe. Aange
schoten uitventen maar: 'Village News!!'
Onwetend, dat dra een actualisatie zou
moeten volgen.
Een knal op de deur brengt Leo Bolle -
douchedeler, verslaggever van Het Pa
rool, joods - de totale ontnuchtering. Pale
stijnse guerrilla's zijn de flat van de Israë
lische ploeg binnengedrongen, hebben ge
moord, en gijzelen tien tot vijftien spor
ters.
Een tv-collega uit Israël, in een flat aan de
overkant van de Riesstrasse, weet meer.
Weet Bolle. Daarheen dus. Bolle gebruikt
een soort code-klop, in twee fasen. De deur
op een kettinkje, en een kier, een minuut
lang weer dicht. Wachtwoord? „Twee uur
geleden is hier op de deur gebonsd. Ik ver
trouw het niet. Het kan zijn dat ze ook
hier..."
De tv-reporter belt met Tel Aviv, dat nog
wél rechtstreeks in contact kwam met het
dorp. Een omweg van tweeduizend kilo
meter voor informatie van onder handbe
reik.
Radeloos
Het is schokkend de radeloze betrokkene
de feiten te horen weergeven in het He
breeuws. Bolle vertaalt: Connollystrasse
31. Israëlische ploeg. Mosje Weinberg,
worstelcoach, doet open, meteen gedood.
Worstelscheidsrechter Josef Gutfreund
moet zwaar gewond in de flat liggen. Er
zijn er ontsnapt. Maar nog worden tien tot
vijftien joodse sporters in gijzeling gehou
den. Door Palestijnen."
Reuter, UPI, AP en AFP formuleren in
middels de eis: „Wij vermoorden de 11 gij
zelaars als niet 200 Arabische guerrilla
strijders worden vrijgelaten uit Israëli
sche gevangenissen." Weinberg en Gut
freund decimeren de elf inmiddels tot ne
gen.
Het Palestijnse vluchtelingenprobleem,
wortelend in 1948, leidt andermaal tot ver
blindende haat. Niemand heeft ooit oog
voor ze. Daarom.
Het lange, bange wachten wint terrein. De
informatiebronnen worden dichtge
draaid. Tel Aviv komt telefonisch ook het
Dorp niet meer in. Heel bizar en navrant
roept een boks-speaker in drie talen:
„Winnaar op punten is..."
Het woord uitputtingsslag staat niet op
de prioriteitenlijst. Uitruil van de onder
handelaars (Merk. Genscher, Schreiber)
tegen sporters - „Wij zijn niet geïnteres
seerd in Duitsers." Af en toe verschijnt een
bivakachtige puntmuts op het Balkon.
Foto's, zó opvraagbaar in je geheugen.
Hoe snel een organisatie ook schematisch
kan denken: „Spelen na 16.30 uur opge
schort; morgen om 10.00 in het Olympia
Stadion een 'Opferfeier'; vanaf 17.00 uur
voortzetting van de Spelen. Er hoeft geen
extra dag te worden gepland."
Maar twee lege stoelen tijdens de rouw
dienst - dat is te laag geschat.
Wie naar Fürstenfeldbrück wil is gek. Dui
zenden nieuwsgierigen in de file. Negen
gijzelaars, acht commando's en niet meer
dan vijf scherpschutters op het militair
vliegveld.
Vijf tegen acht. eveneens tot de tanden be
wapenden. Eén scherpschutter schiet te
vroeg, één politiechef wordt te ongeduldig
en dirigeert groot materieel, één helikop
ter wordt opgeblazen, een andere door
zeefd. Het 'Masakar' duurt een uur. Maar
de werkelijke toedracht dringt niet door.
Om half twaalf meldt Conrad Ahlers, na
mens de bondsregering, dat het drama is
beëindigd. „Ga rustig slapen." Er is nog
veel onduidelijks, maai- Golda Meir mag
in de Knesset haar glas heffen op de goede
afloop. Het had erger gekund.
Hoeveel.erger bleek spoedig: elf Israëli's
dood, vijf Palestijnen, één Duitse politie
man. Fliegerbauer, wie herinnert nog zijn
naam?
„Het macabere festival dat niet naar het
aantal medailles zal worden gemeten,
maar naar het aantal doden."
„De vijf Olympische Ringen zijn vervan
gen door elf kruisen" (partij kiezend, want
geen: zeventien)."
Oostduitse, Filipijnse, Egyptische en ook
(een achttal) Nederlandse sportmensen
besluiten tot de daad bij de 's nachts uit
gesproken woorden van Willi Daume.
Westduitse vice-voorzitter van het IOC:
„Onder deze omstandigheden hoeven
Spelen voor mij niet meer."
Ook Dick van Rijn gaat bij Lobith West-
Duitsland uit. Zijn collega's zien met vijf
tigduizend grotendeels anonymi toe, hoe
Eroïca van Beethoven de dodendienst in
het Olympisch Stadion in passende ba
nen leidt. Velen vechten in de zon tegen de
vermoeidheid, de slaap. Maar zij getuigen
nog. En horen IOC-praeses Avery Brun-
dage (85) orakelen: „The Games must go
on." Diezelfde dag nog.
