Signalen Indonesië slecht gelezen
RAF ziet na 20 jaar geweld
in dat strijd hopeloos is
Wedstrijdkameel:
een ster in de
Arabische wereld
K
"s
Opvolgers Kinnock:
vlees noch vis
opinie en achtergrond donderdag ie april 1992
Nederlandse ontwikkelingswerkers bitter over einde projecten
nederlandse ff'
e künst-en!
antiekbeurs;
breda;
van onze verslaggever
Maurice Wilbrink
Joep Bijlmer, ontwikkelings
werker in Bogor: „Pronk ra
cet in Indonesië de hele dag
door de dessa's en komt dan bij
project zoveel aan: stapt zwe
tend, bloes open, op zijn spekzo-
len binnen en gaat dan wijd
beens op barse toon allerlei zeer
directe, kritische vragen stel
len. Heeft overal wat op aan te
merken. En voordat de speciaal
voor de gelegenheid opgedofde
Indonesische betrokkenen van
de schrik zijn bekomen, is
Pronk alweer vertrokken."
Jan Lobeek, hoofd van het DHV
-consultacy bureau te Jakarta:
„Onder meer door het gedrag
van Pronk en zijn overmatige
bemoeizucht met betrekking tot
de kleinste dingen in Indonesië,
is Nederland zijn positie hier
kwijt. We staan aan de kant, dat
hebben we dus bereikt."
Yvette van Dok, ontwikkelings
werker op West-Java: „Pronk is
op een botte manier met Indone
sische gevoelens omgegaan. Van
vele kanten horen we dat zijn ge
drag hier al langer tot irritaties
heeft geleid. Kan Pronk nu ge
woon blijven zitten? Dat zou ik
toch betreuren."
Nederlanders die in Indonesië
ontwikkelingswerk bedrijven,
zijn bifter gestemd over de wijze
waarop minister Jan Pronk zich
tegenover de oud-kolonie heeft
opgesteld;.. De bewindsman
wordt afgeschilderd als arrogant
en bemoeizuchtig. „Je zal die
man bij je thuis op bezoek krij
gen, gaat 'ie je meteen vertellen
waar je meubels moeten staan."
En lomp: „Hij toont geen enkele
affiniteit met de Indonesische
cultuur, waarin beleefdheid en
voorkomendheid zeer hoog
staan aangeschreven."
Lobeek van DHV, een commer
cieel ingenieursbureau dat aller
lei ontwikkelingsprojecten in In
donesië coördineert, vindt dat
de Nederlandse diplomatie heeft
gefaald: „Men heeft de signalen
die Indonesië de afgelopen
:maanden heeft afgegeven, bui
tengewoon slecht gelezen. Of er
te weinig belangstelling voor ge
had.. En op het moment dat Azië
sterke signalen afgeeft, dan ben
je al veel te laat."
Toen de Indonesische minister
Radius Prawiro drie weken gele
den in barse, zeer ondiploma
tieke bewoordingen liet weten
dat Nederlandse ontwikkelings
centen niet langer welkom wa
ren, had Den Haag allang ge
komen voor kredieten waarvan
bijvoorbeeld een gezamenlijke
kraan kan worden betaald.
Nu nog wassen de meeste straat
verkopers hun borden in smerig
water. Zo gebruiken de bewo
ners van de kampong Pulo Geu-
lis ('Mooi Eiland') in Bogor de ri
vier om er hun behoefte in te
doen, en worden de borden erin
gewassen waarop later karedok
(rauwe groenteschotel) en bakso
(miesoep met balletjes) worden
geserveerd, „Als deze bedrijfjes
minder gevaar voor de volksge
zondheid opleveren, dan geef je
overheden niet langer het argu
ment om de straathandel te ver
bieden."
