?zc
Een blik soep blijft een blik
Zo verknipt dat
het gaat kriebelen
pop
|Vd\ertising
Opera in Ahoy'
kunst cultuur
M MAYBE HE Hl CAME ILL
ANP COULPN
LEAVE IHE
Noorderlingen
11 Glerum 9
VRIJDAG 29 MEI 1992 31
jrv p de stoep staan de
Lr winkelwagentjes in het
elid, het museum is voorzien
an een nieuw verfje, op het
ak staat "een reuze-colafles en
ito Campbell-soepblik. Op de
evel prijkt het logo 'Mubo'.
'ot september is het Venlose
luseum Van Bommel-Van
lam omgebouwd tot
upermarkt onder de noemer
'op ArtvertisingBinnen
taan de winkelstellingen met
irentebollen, t-shirts, blikjes
risdrank, buttons en tandpasta
iet hier en daar ook nog een
leus' kunstwerk. Een kleurige
warboel die het definitieve lot
an de Pop Art uit de jaren
ijftig en zestig bezegelt: dat
an kunstwerk tot decoratie
.an t-shirts, posters, jurkjes
]an het postorderbedrijf Otto,
'utjesverpakkingen,
rdijnstoffen en agenda's tot
dus decoratie van het
useum zelf.
M-maybe van Roy Lichtenstein.
De grote Pop Art-expositie die
vorig jaar in Londen en Keu
len werd gehouden wees de kunst
uiting die de triviale uitingen van
de massacultuur in de vorm van
strips, verpakkingsmateriaal en
reclame-uitingen tot onderwerp
koos, zijn plaats eigenlijk al. In het
Keulse Ludwigmuseum was de
souvenirafdeling al van grote af
metingen. De samenstellers van de
tentoonstelling in Van Bommel
van Dam leggen zichzelf helemaal
geen beperkingen meer op, zelfs de
balie is omgebouwd tot kassa met
op de muur de laatste aanbiedin
gen. Wie mocht denken dat dat al
lemaal hoogst origineel is komt be
drogen uit; in de loop der jaren is er
een rij van kunstenaars geweest
die al eens een (deel) van een mu
seum inrichtte als supermarkt. Nu
is het de museumstaf zelf die het
doet.
De expositie in Venlo wil, dat blijkt
ook al uit de titel, de relatie tussen
reclame en Pop Art aan de orde
stellen. Voor de hand liggend om
dat Pop Art-kunstenaars als War
hol, Hamilton en Ramos reclame
uitingen letterlijk citeerden in him
kunstwerken. Door een colafles of
een plaatje uit een stripalbum te
schilderen of te laten zeefdrukken
werd deze afbeelding 'kunst'. Op
zichzelf niet zo uitzonderlijk, maar
wel vreemd was dat huis-tuin-en-
keuken-voorwerpen daardoor in
eens in een heel ander licht kwa
men te staan. Neem daar nog eens
bij dat veel Pop-kunstenaars uit de
reclamewereld kwamen of er voor
werkten. In de catalogus doen
meerdere medewerkenden pogin-
Het museum als supermarkt.
gen daarover iets te zeggen, maar
uit hun bijdragen blijkt maar weer
eens hoe moeilijk de relatie ligt.. Zo
ontbreekt het in Venlo een beetje
aan een duidelijk kader.
Feit is dat een Campbell soepblik
een gewoon soepblik blijft, ook al
stapel je er een paar honderd op in
een museum. Het gaat er immers
om dat Warhol het blik interpre
teerde als kunstwerk. Het effect
van de confrontatie van origineel
en afbeelding is aardig, kleurig,
vrolijk en wat al niet meer, maar er
is een fundamenteel verschil. Wie
een bos bloemen koopt en deze
mooi in een vaas schikt heeft ook
nog geen zeventiende-eeuws
bloemstilleven gemaakt. Pas toen
Joep van Lieshout enige jaren ge
leden een grote stapel bierkratten
als beeldhouwwerk presenteerde
werd die stapel, waarvan er wel
licht tientallen op het brouwerij
terrein stonden en staan, plotse
ling een beeld.
