Iedereen heeft
een kick nodig
De tweede revolutie
Slang
Sensatie
reportage
27
ZATERDAG 28 MAART 1992
O ommigen zeggen dat je
O 500 gulden krijgt. Ande
ren hebben gehoord dat je
wordt afgekocht met drie
supermarktkarren vol
boodschappen. Algemeen
is de opinie dat je het thuis
beter niet kunt vertellen.
Zeker is de aanwezigheid
van een acht meter lange
tapijtslang onder de schap
pen van de groentehal op
de hoek. En lag die tapijts
lang daar alleen maar. Het
is erger, zegt men Het dier
heeft al minstens drie men
sen gebeten. En alledrie zijn
overleden, luidt het ver
haal. Zeker is. dat de groen
tehal nauwelijks meer be
zocht ivordt. En dat de
groenteboer nauwelijks
meer omzet maakt, zodat
voor het voortbestaan van
zijn bloeiende handel moet
worden gevreesd.
Het verhaal van Adam. Eva
en de slang mag als bekend
worden verondersteld.
Maar het verhaal van de ta
pijtslang bij mijn groente
boer kent u nog niet. Het zit
zo. Vijfjaar geleden ivas de
man eigenaar van een
kleine ivinkel icaar kom
kommers. kouseband en
verse spinazie werd ver
kocht. Niks bijzonders. Het
geioone verhaal van de win
kel op de hoek. Maar toch
bleek al snel dat mijn
groenteboer een meer dan
uitstekend ondernemer
ivas. Zijn groente ivas altijd
verser en goedkoper dan
die van de winkel op de an
dere hoek. En hij verkocht
er nog iets bij. Zeep om de
auto te wassen. Een lekkere
borstel voor in de kleine
hoekjes. En nooit zal ik de
dag vergeten dat mijn
groenteboer voor het eerst
blikken corned beef in de
aanbieding had. Heerlijk!
Het verhaal van de econo
mische afgang van Suri
name is bekend. Maar dat
van de E.A.-handel kent u
nog niet. E.A. is een afkor
ting van de woorden: Eigen
Aanbreng. Met eigen aan
breng bedoelt mijn groente
boer dat hij Amerikaanse
dollars koopt op de zwarte
markt. Met die dollars doet
hij zaken in het buitenland.
Zonder de officiële Suri
naamse bank te bezwaren,
koopt hij met Eigen Aange
brachte dollars die heerlij
ke corned beef. En ik mag
hem kopen. Wel lekker
duur natuurlijk. Want de
groentehandelaar heeft
heel veel Surinaamse gul
dens nodig om zijn handels-
dollars opnieuw in te slaan.
Excuus voor deze techni
sche verhandeling. Maar
anders zou u nooit begrij
pen waarom een enorme
zak spinazie één Suri
naamseI gulden kost en een
bijbehorend blikje comed
beef twintig gulden. En vier
kilo kaas ruim 300 gulden.
En een pakje crackers 25
gidden. Allemaal import
spul. dat mijn groenteboer
er graag bij verkoopt. Want
hoe duur ook: de mensen
zijn verzot op comed beef,
kaas en crackers.
Terug naar de tapijtslang.
U moet weten dat mijn
groenteboer nog steeds
groots is in spinazie. Maar
de handel in peperduur im
portspul heeft zijn groente-
business wel overvleugeld:
de groenteboer op de hoek
is een imperium geworden.
Hij zit niet meer op de hoek.
Hij bezit een heel blok. En
de straat voor zijn winkel is
altijd verstopt met auto's
van dankbare klanten.
Want die komen inmiddels
uit alle hoeken van Para
maribo en omgeving toe
stromen.
