De nieuwe Hitchcock? Paul Vlaanderen is niet vergeten PZC Het succes van Sluizer Juffrouw Kachel trekt aan oren en slaat gericht kunst cultuur 25 Het hoorspel in beeld VRIJDAG 28 FEBRUARI 1992 De Nederlandse regisseur George Sluizer heeft alle reden om momenteel innig tevreden in zonnig Hollywood rond te wandelen. Deze week won hij met zijn onlangs voltooide 'Europese' werkstuk Utz de acteer- en juryprijs van het Filmfestival van Berlijn. Zoiets heeft de laatste acht jaar geen enkele Nederlandse cineast meer gepresteerd. Tweede heuglijk feit is dat Jeff Bridges en Kiefer Sutherland hebben getekend om de hoofdrollen te spelen in de Amerikaanse remake die Sluizer gaat regisseren van zijn eigen film Spoorloos. Deze maand begonnen in de staat Oregon de opnamen voor The Vanishing. Bij 20-th Century Fox is het en thousiasme over Spoorloos van George Sluizer nog aanmerke lijk toegenomen nu onlangs meer dere enquêtes onder Amerikaanse critici zijn film hebben uitgeroe pen tot de op een na beste buiten landse produktie van 1991. In de 'poll' van de National Film Critic's Association bleef Sluizers film maar één enkele stem achter op Kieslovski's La Double Vie De Vér- onique. De film Spoorloos werd begin 1991 in Amerika uitgebracht onder de titel The Vanishing. Speciaal dat macaber einde, waai1 de nominale held levend wordt begraven, werd door de critici als buitengewoon schokkend ervaren. Een krant kopte: Vanishing act makes Lambs look tame. Die compromis loze finale de uiterste conse quentie van het willen weten wat er met de verdwenen vriendin ge beurd was zal overigens niet worden gehandhaafd in de Ameri kaanse remake. Fox mikt met de Amerikaanse versie van poorloos op een brede markt en houdt dan allereerst rekening met het eigen Amerikaanse publiek. George Sluizer: „Dan dient een thriller absoluut een happy end te hebben. Een grimmig einde zoals de oospronkelijke versie van Spoorloos had, dat vindt men on verdraaglijk. Dat is nu een keer zo. Als je een film voor Hollywood wil maken, dan moetje bereid zijn om je aan hun spelregels te houden. Anders kun je er beter niet aan be ginnen." Vertrouwen „Ik ben de eerste regisseur die zijn eigen film overnieuw mag maken bij een 'major studio'. Want Bes- son, Beineix, Serrault, Yves Ro bert, die hebben hun 'remakes' al lemaal uit handen moeten geven. Van begin af aan, of halverwege. Dat ik wel mijn gang mag gaan is een teken dat ze geen angst heb ben, maai' juist bijzonder vertrou wen, wat ook blijkt uit het feit dat ik mag meebeslissen over de cas ting. Het vinden van geïnteresseer de mensen is geen enkel probleem want er waait een goede roep over dit project." „De Amerikaanse versie van The Vanishing wordt dus wel een ande re film dan Spoorloosdat is niet Armin Mueller Stahl in Utz, de in Berlijn bekroonde film van George Sluizer. George Sluizer: Succes in Europa èn Amerika. anders. Zij waren in het begin nog al bezig over het respect dat ze hadden voor mijn integriteit en zo. Toen heb ik ze uitgelachen en ge zegd dat ik te oud ben om gevleid te worden. Want over zes maanden praat men dan anders. Want had ik wel vastgehouden aan dat zwart gallige einde, dan was mij later ver- komen want ook met Fatal Attrac tion is gebeurd. Dan is er zo'n sneak preview waar men naar de film zit te kijken. Daar zeggen mensen dan wie er dood had ge moeten en wie er moeten blijven le ven. En dat wordt dan alsnog aan gepast. Dan laat men doodleuk het publiek bepalen hoe jouw film er uiteindelijk uit