Knopen
van de koe
Vegetarische hap
voor hond en kat
Sluitmiddel en
soms sieraad
Voor een lekkere
apfelstrudel moet
het deeg dun zijn
We grazen steeds
meer candybars
vrije tijd
37
Lekkere trek
slaat toe
ZATERDAG 4 APRIL 1992
Dat de koe zuivelleverancier is, weet iedereen. Maar dat
diezelfde koe tevens onmisbaar is voor de
knopenindustrie, is velen onbekend. Ontvette melk van
Nieuwzeelandse koeien krijgt een behandeling als nodig om
er kaas van te maken. De overgebleven, vochtvrij gemaakte
klontjes vormen de grondstof voor kunsthoorn. Hierna
worden er kleurstoffen en water aan toegevoegd, waarna het
produkt in formaldehyde moet uitharden. Kunsthoorn
wordt geleverd in staven, platen en in 'rondjes', die officieel
rondellen heten.
Sluitmiddel en soms zelfs sie
raad- De bv Knopenfabriek
Nederland te Putten, waar per dag
een half miljoen knoopjes uit de
machines rollen en waar daar
naast op de buitenlandse markt
knopen voor de verkoop worden
ingekocht, die te kostbaar zijn om
in eigen huis te vervaardigen, kan
met deze omschrijving bijzonder
goed uit te voeten. Want dat het
'sluitmiddel' tegelijkertijd een mo
dieus artikel is (geworden) staat
vast.
Vandaar dat naast de standaard
collectie van ongeveer zestig arti
kelen per jaar twee seizoencollec
ties uitkomen, die gericht zijn op
de mode in de breedste zin van het
woord. In elke collectie worden
drie hoofdkleuren toegepast. En
om helemaal bij te blijven komen
er jaarlijks nog twee zogenaamde
tussencollecties lilt van in totaal
tien a twintig modellen. „Om de
gaatjes te vullen", zegt André Rel-
lum, belast met in- en verkoopacti
viteiten van de fabriek.
Twee lijnen
In Putten zelf worden twee grote
'lijnen' uitgewerkt: die van de ca
seïne- en de polyesterknoop, sa
men ongeveer 50 procent van het
assortiment. De rest wordt in het
buitenland aangekocht. Italië en
Tsjechoslowakije zijn met name de
leverancier van de luxe accessoi
res, waarbij gedacht moet worden
aan met veel steentjes versierde
produkten. Putten voorziet tal van
Nederlandse detaillisten en con-
fectiefabrikanten van knopen,
maar exporteert daarnaast naar
twintig landen.
Caseïne wordt niet in Nederland
gewonnen, omdat de melk hier te
duur is. Bovendien lopen de koeien
in Nieuw-Zeeland het gehele jaar
in de wei. hetgeen de kwaliteit van
het produkt ten goede komt.
Het aantal kleuren dat in polyes-
terknopen kan worden gebracht is
ongekend. Daarnaast stellen vele
technieken de producenten in
staat de knoop steeds weer een an
der uiterlijk te geven. Termen als
glans en matglans, mêlée-, halfe
delsteen- en lava-optieken worden
daarbij gehanteerd. De aan de de
tailhandel geleverde knopen zijn
alle wasecht, maar die garantie
kan niet aan de confectie worden
gegeven als op verzoek speciale
kleuren worden ingeverfd.
Knopendoos
De tijd van de ouderwetse 'kno
pendoos', die wel in elk gezin te
vinden was, is voorbij. Die doos be
vatte knopen, die van reeds afge
dankte kleding was getornd, maar
ook de extra exemplaren die nadat
een blouse of jurk van knopen was
voorzien, waren overgebleven. Wie
een knoop verloren was, hoefde
maar even in de doos te grabbelen
en het mankement kon worden
hersteld.
Dat is nu anders. Wie een knoop
van een gekocht kledingstuk mist,
is in negen van de tien gevallen ge
dwongen alle knopen te vervan
gen. Daarnaast speelt de mode een
belangrijke rol, want tegenwoor
dig is - afgezien van de standaard
modellen - een knoop al gauw ou
derwets.