Het verhaal over die men
sen-etende tapijtslang is
dus moedwillig in de wereld
geholpen door jaloerse con
currenten, zegt mijn groen
teboer. Volgens hem is het
allemaal niet waar. Er zit
helemaal geen bloeddor
stige slang onder de bak
met kokosnoten. Allemaal
geklets, mevrouw. Maar ze
ker is, dat het verdacht rus
tig is in het groente-impe
rium. Boze tongen beweren
dat de meeste klanten zijn
verslonden door die tapijts
lang. Maar ik houd het erop
dat de meeste klanten on
der de indruk zijn geraakt
van de geruchten en daar
om hun heil op de andere
hoek zoeken. Misschien
hebben ze gelijk. En tart ik
ten onrechte het noodlot
door trouw te blijven aan
mijn groenteboer. Als u
niets meer van mij hoort
vanuit Paramaribo, dan
ben ik opgegeten.
De hemel lijkt Susanne Piët,
schrijfster en adviseur com
municatiestrategie, de vervelend
ste plek die er is. Dat eeuwige le
ven. dat constante gevoel van ge
luk datje er zou hebben, dat moet
afschuwelijk zijn. „Ik kan me onge
looflijk ongelukkig voelen, zie dan
overal monsters om de hoek, be
denk van alles dat me depressief
maakt. Maar uiteindelijk is die toe
stand nodig om weer een nieuwe
kick te krijgen, geluk te ervaren.
Pieken en dalen bestaan juist bij
de gratie van eikaars bestaan. Pijn
lijden moet. Zodat je in jezelf moet
investeren om weer in een staat
van geluk te komen, 't Is het con
trast, die afwisseling die je emotio
nele systeem doet leven."
Het laatste boek van Susanne Piët
heet De Kick! Een zoektocht naar
de essentie van de topsensatie. Het
gaat over de extreme behoefte aan
'prikkels' die sommige mensen
hebben. Over sensatiezoekers en
hun bereidheid enorme risico's te
lopen. Over stuntmannen, bergbe
klimmers, autocoureurs, topspor
ters en hun 'kick': een staat van op
winding, een prettige prikkeling,
die net tegen de angstgrens aan zit.
Er lijnrecht tegenover staat de ver
veling, niet goed voor je emotio
nele stofwisseling.
Een mens is een zeer specifiek ex
emplaar van de zoogdierensoort.
Omdat hij, anders dan de rest van
de zoogdieren, vaak gedrag ver
toont dat niet direct vooruitzicht
heeft op nuttig effect. Een kip pikt
wormen uit de grond en haar belo
ning voor die inspanning is voed
sel.
Zo weet het beest te overleven.
Maar een mens moet zo nodig le
vensgevaarlijke bergen beklim
men, met een auto dwars door vier
brandende bussen rijden, zich aan
een stuk elastiek van een honderd
meter hoge brug storten, zichzelf
aan een parachute uit een vlieg
tuig gooien of aan een rijdende
trein gaan hangen.
Het zijn geen gedragingen die 'no
dig' zijn om in leven te blijven. Wel
gedragingen die doodsangst op
roepen en ook werkelijk kunnen
leiden tot de dood. Is het leven nu
zo saai dat mensen steeds weer ex
treme pieken moeten zoeken?
Kennelijk. In een KRO-radiopro-
gramma werd een aantal mensen
gevraagd waarom ze zich aan een
stuk elastiek zestig meter naar be
neden lieten vallen. Antwoorden:
„Fantastisch, hartstikke leuk. Bo
ven was het doodeng en daarna
was het kicken" En: ,,'t Is ver
schrikkelijk, ik sta te tollen op
mijn benen. Eens maar nooit
meer."
Balanceren op het randje....
Mensen zijn de enige zoogdieren
die iets doen voor de kick. „En
schijnbaar snapt iedereen waar je
het over hebt als je zegt dat je enge
dingen doet 'voor de kick'. Jonge
ren die een man dood hebben ge
slagen in het Kralingsebos in Rot
terdam noemden bij de rechter
geen andere reden voor hun ge
drag. Dat is een kick waar een nor
maal mens van walgt. Deze jon
gens hebben kennelijk niet geleerd
gezonde uitdagingen in hun leven
te zoeken en doen iets uit verveling
en frustratie dat voor hen opwin
dend is, maar voor anderen scha
delijk. Maar ook winkeldievegges
met een bovenmodaal inkomen
die een fles parfum in een waren
huis stelen, jatten voor de kick."
stelt de schrijfster vast.