komt te zien." Uitdaging „De belangrijkste attractie voor mij om dit te doen is niet om het zelfde verhaal op een andere ma nier te vertellen, maar om andere acteurs te regisseren in vergelijk bare rollen. Dat zie ik als een inte ressante vakmatige uitdaging. Die nieuwsgierigheid heb ik wel. Dat zal mij heel veel over mezelf vertel len, binnen mijn regisseren. Die verhouding karakter-personage acteur-regisseur, die band heb ik nu gehad met Johanna ter Steege, met Donnadieu en Gene Bervoets. Ik ben er zeer nieuwsgierig naar hoe die relatie zal worden onder ge wijzigde omstandigheden, in een groter klimaat, met andere ac teurs, met andere factoren en een andere werkwijze. Dat zie ik als een bijzonder avontuur." „En om eens te werken met ruime re middelen. Ik heb zo moeten schrappen en schrapen bij Spoor loos, ik hoop dat het toch zo is dat ik nu bepaalde ideeën beter kan uitwerken. En als ik dit tot een goed einde breng, werkt het door. Dan verruimt het mijn mogelijkhe den voor het verwezenlijken van andere plannen. Je status klimt. Mensen geloven je eerder. Ik heb drie jaar zitten sappelen met een klein project. En nu is er ineens ie mand naar me toe gekomen die me 2,5 miljoen dollar biedt öm mee te financieren. Dat betreft een verfil ming van The Tenants, van Mala- mud, een van zijn laatste boeken. Over twee schrijvers die samen in één huis wonen. Een joodse schrij ver en een zwarte schrijver. Twee mannen die hetzelfde beroep uit oefenen, eikaars grootste vijanden zijn en tegelijkertijd solidariteit voor elkaar kunnen opbrengen." „En er is nog een andere project. Dark Blood. Een Engels script dat evenwel in Amerika zou moeten worden opgenomen. Dat geld komt ook al bijna los, als gevolg van het succes van Spoorloos en de wetenschap dat Fox mij nu dit vertrouwen geeft." „Ook Dark Blood is een relatief kleine film. Over drie mensen in een woestijn, een 'huis clos'-situa- tie. En er is nog een andere 'major studio' die me iets heeft aangebo den, maar ik ben er niet zeker van of ik dat wel meteen wil. Omdat het te zeer lijkt op wat ze dan van mij kennen. Wéér een grimmige thriller. Ze zien mij als een nieuwe Hitchcock. Maar ik wil graag af wisselen; de ene keer inademen en daarna uitademen. Ik wil niet een robot worden voor een bepaald specialisme." Hoewel George Sluizer in Holly wood had moeten blijven totdat de opnamen voor The Vanishing vol tooid waren, mocht hij een paar dagen weg. Naar Berlijn, om er de wereldpremière bij te wonen van Utz. Een Engels-Duits-Italiaanse produktie die is gebaseerd op een roman van Bruce Chatwin, spe lend in Praag, en handelend over een verzamelaar van Meissen-por- selein. George Sluizer: „Het is een - nogal aparte film, omdat hij ver haalloos is. Het is meer een stem mingsfilm, een kaleidoscoop. Het thema van de film is, als ik het een beetje ironisch mag zeggen, de per versiteit van kunst-verzamelen. Je kunt ook zeggen dat het gaat over iemand die is geobsedeerd door kunst, zo lang het maar niets met het leven zelf te maken heeft. Die film is als een soort prisma, een kristal. Je verandert de lichtinval een beetje en dan veranderen er in eens allerlei facetten en ziet alles er ineens heel anders uit." Humoristisch „We hebben Utz gemaakt met een leuk team. Paul Scofield is een schat en die man is zo serieus in zijn werk, zo humoristisch en be scheiden, een genot om mee samen te werken. Dat ging heel goed. Ar min Mueller-Stahl, die was een beetje lastig in het begin. Hij heeft te veel films