De Knopenfabriek Nederland
kiest bewust voor de knoop als sie
raad. Rellum: „Je kunt je storten
op het midden- en lagere klasse-
goed. maar wij hebben gezegd dat
het nu tijd is om ons te onderschei
den. Naast de standaardcollecties
willen we naar de luxere knoop
toe". Die verschuiving is nu een
jaar of drie aan de gang. Volgens de
woordvoerder van de knopenfa
briek is nu reeds gebleken, dat de
klant „best. bereid is voor kwaliteit
te betalen."
Even graaien in de knopendoos van de Knopenfabriek Nederland.
In Putten wordt ver vooruitge
dacht. Nu bijvoorbeeld wordt de
wintercollectie 1992-'93 samenge
steld, eind april wordt die aan de
klanten gepresenteerd en aan de
hand van de bestellingen wordt
het produktieprogramma opge
steld. Het bedrijf heeft zelf een zo
genaamde monstermaker in
dienst. Hij ontwerpt niet alleen
knopen, maar zorgt er ook voor dat
de produktielijn over het benodig
de technische materiaal beschikt
om de knopen te kunnen maken.
Eisen
Een knoop moet aan verschillende
eisen voldoen. Hij moet kwalitatief
goed zijn en tegelijkertijd mo
dieus. Bovendien speelt de prijs
een belangrijke rol. Nederlanders
hebben de naam niet te houden
van 'zware' knopen. Dat ligt bij on
ze oosterburen net ietsje anders.
Die willen volume zien en kiezen
dus in doorsnee voor een zware
knoop. Zijn buitenlanders in het
algemeen sterk in voor een ook
qua vorm bijzondere knoop, Ne
derlanders staan als 'niet al te mo
dieus' en 'zeer behoudend' en 'kat-
uit-de-boom-kiikerig' te boek. Der
halve kiezen zij in doorsnee voor
een gewone, ronde knoop. Puur
voor het gemak.
Plakjes
Terug naar de caseïne- en polyes
terlij nen van Putten. Als de kno
pen volgens het gewenste patroon
zijn gefreesd en zijn voorzien van
de benodigde gaatjes, volgt de af
ronding van het proces. Voor de ca-
seineknopen betekent dat dat ze
met zijn duizenden urenlang in een
trommel met superkleine houtjes
en puimsteen moeten ronddraai-
foto Catrinus van der Veen
en, opdat alle scherpe kantjes kun
nen worden weggeslepen. De po-
lyesterknopen wacht een urenlang
'bad' in een trommel gevuld met
houtjes en olie, opdat ze naar
keuze glanzend of matglanzend
naar de afdeling verpakkingen
kunnen worden getransporteerd.
In de hal van de Knopenfabriek
Nederland staat een grote kruiwa
gen met daarin duizenden knopen
opgesteld. Er zal geen bezoeker
zijn, die het laten kan om even in
die enorme 'knopendoos' te graai
en. De verscheidenheid is groot.
En dat de confectie-industrie in tal
van landen dit Nederlandse mate
riaal als 'sluitwerk' gebruikt, is een
verrassend gegeven Helaas, het
'made in Holland' is op geen knoop
terug te vinden.
Jeanette Stuurop
Honden wehnen snel aan vegetarisch voedsel.
foto Cees Zorn
Vegetarische huisdieren zijn
in opkomst. Honden en kat
ten kunnen namelijk prima leven
zonder vlees: ze hebben genoeg
aan groente, fruit, granen en een
speciaal vleesloos supplement
dat in de Verenigde Staten wordt
geproduceerd.
Voor veel vegetariërs zijn de sup
plementen een uitkomst. Vaak is
de voeding van hun hond of kat
hun laatste en ongewilde band
met het slachthuis. „En die band
kunnen ze nu verbreken", zegt
Cor Nouws die de vegetarische
supplementen, Vegedog, Vege-
cat en Vegekit, uit de Verenigde
Staten importeert en hier op de
markt brengt. Nouws is veganist,
een streng soort vegetariër.
