»zc Regisseur Paul Verhoeven jaagt Amerika in gordijnen Erotische thriller >asic Instinct Willy Alberti had gelijk kunst cultuur 17 VRIJDAG 24 APRIL 1992 "V at hij in Amerika met Basic Instinct zijn derde nummer 1-hit op rij -/heeft gehaald, doet Paul Verhoeven deugd, maar hij kan het elativeren ook. Want inmiddels is die toppositie al weer twee keer door ■te- en andere film overgenomen, hoewel Basic Instinct nog steeds veel eld oplevert. Buitengewoon verguld evenwel is de in Hollywood de|verkzame, Nederlandse regisseur met de uitverkiezing om met zijn rotische thriller op 7 mei het Festival van Cannes te openen: „Dat is 'tjmmers voor artistieke films het meest prestigieuze podium ter wereld, erwijl ik nooit geacht werd een artistieke cineast te zijn. De Vierde Ian negen jaar geleden is geweigerd voor Cannes en toen we destijds 'urks Fruit voor deelname hadden aangemeld, reageerden de heren lelfs beledigd omdat we 'zoiets ordinairs' durfden in te sturen." Paul Verhoeven is even terug in Am sterdam om zeker te stellen dat de Ne derlandse première van Basic Instinct (op 8 mei. daags na de Europese premiere in Cannes) niet onopgemerkt voorbij zal gaan. Opmerkelijk is trouwens de thematische verwantschap tussen De Vierde Man en nu Basic Instinct. Want Renée Soutendijk speelde toen ook al een fatale vrouw die verzuchtte: „Iedereen van wie ik houd. gaat dood. Erg hé?" En ook toen werd al de vergelijking uitgesproken over de vrouwtjesspin die na de copulatie de man- netjesspin doodsteekt. En ook toen al was er sprake van een man en een vrouw die bij elkaar in bed terechtkomen hoewel een van de twee verondersteld werd homose- xueel te zijn. Die overeenkomsten blijken puur toevallig te zijn. Paul Verhoeven: „Ik heb Basic Instinct zelf wel eens getypeerd als een verameri kanisering van De Vierde Man. Je kunt dit verhaal zien als een niet-occulte versie van De Vierde man, maar dan 'straight', op zijn Amerikaans gemaakt. Toch zaten al die elementen al verwerkt in het script van Joe Eszterhas dat mij ter verfilming werd aangeboden. Ik heb er zo goed als niets aan veranderd. Maar het is allicht niet toevallig, dat ik andere scripts heb ge weigerd en juist dit script heb geaccep teerd." Stempel Het is wèl waar dat het makkelijker is om je eigen stempel te zetten op een film als deze, die gaat over mensen en hun relaties en gedrag, dan op een film als Total Recall die zo veel zwaarder technisch bepaald wordt door het gebruik van special effects. Hoewel ik vind dat het met Robocop ook wel aardig gelukt is. Beter dan bij Total Recall, dat een verhaal had dat veel moei lijker is te vertellen. Bovendien maakt het ook nogal wat uit als je te maken krijgt met een hoofdrolspeler als Arnold Schwarzenegger. Die heeft op het doek zo'n uitgesproken eigen impact, dat het gewoon nodig was om het oorspronkelijke script daarop aan te passen. Dat soort din gen zijn bij Basic Instinct niet nodig ge weest. In Amerika ben je er met Basic Instinct in geslaagd iedereen - producenten, keur ders, critici en actie-groepen - de gordij nen in te jagen? „Het was alsof ze een rood waas voor de ogen hadden gekregen uit irritatie, woede of voornamelijk morele gekwetstheid en ze daardoor die film in een totaal verwron gen perspectief hebben gezien. Alsof ze zijn gaan zitten met dat vooroordeel 'Nu gaan we naar een homofobe film kijken!' En toen kregen ze daarvoor in de plaats