Waarom doen mensen levensge
vaarlijke dingen? Susanne: „Voor
al mannen scoren erg hoog bij het
zoeken naar sensaties die een fy
siek risico inhouden. Vrouwen zijn
meer op zoek naar kicks in emotio
nele ervaringen. Waarom gaan
mensen naar een verschrikkelijke
griezelfilm, waarvan ze 's nachts
niet kunnen slapen? Of gaat ie
mand in zijn eentje naar Japan?
Susanne Piét: de adrenaline in gang zetten.
Voor de kick dus. Allemaal leuk en
wel, maar wat is dat dan, zo'n
kick?"
Prikkels
De behoefte aan prikkels verschilt
uiteraard per persoon. „Sommige
mensen hebben extreme prikkels
nodig, anderen heel subtiele. Het is
een misverstand dat ik in het boek
alleen de heftige kick belangrijk
vind. De grens van het eigen kun
nen, waarmee je geconfronteerd
wordt als je een uitdaging aangaat,
ligt voor iedereen verschillend.
Niet iedereen is op zoek naar le
vensgevaarlijke sensaties. Kijk ik
naar mezelf dan haal ik mijn kicks
uit hele 'simpele' dingen: ik wil ge
regeld op reis. ik ben een commu
nicatie-adviesbureau begonnen in
Wapenveld. Ik beheer een land
goed, ik hou wat paarden... alle
maal persoonlijke kicks. Omdat ik
ontdek dat ik dat kan. En in de toe
komst zoek ik weer nieuwe uitda
gingen: een roman schrijven mis
schien, of een filmscenario."
Als de wereld over een halfjaar zou
vergaan, wat zou Susanne Piet de
komende maanden dan gaan
doen? Het antwoord op de vraag
die ze in het laatste hoofdstuk van
haar boek stelt, komt zonder aar
zelen: „Doen wat ik nu doe. Som
mige mensen zouden zeggen dat ze
bij voorbeeld zouden gaan reizen,
maar dat doe ik dus al veel. Ik heb
tijdens mijn speurtocht voor dit
boek ook ontdekt dat een meerder
heid van de mensen niet ineens ex
treme dingen zou gaan doen als de
wereld nog een half jaar zou be
staan."
Verslaving
Het boek van Susanne Piet komt
in een tijd dat de samenleving zeer
'prikkelverslaafd' is geworden. „Je
ziet ook dat er steeds meer heftige
kicks worden aangeboden. Alles
watje nodig hebt kun je voor geld
krijgen, zonder er zelf moeite voor
te hoeven doen. Voor een hoop
geld kun je een extreme kick bele
ven. Maar ook de minder extreme
zijn voor geld te koop. Mensen grij
pen naar cocaïne, jongeren hangen
in gokhallen rond.... in je gevoel
overschrijd je dan wel een grens,
maar niet in je kunnen. Het zijn
geen zinvolle uitdagingen, want je
leert er niets van. Als je zoveel
kicks krijgt aangeboden word je
naar mijn mening ook ontmoedigd
zelf de grenzen van je kunnen te
ontdekken."
Het Romeinse rijk ging eraan ten
onder: in overvloed werd sport en
spektakel aangeboden, zodat de
mensen braaf in het gelid bleven
lopen. Niets hoeven doen en toch
aan eten, drinken en je kicks ko
men. Alles was aan regels gebon
den, je mocht niks meer en het was
ook niet meer nodig en bijna niet
meer mogelijk om zelf een uitda
ging te vinden. De vergelijking met
de huidige westerse maatschappij
gaat volgens Susanne Piët niet
echt te ver. „In onze wereld is de
koop-kick belangrijk. Je hebt geld.
je koopt watje wilt. krijgt daar een
kick van. maar de bevrediging is zo
kort dat je al heel snel weer een
nieuwe koop-kick nodig hebt. Het
wordt een verslaving en verslaving
leidt tot grote ontevredenheid."
Regels
„De 'American dream' wurgt ons.