Zelf heeft Nouws geen huisdie
ren. Maar in zijn werk voor de ver
eniging voor veganisten merkte
hij dat vegetariërs en veganisten
het er vaak moeilijk mee hebben
dat ze hun huisdieren vlees moe
ten voeden. „Iedereen wil zijn
huisdier natuurlijk verantwoord
te eten geven. En zonder vlees
leek dat voor kort niet te kunnen.
Maar het is eigenlijk te gek datje
voor het ene dier dat je zo lief
vindt en waarvoor je alles over
hebt. een ander dier laat lijden."
Een paar jaar geleden las ik in
een Amerikaans blad voor vega
nisten dat er vegetarische sup
plementen voor honden en kat
ten op de markt waren versche
nen. In de Verenigde Staten heeft
een aantal wetenschappers uit
gebreid onderzoek gedaan naar
wat honden en katten aan voe
dingsstoffen nodig hebben. Voor
deze dieren blijken veertig tot
vijftig verschillende voedings
stoffen van levensbelang.
„Vegetarische honden kunnen
eigenlijk alle noodzakelijke stof
fen zoals vitamines en aminozu
ren opnemen of zelf maken uit
andere stoffen. Alleen is het
moeilijk te bepalen of een hond er
voldoende van binnenkrijgt,
waardoor het supplement een
handige aanvulling is", vertelt
Nouws.
Maar voor katten is het supple
ment pure noodzaak „Katten
kunnen sommige stoffen zelf niet
aanmaken met de bouwstoffen
die ze binnenkrijgen via vegeta
risch voedsel. Zo kan een kat het
aminozuur taurine niet maken.
En zonder deze stof kan het dier
hartklachten krijgen en blind
worden Taurine is kant-en-klaar
nauwelijks terug te vinden in
plantaardige produkten en
wordt als synthetische stof toe
gevoegd aan Vegecat en Vegekit
Overigens voegen ook de produ
centen van gangbaar kattevoer
de stof toe aan hun voeding", ver
volgt de importeur
De voedingssupplementen voor
huisdieren zijn in de VS ook door
dierenartsen erkend. Nouws
„Als iemand de produkten be
stelt. krijgt hij er automatisch re
cepten bij voor verdere maaltij
den. Want het is wel heel belang
rijk dat je de dieren naast het
supplement goed uitgebalan
ceerde voeding geeft."
Honden en katten mogen dan in
de biologieboeken als carnivo
ren. vleeseters, worden omschre
ven, ze kunnen best zonder vlees.
Maar tussen kunnen en willen zit
een groot verschil. De vraag is of
huisdieren het pikken als ze in
eens hun dagelijkse portie vlees
moeten missen.
Nouws: „Het is het makkelijkste
als je honden en katten vanaf het
begin vegetarisch opvoedt. Maar
je kan een hond of kat die gewend
is vlees te eten ook bijna altijd
wel vegetarisch leren eten. Op
vallend is dat honden makkelij
ker zijn dan katten. Honden kan
je bij wijze van spreken van de
ene op de andere dag een vegeta
rische hap voorzetten. Terwijl je
een kat stapje voor stapje moet
laten wennen aan de vegetari
sche leefwijze. En er zijn katten
die weigeren helemaal op vegeta
risch voedsel op te stappen",
weet Nouws van de enkele tien
tallen Nederlanders die de sup
plementen al bij hem bëstellen.
De veganist geeft toe dat ook ve
getarische katten natuurlijk op
vogeltjes- en muizenjacht blijven
gaan. Dat kan je. al zou je dat
willen, een kat niet afleren. Maar
een belletje om z'n nek voorkomt
vaak dat hij een prooi te pakken
krijgt."
Vegekit. Vegecat en Vegedog
kosten respectievelijk 10.-. 8.-
en 15.- per maand.