Nu de plaatselijke ambtenarij
warm begint te lopen voor het
programma en er lokale kaders
zijn getraind om steeds meer
straatverkopers erbij te betrek
ken, moet de Nederlandse stal
zich terugtrekken en wordt de
geldkraan waarmee ook een
aantal Indonesische stafleden
wordt betaald, per 25 april dicht
gedraaid. Bijlmer is bang dat
dat de genadeklap voor het hele
project kan zijn. „Als de finan
ciering stopt, dan zullen de Indo
nesiërs naar een andere baan
zoeken. Je netwerk met de ge
meenteambtenaren raak je
kwijt en het vertrouwen van de
straathandelaren wordt ge
schonden."
Bijlmer is niet optimistisch over
de kansen dat het programma,
waar inmiddels vier jaar aan is
gewerkt, door kan draaien, „Zo
op het oog is er geen schade als je
het stop zet. Er is geen sprake
van grote kapitaalvernietiging.
Donoren zullen eerder kiezen
voor het afmaken van dure con
structiewerkzaamheden die nu
niet langer met Nederlands geld
worden gefinancierd."
Bijlmer zet nu, in de weken die
hem nog resten voor hij terug
moet naar Nederland, alles op
alles om een 'waakvlam-pro
gramma' te realiseren, zodat
niet alles verloren gaat. Hij heeft
daarbij zijn hoop gevestigd op
donoren die in ieder geval de sa
larissen van de Indonesische
staf willen doorbetalen.
En dan zal hij op het vliegtuig
stappen met de gedachte in het
achterhoofd, dat dit allemaal ei
genlijk niet nodig was geweest.
„Ik geneer me. Hoe moet ik de
mensen hier nou uitleggen dat
we plotseling ermee ophouden,
omdat men ergens ver weg in het
buitenland onhandig is omge
sprongen met een diplomatiek
probleem?"
waarschuwd moeten zijn. Begin
dit jaar werd de nieuwe Neder
landse ambassadeur in Jakarta,
mr. J.H.R.D. van Rooijen, ver
baal onder handen genomen
door de Indonesische president
Suharto, toen de diplomaat zijn
geloofsbrieven kwam aanbie
den.
Tekenen
Suharto maakte duidelijk dat
hij de voortdurende kritiek van
Nederland op zijn land zat was.
Eind '91 had de Indonesische lei
der ook al gesuggereerd dat het
stopzetten van Nederlandse ont
wikkelingsprojecten tot de mo
gelijkheden zou behoren.
Lobeek begreep al enkele maan
den geleden dat er iets broeide
onder de Indonesische bestuur
lijke elite. In het cocktail-circuiti
werden Nederlanders door Indo
nesiërs plots gemeden. Lobeek:
..Ook op partijtjes van de Neder
landse ambassade verschenen
de Indonesiërs niet meer, Dat
waren hele duidelijke' tekenen
dat het de verkeerde kant op
ging."
In Nederlandse kringen te Ja
karta circuleert nu een hardnek
kig gerucht dat Indonesië zich al
min of meer verzekerd had van
een extra financiële inspanning
door Japan, alvorens Nederland
werd duidelijk gemaakt dat het
zijn miljoenen kon houden. Ja
pan geeft een veelvoud aan ont
wikkelingshulp in vergelijking
tot Nederland, en het was Japan
volgens ingewijden al jaren een
doorn in het oog dat ons land als
kleine donor een sleutelpositie
kon innemen bij het coördineren
van ontwikkelingshulp via de
Minister Jan Pronk.
Handel in straatvoedsel van groot belang voor Indonesische economie. foto Maurice Wilbrink/GPD
noren als Japan zijn in deze be
nadering nauwelijks geïnteres
seerd. Japan levert 'hardware':
bruggen, wegen, fabrieken - mil
joenenprojecten meestal, die in
houd geven aan het Japanse
idee dat ontwikkelingshulp
vooral in economische termen
moet geschieden.
Straatverkopers
Zo'n 'typisch Hollands' project
wordt uitgevoerd in de stad Bo
gor op West-Java. Joep Bijlmer,
ontwikkelingssocioloog, is daar
betrokken bij een langjarig pro
gramma dat er op is gericht de
positie te versterken van straat-
voedselverkopers. Bij het pro
ject zijn het Technologisch Insti
tuut Bandung, de Amsterdamse
Vrije Universiteit en TNO Zeist
betrokken.