Werner Ruhnau, initiator tot de Speel
straat in het Olympische dorp, plaatst een
bordje: 'Heute keine Spiele'. Want: „Als er
iemand op een verjaardagsfeest komt te
overlijden, zetje toch ook de platenspeler
af?"
Maar in de praktijk blijkt het mogelijk te
zijn Olympische Spelen te houden op de
begraafplaats. Waar 's ochtends nog elf le
ge stoelen stonden, waar vandaan de over
levenden van de Israëlische ploeg terug
reisden naar huis - zij hadden geen medail
les bij zich, wel elf doden - daar wordt 's
avonds weer gevoetbald. West-Duitsland
-Hongarije, 1-4, voor 80.000 toeschouwers.
Maar het moeilijkste komt dan eigenlijk
nog. Donderdag 7 september: Hennie Kui
per goud in de Olympische wegwedstrijd.
Cees Priem krijgt klappen van Freddy
Maertens. Fedor den Hertog magnetises
een niet-begrijpende Francesco Moser.D.
ploegtactiek zegeviert; Kuipers eerster,
sitekaartje. Maar je kunt en wilt de eufos
hergens vinden.
Waar het meest om wordt gebeden, s
laatste dagen, is de terugkeer van ordes
vrolijkheid op Olympische aarde. M
het is een geforceerde hunkering naar te
einde. Met toch maar een sluitingsce-
monie, niet passend, maar ook tonend is
het had kunnen zijn.
Toen we tien jaar na de slachting nog eta
zijn gaan kijken aan de Connollystrass
31, was de flat aan een opknapbeurt te
De renovator wees op de huiskamervloa
van de eerste verdieping, uitkomend
het balkon. „Bloed..., daar ligt nog bloed]
Een donkere, oude, roestbruine plek
een nylongrijs Tredfordtapijt. „Dat is to::
niet van...? Heeft men dat daar al die jam
laten liggen En die bewoners dan?"E'
moet meubilair overheen zijn gezet. Ede
ze met water aan 't werk zijn, kleurend-
vlekken weer op. Het is de kamer wa>'
Mosje Weinberg moet zijn doodgeschoten
Als eerste die nacht. Zijn vrouw was të
niet lang genoeg in München om hema:
drie weken jonge zoon te kunnen tonen
Peter Ouwerkeri
Tragiek en heroïek
Kochiki Tsuburaga zwoer wraak voor
zijn nederlaag op de marathon in
1964. maar pleegde zelfmoord voor het
tot een revanche kwam. Hij was bevan
gen door de Olympische koorts. Tsubu-
raga's daad staat niet op zich. Duizenden
atleten gingen in deze eeuw op jacht naar
een stukje onsterfelijkheid, echter met
de dood voor ogen. De vlam van de
Olympische Spelen brandde in vele har
ten. ware kampioenen bleven schaars.
Heroïek en tragiek bleken lotgenoten in
de historie van een kolossaal evenement.
In het spoor van de moderne Olympische
Spelen verzamelden zich sinds 1896 vele
verhalen. Van winnaars en verliezers,
helden en schlemielen. De marathon
speelde daarin doorgaans een hoofdrol.
Niet vreemd als men bedenkt dat deze
monsterloop een eerbetoon is aan de le
gendarische Griekse koerier Pheidippi-
des, die bezweek aan zijn inspanningen
toen hij met spoed een keizerlijke bood
schap van het slagveld bij Marathon
naar Athene bracht. Pheidippides -
wiens tijd nooit werd geklokt - volbracht
zijn tocht uit plichtsbesef, de latere atle
ten joegen op roem en eer. Verblind door
de uitstraling van het evenement, maar
er zelden door gekoesterd. Neem de Rus
sische robot Vladimir Kits die dank zij
een Spartaans trainingsprogramma
tweemaal goud won. Hij zou op 48-jarige
leeftijd, na vier hartaanvallen, overlij
den.
In het begin van deze eeuw (1908, Lon
den) besloot de kleine Dorando Pietri in
trance zijn martelgang. Versuft en dode
lijk vermoeid wankelde hij als eerste het
stadion binnen. Aangevuurd door een
groep officials viel hij door het finishlint
en bleef bewusteloos liggen. De jury dis
kwalificeerde een paar uur later de win
naar van de marathon, omdat hij niet ge
heel op eigen kracht de laatste meters
had afgelegd!
Zonnesteek
Vier jaar later in Stockholm liep het met
de Portugees Francisco Lazaro niet goed
af: hij stierf aan een zonnesteek. Ruim ze
ventig jaar later vreesde de wereld op
nieuw een dergelijk drama in Los Ange
les. Voor het oog van miljoenen, zwalkte
de Zwitserse atlete Gabrielle Andersen
volledig uitgeput naar de finish.