Pien Wildeman
Het geheim van een lekkere
appelstrudel is de dikte
van het deeg Hoe dunner dat
wordt uitgerold des te lekker
der is het gebak Appelstrudel-
deeg moet zo dun zijn dat je er
de tekst van dit recept door
kunt lezen. Een enkel scheurtje
is daarbij niet zo erg. want het
deeg wordt opgerold. Als de rol
klaar is. kan hij in elk formaat
bakblik worden gelegd en het
geeft niet als de rol langer is
dan het blik want dan leggen
we er gewoon een lus in.
Appelstrudel associëren we
met Oostenrijk en het beroem-
f de Weense koffiehuis. Toch
hebben ook andere landen ver
gelijkbare soorten appelgebak.
Bekend is bijvoorbeeld de Nor-
mandische appelstrudel waar
voor geen strudeldeeg maar
bladerdeeg wordt gebruikt. De
appelboomgaarden van Nor-
mandié leveren niet alleen ap
pels voor de cider en de Calva
dos maar ook voor een stevige
strudel. Natuurlijk gaat daar
een flinke scheut Calvados in.
Verder zijn de ingrediënten de
zelfde als voor de Oostenrijkse
appelstrudel waarvan hier het
recept.
APPELSTRUDEL
Ingrediënten, voor het deeg:
250 gram bloem, 1 eetlepel olie
of 50 gram gesmolten boter, 1
ei. ca l dl lauwwarm water, een
mespuntje zont. Voor de vul
ling: 750 gram goudrenetten, 1
dessertlepel kaneelpoeder, ge
raspte schil en sap van een ci
troen. 2 eetlepels suiker, ivat
beschuitkruim100 gram rozij
nen en voor het bakken een
kwart liter melk en een losge
klopte eidooier om het gebak
mee te bestrijken.
Bereiding: zeef de bloem in een
kom en maak in het midden
een kuiltje. Roer olie of boter
om met het zout en het losge
klopte ei en roer dat met de
bloem tot een glad deeg onder
geleidelijke toevoeging van het
water. Blijf water toevoegen zo
lang de bloem het opneemt.
Het deeg moet gemakkelijk
van de hand loslaten, maar
mag niet te stijf zijn. Als u het
tot een bol rolt moeten er
blaasjes ontstaan. Zet de bol
even weg onder een kom op een
warme plaats. Schil intussen
de appels, verwijder het klok
huis en snijd ze in dunne plak
jes en besprenkel die met het
citroensap. Spoel de rozijnen af
onder de hete kraan en laat ze
even wellen in wat heet water,
giet ze daarna af en maak ze
droog in een schone keuken
doek Breng de appelschijfjes
met de suiker in een paar lepels
water even aan de kook. giet ze
af en strooi er de kaneel over.
Leg een schone keukendoek op
het aanrecht en strooi er wat
bloem over. Verdeel de bol
deeg in twee gelijke delen en rol
ze na elkaar met een met bloem
bestoven deegrol zo dun moge
lijk uit. Trek het deeg met de
hand nog verder uit elkaar. Als
u de keukendoek er goed door
heen kunt zien is het strudel
deeg ver genoeg uitgerold
Strooi er dan het beschuitk
ruim dun overheen en verdeel
de helft van de appelschijfjes,
rozijnen en citroenrasp over
het deeg en strooi er de helft
van de kaneel over. Rol het
deeg voorzichtig op met be
hulp van de keukendoek. Be
strijk het laatste stukje met
wat losgeklopte eidooier en
plak het deeg op die manier
vast. Maak op dezelfde manier
de tweede rol Leg beide rollen
in een bakblik. Dat mag best in
een lus. zodat u het hele blik
vult. Bestrijk de strudel met
wat eigeel. Giet de melk in het
bakblik en bak de strudel in de
op 200 graden Celsius voorver
warmde oven in ongeveer 45
minuten gaar en goudbruin
Serveer de strudel warm bij de
koffie met een flinke toef slag
room.