gemaakt, met ook slechte regisseurs ertussen, waar door hij aanvankelijk zo een beetje de houding had van 'regisseurs zijn allemaal slecht'. Dat zat er een beetje in. En dan tegelijkertijd een tikkeltje pronken met het feit dat hij al met Costa-Gavras gewerkt heeft en met Barry Levinson. Ik had hier en daar dialogen een beetje bijgeschreven en dan zei hij plompverloren: 'Nou, dat kan ik niet uitspreken!' Met dat soort din gen, was het soms duwen en trek ken. Je vraagt hem iets te doen en dan doet hij toch iets heel anders. Maar ik moet zeggen, na verloop van tijd ging het steeds beter. Kreeg hij toch meer vertrouwen en aan het eind at hij uit mijn handje. En nu heeft hij drie dagen geleden de film gezien en is hij zeer happy. En zegt hij: 'Goh, die film is veel beter geworden dan het script!' En daar moet ik hem gelijk in geven." Pieter van Lierop Een tentoonstelling in geluid. In het Amsterdamse Theatermuseum is onder de titel Anders dan Schouwspel een overzichtstentoonstelling te zien en te horen over het Nederlandse hoorspel. In twee ruimten van het museum is een poging gedaan de geschiedenis van het radiodrama gestalte te geven. Het hoorspel heeft met de komst van televisie de aan sluiting met het grote publiek ver loren. De gloriejaren van het Ne derlandse radiodrama liggen in de jaren vijftig met series als Sprong in het Heelal, de Familie Doorsnee en Paul Vlaanderen. In de daarop volgende jaren neemt de televisie de centrale plaats in de huiskamer over van de radio. De hoorspelen trekken steeds minder luisteraars maar worden ook diverser. Bij de Vara wordt radiodrama met een sterke maatschappij-kritische in slag uitgezonden, de NCRV richt zich op het experimentele hoor spel en de VPRO parodieert maat schappelijke onderwerpen in korte hoorspelen. In 1985 lijkt het hoorspel de doodsklap uitgedeeld te krijgen. De hoorspelkern van de NOS, waai de omroepen gezamenlijk een be drag aan gaven en waaruit men vrijelijk radiodrama kon putten; wordt opgeheven. Het geld waar mee de hoorspelen werden gefi nancierd, wordt overgeheveld naar de televisie. Het hoorspel is een dure .manier van radiomaken. En de omroepen staan op het standpunt dat radio niet al te veel mag kosten. Door de vasthoudendheid van een handjevol hoorspelmakers blijft het radiodrama bestaan. Hoorspe len worden tegenwoordig steeds vaker in coprodukties met andere omroepen, waaronder de Belgi sche BRT. gemaakt. En nu menen de hoorspelmakers een opleving in Hoorspel Paul Vlaanderen, met (vlnr) Jan van Ees, Eva Janssen en Robert Sobels. foto Ned. Omroepmuseum de belangstelling voor het radio drama te bespeuren. De laatste hoorspelweek (november 1991) le verde de nauwelijks verwende hoorspelmakers zoveel respons op, dat het idee voor een kleine over zichtstentoonstelling over het Ne derlandse radiodrama ontstond. Leander Tijdhof had net een scrip tie geschreven over de geschiede nis van het radiodrama en werd ge vraagd de tentoonstelling samen te stellen. De expositie begint met het hoor spel Nieuwjaars-wensch uit 1924 van Willem Vogt. Voorzover be kend was het de wereldprimeur van het radiodrama. Van de hoor spelen uit de begintijd is vrijwel niets bewaard gebleven. Slechts enkele fragmenten van de radio serie Ome Keesje, een verschrom peld mannetje dat over de hele we reld stripachtige avonturen beleef de, konden nog op tijd uit de afval containers van het tegenwoordige NOB gevist worden. Zo'n fragment is dan ook te beluisteren op de ten toonstelling. De