Bijlmer: „Uit ons onderzoek is
gebleken dat een achtste van de
beroepsbevolking in de steden
voedsel op straat verkoopt. Deze
sector van de economie heeft
een zeer belangrijke functie,
vooral voor de miljoenen armen
in dit land. De produkten zijn
spotgoedkoop en dus voor ieder
een bereikbaar."
De Indonesische overheden za
gen tot voor enkele jaren het be
lang niet in van de straatvoed-
selhandel. Dit circuit is geheel
informeel, het komt niet in de of
ficiële statistieken voor en poli
tici vonden de straathandel ook
niet passen in de moderne ont
wikkeling <jie Indonesië als op
komende industriële natie in
hun ogen zou moeten onder
gaan.
„We hebben de overheid ervan
kunnen overtuigen dat deze sec
tor van levensbelang is. Ze biedt
een grote variatie - in de stad Bo
gor hebben we geteld dat er on
geveer 200 produkten als straat
voedsel worden aangeboden, en
het verlevendigt de cultuur in de
kampongs, de woonwijkjes. Het
biedt bovendien werk aan een
deel van de 2,5 miljoen mensen
die zich in Indonesië jaarlijks op
de arbeidsmarkt melden."
Hygiëne
Om de status van deze kleine on
dernemertjes wat te verhogen en
ze de kans te geven een sterkere
sociaal-economische positie op
te bouwen, is in Bogor een pro
gramma ontwikkeld, dat uitein
delijk als model moet dienen
voor alle stedelijke gebieden in
Indonesië. Met enkele simpele
en goedkope technische ingre
pen is de bacteriologische kwali
teit van bepaalde gerechten ver
beterd. Bovendien wordt straat
verkopers geleerd samen te
werken, zodat ze in aanmerking
IGGI, een internationale groep
van donoren.
Met het wegvallen van Ne
derland uit het centrum van de
ontwikkelingshulp, verdwijnt
ook een deel van de „smaakma
kende projecten" zoals Lobeek
van DHV die omschrijft. Projec
ten die aansluiten bij locale be
hoeften, met de nadruk op ar
moedebestrijding, projecten
waarmee vaak relatief weinig
kapitaal gemoeid is. Grote do-
foto ANP
door Christine Hauser (IPS)
Meer dan 15.000 kamelen
doen deze week in Dubai
mee aan de allergrootste ka
meelraces die ooit zijn gehou
den. Kameelraces zijn in de
schatrijke olie-exporterende
landen van het Arabisch Schie
reiland en de Golfstaten opge
klommen tot de grootste spor-
tattractie. Kosten noch moeite
worden gespaard. De beste ren-
kamelen worden bijvoorbeeld
volgens de reageerbuismethode
gefokt in speciaal voor dat doel
opgezette klinieken.
„Het is het grootste race-festijn
in zijn soort ter wereld," ver
klaarde sjeik Mohammed Bin
Butti al Hamad deze week in Du
bai. „Bedoeld om ons culturele
erfgoed te bewaren, om mensen
aan te moedigen deze sport te
ondersteunen en om aandacht
te besteden aan kamelen".
De moderne technologie en fi
nanciële voorspoed hebben de
rol van de kameel als lastdier
aanzienlijk uitgehold. Indertijd
fungeerden kamelen niet alleen
als transportmiddel, maar wa
ren ze ook een bron van voedsel.
Maar na de 'olieboom' van de ja
ren '70 werd de kameel, 'het
schip van de woestijn', vervan
gen door jeeps en andere krach
tige voertuigen.
Maai' intussen zijn kameelraces
steeds belangrijker geworden.
In de Golfstaten zelfs een miljoe
nen-industrie. Talloze sjeiks en
andere vertegenwoordigers van
de royalty arriveren deze week
in him privé-vliegtuigjes in Du
bai om te kijken of hun kamelen
de hoofdprijs in de wacht weten
te slepen. Het prijzengeld be
loopt meer dan 1,5 miljoen dollar
en daarnaast zijn er 120 auto's en
jeeps te winnen.