Vislucht
Tussen al dat visuele reclame-ge
weld raakt de kunst zelf wat op de
achtergrond in Venlo. Het Mono-
poly-geld van Rob Scholte vond
foto's G PD
hoog in een zaal een plaatsje, zijn
als tapijt uitgevoerd Mens Erger Je
Niet-speelbord hangt er wat verlo
ren en minder prominent dan de
uitvergrote advertentie van een le
vensverzekeringsmaatschappij
waarin hij figureert.
Elders staat de Noordhollandse
kunstenaar Servaas zijn ingeblik
te vislucht te verkopen, een actie
die evenveel met conceptkunst als
met Pop Art te maken heeft. Dicht
daarbij braakt een kleuren-co-
pieerapparaat werken van Woody
van Amen uit en op grote Publex-
borden zijn foto's van het Rotter
damse Kunst en Vaarwerk (onder
andere de als hoedendoos beschil
derde olietank) te zien. Verderop
staat het nieuwste model Mazda
(de reclamecampagne met de lede
poppen die over zoveel been- en
hoofdruimte beschikken zou een
relatie met Pop Art hebben), lig
gen stapeltjes Barbiepoppen,
enorme wasknijpers, een Keith
Haringservies, zoutjes, pakjes
shag en het Zwitserse Swatch-hor-
loge. Een deel van de uitgestalde
waar is te koop, de catalogus is uit
gevoerd als boodschappenzak,
compleet met handvat.
De hele zomer is het Venlose mu
seum in bedrijf als supermarkt, en
gezien de publiciteit die de exposi
tie nu al heeft (zet een colafles op je
dak en de cameraploegen verdrin
gen zich voor je museum) en het
luchtige en vrolijke karakter van
Pop Artvertising zal ongetwij
feld velen naar Venlo lokken. Daar
is op zichzelf niets mis mee, maar
de expositie vertroebelt eerder de
relatie tussen kunst, in dit geval
Pop Art, en reclame dan dat deze
er duidelijker op wordt. De Mubo-
supermarkt is inderdaad niet meer
dan een supermarkt met hier de
drogisterij-afdeling en daar de af
deling frisdrank. Wie in Venlo is ge
weest kijkt in ieder geval bij zijn
volgende bezoek aan Albert Heyn
heel anders aan tegen de daar uit
gestalde half-pondspakken koffie.
Henk Meutgeert
Pop Artvertising, tot en met 30 augus
tus in Museum Van Bommel van Dam,
Deken van Oppensingel, Venlo.
Opera-liefhebbers opgelet!
Is Rotterdam de laatste
jaren geworden tot wat je een
witte vlek kunt noemen als het
om opera-uitvoeringen gaat,
vanaf volgend jaar brengt pro
ducent Michiel van Westering
ieder jaar een opera in sportpa
leis Ahoy'. Het gaat om groot
schalige produkties, die zowel
in kwaliteit als omvang de
'monster-produktie' van Aïda,
vorig jaar in Den Bosch en
Sporthal Zuid in Amsterdam,
moeten evenaren.
Van Westering wil hiermee een
traditie opbouwen, die volgend
jaar januari begint met de uit
voering van Verdi's Nabncco.
Voor 1994 is gedacht aan Car
men van Bizet. Voor '95 is de
keuze tussen Don Giovanni of
Othello (afhankelijk van de
keus van het Muziektheater)
en in 1996, het jaar waarin
Ahoy' zijn 25-jarig bestaan
viert, zal een spectaculaire uit
voering van Wagners Der Flie-
gende Hollander te zien zijn.
Op Nabucco na gaat het om
volledige nieuwe, eigen uitvoe
ringen, waarvoor de regisseurs,
solisten, orkesten en koren nog
mqeten worden aangezocht.
Om dat de voorbereidingstijd
te kort was is voor de eerste
produktie gekozen voor de
door Raymond Rossius gere
gisseerde stadion-uitvoering
van Nabucco van de Opera
Royal de Wallonië, die vorig
jaar in Luik meer dan dertig
duizend bezoekers trok.
