Kandidaten mogen
niet te slim zijn
PZC
Boggle
op de tv
reportage
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1992
31
Een optreden van een artiest op
de televisie is in negen van de
tien gevallen 'play-back'. De meeste
talk-shows, zelfs van grote namen als
Karei van de Graaf en Adriaan van
Dis, worden van tevoren opgenomen.
De talrijke televisiespelletjes
vormen geen uitzondering. Tussen
opname en uitzending zitten vaak
maanden, zonder dat de kijker dat
kan merken. Dat is niet het enige
verschil tussen wat zich in de
opnamestudio afspeelt en wat de
kijker uiteindelijk te zien krijgt. De
verslaggever speelde samen met zijn
moeder in het spelletje Boggle; het
koppel nam en passant een leuk
bedragje aan prijzengeld mee naar
huis.
Een vraag als: „Heb je na de uitzending
van gisteren veel reacties gehad?" Of:
„Gisteren waren jullie op weg naar de fina
le. Goed geslapen vannacht?" Deze dage
lijks terugkerende vragen van de presen
tator aan de kandidaten, de sinterklaas
die in de uitzending van 5 december in de
studio rondwandelt en de oliebollen in de
oudejaarsuitzending nemen het laatste
restje twijfel weg: het programma is live.
Of het spelletje nu Lingo, Rad van Fortuin
of Boggle heet.
Maar er zijn verschillen tussen opname en
uitzending van een televisiespelletje. Er
zijn dingen die de kijkers niet te zien krij
gen. Soms worden ze voor de gek gehou
den, overigens zonder dat de eerlijkheid
van het spelletje in het gedrang komt.
Want dat wordt bij Boggle snel duidelijk:
sjoemelen is uit den boze, wat een kandi
daat wint is eerlijk verdiend.
Het woordspelletje Boggle is sinds okto
ber vorig jaar dagelijks op Nederland 1.
Altijd op dezelfde tijd, zes uur 's avonds.
Horizontale programmering heet dat,
goed voor de allesbepalende kijkcijfers.
De publieke omroepen die de uitzendtijd
van Nederland 1 vullen (KRO, Avro en
NCRV - de EO doet niet mee) zenden
Boggle gezamenlijk uit. Om tegenwicht te
bieden aan de commerciële zender RTL 4.
De van oorsprong Luxemburgse zender
zette de toon voor de horizontale pro
grammering met de spelletjes Rad van
Fortuin en Prijzenslag. Spelletjes die in
houdelijk weinig om het lijf hebben, waar
in geld verdienen centraal staat. De kijker
bleek echter zó massaal dagelijks de tele
visie af te stemmen op de twee Hansen,
dat de publieke omroepen RTL 4 ijlings
volgden. Jackpot op Nederland 2 sloeg
niet aan bij de kijker, maar met Boggle
heeft Nederland 1 meer succes.
Hoewel de kijkcijfers van Boggle lager lig
gen dan die van de twee RTL 4-spelletjes
(die rond de anderhalf miljoen kijkers heb
ben), zijn ze alleszins acceptabel. Dage
lijks kijken ongeveer één miljoen mensen
naar Boggle, dat geproduceerd wordt
door het Amsterdamse bedrijf ID-tv, ook
bekend van Lingo en Triviant. Daarom
gaan de KRO, NCRV en Avro in het nieu
we televisie-seizoen (vanaf oktober '92)
door met Boggle.
Niet alleen kijken mensen gaarne naar te
levisiespelletjes, ze doen er ook graag aan
mee. Voor Boggle moeten mogelijke kop
pels drie selectieronden doorlopen alvo
rens ze zich kandidaten mogen noemen.
In totaal meldden bijna duizend koppels
zich het afgelopen seizoen bij ID-tv aan,
slechts een kwart daarvan 'veroverde' een
televisie-optreden. Voordat iemand tril
lend van de zenuwen voor het eerst van
zijn of haar leven voor de camera's van een
televisiespelletje staat, is dus een lange
weg afgelegd.