Fokken
De Verenigde Arabische Emira
ten (VEA) zijn het verst met het
wetenschappelijk onderzoek
naar het fokken en het trainen
van kamelen. De emiraten tellen
50.000 kamelen, slechts een frac
tie van het totale wereld-kame-
lenbestand van 14 miljoen.
In februari werd in Dubai, een
van de emiraten, het eerste in
ternationale kamelensympo-
sium gehouden, dat bezocht
werd door meer dan 150 veeart
sen en kamelentrainers uit meer
dan 31 landen. Tijdens het sym
posium werd aandacht besteed
aan kwesties variërend van de
psychologie van de kameel tot
aan het sexuele gedrag van het
dier.
„Onze belangstelling voor ka
melen illustreert onze dank
baarheid voor de rol die dit dier
speelde in de dienstverlening
aan onze voorouders." zegt Ah
med Khalaf Al Mazroui, vice-
voorzitter van de raad van Abu
Dhabi.
De groeiende belangstelling
voor de kameelwedstrijden
heeft de prijzen opgedreven. Vol
gens een regeringsfunctionaris
van de VAE werd vorig jaar in
een geval voor een race-kameel
1,63 miljoen dollar (ruim 3 mil
joen gulden) neergeteld.
De president van de VAE, sjeik
Zayed Bin Sultan Al Nahyan,
bezit vierduizend kamelen die
samen miljoenen waard zijn. De
Maktoums, de familie die over
Dubai regeert, houden meer dan
10.000 kamelen waaronder spe
ciale 'race-kamelen'. Saudi-Aar-
bie heeft met 1,5 miljoen kame
len het grootste aantal kamelen
in de Golfregio. Enkele stam
men in Oman, waar 'wedstrijd
kamelen' gemiddeld voor een
half miljoen dollar worden ver
kocht, worden bruidsschatten
nog steeds in aantallen kamelen
berekend.
Bedoeïnen
Maar in sommige delen van de
Golfregio hebben kamelen hun
traditionele rol behouden. „In
bedoeinen-gemeenschappen
worden kamelen nog steeds ge
bruikt als transportmiddel en
voor hun vlees, haren en melk.
Ze leveren 7 procent van al het
rode vlees dat in de Arabische
wereld wordt gegeten," zegt pro
fessor H.O. Bagadi van de Uni
versiteit van Khartoum (Su
dan).
Als het gaat om wedstrijden
hebben de VAE de grootste ra-
cing-industrie. De Emiraten
hebben een miljoenen 'reageer-
buisfokprogramma' voor het
voortbrengen van speciale 'wed
strijd-kamelen'. Ook zijn er ka-
melenklinieken met hoogstaan
de technologische apparatuur
die tevens over kamelenzwem-
baden beschikken.
Dit jaar wordt een nieuwe wed-
strijdbaan voor kamelen ge
opend in het emiraat Sharjah
dat 3,8 miljoen dollar (7 miljoen
gulden) gaat kosten. Maar hoe
wel de populariteit van de ka
meel als wedstrijddier stijgende
is, verliest hun traditionele taak
als lastdier aan betekenis. Om
dat de 'ren-kamelen' te kostbaar
zijn om zelf door de zandduinen
te lopen, worden deze ranke ka
melen vervoerd in wagens. Waar
ooit kamelen werden gebruikt
oni mensen te vervoeren, wor
den ze zelf door wagens ver
voerd.
van onze correspondent
in Berlijn
Hans Hoogendijk
Drie maanden na het „Kin
kel-initiatief', zo ge
noemd naar de Duitse minis
ter van justitie, om RAF-ge-
vangenen vrij te laten die al
jaren vast zitten, heeft de har
de kern van de terroristische
organisatie een wapenstil
stand afgekondigd.
Nu is de staat weer aan zet.