Verdi's uit 1841 daterende re
laas over de strijd van het
Joodse volk tegen de Babylo-
niërs (zijn eerste werk na het
tragische verlies van vrouw en
kinderen) zal echter in Ahoy'
worden uitgevoerd door het or
kest van de Hongaarse Staats-
opera uit Boedapest onder lei
ding van Frank Cramers. Wie
de hoofdrol van Nabucco gaat
spelen is nog niet zeker; de rol
van Abigaille zal worden ver
tolkt door de Amerikaanse
mezzosopraan Gail Gilmore,
andere rollen zijn voor Luigi
Roni (Zaccaria), Giorgio Tiep-
po (Ismael), Martine Mahe (Fe-
nena) en de Nederlandse bas
Pieter van de Berg (II gran Sa-
cendato).
Voor het koor - Nabucco is bij
uitstek een koor-opera - zal ge
bruik worden gemaakt van het
koor dat voor de Aïda-produk-
tie is samengesteld. De pre
mière van Nabucco in Ahoy' is
op vrijdag 29 januari. Daarna
volgen op zondag 31 januari
een matinee-uitvoering en op
dinsdag 2 februari een avond
voorstelling. Afhankelijk van
de belangstelling kunnen er
nog drie of vier uitvoeringen
volgen.
Iedere opera-voorstelling kan
door circa vijfduizend belang
stellenden worden gevolgd. De
zijvakken en de bovenste
plaatsen blijven onbezet. De
prijzen variëren van 55 gulden
voor de vierde rang tot 115 gul
den voor de arena. De voorver
koop start op 1 juni bij alle VW
kantoren en Ahoy'. Er komen
ook speciale VIP-arrangemen-
ten.
Sponsors
Van Westering heeft voor het
Rotterdamse Ahoy-complex
gekozen omdat dit in Neder
land vrijwel de enige accom
modatie is die over een oplo
pend podium van minimaal 30
meter beschikt, geschikt is
voor dit soort massale opvoe
ringen en voldoende publiek
kan herbergen om uit de kos
ten te komen. Overigens ko
men er aan de Nabucco-uitvoe-
ring geen sponsors te pas. Voor
de opera's in de navolgende ja
ren zullen wel een paar grote
sponsors worden gezocht.
„Verder ligt Rotterdam gun
stig voor zowel het publiek uit
de Randstad als het zuiden van
het land. Ook heeft meege
speeld dat Rotterdam de laat
ste jaren arm aan opera-uitvoe
ringen is geweest en er een gro
te belangstelling voor bestaat.
Maar voornaamste reden is
toch dat in Ahoy' alles aanwe
zig is. Elders moet alles eerst
worden opgebouwd. Je moet
ook uit de voeten kunnen, voor
Nabucco komen alleen al twin
tig vrachtwagencombinaties
met al het materiaal uit Bel
gië", aldus Van Westering.
Opera in Ahoy' past in het
nieuwe beleid van Ahoy' van de
komende jaren dat op het ge
bied van entertainment een
breder aanbod wil bieden dan
pop alleen, zo maakte direc
teur Wim Schipper duidelijk.
Het (tweede) wensconcert van
het Radio Philharmonisch Or
kest (RPhO) op 3 juni is daar
van al een onderdeel. Dit con
cert zal ook benut worden om
te inventariseren welke voor
zieningen er nog moeten wor
den getroffen op het gebied van
de akoestiek.
Volksopera
Van Westering had graag het
RPhO 'in de bak' gehad, maar
dat lukte niet omdat het Phil
harmonisch tot en met 1995 is
volgeboekt en niet meer opera
-uitvoeringen op zich wil ne
men dan voor het Amsterdam
se Muziektheater is overeenge
komen. „Maar voor het jubi
leumjaar 1996 maken we een
goede kans dat het RPhO wel
van de partij is", zegt Van Wes
tering, die vindt dat een volks
opera als Nabucco goed past in
een stad als Rotterdam.