Schifting
De eerste voorronde brengt meteen de
grootste schifting. Driekwart van de vol
moed naar Hilversum getogen 'Boggle-
laars' kan na een klein uurtje weer inruk
ken. Verder dan het invullen van een paar
oefeningen zijn ze niet gekomen. Voor de
overgeblevenen is deelname nog lang niet
zeker. Elk koppel wordt zorgvuldig beke
ken en beluisterd. Want een quiz valt of
staat met de kandidaten.
René de Vries, de producer van Boggle,
vertelt aan welke eisen een koppel moet
voldoen. Hij kan het weten, want in korte
tijd heeft hij ruim 250 koppels 'gescreend'.
De Vries: „Ze moeten er toonbaar uit zien,
zich makkelijk voor de camera's kunnen
uitdrukken, duidelijk praten en niet
dichtklappen. Dat is heel belangrijk, want
mensen die van de zenuwen geen woord
meer over de lippen krijgen kunnen maar
beter niet meedoen. We toetsen vooral op
spel-intelligentie. Een hoog IQ wil nog
niet betekenen dat iemand een goede kan
didaat is. We noemen dit een 'getalsmati
ge selectie', puur op de Boggle-kwalitei-
ten zonder aanziens des persoons. Tijd
voor een nog grondiger selectie is er niet."
Wel vist ID-tv uit de vele aanmeldingen
mensen die al eerder aan Boggle of een an
dere quiz van ID-tv hebben meegedaan.
De Vries: „Twee a drie jaar moet er min
stens tussen twee quizdeelnamen zitten.
Anders krijg je van die broodspelers."
Kandidaten mogen overigens niet te slim
zijn, maakt de producer duidelijk. „Het
leuke van het kijken naar een quiz is voor
mensen in de huiskamer dat ze antwoor
den zo nu en dan eerder weten dan de kan
didaten op de televisie. Ze moeten het ge
voel hebben dat zij daar ook kunnen
staan. Als je van die allesweters in de quiz
hebt, gaat de lol er voor de kijker snel af.
Eén druk op de afstandsbediening en weg
is Boggle."
Als wij eenmaal definitieve kandidaten
zijn, krijgen we de raad zoveel mogelijk
Boggle te kijken en te oefenen. Een video
recorder is daarbij een uitkomst. Afspra-
Boggle-kandidaten: Hoogmoed komt voor de val, ook in dit spelletje.
foto Oscar Flos
Boggle-presentator Hans Schiffers: We nemen de kijker niet in de maling.
ken worden gemaakt, om ruzie achteraf
met de koppelgenoot (mijn moeder) te
voorkomen. Twee dagen van tevoren heb
ben we zekerheid over de opnamedatum.
Zaterdag 30 november zijn we aan de
beurt. Met 25 man publiek - familie en
vrienden die we allemaal zelf bij elkaar
hebben gebeld - de Hilversumse studio's
in. Het publiek neemt plaats op een van de
twee piepkleine tribunes. „Op de televisie
lijken die veel groter", wordt er gemom
peld. Opvallend groot is de lichtbak niet
het woord applaus. Als dat gaat knippe
ren, moeten de handen zo hard mogelijk
op elkaar worden gebracht.
Kleding
De mensen om wie het allemaal draait,
hebben in de tussentijd hun meegebrach
te kleren moeten showen. Minstens vier
kledingcombinaties, aangezien de kans
aanwezig is aan meer dan één aflevering
mee te doen. ,Wat mensen voor de camera
dragen luistert heel nauw. Kleine ruitjes
of streepjes gaan werken, terwijl overwe
gend witte of zwarte kleding ook niet goed
uit de verf komt. En als de ene koppelge
noot in pimpelpaars gaat, terwijl de ande
re een rood/wit-gestipte jurk draagt, is het
ook geen gezicht", legt kledingstyliste
Barbara Alma uit. En ze gaat de meege
brachte - en goedgekeurde - kleren nog-
even strijken.
Een noodzakelijk kwaad is het schmin
ken. Iemand die niet geschminkt is, ziet er
onder het licht van de studio lijkbleek uit.
