Nederland krijgt
'echt parlement'
PZC opinie en achtergrond
De nijd van de man
Rabin leider Arbeiders Israël is
slecht nieuws voor Shamirs Likud
Potchefstroom voor
De Klerk mokerslag
VRIJDAG 21 FEBRUARI 1992
77* en Italiaanse provinciestad
H/ in de jaren vijftig. Een jonge
vrouw is buitenechtelijk zwan
gerze is wanhopig en vreest een
schandaal. In haar nood wendt
ze zich tot een kennis, een chi
rurg, die een privé-kliniek leidt.
Deze stelt haar gerust en zegt toe
dat hij haar zal helpen.
Op de dag van de bevalling
wordt ook een goedbevleesde
katholieke geestelijke vanwege
een galkoliek opgenomen en ge
opereerd. Zonder zich lang te be
denken legt de dokter de pasge
borene - een meisje - naast de
pastoor die hij tevoren een paar
kilo vetiveefsel lichter heeft ge
maakt. De geestelijke komt bij
uit de narcose, ziet het kind, is
ontzet, begint lichtelijk te protes
teren, maar laat zich tenslotte
door de chirurg overtuigen en
schikt zich in het onvermijdelij
ke. Het meisje groeit op in de
pastorie onder de goede zorgen
van de huishoudster.
Wanneer de pastoor op zijn
sterfbed ligt, roept hij het meisje
bij zich en fluistert zachtjes te
gen haar: „Mijn dochter, ik moet
je een verschrikkelijk geheim
openbaren. Jij hebt altijd ge
loofd dat ik je vader ben - maar
dat is niet waar, ik ben je moe-
denkwijzer
111111111 ii 11
ftanó Diekstra
der!". Daarop wil zij weten wie
haar vader dan is. Met uiterste
krachtsinspanning kan hij nog
net antwoorden„De Bis
schop!", en sterft.
Kern van dit verhaal is een the
ma dal voor veel mannen vol
strekt taboe is om over te den
ken, laat slaan te praten: het
verlangen om zelf leven te kun
nen baren, zelf een kind te kun
nen krijgen. Het onvermogen
van de man om te baren vinden
we hoogstens als ondenoerp te
rug in sprookjes (zoals Rood
kapje), cartoons en moppen. Dat
twee mannen serieus met elkaar
over dit onderwerp van gedach
ten zouden wisselen is veel moei
lijker voorstelbaar.
Afgunst
Toch ervaren veel mannen die
erbij zijn als hun vrouw hun kind
ter ivereld brengt een zekere af
gunst, een zekere nijd. Niet al
leen nijd over het feit dat zij dat
niet kunnen, maar ook nijd om
dat zij (voor hun gevoel althans)
daardoor nooit zo'n band met
hun kind zullen hebben als hun
vrouw. Die nijd verdwijnt niet
automatisch als de geboorte
achter de rug is. Ze duurt vaak
voort of wordt zelfs sterker in de
periode dat de vrouw doorgaat
met dingen te doen, zoals het ge
ven vari borstvoeding, die de
man ook al niet kan.
De nijd van mannen op vrouwen
beperkt zich overigens niet tot
de terreinen van baren en borst
voeding. Ik heb verschillende
mannen meegemaakt die vrou
wen sterk benijden om hun bor
sten. Voor een belangrijk deel
bleek .die nijd te maken te heb
ben met het feit dat vrouwen via
hun borsten een bepaalde macht
over hen uitoefenden.
In zijn fascinerende boek over
'Puberteitsriten en de Nijd van
de Man' schrijft de beroemde
kinderpsycholoog Bruno Bettel-
heim dat hij op grond van zijn
onderzoek bij kinderen in Ame
rika en zijn studie van puber
teitsriten in primitieve samenle
vingen tot het inzicht is geko
men, „dat het ene geslacht met
betrekking tot de geslachtsken
merken en -functies van het an-
dere onvermijdelijk een zekere
nijd ervaart".
Hij is van mening dat die nijd
van de man jegens de vrouw
doorgaans sterker is dan omge
keerd. Puberteitsriten en ritue
len in veel zogenaamde heidense
godsdiensten hebben volgens
Bettelheim dikwijls de functie
om de jongen of de man een deel
van de sterkte en de macht van
de vrouw over te laten nemen oj
hem zelfs gelijk aan haar te ma-
ken.
Grote Moeder
Een indrukwekkend voorbeeld
daarvan levert de cultus van de
godin Cybele, ook wel Magna
Mater of Grote Moeder ge-
noemd. Op het hoogtepunt van
de feesten ter ere van haar (in de
periode 15 -27 maartin Rome,
castreerden de Cybele priesters
zich vrijwillig met een gewijd ste
nen mes waarna ook veel van de
door muziek en dans opge
zweepte toeschomvers zich aan
zichzelf vergrepen. Met hun ge
slachtsdeel in de hand liepen de
gelovigen dan door de straten
van de stad en wierpen hel er
gens een huis binnen, waaruit ze
dan volgens gebruik vrou
wenkleren ontvingen. Na hun
castratie droegen de vereerders
van de godin nog uitsluitend
vrouwenkleren en vrouwelijke
haardracht.