Van de vraag of Duitsland be
reid is tot verzoening en dia
loog zal het afhangen of de wa
penstilstand een blijvend ka
rakter krijgt. De RAF laat
daarover geen misverstand
bestaan in de brief die eerder
deze week bij het Franse pers
bureau AFP is bezorgd. Er
wordt gewaarschuwd dat als
repressieve krachten geen dia
loog willen, de wapenstilstand
voorbij is. „Ook al is het niet in
ons belang: oorlog kan alleen
met oorlog beantwoord wor
den. Rote Armee Fraktion
10.04.92".
De liberale minister van justi
tie Klaus Kinkel reageerde
voorzichtig optimistisch op de
brief. „De staat is tot verzoe
ning bereid", zei hij. De Beier
se minister van financiën en
CSU-voorzitter Theo Waigel
schoot daarentegen gelijk met
grof geschut: „Tussen een ter
roristische organisatie en de
staat kan geen vrede be
staan".
Escalatie
Het is voor Duitsland te hopen
dat de meer gematigde krach
ten de overhand krijgen, want
het feit dat de Rote Armee
Fraktion na meer dan 20 jaar
bloedig geweld bereid is de wa
pens te laten zwijgen, moet
worden benut. „Wij hebben
eenzijdig besloten de escalatie
te beëindigen", schrijven de
samenstellers. En dan volgt de
beslissende zin, die niet alleen
binnen de gefrustreerde veilig
heidskringen voor opluchting
zorgde: „Dat betekent dat wij
aanvallen op leidende verte
genwoordigers van staat en
economie voor het nu noodza
kelijke proces beëindigen".
Dit „noodzakelijke proces" is
gebaseerd op een kritische ta
xatie van de eigen militante
geschiedenis. Centraal in de
argumentatie staat de laatste
hongerstaking van RAF-ge-
vangenen in het voorjaar van
1989. „Wij werden er toen mee
geconfronteerd dat wij door de
koers die we tot 1989 hebben
Ravage na de bomaanslag van de RAFin juli 1990 op de Autobahn Keulen-Bonn tegen de staatsse
cretaris van binnenlandse zaken Hans Neusel. foto ANP
gevoerd politiek niet sterker,
maar zwakker zijn geworden".
De kardinale fout is geweest
„dat wij veel te weinig toegang
hebben gezocht tot de ande
ren die zijn opgestaan om een
dialoog te beginnen".
„Gezien onze eigen ervaringen
en na discussies met kamera
den staat voor ons nu vast dat
de guerrilla in dat proces van
opbouw niet in het middel
punt kan staan", zo heet het
nu.
Hongerstaking
In het voorjaar 1989 hadden de
RAF-gevangenen geprobeerd
door hun tiende hongersta
king het bijeenbrengen van
grotere groepen af te dwingen.
Voor het eerst erkenden ze dat
er in de maatschappij verschil
lende stromingen waren die
het probleem-RAF met poli
tieke middelen wilden oplos
sen en dit keer werd de honger
staking ook niet met aansla
gen begeleid door de harde
kern van de RAF.
Na de hongerstaking was het
ook mogelijk dat binnen het
veiligheidsapparaat opvattin
gen konden worden gehoord
om gedeeltelijk aan de verlan
gens van de gevangenen tege
moet te komen. Zij stelden
niet alleen een ideologisch ver
val van de RAF vast, maar
melden ook dat als de gevan
gen zouden worden samenge
bracht de actieve RAF-leden
hun belangrijkste argument,
dat van de de „isolatiefolter",
kwijt waren.
„Zonder gevangenen is er ook
geen RAF meer", argumen
teerden zij. Intellectuelen zo
als de schrijvers Walser en En-
zensberger, de Groene parle
mentariër Antje Vollmer en de
broers en zusters van de door
de RAF vermoorde diplomaat
Gerold von Braunmuhl zetten
zich in om een gespreksbasis
te scheppen.