Perfect er uit zien, nooit fouten ma
ken. Kijk naar de tv en je vraagt je
af: hebben die mensen nooit aam
beien? Hun huizen zijn prachtig,
alles is in orde. De identiteit wordt
foto Marc van der Kort
ontleend aan 'hebben', maar dat is
niets nieuws. Dat zei Spinoza al.
Alles is aan regels gebonden in Ne
derland, er is geen plek meer in dit
land waar je in de vrije natuur ge
woon kunt verdwalen. Maar het
leidt tot niks. Je identiteit is watje
doet en wat je kunt, niet wat je
kunt kopen."
Als mensen de kans niet krijgen
een uitdaging te vinden, is dat in
wezen ook gemeen, zegt Susanne
Piët, doctor in de sociale weten
schappen. Imitatie-hemels als een
bejaardentehuis zijn een ramp
voor de mensen die er wonen.
„Oude mensen worden in tehuizen
alleen maar in een toestand van
veiligheid en rust gebracht. Geen
grens wordt meer verlegd. Zoveel
veiligheid is gewoon eng, het is een
extreme vorm van verveling, alles
wordt uit handen gegeven. Zelfs
als al ergens een uitdaging wordt
gevonden, dan word je de controle
daarover nog uit handen genomen.
Adrenaline stroomt niet vanzelf
door je lijf. dat moetje in gang zet
ten."
Ruud Buurman
Het nationalisme in de voor
malige Sovjetunie heeft vele
gezichten. In de Baltische staten
ontwikkelde het zich tot een de
mocratische beweging, in de
Kaukasus-republieken bracht
het vooral rassenhaat voort en in
Rusland probeerden conserva
tieven het te hanteren om de pe
restrojka de nek om te draaien.
Michail Gorbatsjov heeft nooit
iets van het nationalisme begre
pen en de vraag is of ook Boris
Jeltsin er iets van snapt.
Vorige week vrijdag nog deed
Jeltsin een dramatisch beroep op
de bevolking van de autonome
republiek Tatarstan om in de
Russische federatie te blijven.
Jeltsin ziet zich voor dezelfde di
lemma's als Gorbatsjov ge
plaatst. De staatsman in Moskou
voelt op z'n klompen aan. dat een
versplintering van het rijk tot
een geringere macht leidt. Maar
moet je anderen onthouden wat
je zelf met succes hebt veroverd?
Jeltsin eiste, terecht, bij Gor
batsjov die vrijheid op voor Rus
land. Rusland heeft, die vrijheid
gekregen, net als Oekraïne, de
Baltische Staten enzovoort.
Reconstructie
Maar als de geest van het natio
nalisme uit de fles is. krijgt geen
tsaar 'm er weer in. En dus klop
pen nu de Tataren aan de Russi
sche deur. Ze zijn de eersten.
maar ze zullen beslist niet de
laatsten zijn.
Het is deze maand precies zeven
jaar geleden, dat Gorbatsjov met
enkele blimsemsnelle beslissin
gen een begin maakte de wereld
een ander aanzien te geven. Hoe
hij zijn coup tegen de conserva
tieven in het partij-apparaat uit
voerde, is nauwgezet te lezen in
een reconstructie van de Britse
journalist Angus Roxburgh, die
jarenlang de Moskouse corres
pondent was van de Sunday Ti
mes. Roxburgh is ook degene ge
weest die in opdracht van de
BBC de onthutsende en onthul
lende gesprekken heeft gevoerd
met- een aantal topfunctionaris
sen, die de basis vormden voor de
zesdelige televisie-serie De twee
de Russische revolutie. Het ge
lijknamige boek is nu in Neder
land verkrijgbaar.
Het is niet helemaal duidelijk in
hoeverre Roxburgh rijn opvat
tingen over Gorbatsjov door die
gesprekken heeft laten beïnvloe
den. Duidelijk is wel, dat de au
teur respect heeft voor de laatste
president van de Sovjetunie. Het
globale beeld dat hij schetst is.
dat Gorbatsjov wel vrijheid wilde
maar dat de sterke conservatieve
krachten in de communistische
partij hem dat verhinderden.