Overigens is het zeker vijftien
jaar geleden dat deze opera
voor het laatst in ons land is op
gevoerd. Aan de Waalse pro
duktie zullen ruim driehon
derd mensen meedoen. Van
Westering omschrijft de uit
voering als 'degelijk en niet
modernistisch'. Zijn streven is
met dit soort laagdrempelige
uitvoering ook een publiek bin
nen te krijgen dat doorgaans
niet zo snel de concertzaal bin
nenstapt, zoals ook bij de Aida
-uitvoeringen het geval was.
Frans Alten
Michiel van Westering: Opera-traditie opbouwen in
Rotterdam. foto Meulenhof
r heatermaker Alex van Warmerdam wist
zes jaar geleden te overrompelen met zijn
lebuutfilm Abel, waarin het 'gezin' werd
oorgesteld als de broedplaats voor alle
rustraties in de samenleving. Voor zijn
weede film, De Noordelingen, heeft Van
Varmerdam zijn microscoop een stukje
mhoog gedraaid. Hij ziet minder details en
iet minder precies, maar hij krijgt nu wel een
iele straat in beeld. Daar blijkt de cineast niet
rolijker van te zijn geworden.
Het debuut Abel viel te typeren als een
cynische komedie met veel absurde
humor, geplaatst in een wereld waar alles
kunstmatig leek, de interieurs net zo goed
als de exterieurs. Als zodanig was het een
zeer overzichtelijke, makkelijk te door
gronden film waarin een hoop te lachen
viel. In vergelijking daarmee is De Noor
derlingen veel complexer en tevens min
der simpel te appreciëren. Van absurdis
me is nog steeds volop sprake en ook van
humor, zij het van een minder uitbundige
soort. Maar 'komedie' is het woord niet
meer, 'drama' evenmin, want Van War
merdam staat nauwelijks emoties toe en
al helemaal geen spanning. Het gebruik
van dialoog is tot een minimum beperkt.
En de cineast geeft in zijn nieuwbouw-
straatje uit de jaren zestig vrij spel aan de
wind om de gebeurtenissen alle richtin
gen uit te laten waaien.
Het doorgronden van De Noordelingen zal
voornamelijk tot stand dienen te komen
via kijken, kijken en nog eens kijken; naar
het gedrag van een paar families op een
plek waai- (zo meldt een groot bord) 2000
woningen in 1958 gereed zouden komen,
maar waar het anno 1960 bij twee huizen
rijtjes gebleven is. De rest van het land
schap ligt er desolaat bij. Op loopafstand
bevindt zich een moeilijk doordringbaar
naaldbos, wijkplaats voor ieder die aan
sociale controle ontsnappen wil.
Kijken naar De Noordelingen is enigszins
vergelijkbaar met kijken naar de oudste
Tati-fllms, met kleine grapjes als suiker
goed door de film gestrooid, terwijl de
mensen observerend een mozaïek ont
staat van een gemeenschap. Een belang
rijk verschil is dat Van Warmerdam veel
grimmiger is dan Tati en veel meer wil
suggereren dan hij expliciet laat zien. De
postbode uit Jour de Fête was een opge
wekte onozelaar die in zeven sloten tege
lijk fietste. De postbode die Alex van War
merdam speelt in De Noordelingen is een
schavuit die in het bos eerst de brieven
gaat zitten openstomen en lezen en ze
daarna pas bezorgt. Alsof hij nog niet ge
noeg van het doen en laten van zijn straat
genoten op de hoogte is door ze gewoon
met zijn wolve-ogen goed in de gaten te
houden.
Fatsoensrakker
Deze voyeur, een geüniformeerde anar
chist, heeft een natuurlijke vijand in een
ander geünifonneerd persoon: een jager
die eveneens in het bezit is van een verre
kijker en bovendien een geweer. Rudolf
Lucieer speelt die impotente fatsoensrak
ker die zichzelf tot boswachter benoemd
heeft.