een oplazer met die heterosexuele seks en pal daarna komt er dan die vrouw die zegt dat ze het wel jammer vind dat haar vriend dood is, omdat ze het altijd wel lek ker gevonden had om met hem naar bed te gaan. Dat is van een plompverloren di rectheid die de critici deed duizelen: een vrouw die zo praat. Zoiets zet onmiddelijk verkeerd bloed in Amerika. Daardoor zijn ze ook naar de rest van die film blijven kij ken op een andere manier dan iemand doet die niet van de kook raakt als een vrouw recht voor zijn raap zegt dat ze al leen vanwege de seks in een man geïnte resseerd was." De film is bijna feministisch? „Precies. Dit is een vrouw die situaties naar haar hand zet en die met mannen omgaat zoals Amerikaanse mannen het maar heel gewoon vinden als zij zo met vrouwen omgaan. Hier kun je beslist voor vrouwen iets emancipatorisch in zien. Dat is zo. En wie dan opmerkt dat het niet pre cies een aardig beeld is van zo'n sterke vrouw, die zal toch moeten toegeven dat ook Michael Douglas als haar tegenpool evenmin het ideaal is van een aardige man. Basic Instinct is niet een film over aardige mensen die met aardige dingen bezig zijn. Eerder het omgekeerde. Geen van de personages wordt met warmte ge tekend. Dit is een film die zich volledig in de schaduwkanten afspeelt. Maar je moet heel krom kijken om er vijandigheid je gens homoseksuelen of jegens vrouwen in te herkennen." Met Joe Eszterhas, de script-schrijver van Basic Instinct, heb je een conflict gehad dat zo hoog opliep dat die toch zeer gere nommeerde scenarist aan de kant werd geschoven. „Michael Douglas en ik hadden een paar ideeën die afweken van wat Eszterhas voor ogen had gestaan en achteraf heb ik me gerealiseerd dat Estzterhas eigenlijk veel meer gelijk had dan ik. En ik had mijn Scène uit Basic Instincts met hoofdrolspelers Michael Douglas en Sharon Stone. mening, zoals'ik dan gewoon ben om te doen, niet onder stoelen of banken gesto ken en gezegd: 'Dit en dat vind ik klote!' Op zijn Amerikaans had ik moeten zeg gen: 'Ik geloof dat ik een probleem heb met deze scène. Kunnen we daar mis schien nader over praten?' Maar dat had ik niet gedaan. Maar het ergste was dat ik had gezegd: „Er zit zo veel heteroseksuele seks in, maar het gaat ook over een lesbi sche relatie, dus moet er ook lesbische seks in!' Dat was mijn stelling waar Esz terhas het meeste op flipte. Achteraf moest ik ontdekken dat het erin brengen van lesbische seks. dramaturgisch ge woon niet klopte. Daar ben ik tijdens het herschrijven achter gekomen en toen heb ik het weer laten vallen. Maar Eszterhas was pisnijdig. Toen heb ik later in kranten toegegeven dat Joe eigenlijk gelijk had ge had. Toen hebben we het weer goed ge maakt." Met Michael Douglas zat je voortdurend op dezelfde lijn. Behalve één keer, toen zou Douglas jou een oplawaai hebben ver kocht. Hoe zat dat? „Nee. dat is een apocrief verhaal. Dat ging over twee dingen die niets met elkaar te maken hadden. Ik had 's morgens al een beetje een bloedneus, door spanningen, of weet ik veel. Maar het was opnieuw gaan bloeden toen ik me drie keer op de grond had laten vallen om aan actrice Jeanne Tripplehom te laten zien hoe ze dood moest neervallen. Dat is het verhaal. Maar dat was wel op dezelfde dag dat Michael ineens pisnijdig op mij werd, omdat hij vond dat ik eigenlijk nooit vertelde hoe goed hij wel was. Tegen die vrouwen zei ik wèl vaak dat ze het