Ongetwijfeld is dat een kolossale
factor. Zelfs Jeltsin heeft er nog
steeds mee te maken. Je kunt een
Boris Jeltsin en Michail Gorbatsjov: geen greep op het nationalisme in
de Russische deelstaten. foto AP
partij wel verbieden activiteiten
te ontplooien, maar het is nog
steeds vrijwel onmogelijk om de
oude garde uit het partij-appa
raat te beletten obstructie te ple
gen. Een onderdrukkingsappa
raat dat zeven decennia de touw
tjes in handen heeft gehad, laat
zich nu eenmaal niet gemakke
lijk opzij zetten. En Roxburgh
geeft daar adembenemende
voorbeelden van. Maar er had
den andere beslissingen geno
men kunnen worden. Het econo
misch plan van Sjatalin had ge
sanctioneerd kunnen worden.
Het streven naar autonomie van
de verschillende republieken had
de goedkeuring kunnen krijgen
van het Kremlin. Wanneer Gor
batsjov met meer gevoel voor
verhoudingen de Baltische sta
ten was tegemoet gekomen, zou
hem waarschijnlijk een hoop el
lende bespaard rijn gebleven.
Pers
De staatsgreep van augustus
maakte aan zijn illusie een
'maakbare Unie' tot stand te
brengen hardhandig een einde.
Wie nog eens wil nalezen wat zich
tijdens die turbulente dagen in
en rond Moskou afspeelde, heeft
sinds kort een interessant boek
tot rijn beschikking: Staats
greep in Moskoueen serie be
richten van de onafhankelijke
persbureaus RIA en PF. Volgens
de samenstellers is het een volle
dige verzameling van alle infor
matie die bij de twee agentschap
pen binnenkwam gedurende de
drie dagen van de coup. Interes
sant is de bundel zeker, maar ver
bazingwekkend is dat er geen of
nauwelijks aandacht is voor een
drietal ontwikkelingen, die in het
westen veel meer aandacht heb
ben gekregen. Zoals daar is de
persconferentie op maandagoch
tend van de coup-plegers.
Slechts eenmaal wordt er aan ge
refereerd als een dag later een
achterkleinzoon van Tolstoi zij
delings opmerkt dat de „persoon
in het midden" (Janajev. red.)
trillende handen had en dat dat
een aanwijzing was dat de coup
niet zou slagen.
Ook de spannende nacht van
dinsdag op woensdag, toen ieder
moment de bestorming van het
Russische parlement werd ver
wacht. wordt uiterst summier be
schreven. Een verslag van de te
rugkeer van Gorbatsjov in Mos
kou ontbreekt zelfs volledig.
De verzameling berichten van de
twee persbureaus blinken vooral
uit in volledigheid van het af
drukken van steunbetuigingen
aan Boris Jeltsin. In die zin speel
den de persbureaus eerder een
politieke dan een journalistieke
rol. En dat de steun voor Jeltsin
uiteindelijk veel groter uitviel
dan aanvankelijk werd aangeno
men. mag voor een niet onbe
langrijk deel op het conto van de
moedige journalisten en journa
listes van RIA en PF worden ge
schreven.
Henk Glimmerveen
De ticeede Russische revolutie, door
Angus Roxburgh. Uitgegeven bij Bert
Bakker; 306 blz. Prijs: f 39.90
Staatsgreep in Moskou, uitgegeven
bij M& P te Weert, 352 blz. Pnjs
32.50.
foto G PD
et een auto door vier brandende autobussen rijden
geeft, volgens een Belgische stuntman, die het heeft
gedaan, een 'kick'. Een poging om vijf bussen de baas te
worden werd hem fataal. Waarom zoeken veel mensen
steeds weer de grens van hun kunnen, staan sommigen zelfs
vrijwillig doodsangsten uit? Om een kick te krijgen, zeggen
;ze. Maar wat is dan een 'kick'? Susanne Piët ging op zoek
inaar het antwoord en schreef het boek De Kick!, een
zoektocht naar de essentie van de topsensatie'.
Op zoek naar sensaties met een fysiek risico.