Voor de kandidaten - vooral de mannelij
ke - is het schminken iets bijzonders, voor
presentator Hans Schiffers zo langzamer
hand een lijdensweg: „Telkens gepoederd
worden gaat ten koste van je huid. Na pak
weg veertig afleveringen begin ik te mer
ken dat mijn huid constant onder de ma-
ke-up heeft gezeten. Niet dat ik wil klagen,
het hoort er nu eenmaal bij."
'Het hoort er nu eenmaal bij'. Dat mag dan
misschien gelden voor de malte-up, maar
of dat ook zo is voor het soms onnozele ge
sprekje tussen presentator en kandidaat
bij het begin van een aflevering? „De kij
kers thuis willen weten wat voor vlees ze
in de kuip hebben. Als je een bepaalde
sympathie voor een kandidaat krijgt, leef
je eerder mee en blijf je de hele aflevering
kijken", legt Hans Schiffers uit. „Boven
dien leidt het de aandacht af van de zenu
wen die de kandidaten ongetwijfeld door
de keel gieren."
U denkt dat het inleidende gesprekje
spontaan gebeurt? Mis! Kort voor de op
namen beginnen, praat Schiffers even met
de kandidaten en spreekt af waar het
praatje over gaat. Dat desondanks niet
elk gesprek gladjes verloopt, is geen ramp.
De vruw die in een in februari uit; te zenden
aflevering vertelt dat ze druk bezig is met
de kerstvoorbereidingen, schiet meteen
na haar opmerking in een onbedaarlijke
lach. „Dat doen we even over", stelt Schif
fers haar gerust.
Nadat de'eerste aflevering aan haar eind
is, zegt de presentator een welgemeend
tot morgen. In de studio is dat het sein
voor een pauze van tien minuten. Hoewel,
de kandidaten die de volgende aflevering
terugkeren, moeten zich snel omkleden,
de make-up laten controleren en meteen
weer aan de bak. Niet eens tijd voor een
broodje of een kopje koffie. Op de vraag
van Hans Schiffers, hoe onze nachtrust is
geweest, antwoordt mijn koppelgenoot
dan ook naar waarheid: 'Ik heb geen oog-
dichtgedaan'. Ofschoon sommige mensen
in het publiek van tevoren luidkeels heb
ben verkondigd niet als applausvee te wil
len fungeren, verdwijnen eenmaal in de
studio de daartegen aangevoerde bezwa
ren als sneeuw voor de zon. Voor beide tri
bunes staat een persoon, die als het nodig
is begint aanmoedigingskreten te roepen.
In no-time neemt het publiek die massaal
over.
Nu heeft ons publiek daar alle reden toe.
Twee finales halen we en beide keren win
nen we het volle pond van vijfduizend gul
den: tien mille in totaal, weliswaar te de
len met de koppelgenoot en minus kans
spelbelasting, maai- toch. Pas in de derde
strijd met een ander koppel is de finale te
ver weg.
Met de twee koppels die we hebben uitge-
foto Kippa
schakeld op weg naar de twee finales heb
ben we geen medelijden. Niet met het eer
ste koppel, omdat dat voor ons al vijfdui
zend gulden won. Het tweede koppel -
twee studentes - laat in de kleedkamers
en bij het kopje koffie al merken dat het
ons wel ziet zitten als tegenstanders. Dat
is een goede motivatie om ze uit te schake
len. Bovendien hoort een snelle aftocht er
nu eenmaal bij, dat weet elk koppel voor
het in de opnamen komt. Overigens ge
beurt ons de derde keer hetzelfde. We den
ken dat de tegenstandsters wel zijn te ver
slaan. Hoogmoed komt nog steeds voor de
val.
We worden bij ons vertrek door presenta
tor Schiffers gecomplimenteerd dat we el
ke dag weer zoveel publiek hebben meege
nomen. Hilariteit op de tribune. Alle mee
genomen kleding-sets zijn gebruikt, want
door de opzet van Boggle zitten we dan
inmiddels in een vierde aflevering.