fantastisch gedaan hadden, omdat ik dacht dat die zoiets no dig hadden, omdat die zo onzeker waren en zo veel moeite hadden hun rol bij el kaar te krijgen, wat ook moeilijk was." „Arnold Schwarzenegger heeft ook geen feedback nodig. Daar heb ik ook nooit te gen gezegd: „Goed gedaan hoor, Arnold!' Tegen hem zei ik öök: „Dat was o.k. Next shot!' Want die dacht dan: „Dat is dan prachtig, we schieten lekker op.' Want Ar nold komt ook uit Europa, net als ik In Europa zijn we niet gewend om elkaar de hele dag op de schouders te slaan en te zeggen hoe fantastisch het allemaal is. Bij Amerikanen is alles: „great!, fantastic!, I love this!, You're wonderful!' Zo gaat het de hele dag. Maar ik doe dat niet zo erg. Maar Michael Douglas heeft dat kennelijk toch nodig. En daar hebben we dan die ene keer bonje over gehad. En dat werd door een krant gecombineerd met het ver haal van de bloedneus. Boze Michael zou mij een bloedneus hebben geslagen. On zin!" Cameraman Een speciaal genoegen was het voor Paul Verhoeven om weer eens te kunnen werken met Jan de Bont, de cameraman die in Pauls Nederlandse tijd verantwoor delijk geweest is voor de fotografie van Turks Fruit, Keetje Tippel en De Vierde Man. Zowel De Bont als Verhoeven zijn in Amerika enorm gegroeid, zowel qua repu tatie als puur vakmatig, maar volgens Paul konden ze de verstandhouding van vroeger probleemloos weer oppikken „Alsof we intussen precies even veel ge leerd, even veel meegemaakt hadden, even zeer op de hoogte waren geraakt van filmpolitieke toestanden, van het het ge doe met de producenten, de situatie op de set en de dingen waar je wel en waar je met te veel op in moet gaan. waar je afstand moet houden en waar je erin moet sprin gen zodat je niet allerlei gevechten levert die niet nodig zijn, maar alleen de gevech ten aangaat die wèl nodig zijn. Het was echt een fantastische samenwerking. Nooit een onvertogen woord gevallen, geen enkele irritatie of probleem, terwijl dat vroeger in Nederland nog wel eens an ders was. Ik was bijzonder geïmponeerd door de totale greep die Jan heeft op watje allemaal met licht kunt doen. Dat is ook het belangrijkste eigenlijk. Want camera bewegingen, dat is het simpelste. Maar lef hebben met licht, of hoe donker je het maakt. Vroeger had Jan altijd al een nei ging om vrij donker te werken. Van de eer ste weken met Keetje Tippel herinner ik me dat het zelfs echt te donker was. Hij gebruikt dat vroegere 'clair obscur' nog steeds heel duidelijk in een hoop dingen, maar nu is het een Amerikaans 'clair ob scur' geworden en dat is toch nog tamelijk helder. Een soort Amerikaanse briljantie, met een Rembrandteske ondertoon. Dat heeft hij superieur onder controle, op het scherpst van de snede, Heel gewaagd, op het randje van de onderbelichting soms, maar hij maakt er nooit ook maar een en kel foutje mee." Bij vorige gelegenheden liet Paul Verhoe ven zich nog wel eens ontvallen eventueel bereid te zijn om weer eens in Nederland een film te maken. Daar lijkt momenteel geen sprake meer van te zijn. De plannen voor de lang gekoesterde wens om een his torische film te maken over Jan van Ley- den en diens religieuze sekte in midde leeuws Munster, heeft hij nog niet uit zijn hoofd gezet. Maar dat zou dan niet meer een Nederlandse maar 'Europese' produc tie moeten worden; tegen de tijd dat er in Europa veel meer geld voor het maken van films beschikbaar gemaakt