Arabieren in Israël zeer verdeeld
Offerfeest moslims voor thuisblijvers
PZC
Files voor een
fles jonge van
twaalf gulden
Arbeiderspartij leidt
•y*<j
President Ivoorkust
dol op vakanties
in het buitenland
opinie en achtergrond
Stemmen bij verkiezingen gaan naar alle politieke windstreken
mm «w
ZATERDAG 13 JUNI 1992
van onze correspondent
in Tel Aviv
Ad Bloemendaal
Twaalf, misschien wel der
tien zetels zou een verenig
de Arabische partij kunnen be
zetten in de 120 leden tellende
Knesset. Een blok dat evenveel
gunsten voor zijn achterban zou
kunnen afdwingen als de ultra
orthodoxe joden. Maar de Ara
bieren bestrijden liever elkaar
dan de regering in Jeruzalem,
die hen bijgevolg als tweede
rangs burgers blijft behande
len. De Arabische kiezers heb
ben dit jaar opnieuw de keuze
uit drie 'eigen' lijsten, maar het
is de verwachting dat een groot
deel zijn stem zal geven aan een
van de zionistische partijen.
Deze mensen zijn Israëlische
staatsburgers, maar tegelijker
tijd Palestijnen en Arabieren.
Hun persoonlijke ideologie be
paalt de volgorde waarin ze die
drie identiteiten rangschikken.
De joodse bevolking spreekt in
de regel over 'Israëlische Arabie
ren' als het gaat om de Arabi
sche bevolking binnen de gren
zen van voor 1967. Maar een re
cent onderzoek onder Arabische
middelbare scholieren liet zien
dat niet meer dan 24 procent
zichzelf zo aanduidt. Bijna de
helft van de Arabische teena
gers, opgegroeid terwijl aan de
andere kant van de 'groene lijn'
de intifada woedde, beschouwt
zichzelf in de eerste plaats als
Palestijn.
De 850.000 Arabieren in Israël
vormen achttien procent van
het electoraat en gemiddeld ze
ventig procent stemt bij parle
mentsverkiezingen. In de jaren
vijftig en het begin van de jaren
zestig ging verreweg het groot
ste deel van de Arabische stem
men naar Arabische lijsten die
verbonden waren met de joodse
socialistische regeringspartijen.
Bij de oppositie viel op het mate
riële vlak niets te halen en het
ideologisch bewustzijn was niet
sterk ontwikkeld.
Volgens dr Eli Rekhess van de
Universiteit van Tel Aviv ver
toont het stemgedrag van de
Arabische kiezers een golfbewe
ging. Na 1967 kwam Rakach/Ha-
dash (de gezamenlijke joods-
Arabische communistische par
tij) sterk opzetten. „Rakach in
troduceerde een nieuwe pro-Pa
lestijnse nationale koers en poli
tiek activisme. Van 1975 tot 1985
gaf die partij de toon aan. We be
leven nu het begin van een ont
wikkeling, waarbij Rakach ge
leidelijk plaats maakt voor een
nieuwe groepering. Dat zal een
gezamenlijke Arabische lijst zijn
of de islamitische beweging". De
trend is dus weer naar volledig
Arabische partijen, al zal dat pas
duidelijk worden bij de verkie
zingen in 1996.
Kiesdrempel
Niet alleen de communisten ver
liezen aanhang, een internatio
naal verschijnsel trouwens,
maar ook de 'Progressieve Lijst
voor Vrede' van Mohammed
Miari, eveneens een gezamenlij
ke joods-Arabische onderne
ming. Het is zelfs mogelijk dat
Miari de dit jaar voor het eerst
op 1,5 procent gestelde kies
drempel niet zal halen en dat zou
een groot verlies aan stemmen
betekenen.
Een onnodig verlies, want Miari
had met de communisten en de
Arabische Democratische Partij
van Abdel Wahab Darawshe een
gezamenlijke lijst kunnen vor
men. Maar maandenlange be
sprekingen liepen op niets uit
omdat de PLV-voorman geen
genoegen wilde nemen met een
tweede plaats. De enige Arabi
sche partij die op 23 juni winst
zal boeken, is de groep van Da
rawshe. Maar een vooruitgang
van een naar twee zetels is geen
sensatie.