Hoezeer de Spelen in de loop der geschie
denis ook veranderden, de tragiek bleef.
Olympisch goud vormden geen garantie
voor levensgeluk. Abebe Bikila bijvoor
beeld. die tot tweemaal toe de marathon
won (in '60 in Rome blootvoets. in '64 in
Tokyo geschoeid), verdedigde amper
veertig dagen na een blindedarmopera
tie zijn titel. Hij kreeg als beloning een
Volkswagen, waarmee hij vijf jaar later
crashte en verlamd raakte. Niet veel la
ter overleed de Ethiopiër.
Soms duurt de glorie inderdaad kort. Fe-
renc Csik, goud bij het zwemmen in 1936.
verloor vijf jaar na zijn zege het leven
toen hij tijdens een bombardement op
straat gewonden verzorgde.
De oorlog, die ook het Olympisch ritme
brak. leverde toch tal van staaltjes van
grote moed en opoffering. De Spelen van
1948 stonden bol van de slachtoffers die
zichzelf hadden hervonden. Zo werd de
Hongaar Karoly Takacs Olympisch
kampioen schieten. Hij ging de oorlog als
wereldkampioen in, maar verloor door
een handgranaat zijn schietarm (zijn
rechter). Najaren van oefenen bleek Ta
kacs met links even begaafd. Dramatiek
was er rond een Deens verzetsman, die
als gebroken terug kwam uit een concen
tratiekamp. De artsen gaven hem op.
maar hij vergat de folteringen en werd at
leet. Op de Spelen kwam hij na twintig
seconden ten val en brak zijn voet.
Brandstapel
Soms was de Olympische Beweging zeil
verantwoordelijk voor de slachtoffers die
vielen. Onschuldigen werden op de
brandstapel gezet in de langdurige hek
senjacht op zogenaamde professionals.
Jim Thorpe werd in 1912 de grootste at
leet ter wereld gedoopt, nadat hij de vijf-
en tienkamp had gewonnen. De topat
leet moest het dubbele goud inleveren
omdat hij als honkballer een luttel be
drag had verdiend. Boze tongen beweer
den dat de jacht op Thorpe het gevolg
was van zijn Indiaanse bloed; racisme
dus. Thorpe was zich van geen kwaad be
wust. Pas in 1982 werd hij in ere hersteld
en opnieuw opgenomen in de officiële
uitslagen. Dertig jaar na zijn dood: Thor
pe overleed in 1953, verslaafd aan alco
hol. De bittere wetenschap dat heden-
tendage sport-miljonairs opdraven, bleef
hem in elk geval bespaard.
De Olympische Spelen kent winnaars en
verliezers, maar geen nuances. Thomas
Hicks, de winnaar van de marathon in
1904. verklaarde nog doodleuk stimule
rende middelen te gebruiken, geen haan
die daar naar kraaide. In 1988 beroofde
de dopingcontrole Ben Johnson van al
zijn dromen. Het is het toernooi van ui
tersten. Hoe rechtvaardig vond de 16-ja-
rige zwemmer Rick Demont de Olympi
sche wetten? De astma-patiënt verbij
sterde in 1972 de wereld met twee prach
tige overwinningen, maar moest het
goud inleveren omdat zijn tabletten te
gen astma hem hadden 'gedrogeerd'.
Al heel snel na het begin van de moderne
Spelen werd alles wat onder de vlag met
de vijf ringen plaats had, sterk uitver
groot. Olympische kampioenen werden
grootheden. Johnny Weismüller werd er
Tarzan door. Jesse Owens werd in 1936
een martelaar, door als neger voor de
ogen van nazi-Duitsland alle blanken te
vernederen. Maar hun black-power de
monstratie in 1968 zou de Amerikanen
Tommy Smith en John Carlos altijd ach
tervolgen. Zij riepen de woede van het
vaderland op door op kousevoeten, met
gebogen hoofden en gebalde vuisten -
symbolen voor de onderdrukking van
zwarten in de VS - hun medaille te innen.
De kampioenen op het olympisch tonft
worden wat het publiek van hen maakt
En wat te denken van het duet van
boksers Johansson en Sanders in Heisin
ki 1952. Johansson was niet ontgaarJ"
zijn tegenstander, een massale nege
meteen verwoestende stoot, iedereen tol
gort sloeg. Hij zette het in de finale den
halve letterlijk op een lopen. De Zweed
kreeg te horen dat hij wegens zijn lafhar
tige optreden zelfs naar het zilver k©
fluiten. Als prof toonde Johansson lat#
meer moed en werd hij wereldkampio®
De gevreesde Sanders daarentegen vo©
twee jaar nadien de dood in de boe
ring.. De helden van de Olympische Spe
len zijn helden voor een dag. en zeld®
helden voor de eeuwigheid.
De uitgeputte Gabrielle Andersen legt de laatste meters van de Olympische marathon in 1984 zwalkend af. Na de finish werd zij door een officials opgevangen.
foto's archief PZf