Een derde gepronoceerd aanwezige bewo
ner van het Noorderkwartier is Jack Wou-
terse als de slager die zich aan zijn vrouwe
lijk personeel vergrijpt omdat echtgenote
Annet Malherbe hem in zijn staat van
voortdurende bronstigheid laat gaar sop
pen. Zijzelf namelijk streeft een staat van
genade na, die zij op voorspraak van Sint
Franciscus hoopt te bereiken door zich
zelf alle vleselijke lusten te ontzeggen en
allengs ook alle voedsel (zelfs 'kornètbief
te laten staan. Een dapper gedragen ziek
bed, in geur van heiligheid wordt haar
Alex van Warmerdam, de nieuwsgierige postbode in De Noorderlingen.
foto Fran van der Hoeven
deel. Gelovig volk zal voor haar samen
drommen op de stoep en Monseigneur
Henri Garcin komt er speciaal voor naar
haar rijtjeshuis.
En dan is er nog de 12-jarige Thomas (Leo
nard Lucieer), het zoontje van de slager,
dat zich van de gebeurtenissen thuis en in
de straat zo weinig mogelijk aantrekt.
Want hij heeft voor zichzelf een wereld ge
creëerd die direct inspiratie vindt in de ra
diobulletins met nieuws uit de Kongo.
Thomas identificeert zich met Loemoem-
ba (die het aan de stok heeft met Kasavoe-
boe), hij mag zich graag als neger verkle
den en hij zit het liefste in het bos, waar
bovendien een mysterieus meisje rond
spookt dat de knaap ontmaagden zal. De
grootste zorg voor de jongen is het dage
lijks ontwijken van Dikke Willie (Theo
van Gogh, perfect getypecast en zonder
een regel dialoog) als een gemotoriseerde
plaaggeest op een Kreidler Floret. De rest
van de bevolking bestaat uit huisvrouwen
met het haar 'op zolder', van wie Loes Lu-
ca en de overmijdelijke Olga Zuiderhoek
de meest markanten zijn.
Sensatie
Binnengetrokken worden in deze merk
waardige. half-realistische wereld is een
aangename sensatie waarmee Alex van
Warmerdam absoluut fascinatie teweeg
brengt. Maar tijdens het middengedeelte
van de film krijg je last van ongemakkelij
ke kriebels, want opwindend wil het maar
niet worden en je voelt onzekerheid kna
gen over wat Van Warmerdam nou eigen
lijk aanwil met zijn uitstalkast van klein-
burgelijke verkniptheden.
Pas echt vreemd wordt het als twee witte
paters (Will Spoor en Rein Bloem) de uit
hoek aandoen met een missie-tentoon
stelling, inclusief een gekooide neger met
rieten rokje. Jongetje Thomas ziet kans
deze mogelijke aanhanger van Loemoem-
ba te bevrijden en te laten onderduiken in
het grote bos. Op dat moment is zonne
klaar dat Van Warmerdam iets anders
beoogde dan een zuivere reconstructie
van Nederland anno 1960.
Pieter van Lierop
De Noorderlingen, te zien in Alhambra Vlissin-
gen.
(Advertentie)
GA[',"[-;"R i' 'M GY"I-:"R"I: M GY.'E'R'U M GY.'E'I'U'M GY'E'ri' M
KUNST- EN ANTIEKVEILINGEN BV
Weatelnde 12 - 2512 HD 's-Gravenhage - tel. 070 - 356 01 65
Bccthovcnstraat 89 - 1077 HS Amsterdam - tel. 020 - 671 81 21
O
0
SS A
\i Veiling No. 55 O
1 - op woensdag 3 juni in de Stadsschouwburg te Middelburg
Collectie Sürika Góth
schilderijen, meubelen, porselein, glas en poppen
kijkdagen: 30 mei t/m 1 juni van 10.00 - 16.00 uur
in de Stadsschouwburg, Molenwater 99, Middelburg
Catalogus (a 20.=) verkrijgbaar op tel. 070-356 01 65 en bij
Bockhandel Van Benthcm Jutting. Delft 64. Middelburg