Vier jaar geleden behaalden de
communisten, de PLV en de
ADP bij elkaar zes zetels. Rek
hess verwacht dat het er ditmaal
zeker niet meer zullen zijn, eer
der minder. Hij voorspelt dat de
Arbeiderspartij in de Arabische
sector de gebruikelijke twee ze
tels zal weghalen, de Likud an
derhalf en het progressieve Me-
retz-blok ruim een.
Verrassend is de steun onder de
Arabieren voor Shas, een ultra
orthodoxe joodse partij. Rek
hess schat dat Shas er goed is
voor ruim een halve zetel. Dat is
vooral te danken aan de per
soonlijke inzet van minister van
binnenlandse zaken Arieh Deri
voor projecten in Arabische ste
den en dorpen, waar het 'voor
wat hoort wat' principe zwaar
weegt.
Het vredesproces speelt in de
verkiezingscampagne onder de
Arabische bevolking een onder
geschikte rol. Alleen al daarom
hoeft de Arbeiderspartij niet te
rekenen op een spectaculaire
winst. Bovendien is Jitschak
Rabin niet geliefd onder de Ara
bieren. Zij herinneren zich nog
maar al te goed hoe de voorma
lige minister van defensie kort
na het uitbreken van de intifada
opdracht gaf de botten van Pale
stijnse stenengooiers te breken.
De Arabische niet-zionistische
partijen is nog nooit gevraagd
zitting te nemen in een Israëli
sche regering. Voor de joodse
kiezers is de psychologische bar
rière eenvoudig te hoog. Maar
Rabin zal afhankelijk zijn van de
'Arabische partijen voor de vor
ming van een 'blokkerende
meerderheid' bij de verkiezin
gen van 23 juni. Dat wil zeggen
dat het linkse blok (Arbeiders
partij plus Meretz) samen met de
Arabieren meer dan zestig zetels
moet behalen om een rechtse re
gering de pas af te snijden. Gelet
op de verdeeldheid in de Arabi
sche politieke gemeenschap ziet
het er voor Rabin niet gunstig
uit.
De Arbeiderspartij blijft
voorliggen op het Likud-
blok van de Israëlische premier
Yitzhak Shamir, zo blijkt uit
twee opiniepeilingen die vrij
dag, vooruitlopend op de ver
kiezingen van 23 juni, zijn gepu
bliceerd.
Een coalitie van links of rechts
zou echter ongeveer evenveel
steun hebben in de volksverte
genwoordiging van 120 zetels.
Dat zou betekenen dat streng
orthodoxe partijen opnieuw
een beslissende rol zullen spe
len bij de regeringsformatie.
Volgens een telefonische en-
quete, die het Instituut voor
Burgerinformatie donderdag
uitvoerde onder 512 joodse
stemgerechtigden en waarvan
de uitslag verscheen in het He
breeuws-talige dagblad Hadas-
hot, krygt de linkse Arbeiders
partij 42 en de rechtse Likud 37
zetels.
Een linkse, door de Arbeiders
partij aangevoerde coalitie, zou
kunnen rekenen op de steun van
52 parlementsleden; een rechts
verbond op die van 55.
Ongeveer dezelfde stemverhou
dingen kwamen naar voren in
een peiling die dinsdag en
woensdag onder 617 Israëliërs
werd gehouden en die het dag
blad Yedioth Ahronoth publi
ceerde. Deze peiling voorspelde
41 zetels voor de Arbeiderspartij
en 34 voor de Likud. Een linkse
coalitie zou kunnen rekenen op
de steun van 53 afgevaardigden;
een rechtse op die van 52. Streng
orthodoxe partijen zouden ne
gen a tien zetels behalen.
Geen enkele Israëlische partij
heeft ooit stemmen gekregen om
alleen te kunnen regeren. De Li
kud en de Arbeidersparetij be
gonnen na de vorige verkiezin
gen in 1988 een coalitieregering,
maar die viel maart 1990 uiteen.