Rien van Reems
Deeg voor appelstrudel n
krant door kunt lezen.
et zo dun worden uitgerold dat u er de
foto Rien vam Reems
Mars, Nuts. Snickers, Bounty, Lila
Pause, Bros, Twix, noem ze maar
op. Candybars, gevulde chocoladerepen
voor de lekkere trek. In Nederland eten
we er behoorlijk van mee, maar het
kan nog erger. En het wórdt nog erger,
want we grazen (vakterm voor: zich te
goed doen aan allerlei tussendoortjes»
tegenwoordig bij het leven. De
fabrikanten knokken om de gunst van
de honger: „Het is een fantastische
groeimarkt."
Nóg zien we Adèle Bloemen-
daal in dat bubbelbad liggen,
telefonerend met haar moeder,
kwebbelend over de heerlijkheid
van die luchtige Bros-reep. Maar
de Bros-reep is geen 'reep' meer.
Bros is een echte candybar gewor
den. Met vijftig procent meer cho
cola (van 20 naar 30 gram), een an
dere, compactere vorm (niet meer
van die traditionele breuklijntjes,
die precies aangaven waar je je
tanden moest zetten), en een
nieuwe verpakking.
Maar Adèle had tien jaar na dato
geen trek meer in een nieuwe
commercial, dus besloten ze bij
Bros-fabrikant Nestlé om voor een
soortgelijke spot dit keer Donald
Jones, Adèle's voormalige levens
partner, tussen de bubbels te laten
dobberen. Zo bleef het produkt
toch nog een beetje in de familie en
was de commercial - mede daar
door - herkenbaar. En herken
baarheid, dat telt. Want, zoals Pe
ter de Lange, manager van de pro-
duktgroep chocolade bij Nestlé,
aangeeft: „Iedereen heeft de groei
trend in candybars ontdekt en ie
dere fabrikant probeert daar een
graantje van mee te pikken. Er
wordt vandaag de dag meer en
meer om de gulden van de klant
gevochten."
Vraatzucht
Geen wonder Wij Europeanen
werken in onze eendrachtige
vraatzucht op jaarbasis honder
den en honderden miljoenen can
dybars naar binnen. Nederland -
meer een koekland van origine -
neemt met een consumptie circa
anderhalve kilo aan candybars per
hoofd per jaar op de ranglijst nog
maar een vijfde plaats in. achter
landen als Groot-Brittanië en Bel-
gie. Dat biedt perspectief, weten ze
ook bij Jacobs Suchard Cóte d'Or,
de fabrikant die Lila Pause op de
markt brengt. Marketing manager
Wim Koetsier „De Nederlander
zou - per hoofd, per jaar nog
makkelijk een pond of een kilo
méér aan candybars kunnen
eten."
De investeringen die een fabrikant
moet plegen voor de introductie
van een nieuwe candybar zijn
hoog. Nestlé's Peter de Lange
schat die (voor de Nederlandse
markt) ergens tussen de vijf en tien
miljoen gulden voor het eerste
jaar. „En dan ben je d'r nog niet.
hoor. Het feit dat Mars nog steeds
nummer één is, is een gevolg van
jarenlang consequent investeren.
De candybar-markt is een heel
vast huis, met veel merken en in
vesteerders. Het is erg moeilijk om
daar binnen te komen."
Lunch
In een tijd waarin mensen steeds
meer 'grazen', hoopt elke fabrikant
op een beetje merktrouw. De klant
graast immers niet alleen candy
bars» maar ook appels, koekjes,
kauwgum, drop. hamburgers, ijs
jes en nog veel meer Bovendien
begint het tussendoor-snoepen
steeds vroeger op de dag. Som
mige scholieren kiezen een flinke
candybar als vervangende lunch.
Bovendien heeft een candybar-
happer weinig boodschap aan vet
ten en kilojoules. Kennelijk heb
ben we dus steeds meer pauzemo
menten. Of verdienen we eerder
een snelle hap. Probeer anders
maar een verklaring te vinden voor
de nieuwste grensverlegger: een
multi-pack Nuts is er tegenwoor
dig zelfs met tien bars. De Lange:
„En het loopt als een trein. Over
grazen gesproken'"
Dat spreekt tot de verbeelding, bij
een manager produktgroep cho
cola: „Een tien-pack! Dat zou in
feite met élke candybar kunnen..."
Ton de Jong