Die opzet is eigenlijk vrij eenvoudig en af
komstig van een al jaren bestaand gezel
schapsspelletje. In de jacht op nieuwe te
levisie-quizzen was ID-tv de eerste om de
rechten van het wat saaie spelletje te ko
pen en te bewerken voor de televisie. Een
uitzending duurt vijfentwintig minuten.
De presentator breekt het programma af
als die tijd verbruikt is, ongeacht waar het
spelletje zich bevindt. Tot oktober was
het gebruikelijk dat in één uitzending
twee koppels streden om een finaleplaats
en de finale het slot van de uitzending be
tekende. De wijziging werd doorgevoerd
om een 'cliff-hanger' te kunnen maken:
willen de kijkers weten hoe het afloopt
met een koppel dat bijna vijfduizend gul
den heeft gewonnen, dient de televisie de
volgende dag weer om zes uur op Neder
land 1 te worden gezet.
Vijf maanden lang, van oktober tot begin
maart, wordt Boggle uitgezonden. De 136
uitzendingen zijn allemaal in september
tot en met november opgenomen en wor
den gepresenteerd door Frank Kramer
(KRO). Dodi Apeldoorn (NCRV) en Hans
Schiffers (Avro). De laatste presenteert de
afleveringen vanaf half januari tot begin
maart.
Voor de niet-Bogglekenners een kleine
hint over de spelregels. Uit een blok van
zestien dobbelstenen met daarop letters,
moeten de kandidaten zo lang mogelijke
woorden zien te halen. In de eerste ronde
treden twee koppels van elk twee mensen
in het strijdperk. Het koppel dat de finale
haalt kan in de finale een tot vijfduizend
gulden oplopend bedrag winnen. Als de
kandidaten daarin slagen, mogen ze in de
volgende aflevering terugkomen. Het ma
ximaal te winnen bedrag is 15.000 gulden,
ofwel drie finales.
Betalen
De uit te keren bedragen moeten door ID-
tv worden opgehoest. De omroepen beta
len een vast. bedrag aan het in Amsterdam
gevestigde bedrijf, dat tevoren zorgvuldig
het te verwachten totale prijzenbedag
heeft uitgerekend. Bedragen wil René de
Vries niet noemen, maar: „Voor het ko
mende televisie-seizoen hebben we de
prijs per aflevering wel wat moeten bijstel
len." Een strijd tussen omroepen en ID-tv
met het mes op tafel. ID-tv wil bij voor
beeld de garantie dat Boggle geen slacht
offer wordt van een programma-wijziging.
De studio-sinterklaas zou dan pas op de
televisie komen als de voorbereidingen
voor Kerstmis in volle gang zijn.
Zelf de prijzengelden betalen of niet, alle
medewerkers van ID-tv tonen zich op
recht blij als een koppel veel geld wint.
Zelfs na aflevering honderd-zoveel. De ge
drevenheid om Boggle per dag te verbete
ren blijft de boventoon voeren. Producer
René de Vries loopt in de studio met een
koptelefoon en microfoontje, als een soort
supervisor. Op zijn teken, of een signaal
van de regie en de jury met het woorden
boek (overigens het hedendaagse Neder
lands en het groene boekje, niet de dikke
Van Dale) kan een opname gestopt wor
den als die niet goed is. Iets dat zo min mo
gelijk gebeurt, om het monteren van de
beelden niet te moeilijk te maken. Shots
van het publiek moeten de 'knipjes' mas
keren.
Voor René de Vries is het onderbreken
van een opname de normaalste zaak van
de wereld. „Je neemt de kijker niet in de
maling, zo wil ik dat niet zeggen. Uit erva
ring weten we, dat de kijker er geen bood
schap aan heeft welke dingen allemaal
mislopen tijdens een opname. Knip je die
er niet uit, dan is dat misschien één of twee
keer leuk, maar daarna gaat het verve
len." En verveling, is een bekend gegeven
bij televisie-makers, betekent in de huidi
ge 'zap-cultuur' dat de kijker overschakelt
op een ander net. En dat moet nu net voor
komen zien te worden.