De religieuze partijen stelden
zich toen achter Shamir op, die
de meest rechtse regering for
meerde in de Israëlische ge
schiedenis. De religieuze partij
en werd in ruil voor hun steun
miljoenen shekels voor reli
gieuze organisaties en projecten
beloofd. (AP)
door Jan W. Scheffers
Voor de moslims is afgelo
pen donderdag het vier
daagse offerfeest begonnen.
Op de eerste dag wordt in de
moskee gebeden, er wordt thee
gedronken, conflicten moeten
worden opgelost en er moet
vrede worden gesloten. Dan
gaan de moslims samen naar
de slachthuizen om daar een
kalf of schaap ritueel te slach
ten. Een derde deel van het
vlees van de geslachte dieren
wordt onder de armen ver
deeld, een derde deel wordt
met familieleden en kennissen
verwerkt tot gerechten voor
de gezamelijke maaltijden en
een derde deel mag het gezin,
dat het dier liet slachten, zelf
houden. Tijdens de drie vol
gende dagen van het offerfeest
worden bezoeken afgelegd bij
buren, familie en kennissen.
Er wordt bijgepraat en zo no
dig ook uitgepraat en vrede ge
sloten.
Het offerfeest is in Zeeland
vooral een feest van thuisblij
vers, van moslims die niet de
bedevaart naar Mekka maken.
Elke moslim, vrouw en man,
koestert de vrome wens min
stens een keer in het leven naar
Mekka te gaan. In de Koran
luidt de opdracht tot deze pel
grimstocht. de hadj: 'En jegens
God zijn de mensen verplicht
tot de bedevaart van het huis,
vooral wie in staat is daarheen
op weg te gaan'. Maar niet ie
dere moslim kan de reis beta
len en ze mogen zich er niet
voor de schulden steken. Dit
jaar moesten de pelgrims op
donderdag 11 juni in Mekka
zijn. Dan begint daar het offer
feest. dat door de thuisblijvers
wordt meegevierd.
Gezien de financiële positie
van de meeste moslims in ons
land zijn hier niet veel hadjis of
Mekkagangers. De Turkse
moslims uit Zeeland, die de be
devaart kunnen maken, gaan
meestal enkele weken voor het
offerfeest naar hun familie in
Turkije. De bedevaart wordt
dan gezamelijk per bus ge
maakt. Onderweg worden hei
lige plaatsen in Zuid-Oost Tur
kije en Irak bezocht, Door het
Islamitisch Samenwerkings
verband wordt jaarlijks vanuit
Nederland een vliegreis naar
Mekka georganiseerd. Daar
maken vooral de Marokkaanse
islamieten uit Zeeland, die de
bedevaart willen maken, ge
bruik van.
Mekka is een heilige stad en al
leen voor moslims toeganke
lijk. Nu zijn er meer dan twee
miljoen pelgrims in die stad.
Nauwgezet onderwerpen ze
zich aan het bedevaartsritueel.
Het eerste deel van de hadj
speelt zich af rond de Kaaba,
een rechthoekige marmeren
toren, waarin de heilige Zwarte
Steen gemetseld is.
Volgens de moslimse overleve
ring werd de Kaaba door Adam
gebouwd aan de hand van een
hemel-model en na de zond
vloed herbouwd door Abraham
en Ismaël. Ook zou Moham
med raad gegeven hebben bij
herstelwerkzaamheden van de
Kaaba. In het jaar 632 ging Mo
hammed ter bedevaart naar
Mekka. Kort daarna stierf bij.
Bij hun bezoek aan Mekka lo
pen de bedevaartgangers ze
ven maal rond de Kaaba en
kussen de Zwarte Steen. In de
volgende dagen treden de pel
grims dan in de voetsporen van
de profeet Mohammed naar de
berg Arafat. Hier hield Moham
med zijn laatste preek.
Vanaf de middag tot zonson
dergang moeten de pelgrims
'staan voor God'. Dat is het
hart en een wezenlijk gedeelte
van de bedevaart ongeldig.
Terwijl de pelgrims daar staan,
roepen zij steed: 'Hier ben ik,
Heer, tot uw dienst'. De bede
vaart wordt afgesloten met het
offeren van een schaap of lam.
Wanneer een moslim de bede
vaart heeft volbracht, mag hij
zich hadji noemen.