meeste fragmen ten uit hoorspelen in het Theater museum dateren van na de oorlog. Naast de overzichtstentoonstel ling zijn verschillende attributen uitgestald, waarmee de fantasie werd omlijst, zoals de regenmachi ne en de windmachine. En het ge luidspaneel compleet met kraken de deur, gordijntje, een wc-raam, schuiven en een bel. Ook de grind bak waarmee menig spannende scène van suspense werd voorzien, kan betreden worden. Cor Scheltis Tentoonstelling: Anders dan Schouw spel. Het Hoorspel in Nederland. In het Theatermuseum aan de Herengracht I6S in Amsterdam. Tot 3 mei te zien en te beluisteren. Toon Teilegen (1941) debu teerde in 1966 met toneel werk. publiceerde tussen 1980 en 1991 acht bundels met poë zie voor volwassenen, maar schrijft sinds 1984 ook voor kin deren. Voor zijn dierenverha len in Toen niemand iets te doen had kreeg hij in 1988 de Gouden Griffel, twee jaar later voor de bundel Langzaam zo snel als zij konden een Zilve ren. Vrijwel gelijktijdig met Mis schien waren zij nergens ver scheen zijn dagboek van een schooljongen Juffrouw Kachel. Met de 21 verhalen in het vijfde boek over de eekhoorn en de andere dieren lijkt Toon Telle- gen het bos aan de rand van de vijver bij het weiland langs de rivier voorgoed achter zich ge laten te hebben. Zou hij in die paradijselijke wereld uitgeke ken zijn? Of is hij het jongetje dat nu met juffrouw Kachel eindelijk een al jaren open staande rekening vereffent: „Als ik later schrijver wordt danga ik geen boeken schrij ven over kabouters of eenzame jongetjes of dieren, maar dan schrijf ik over slechte mensen en hoe het met ze afloopt. Als ik vijftien ben begin ik een boek te schrijven. Pas als ik een echte goede schrijver ben schrijf ik een boek over Juf frouw Kachel, Ik ben benieuwd hoe dat afloopt!" (pag. 70). Er is alle reden te veronderstel len dat Tellegens nieuwste boek autobiografische elemen ten bevat. Zijn naam komt twee keer op het omslag voor: ge woon, maar ook in handschrift onder het strafiverk waarvan in het boek sprake is. Boven dien staal op pagina 71 te le zen: Als ik heel goed kan voet ballen kom ik in het Neder lands Elftal. Dat is mijn liefste wens. In mijn gedachten ge beurt het soms. Samen met Abe en Clavan en keeper Land mail." Hoeveel voetballertjes zouden dat vandaag de dag willen nu in Milaan een heel wat sterker tot de verbeelding sprekend drietal rond loopt? Waterdruppel Juffrouw Kachel is een onder wijzeres van het slag dat leer lingen jarenlang in het hoofd blijft spoken. Ze slaat, tilt je aan twee oren omhoog en laat de waterdruppel aan haar neus precies in je schrift vallen zodat de inkt doorloopt en ze je weel een klap kan geven, omdat je knoeit. Een van de dertig kin deren in haar klas heeft zichzelf opgelegd een dagboek over haar tirannie bij te houden. want dat lijkt de enige manier om - dood of levend - van haar verlost te worden. Hoe erg het allemaal is mag blijken uit het feit dat voor de schrijver ervan niets ergers te bedenken valt dan met zijn juf te moeten trou wen (hij zou niet eens haar hond willen zijn) en dat ze hem dan zoent. De jongen weet van zichzelf dat hij nog te jong is om wraak te nemen. Hij weet ook niet goed hoe dat moet. maar is bereid al les te doen als juffrouw Kachel daardoor maar nooit meer op school komt. Hij zou van een toren boven op haar willen springen; haar op zijn paard slingeren en ergens in de woes tijn voor de gieren achterlaten; haar laten schaken door een blinde rover, verzengen met zijn boosheid