Dat een hele week Boggle op één dag
wordt opgenomen, vindt De Vries vanzelf
sprekend. „Het huren van een studio kost
geld, veel geld. Om maar te zwijgen van de
kosten van het opbouwen en afbreken van
het decor. Elke dag opnieuw een afleve
ring opnemen zou onbetaalbaar zijn",
zegt de producer. De Boggle-afleveringen
worden in Baarn en Hilversum opgeno
men.
Maar als dat zo vanzelfsprekend is, waar
om dan toch doen alsof alles live gebeurt?
De mensen hebben dat toch door? De pro
ducer verdedigt: „Dat weet ik niet. Ons is
in ieder geval bekend dat veel kinderen
naar Boggle kijken. En die vinden een sin
terklaas in de studio wèl leuk. Overigens
doen we dat soort dingen in Lingo veel
minder. Maar de mensen hebben er meest
al geen behoefte aan om te horen dat alles
maanden eerder is opgenomen. Ze gaan
om zes uur voor de buis zitten en verwach
ten dan dat de mensen die in de studio
staan dezelfde tijd op hun horloge heb
ben."
Foutje
Overigens, dat moet gezegd, het verloop
van Boggle is volstrekt eerlijk. Beide kop
pels krijgen evenveel tijd om na het druk
ken op de zoemer een woord te noemen.
Eén keer faalt bij ons de computer. Een
correct woord wordt niet erkend. Na een
paar seconden is de fout hersteld, maar
toch moet een nieuw letterblok gevormd
worden. Omdat de vorige te lang in beeld
was. Voor het overige krijgt een koppel
niets cadeau. Oók iet in de finale. Behalve
dan het geld.
Maar dat krijgen ze niet, dat lenen ze. De
kijkers hoeven niet te weten dat die vijf
duizend gulden meteen na het stoppen
van de opnamen weer verdwijnen in het
borstzakje van de presentator. Zes weken
na uitzending wordt het geld gestort op de
bankrekening van de kandidaten. De vijf
briefjes van duizend worden bewaard tot
de volgende finale. Datzelfde geldt voor de
troostprijzen die verliezers krijgen: een in
een vrolijk papiertje verpakt Boggle-spel.
„We zouden aan pakpapier al kapitalen
nodig hebben. Na de opname krijgen ze
een ander spel. De ingepakte dozen wor
den de volgende aflevering weer ge
bruikt", geeft De Vries toe.
Het 'echte' geld komt pas zes weken na
uitzending. Als de aflevering tenminste
wordt uitgezonden: niet uitzenden bete
kent niet uitbetalen. Daarvoor hebben de
kandidaten tevoren een contract onderte
kend. Ook voor instemming met de spel
regels moeten de kandidaten tekenen.
Tot nu toe zijn overigens alle opgenomen
afleveringen gewoon uitgezonden. „Een
wat mindere aflevering qua spanning zal
echt niet komen te vervallen", verzekert
René de Vries alle kandidaten die nog
wachten op hun televisie-optreden.
Alleen bij een 'grote ramp' vervalt een af
levering. Mocht bij voorbeeld de presenta
tor tussen opname en geplande dag van
uitzending het tijdelijke met het eeuwige
verwisselen, dan kan de kandidaat fluiten
naar het geld. Misschien wel begrijpelijk,
maar leg in zo'n geval je kennissen maar
eens uit dat je al die tijd voor niets hebt
lopen pronken met het gewonnen geldbe
drag. Om van kandidaten die dat al heb
ben besteed nog maar te zwijgen. Iets wat
wij overigens ook doen. Hans Schiffers
ziet er gezond genoeg uit om die gok te wa
gen.
Tot de uitzending is Boggle overigens een
dagelijks terugkerend gespreksonder
werp voor ons, of we het nu willen of niet.
Tot eind februari moeten wij de spanning
erin houden. En roem, zo merken we, snelt
iemand die op televisie komt vooruit. Als
een lopend vuurtje.
Arjen van Vliet