Hadji's genieten een hoog aan
zien in de moslimgemeen
schappen. Vaak zijn ze ook
goed onderlegd in de religieuze
leer en voorschriften. Soms zijn
ze ook voorganger in een mos
kee. Ze geven advies bij huwe
lijken en begrafenissen, bij be
snijdenissen en opvoedings
kwesties. Het geringe aantal
hadji's in Nederland verklaart
mee, waarom er nog zo weinig
goed onderlegde leiders zijn.
Duizenden Egyptenaren tijdens het ochtendgebed op een plein in Cairo bij het begin van het Offerfeest.
verhaal vertelt dat, toen Abra
ham zijn zoon zou offeren, de
engel Gabriël hem een schaap
stuurde. Dit dier werd toen in
de plaats van zijn zoon door
Abramham geofferd.
Om dit te gedenken, offert ie
der hoofd van een gezin een
kalf of schaap. Dit offeren
wordt volgens het ritueel slach
ten gedaan. Hierover bestaan
strenge voorschriften. Het dier
mag niet onnodig lijden en
Dit feit verzwakt ook de moge
lijkheden van hun optreden
naar buiten.
Offer
Op het offerfeest wordt her
dacht, dat Abraham zijn zoon
moest offeren aan God. Ook de
Bijbel vertelt hierover in Geni-
sis 22, 1-19. In de Koran wordt
de naam van de zoon van Abra
ham niet genoemd. Maar uit de
tekst kan worden opgemaakt
dat Isaak is bedoeld. Maar la
ter heeft de traditie de zoon geï
dentificeerd met Ismaël. Het
moet in één keer dood zijn. De
slachter moet in staat van rein
heid zijn en scherp gereed
schap gebruiken. De kop moet
van de romp gescheiden zijn en
het bloed moet ook echt
vloeien. Voor met het slachten
begonnen wordt, moet er wor
den gebeden.
Dit ritueel slachten door de
moslims in Zeeland is een bron
van enkele hardnekkige, wilde
verhalen. Vrijwel iedereen
blijkt wel eens gehoord te heb
ben van de moslims, die een
schaap op het balcon van hun
flatwoning of in de douche
ruimte van hun huis hadden
geslacht. En bijna elk jaar moe
ten moslims zich verdedigen
tegen verwijten, dat hun wijze
van slachten aan dier onnodig
leed berokkent.
Toch geeft de Veterinaire
Hoofdinspectie van het Staat-
toezicht op de Volksgezond
heid jaarlijks scherpe richtlij
nen en aanwijzingen voor het
ritueel slachten tijdens het of
ferfeest. Dit gebeurt aan de
hand van artikel 11 van de
Vleeskeuringswet. Een van de
richtlijnen is, dat voor het toe
brengen van de halssnede drie
personen nodig zijn: 'twee per
sonen immobiliseren het dier
en de derde persoon brengt de
halssnede toe.
De Islamieten dienen de halss
nede door een vakbekwaam ge
loofsgenoot te laten verrich
ten'. Hij is de 'voorsnijder'. Van
hem wordt gezegd, dat hij in
staat moet zijn 'met één mes
handeling een halssnede aan te
brengen bij de ritueel te slachte
dieren op een zodanige wijze,
dat alle onnodige pijn, lijden,
opwinding, verwonding of
kneuzingen worden voorko
men'. In Zeeland zijn vijf be
drijven aangewezen, waar vol
gens Islamitische ritus mag
worden geslacht.
Deze richtlijnen maken het ri
tueel slachten door de moslims
mogelijk. Zonder deze officiële
mogelijkheden zouden de mos
lims gedwongen zijn tot illigaal
slachten en dat zou weer voe
ding geven aan sterke verhalen
en vooroordelen. Zo bevorde
ren deze overheidsmaatrege
len ook de integratie van de
moslims in onze Nederlandse
samenleving en daar kan toch
niemand bezwaar tegen heb
ben....
De honderden moslimgezin
nen in Zeeland, die het zich fi
nancieel veroorloven, hebben
deze week samen ongeveer 400
schapen ritueel geslacht, om zo
het offerfeest te kunnen vieren.