De moord in 1991 op de Treu-
hand-president Rohwedder
zorgde voor een aanzienlijke
vertraging, maar de daarna
gevormde Coördinatiegroep
Terrorisme Bestrijding pakte
de draad weer op. Onder lei
ding van Kinkel, die als staats
secretaris zonder tastbaar re
sultaat met de hongerstakers
had onderhandeld, ontwikkel
de deze groep een gefaseerd
vrijlatingsprogramma voor
RAF-gevangenen.
In hun brief wijzen de RAF-
terroristen er expliciet naar.
„Voor het eerst is door de staat
publiek gemaakt dat er frac
ties in het apparaat zijn die be
grepen hebben dat zij verzet
en maatschappelijke tegen
spraak niet met militaire mid
delen onder controle kunnen
krijgen". Tevreden zijn de
RAF-terroristen uiteraard
niet met de resultaten, maar
ze zien er toch voldoende aan
leiding in om de wapens (voor
lopig) te laten zwijgen.
Nog is de RAF niet verslagen,
maar bijna 25 jaar na de op
richting van de groep door Ul-
rike Meinhof en Andreas
Baader, trekt de groep conse
quenties uit de ondergang van
het 'eerste front'. Zonder het
Rode Leger in Moskou, Pots
dam of Dresden, bleef voor het
moorddadige RAF-comman-
do van maximaal 20 man niet
veel over dan een wapenstil
stand.
Tijdens de Vietnam-oorlog
had de beweging zich voorge
nomen Duitsland, als een van
de belangrijkste stadhouders
van het „Amerikaanse impe
rialisme" te destabiliseren. De
kans dat dit door middel van
individuele terreur zou luk
ken, was vanaf het begin vrij
wel nihil. Maar de ondergrond
se strijders weigerden dat net
zo min in te zien als de politiek.
De Bondsrepubliek verkeerde
jarenlang door de aanslagen
van een handvol desperado's
bijna in staat van oorlog. Niet
alleen door de RAF, maar ook
door de (over)reactie van de
staat beleefde de Bondsrepu
bliek de zwaarste crisis in haar
prille geschiedenis.
De wapenstilstandsverklaring
van deze week biedt de kans
dit hoofdstuk in de Duitse na
oorlogse geschiedenis einde
lijk af te sluiten.
John Smith ...geen echte vijanden...
Bryan Gould ...rechts noch links...
Advertentie
Centrale tentoonstelling
"VAN GOEDEN HUIZE"
11 APRIL T/M 20 APRIL 1992
Openingstilden Dagelijks 14-22 uur,
Zaterdag. Zondag,
Goede Vriidag, Paaszaterdag
en beidé Paasdagen 11 -18 uur.
Het Turfschip, Chasséveld, Breda,
Tel.. 076 - 222888
van onze correspondent
in Londen
Cees van Zweeden
Nu Neil Kinnock de vergetel
heid in stapt, staat de Brit
se Labour Party voor de taak
een nieuwe leider te kiezen.
Twee zwaargewichten hebben
de handschoen opgenomen,
maar welke stromingen verte
genwoordigen zij eigenlijk?
„De politieke vaardigheden van
John Smith zijn zodanig dat hij
geen echte vijanden heeft", zei
Labour-politicus Ken Livings
tone ooit. En inderdaad: Smith
is de lieveling van de rechter
vleugel. die van de rijken wil ste
len om de armen te helpen. Hij is
links noch rechts.
Bryan Gould daarentegen is
rechts noch links. Hij is de lieve
ling van de linkervleugel, die
vond dat Smith iets te veel van
de rijken wilde stelen. „Smiths
belastingplannen", zo verklaar
de Gould, „hielden geen reke
ning met de gevoeligheden van
de kiezers in het (rijke) zuiden".
Beide mannen zijn bankmana-
gers van het type-John Major.
Bryan Gould is een Nieuwzee-
lander die naar Engeland kwam
om in Oxford te studeren en be
sloot op het Noordzee-eiland te
blijven. Smith leerde voor advo
caat en is als volbloed-Schot ei
genlijk ook een buitenlander.
