Paradijs voor
kwakdenkers
Rio de Janeiro
PZC
reportage
ZATERDAG 13 JUNI 1992
Terwijl nog slechts af en toe een
legerhelikopter dreigend rondcirkelt,
onderhandelen in het kolossale
conferentiecentrum Riocentro, aan de rand
van Rio de Janeiro, duizenden diplomaten
en ministers uit 180 landen nu al bijna twee
weken over punten, komma's, haakjes en
soms zelfs grotere tekstgedeelten. Zij doen
dat in plenaire zittingen van het 'Main
Committee' en in de iets minder grote
structuren van contactgroepen. Maar echt
gepraat wordt er in de honderden uit dunne
kunststof platen opgetrokken, te krappe en
bloedhete delegatiestands in een aanpalende
tentoonstellingshal. Een soort Rai-
huishoudbeurs, met dit verschil dat in Rai
de stands naar buiten zijn gekeerd om
publiek werven en in Rio naar binnen om
het discrete karakter van het geritsel en
geregel te benadrukken.
Aan decorum wordt nauwelijks meer
aandacht besteed: De hemdsmouwen zijn
opgerold, de stropdassen bungelen losjes
rond de hals, of zijn inmiddels geheel
afgelegd. Men rent er van hok naar hok, op
weg naar het volgende 'bilateraaltje', of om
even de honger te stillen met een smerige
hamburger en een blikje cola. Zonodig
wordt er 's avonds op hotelkamers en
tijdens de onvermijdelijke recepties in het
voorgeschreven 'tenue de ville' verder
gedeald.
De broeikas Rio de Janeiro vormt het
decor voor de UNCED, de wereldcon
ferentie over milieu en ontwikkeling van
de Verenigde Naties, waarvan het doel is
om de aarde voor vernieling te behoeden.
Inmiddels gaven ruim honderd regerings
leiders acte de présence, waaronder de
Franse president Mitterrand, de Duitse
bondskanselier Helmut Kohl, premier
Obed Mfanayana Dlamani van Swazi
land, onze eigen minister-president Ruud
Lubbers, ja zelfs president George Bush
van de Verenigde Staten kwam aan, met
de bijbehorende helikopterdecibellen.
Global Forum
Dertig kilometer, vier stranden, twintig
tanks, honderden zwaar bewapende mili
tairen en tienduizenden scheurende au
to's verder, wordt in het centrum van deze
stinkende wereldstad (twaalf miljoen in
woners) het Global Forum gehouden. Dat
is een alternatieve conferentie annex
beurs van niet-gouvemementale organi
saties die zich sterk maken voor milieu en
/of ontwikkeling. Er zijn bijna vijfduizend
organisaties uit heel de wereld vertegen
woordigd, goed voor zo'n twintigduizend
deelnemers. Uit Nederland zijn er onge
veer veertig aanwezig.
Zij vertegenwoordigen bijvoorbeeld de
NOVIB, het Nederlands Centrum voor
Ontwikkelingssamenwerking, de Christe
lijke Boeren en Tuindersbond, maar ook
het Platform Ecologische Landbouw, de
Vegetariërsbond en de Wereldfederalis
ten. Weliswaar is er geen vertegenwoordi
ging van de Christelijke Plattelandsvrou
wen, maar wellicht wordt die omissie
goedgemaakt door de inbreng van de
Werkgroep Kerk en Milieu en de Stichting
Vrouwennetwerk Nederland.
Plaats van handeling is het Flamengo-
park, iets kleiner wellicht dan het Vondel
park, maar volgebouwd met standjes en
tenten waar diepgaand gediscussieerd
wordt over de gevaren van plutonium, het
kappen van bossen, zeespiegelrijzing en
kernenergie, of de rol van de vrouw bij de
afremming van de bevolkingsexplosie.
Op het Global Forum heerst de sfeer van
de jaren zeventig, van yin en yang, van het
een-zijn-van-jezelf-met-je omgeving en
van veel goedbedoeld maar oeverloos ge
zwets. Wat bijvoorbeeld is de specifieke
relatie tussen homosexualiteit en het mi
lieu? Een Amerikaanse bosbouwinge-
nieur: „Dit is een soort Woodstock-festi
val, maar dan niet voor muziekliefheb
bers, maar voor eco-fundamentalisten."
Een meisje kijkt
in het
Flamengopark
van Rio de
Janeiro naar een
groot schilderij
dat een
plaatselijke
schilder maakte
om het Global
Forum op te
luisteren. Op het
doek wordt de
aarde belaagd
door
milieuproblemen.
foto EPA
Quiambeti, een indiaan van de Brazi
liaanse Caiapo-stam en deelnemer in het
Global Forum, doet zich in Flamengo
park te goed aan een hot dog. fotoAFP
Papegaai
Het begint al voor de ingang van het Glo
bal Forum, waar plaatselijke handelaren
winst zien in de verkoop van eco-T-shirts,
overgeschoten carnavalsattributen en al
dan niet zelfgemaakte snuisterijen. Een
tje verkoopt onder meer namaak-pape-
gaaien. Altijd leuk om aan te schaffen als
symbool van solidariteit met de Brazi
liaanse regenwouden, moet hij gedacht
hebben.