Interpretatie
Het is ook de bedoeling van het
offerfeest dat moslims zich rea
liseren wat honger is, dat voe
ding levensnoodzakelijk is, dat
gezond leven ook vlees vraagt
en vooral dat we voedsel moe
ten delen met anderen, die het
niet of er te weinig van hebben.
Christenen zouden dit 'het
doen van gerechtigheid' noe
men, zoals bijvoorbeeld de ka
tholieke Vastenactie bedoelt.
Onder de moslims in onze
pronvincie, die vinden dat ze
toch in relatieve rijkdom leven,
komen de laatste jaren vragen
op over de zin van het slachten
van al die dieren. In de eerste
plaats omdat al die slachtin
gen toch steeds weer agressie
foto Reuter
blijken op te roepen. Er zijn
moslims die stellen, dat hun ac
tiviteiten anderen geen schade
mogen doen en dat het oproe
pen van agressie daarom voor
komen moet worden. Verder
komt onder moslims hier en
daar de gedachte op, of het geld
van al die schapen en van de zo
veelste bedevaart naar Mekka
niet veel beter bestemd kan
worden voor hulp aan familie
en kennissen in Turkije. Dat
zou beter overeenkomen met
de bedoeling van het voor
schrift om het vlees van de ritu
eel geslachte dieren bij het of
ferfeest onder de armen en fa
milie en kennissen te verdelen.
Het is een menselijk gegeven,
dat verzoening en vrede alleen
uit gerechtigheid kunnen op
bloeien, dus als aan de armen
recht wordt gedaan. En dat
heel concreet en niet alleen
symbolisch. Een Zeeuwse mos
lim, die hierover hardop na
dacht, rekende snel uit dat van
het geld dat de deze week in
Zeeland ritueel geslachte scha
pen kostten in Turkije een flink
buurthuis gebouwd zou kun
nen worden of 40 zwerfkinde
ren een heel jaar lang opgevoed
en onderhouden zouden kun
nen worden. Misschien kan er
zo een nieuwe invullen van het
offerfeest bij moslims in onze
maatschappij groeien.
De grote vakantie-uit
tocht staat voor de
deur. Voor de honderddui
zenden toeristen die door de
lucht naar hun plaats van
bestemming reizen, bete
kent dat weer dringen ge
blazen op de wegen naar
Schiphol, op de parkeerter
reinen van de nationale
luchthaven en in de aan
komst- en vertrekhal. Maar
ook in het populaire belas
tingvrije winkelcentrum
van Schiphol wordt dit jaar
rekening gehouden met flin
ke filevorming.
„Het is bijna niet bij te be
nen. In het hoogseizoen moe
ten de winkels zo'n twaalf tot
dertien keer worden bevoor
raad. Gebeurt dat niet, dan
zijn de meeste zaken al 's
ochtends om zes uur volledig
uitverkocht".
Hoewel de echte topdrukte
pas verwacht wordt in de
maanden juli, augustus en
september, kan voor J. van
Streun, hoofd van het Am
sterdam Airport Shopping
Centre, 1992 nu al niet meer
kapot. „Als er geen rare din
gen gebeuren, halen We ze
ker een omzetverhoging van
tien, vijftien procent. Het is
op dit moment al onvoorstel
baar- druk. Er worden voort
durend dagrecords gebro
ken. De ondernemers van
het winkelcentrum hebben
allemaal een glimlach op
hun gezicht van oor tot oor".
Toch baart de drukte de
luchthavenmanager ook
zorgen. „Wat je nu al soms
ziet, is dat passagiers er van
af zien iets te kopen omdat
het ze te druk is in de win
kels. Het gezegde 'Zien ko
pen, doet kopen' gaat dan
niet meer op. Wij willen daar
om dit jaar een team inzet
ten van hostesess die de
mensen zo goed mogelijk
wegwijs maken en er bij
voorbeeld op wijzen dat het
voor sommige passagiers
handiger is in het noordge-
bied hun belastingvrije aan
kopen te doen. Daar is het
vaak minder druk".
Het luxe probleem van el
kaar voor de kassa's en vitri
nes verdringende klanten
behoort over goed een jaar
tot het verleden. Dan wordt
de nieuwe westvleugel in ge
bruik genomen van het
luchthavenstationsgebouw.