wordt. De onzalige ervaring met Flesh Blood heeft Paul Verhoeven juist niet genezen van de aspiratie om nóg eens een middeleeuws epos te willen maken: „Over Keetje Tippel ben ik achteraf niet zo tevreden, die film had in artistiek opzicht veel beter kunnen zijn. Maar dat gaat nog veel sterker op voor Flesh Blood die zowel in artistiek als commercieel opzicht tekort is gescho ten. Daar zou ik me dolgraag voor willen revancheren!" Pieter van Lierop Viktor Jerofejev: Anna's li chaam (Arena, 225 blz., 39,50, ver taling Arie van der Ent). Zeventien verhalen van de Russische auteur Jerofejev (1947) over zeer uiteenlo pende onderwerpen, waaronder het verhaal Het Leven met een idioot, dat Jerofejev tot libretto be werkte voor de gelijknamige opera die op 13 april in Amsterdam in première ging. Ingmar Bergman: Beelden (Meulenhoff, 438 blz., 59,50, ver taald uit het Zweeds door Karst Woudstra). Na Latema magica (1987) het tweede autobiografische boek van de grote Zweedse film kunstenaar en toneelregisseur Ingmar Bergman in vertaling. Het boek wordt geïllustreerd met circa 225 foto's van opnamen uit zijn films. Joe Keenan: Piekfijn (De Har monie. 368 blz.. 37,50. vertaling Wiebe Buddingh'). Tweede komi sche roman van de Amerikaan Joe Keenan. Evenals in zijn debuut Daar komt de bruid! gaat het ver haal over de dwaze avonturen van twee vrienden. Ega de Queiroz: De stad en de bergen (De Arbeiderspers, 264 blz., 45.-. vertaling Harrie Lemmens en van een nawoord voorzien door J. Rentes de Carvalho). Vertaling van De Queiroz' (1845—1900) ro man over een jongeman, telg van een oude Portugese adellijke fami lie, die samen met een jeugdvriend een bezoek brengt aan de plaats waar zijn wortels liggen. Zana Muhsen: Nog eenmaal mijn moeder zien (De Kern, 224 blz., 27.50, vertaald uit het Engels door Lilian Schreuder). Verhaal van een vijftienjarig meisje, dat sa men met haar zusje tijdens haar vakantie bij familie in Jemen, door hun vader wordt verkocht als bruid aan Arabische families. Na acht jaarlukt het een van de meis jes vrij te komen. Frances Fyfield: Vuurdood (De Arbeiderspers, 259 blz., 29.90, vertaling Inge Kok). Psychologi sche thriller in de Crime de la Cri me-reeks over een vrouwelijke ju rist die betrokken raakt bij de moord op een jonge vrouw Helen Zahavi: Dirty Weekend (Arena. 210 blz., ƒ39.50. vertaling Annelies Eulen). Schokkende ro man over een vrouw die besluit zich niet langer te laten intimide ren door haar mannelijke belagers. Dirty Weekend is de eerste roman van de Engelse schrijfstr HelenZa- havi (1956). Sara Paretsky: Brandmerk (De Arbeiderspers. Crime de la Crime. 406 blz.. ƒ29,90, vertaling Ruud Rook). Tweede boek van de Ameri kaanse crime-auteur Paretsky in vertaling. Evenals in Giftig bloed speelt de elegante privé-detective Warshawski een hoofdrol bij het oplossen van het misdrijf. Na Laterna magica (1987) gaat het tweede autobiografische boek Beel den van de Zweedse filmkunstenaar en toneelregisseur Ingmar Berg man in vertaling. vertaald Twee zonen, vrouw en ik: 'n hecht verbond. Zoveel ge negenheid is vast niet pluis. Mijn mond, bijna een halve eeuw. nog bij zes wangen kind aan huis. Dit zijn regels uit de onlangs verschenen dichtbun del As van de koning, niet bla zen! door Cees van Hoore (43). De uitgave bevat nogal wat ge dichten over het gezinsleven, gedichten om te tonen 'hoe sa men wij waren'. Het is het derde poezieboek