Beiden zijn gewapend met de
charmante glimlach die tegen
woordig onontbeerlijk is in de
politiek.
De verschillen tussen Smith en
Gould zijn niet in de traditionele
links-rechts termen weer te ge
ven, al was het alleen maar om
dat de verschillen miniem zijn.
Gould opende zijn campagne
met een pleidooi voor een deva
luatie van het pond, een stand
punt dat niet door Smith wordt
gedeeld. Maar beiden zijn over
tuigd voorstander van het Euro
pees Monetair Stelsel, dat het
pond aan de D-mark klinkt.
Gould wil de Labour Party los
maken uit de dodelijke omhel
zing van de vakbonden, die nog
steeds hun stempel drukken op
het beleid van Labour. Smith
heeft zich over deze netelige
kwestie nog niet uitgelaten,
maar dit is wellicht omdat zijn
kandidatuur door die vakbon
den wordt gesteund.
Erfenis
De moeilijkheid waai' beide poli
tici mee worstelen, is dat Neil
Kinnock hen eigenlijk een per
fecte erfenis nalaat. De geest van
Trotski is terug in de fles en de
partij is aanvaardbaar gewor
den voor de middengroepen die
de verkiezingen beslissen.
Waarom die middengroepen vo
rige week toch voor John Major
kozen, is een vraag waarop het
.SL3
0 T
antwoord nog niet gegeven
Het was duidelijk dat brede
gen van de bevolking
den waren over de
ven, die met een reeks van
nomische blunders het land
een nodeloos diepe recessie
den gedompeld..
Zelf gaf Kinnock maandag
schuld aan dg rioolpers.
politici altijd in een reflex
boodschapper de schuld
te geven van het slechte
was de verklaring van
niet helemaal onzinnig. I iax
rechtse boulevardbladen warfn.
ook iets meer dan boodscha
pers van het nieuws geweest.
Toch stond Kinnock alleen
zijn oordeel. Chris Patten, vot
zitter van de Conservatieve Pa
tij, zei bijvoorbeeld: „De Si
ontdekte de waarheid over
Labour Partij en bracht die zo:
der angst voor het voetlicht. Mi
kranten zoals de Sun konden e\>
Britse kiezers de juiste keu 0p]
maken".
De 'waarheid over de Laboifaif
Party' werd de dag voor de ve
kiezingen weergegeven midde
een serie vraaggesprekjes m
Hitler, Mao en Stalin waarin d
zen verklaarden voor Labour
zullen stemmen. En op de d:
zelf werd het hoofd van de L
bourleider afgebeeld
gloeilamp, waarnaast de tek<
stond: „Als Kinnock vandal rai
wint, wil dan de laatste die h Uis
land verlaat het licht uitdoen'
De rioolcampagne sorteerde iiUt
derdaad effect. Onderzoek wei aa
uit dat velen van de Sun-leze em
die eigenlijk op Kinnock wild* ra;
stemmen, de allerlaatste dageat
hun standpunt herzagen,
marginale kiesdistricten zoa=-...
Basildon, waar de helft van hl
electoraat de Sun leest, gaf d|^>
de doorslag.
Kameleon
Het grootste voordeel
Gould en Smith is misschié
eenvoudig dat zij niet Kinnot
zijn. Neil Kinnock was erin g
slaagd Labour weg te slepen v£
de afgrond, waarop de partij
1983 balanceerde. Hij transff
meerde de partij, maar voori
hij veranderde ook zichzelf. 0(
een tegenstander van kerm»
pens en van de Europese G
meenschap, nam hij de klei
aan van het politieke middi
Daarmee was hij een gemak!
lijke schietschijf voor de Consfint
vatieven en hun boulevardblfj"1
den. Neil Kinnock, zo riepen
in koor, was een kameleon d
zijn principes verkwanselde o
in Downing Street te mogen w
nen.
;ct
Van die kritiek zullen Smith f
Gould tenminste gevrijwaai
blijven - zij waren nooit van d
bevlogen socialisten.