„Dan zijn we in een klap uit
de problemen. Op dit mo
ment telt het winkelcentrum
krap 2000 vierkante meter,
als het nieuwe gebouw klaar
is, wordt dat het dubbele".
Lucratief
Overigens steekt Van
Streun niet onder stoelen of
banken dat het winkelcen
trum ook de luchthaven
geen windeieren legt. Voor
elke gulden die de veertien
concessiehouders in hun za
ken omzetten, betalen ze de
luchthaven 22 cent. Met een
omzet van 440 miljoen bete
kent dit voor Schiphol dus
een bedrag van bijna hon
derd miljoen gulden.
De wet staat het Nederlan
ders alleen toe zogenaamde
verbruiksartikelen belas
tingvrij te kopen. Voor de
meesten komt dat neer op
een fles sterke drank (jonge
jenever twaalf gulden), een
slof sigaretten of een lekker
luchtje. Gebruiksartikelen
zoals audio en video, came
ra's, zijde en sieraden zijn al
leen weggelegd voor inwo
ners die niet in de Benelux
wonen. Overigens mógen
Nederlanders deze spullen
wel kopen, maar moeten er
wel gewoon 18,5 procent btw
over betalen. (GPD)
van onze correspondent
in Nairobi
Frans van den Houdt
Afrikaanse leiders zijn over
het algemeen als de dood
om in een vliegtuig te stappen
en naar het buitenland af te rei
zen. Niet zozeer vanwege moge
lijke ongelukken, nee, meer
vanwege de politieke gevaren
die in het eigen land dreigen.
Een staatsgreep is ten slotte
sneller gepleegd als de man die
weg moet al weg is. Menige Afri
kaanse president is als gevolg
daarvan nimmer aan de terug
reis toegekomen.
Maar er zijn uitzonderingen.
President Houphouet Boigny
van Ivoorkust is er zo een. Zesen
tachtig jaar oud en al 32 jaar aan
de macht. Hij is dol op vakanties
en geeft de voorkeur aan het bui
tenland. Europa om precies te
zijn. Favoriet is Frankrijk, de
voormalige koloniale overheer
ser. Hij verblijft er nu al maan
den, onafgebroken.
Tijdens zijn voor Afrika unieke
regeerperiode gebeurde dat al
vaker, maar in het verleden werd
dat land dan een paar maanden
gewoon niet bestuurd. In het
huidige tijdperk van democrati
sche hervormingen ligt dat an
ders. Sinds een paar jaar heeft
Ivoorkust een premier, Alassane
Quattara, en hij mag bij de gra
tie van Boigny ook beslissingen
nemen, als hij de uithuizige pre
sident maar drie of vier keer per
dag opbelt, informeert en op de
hoogte houdt.
En geen haai' op het hoofd van
andere Ivoriaanse leiders dat er
in (Je tussentijd aan denkt een
greep naar de macht te doen.
Niemand doet zelfs ook maar
een poging van Boigny's afwe
zigheid gebruik te maken om
zich als zijn mogelijkë opvolger
te profileren, zoals in zoveel an
dere landen zou gebeuren.
Ivorianen vinden zoiets niet ge
past. Ze respecteren hun leiders
en houden er absoluut niet van
om ontrouw te tonen en voor-
deel te putten uit diens afwezig
heid. Hoe oud hij ook moge zijn,
het volk heeft nog steeds ver
trouwen in haar leider en nie
mand twijfelt ook maar een mo
ment aan Boigny's politieke be
kwaamheden.
En zo kan het gebeuren dat pre
sident Houphouet Boigny vol
gende week na maanden afwe
zigheid met een gerust hart naar
zijn vaderland kan terugkeren.
Zijn politieke vrienden, zowel
als vijanden, zullen hem met
open armen ontvangen. Ieder-,
een heeft hem namelijk vreselijk
gemist.
Advertentiei
Palestijnse en Israëlische vrouwen van de linkse b<
vrede.
;ging 'Vrouwen in het zwart' demonstreren in Jeruzalem gezamenlijk voor
foto AFP
imsierdam jÉÉÉffili