of door het slijk halen en laten liggen zodat alle bietenwagens langs haar rijden en modder op haar spatten. Tot de dag dat hij sterk genoeg zal zijn om haar een klap op het hoofd te geven of met een ring aan zijn vinger een stoot tegen de arm, zal hij het echter met haar moeten zien uit te zingen. Zo lang zal het hem niet moge lijk zijn haar te vergeten. Wangedrag De meedogenloze manier waarop juffrouw Kachel haar regime handhaaft komt bij de lezer minstens zo hard aan als het slaan bij haar leerlingen, die met hun verhaal ook nog eens nergens terecht kunnen. Niet bij het schoolhoofd, maar ook niet bij hun ouders die het wangedrag van de feeks afdoen met opmerkingen als 'Ze heeft het vooral moeilijk met zich zelf. Toch is het onmogelijk in elk van de 112 dagboekbladzij den niet minstens één keer te glimlachen. De onbevangen heid waarmee de jongen zich zelf sterk schrijft en zijn juf ver maant. maar zich vertilt aan veel te grote woorden heeft al les van 'Nederlands laatste waarschuwing aan China'. Hoe het met juffrouw Kachel afloopt wordt niet verteld. Te raden valt er genoeg en te wen sen nog meer. Maar het aller waarschijnlijkst is dat Toon Tellegen deed wat hij beter kan dan (zelfs nu hij er groot genoeg voor is) terugslaan. En omdat hij een bekwaam schrijver is, vond hij een mogelijkheid het zo op te schrijven als alle kleine jongetjes en meisjes het zou den willen schrijven over hun kwelgeest, maar daar nog niet toe in staat zijn. Harrie Geelen maakte bij de dagboekbladen met behulp van een computer buitenge woon angstaanjagende teke ningen, die echter dwingen tot blijven kijken-hoe benauwd je het er ook van krijgt. Jan Smeekens Toon TeilegenJuffrouw Kachel met prenten van Harrie Geelen. Querido, Amsterdam; 24,90. Juffrouw Kachel Als ze doodgaat zal ik haar meteen vergeten. Als iemand dan aan mij vraagt, in de Voorstraat: ...eh... juffrouw Kachel... woonde die niet hier....? dan zeg ik: 'Juffrouw Kachel?? Nooit van gehoord!' Illustratie van Harrie Geelen in Juffrouw Kachel. Albert Helman: Mexico zingt (In de Knipscheer, 135 blz., f29,50). Persoonlijke selectie uit de Mexi caanse lyriek sinds de 15e eeuw. Helman (1903) woonde en werkte geruime tijd in Mexico. Y. S. Brenner: Verboden land (We reldbibliotheek, 348 blz., f39,50, vertaling uit het Engels door An ton Oomen). Roman over de roeri ge jaren van het Joodse verzet te gen de Britse overheersing aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Brenner, die in 1934 met zijn ou ders van Berlijn naar Jeruzalem verhuisde, is sinds 1972 hoogleraar economie aan de Rijksuniversiteit van Utrecht. Lu Qun: Zwerftocht (Meulenhoff, 192 blz., f34,50, vertaling K. Rui tenbeek). Lu Qun (1881-1936) ge noot niet alleen bekendheid als schrijver van essays en verhalen, maar ook als pleitbezorger voor de westerse literatuur in China. In de bundel Zwerftocht zijn verhalen opgenomen uit de jaren twintig. Bei Dao: Bewaarde Geheimen (Meulenhoff, 64 blz,, f32,50, keuze, nawoord en vertaling Maghiel van Crevel). Nieuwe, grotendeels in ballingschap geschreven gedich ten van de Chinese auteur Bei Dao (1949). Dao geldt als de belangrijk ste hedendaagse dichter van de Volksrepubliek China, In Neder land publiceerde hij eerder de ro man Golven. Patrick Modiano: Trouwboekje (De Arbeiderspers, 168 blz., f34,90, vertaling Edu Borger). Roman uit 1977 over de herinneringen van een jonge vader aan zijn ouders en jeugd.)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1992 | | pagina 25