Maar nee. Een blonde, bebaarde Westeu
ropeaan gaat in discussie met de verko
per, en wijst hem erop dat de papegaaien
van plastic zijn. En weet hij wel dat plas
tic....? De handelaar antwoordt dat hij ook
papegaaien van hout heeft, maar dan
mengt een eco-Amerikaan zich in de dis
cussie. Hij begint over het kappen van
bossen, verspilling van natuurlijke mate
rialen en is dus zowel tegen houten als
plastic papegaaien. Geërgerd mengt zich
nu een derde in de strijd die de Amerikaan
vraagt hoe hij in Rio is gekomen. Op de
fiets misschien? Nee, moet deze toegeven,
met het vliegtuig, en tja dat is weliswaar
niet milieuvriendelijk maar...
Osho
Even verder staat een circustent. Het is
het spirituele meditatiekamp van de Os-
ho-beweging, de nalatenschap van de
Baghwan-beweging, en Baghwans foto
hangt er nog steeds bij. In de tent kan tus
sen tien en elf non-dimensionaal gemedi
teerd worden, van elf tot twaalf is er de
mogelijkheid tot heelwording op Tibe
taanse wijze. Op dit moment echter grijpt
een dynamische meditatie plaats.
Milieu-activisten demonstreerden deze week in Rio de Janeiro met een ballon in de vorm van een kettingzaag tegen
regenwoud.
het kappen van
fotoAFP
En inderdaad, het cliché wordt niet ge
schuwd: Een Amerikaanse veertiger, een
van het soort dat jarenlang een druk en
materieel zakenleven heeft geleid, na zijn
onvermijdelijke scheiding is ingeklapt, de
kinderen aan zijn vrouw heeft moeten la
ten, en vervolgens via de Osho-beweging
tot inkeer is gekomen, gaat volledig uit
zijn dak.
Hij gooit zijn spieren op wilde wijze los, en
volgens de bijbehorende folder leidt die
activiteit tot opwekking van bio-elektro-
magnetisme in het lichaam, „dat ons toe
staat de diepten van ons zenuwstelsel te
bereiken en het ons mogelijk maakt om
onze psychologische en lichamelijke hoe
danigheid te transformeren,"
En dat is nodig ook, om ons te wapenen
tegen nieuwe ziekten, als aids en chroni
sche moeheidssyndromen. Zoals wij allen
weten zijn die nieuwe ziekten het gevolg
van akelige stoffen die de aardse atmo
sfeer weten binnen te dringen door gaten
in de ozonlaag en die een verstorende in
vloed hebben op de bio-elektromagneti-
sche balans van onze lichamen, hetgeen
ziph manifesteert als een negatieve elek
trische lading in onze zenuwstelsels. De
mens wordt zo een soort magneet die on
der meer positief geladen metaaldeeltjes
aantrekt uit onze zwaar vergiftigde atmo
sfeer. En nou, dan weetje wel.
Jacht
Geheel ontredderd door zoveel onheil
gaan wij op zoek naar het kruidenvrouw
tje Katrien uut Zalk, bekend van radio en
teevee. Zie biedt immers voor alle kwalen
uitkomst met paardebloemenmelk, kar-,
weizaadzalf, of gesnipperde brandnetel
topjes tegen wintertenen. Helaas, Katrien
blijkt niet aanwezig en dat zal haar spijten
want ze had hier goede zaken kunnen
doen.
Ondertussen zwelt vanuit de verte eeii
groot rumoer aan. Het blijkt een als india
nen uitgedoste blootvoetse stoet wereld
burgers te zijn, voornamelijk afkomstig
uit West-Europa, die stampvoetend, joe
lend, krijsend en gillend, de jacht in het
algemeen en de olifantenjacht in het bij
zonder de wereld uitschreeuwen.
Nadat we een folder in de hand gedrukt
hebben gekregen van de Franse wereld-
verbeteringsorganisatie 'Al Taisis', die
een pleidooi houdt voor een mentaliteits
verbetering. door middel van het hervin
den van de eenheid tussen lichaam en
geest, vinden we in een hoekje van het
park enige rust bij het yogagroepje van
Jake B. Henderson,"Sacramento. Califor
nia, United States of America. Tevens
voor al uw adviezen op het gebied van lach
-therapie, relax-sessies, waarheid en hel
derheid, stress en management.