van Van Hoore, hij maakte in 1983 zijn debuut met Groot licht, twee jaar later kwam Een bon-vivant in de do denstad uit. In de kleine wereld van de Ne derlandse poëzie kan de waar dering heel grillig uitvallen. Het is mogelijk dat tamelijk onbe duidende debutanten bejubeld en bekroond worden. Aan de an dere kant kan het gebeuren dat het stil blijft rond dichters van belang. Naar mijn indruk zou er best wat meer ophef gemaakt mogen worden over het boeien de poëtisch oeuvre van Van Hoore. Wanneer men zijn dicht werk oppervlakkig overziet, lijkt het of hij zich ontwikkeld heeft van iemand die verre rei zen maakte naar iemand die zich beweegt in het beperkte do mein van zijn gezin. Er bestaat nogal een contrast tussen ge dichten over Maleisië en Birma die in de eerste bundel te vinden zijn en de huiselijxe verzen die men in de nieuwe bundel aan treft. Bij nadere beschouwing is de overgang aanzienlijk minder abrupt. De opdracht aan Saskia is een constante. In de nieuwe bundel is een aantal reisgedich ten opgenomen, terwijl in de ou dere bundels de oriëntatie toch ook niet zo grootschalig blijkt te zijn. Een van de mooiste gedich ten uit Groot licht heet dan wel 'Hotel Lansersee', het gaat over zijn taak als afwasser aldaar: 'Hevig verlang ik er nu naar: eenvoudig werk waarbij ik zin gen kan'. In het meest ontroe rende gedicht uit Een bon-vi- vant in de dodenstad herdenkt hij zijn hond Flush. De Holland se gedichten vormen eveneens een vast onderdeel van de bun dels. Heel aardig in dit genre is uit As van de koning, niet bla zen! deze mijmering 'Paraplu': 'O, plastic regenkapje. vaak eenzaam ontvouwd. O, droevig waaier van Neerlands vrouw. Nee. dan jij paraplu, klein zwart gewelf- onder jou raakten ouders elkaar weer vanzelf. Maar het blijft toch vooral een bundel over het leven met zijn vrouw en hun twee zonen. Een leven met zoveel geluk dat de dichter kwaad op zichzelf kan worden. Een leven met zoveel geluk dat de dichter heel bang wordt het te verspelen. Doods angst bepaalt verschillende ge dichten, bijvoorbeeld ook 'De wachter slaapt'. Twee blauwe gympjes in de gang. Twee bootjes in mijn haven Van zotets kan ik bang en heel erg vader raken Ik zet mijn schoenen ernaast, bordeelsluipers, ook blauwe. Helaas, ik heb al de maat die ik tot aan mijn dood zal behouden Weg zijn en toch naast hem staan - kan datDe nacht drukt mij op bed. Elk etmaal al zo'n uur of zes dat ik geen stap over mijn vloer meer zet Van Hoore heeft een precair the ma gekozen. Sentimentaliteit dreigt voortdurend, maar hij weet altijd op het nippertje het evenwicht te bewaren 'Er is angstig veel en mij valt het ten deel', bedenkt hij zich bij het be luisteren van het door Willy Al berti beroemd geworden levens lied: 'De glimlach van een kind Doetje beseffen datje leeft.(de complete tekst is te vinden in Vic van de Reijts bundel Toen wij van Rotterdam vertrokken Zo'n toespeling maakt de zaak nog riskanter, maar ook hieruit weet hij zich te redden door een elegante confrontatie van filoso fie en volkswijsheid: 'Nietzsche. Schopenhauer, Cioran- ik ben nog steeds hun man Maar als ik naar mijn jongens kijk. voel ik: Willy Alberti had gelijk'. H.W. Cees van Hoore: As van de koning, niet blazen! - 56 pag. 24.90 - De Harmonie. Amsterdam Paul Verhoeven geeft hoofdrolspeler Michael Douglas regie-aanwijzingen.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1992 | | pagina 17