Wetenschap
Het is al met al begrijpelijk dat een groep
van zo'n driehonderd toonaangevende
wetenschappers uit de hele wereld, onder
wie 52 winnaars van een Nobelprijs, een
waarschuwende brief heeft geschreven
aan alle regeringen die in Rio zijn verte
genwoordigd. Zij roepen daarin op om het
streven naar een beter wereldmilieu toch
vooral te baseren op wetenschappelijke
criteria, en niet op irrationele vooroorde
len.
De wetenschappers vegen in hun brief de
vloer aan met de New-Age-beweging en de
terug-naar-de-natuur-groepen. Een na
tuurlijke toestand waar sommige bewe
gingen naar streven, bestaat niet, en heeft
waarschijnlijk niet bestaan sinds de ver
schijning van de mensheid op aarde, aldus
de wetenschappers. En ze voegen er aan
toe: „Het grootste kwaad dat de aarde be
dreigt, is onwetendheid en onderdruk
king, en niet wetenschap, technolgie en
industrie. Die verschaffen juist de onmis
bare instrumenten om grote probelemen
als overbevolking en wereldwijd ver
spreide ziekten de baas te worden."
En hoewel op het Global Forum het
'kwakdenken' en de sterrenwichelaars de
toon zetten, wordt er, ter geruststelling
van de wetenschappers, wel degelijk ook
aan deelgenomen door rationeel opere
rende organisaties die zich concrete doe
len hebben gesteld. Zoals de Növib,
Greenpeace of het Worldwatch-instituut
die zich verre houden van ritueel geda.ns,
of staren naar de eigen eco-navel.
Neem bijvoorbeld het standje van de Con-
sultatiegroep voor Internationaal Agri-
.cultureel onderzoek, waarbij achttien
honderd wetenschappers zijn aangeslo
ten die zich bezighouden met overdracht
van westerse technologie naar de ontwik
kelingslanden. Dan is er Tree Technology
International, een Amerikaans-Austra
lisch bedrijf dat na tien jaar onderzoek een
snelgroeiende hardhouten boomsoort
heeft ontwikkeld die in vijf maanden tijd
omhoog schiet naar een lengte van vier
meter en reeds na zeven jaar gekapt kan
worden. De vertegenwoordigers van TTI
voelen zich weliswaar niet geheel thuis op
dit eco-festival, maar leggen wel interes
sante contacten met regeringen van on
der andere India, Tsjechoslowakije en Is
raël.
Kookdoos
In hun nopjes zijn ook de vertegenwoordi
gers van de 'Free Cooking Power'. Zij trek
ken veel bekijks met een eenvoudige kar
tonnen doos die geheel bekleed is met alu
minium folie. In zonovergoten gebieden
kan in zo'n doos op zonlicht eten worden
gekookt en water worden gepasteuri
seerd. Een kniesoor die er op let dat dan
voor het koken een eenvoudig maal toch
al'gauw een halve dag moet worden uitge
trokken.
Veel minder blij oogt de vertegenwoordi
ger van de Wereldbank. Hij is ex-stand
houder want zijn hokje met alle materiaal
is tot de grond toe afgebroken door kriti
sche eco-jongeren. Vervolgens is er de
brand in gestoken. De jongeren wilden zo
protesteren tegen de huns inziens milieu
onvriendelijke investeringen die de We
reldbank in de Derde wereld pleegt.
Tijd om terug te keren naar de officiële
UNCED. Uitèraard in een van de speciale
UNCED-bussen en met een chauffeur die,
zoals alle Braziliaanse automobilisten,
met voetgangers omgaat zoals Neder
landse bestuurders met duiven: flink
doorscheuren dan gaan ze vanzelf aan de
kant. Om de paar honderd meter patrouil
leren koppeltjes militairen, de mitrail
leurs in de aanslag.
Achter het prestigieuze vijf-sterrenhotel
Inter Continental staan vijf tanks. De lo
pen zijn dreigend gericht op een naastge
legen heuvel, waartegen een van Rio's
grootste krottenwijken is opgeworpen.
Geen wonder dat het aantal berovingen
door straatarme jongeren uit deze 'fave-
la's' sinds het begin van de conferentie
met tachtig procent is teruggelopen.
Komma
In het conferentiecentrum haalt een Ne
derlands delegatielid opgelucht adem. Er
zit weer een beetje schot in. De beruchte
komma uit Agenda 21, hoofdstuk 34, arti
kel 14, waarover nu al dagen vruchteloos
strijd is geleverd tussen de rijke en de ar
me landen, lijkt eindelijk losgewrikt te
kunnen worden. Althans, de ontwikke
lingslanden zijn nu bereid om de haken
die onvoorwaardelijk rond de komma zijn
gezet, als voorwaardelijk te beschouwen.
Met een beetje goede wil van beide zijden
kan nog vandaag de discussie hierover
worden afgerond. En dan? Snel naar de
volgende komma. Zo gaat dat bij onder
handelingen op hoog niveau. Unced wordt
dit weekeinde afgesloten.
Harm Harkema