Een cultus als die van Cybele
heeft zijn oorsprong in matriar
chale samenlevingen, waarin
niet de man de heerser, maar de
vrouw de heerseres der schep
ping is. Psychologisch gezien
vindt, aldus Bettelheim, hel ver
langen van de man om vrouw te
worden, door zich als vrouw te
kleden of op te maken of door ge
slachtsoperaties, zijn wortel in
een mannelijk minderwaardig
heidsgevoel ten opzichte van de
vrouw. Niet alleen is hij uit de
vrouw voortgekomen, maar on
danks zijn grotere lichaams
kracht en zijn opgeheven penis1
sneuvelt hij als slachtoffer van
de seksuele aantrekkingskracht
van de vrouw.
Overcompensatie
Om zich tegen deze macht van
em minderwaardigheidsgevoe
lens jegens de vrouw te bescher
men gebruiken mannen uiteen
lopende verdedigingstrate
gieën. Een daarvan is overcom
pensatie via het gebruik van ge-
iveld, onderdrukking of onder
werping van de vrouw. De sho
velrijder die eerst alle auto's in
de buurt ramt en daarna de
voorgevel van het huis van zijn
geliefde, beantwoordt daarmee
de erotische macht van de
vrouw over hem met fysieke
macht.
Een andere strategie is het redu
ceren van de vrouw tot gebruiks
artikel. Een man die een prosti-
tuée bezoelct oefent via geld
macht uit over de vrouw die hem
volgens afspraak ter wille is en
die het speelt alsof hij en niet zij
de meest aantrekkelijk van hen
beide is.
Een derde strategie is die van
zich zoveel mogelijk gelijk ma
ken aan de vrouw. Het lijkt erop
dat we in een tijd terecht komen,
waarin mannen, ook publieke
mannen als Maarten 't Hart,
Paid Haenen en de woordvoer
ders van het Simplistisch Ver
bond, hun nijd compenseren
door zich als vrouwen te ver
mommen of zelfs tot vrouw op de
operatietafel letten verbouwen.
Dit lijkt nog de meest onschuldi
ge strategie, maar het is ook een
zwaktebod. Eerst schept de man
een wereld waarin hij op straat
even veel naakte vrouwen- als
verkeersborden tegenkomt, en
vervolgens probeert hij onder de
beheksing die daarvan uitgaat
uit te komen door te deserteren
Mijn voorstel is anders. Bij alge
mene maatregel van bestuur
moet onder ieder bloot-billboard
de volgende waarschuwing af
gedrukt worden: 'Bij een naakt
lichaam steeds aan sex denken
is ongeveer net zo intelligent ais
bij een mond steeds aan eten
denken'.
/an onze correspondent
in Tel Aviv
Ad Bloemendaal
Hoe vaak heeft u niet op
Peres gestemd, waarna
er niets meer gebeurde?" De
tekst van een bumpersticker
in de campagne van Jitschak
Rabin voor het leiderschap
van de Israëlische Arbeiders
partij. De verboden sticker -
publieke reclame voor een
van de vier kandidaten was
de afgelopen weken niet toe
gestaan - verklaart waarom
honderdduizend leden van de
Arbeiderspartij toch Jitschak
Rabin als hun nieuwe leider
hebben gekozen. Of Rabin in
derdaad de Likud kan ver
slaan, zoals hij vol vertrou
wen beweert, moet worden af
gewacht. Maar het staat vast
dat het Shimon Peres, die het
al sinds 1977 probeert, nooit
zal lukken.
De verkiezing van Jitschak
Rabin is, kortom, slecht
nieuws voor de Likud die in
middels ook haar leider heeft
gekozen. De keuze op Jitschak
Shamir is er een bij gebrek aan
beter, want de opiniepeilingen
laten zien dat het Israëlische
publiek weinig vertrouwen
heeft in de leiderscapaciteiten
van de huidige premier. Ge
vraagd op wie ze zouden stem
men als er verkiezingen zou
den worden gehouden voor
minister-president, antwoord
den aanzienlijk meer mensen
„Rabin" dan „Shamir".
Partijen
Het probleem is alleen dat er
in Israël geen verkiezingen
voor een premier bestaan. Een
wetsvoorstel dat dit mogelijk
zou moeten maken is eerder
dit jaar door het Israëlische
parlement op de lange baan
geschoven, na fel verzet van
Shamir, die de opinie-onder
zoeken natuurlijk op de voet
volgt. Parlementsverkiezin
gen in Israël gaan - net als in
Nederland - tussen partijen.
Daarom zal Rabin het veel
moeilijker hebben dan opinie
onderzoeken over zijn kans op
het premierschap doen gelo
ven.
De Israëlische bevolking is al
jaren opgesplitst in twee grote
blokken, die gemakshalve
worden aangeduid met de ter
men rechts en links, al heeft
het weinig te maken met wat
de rest van de wereld daaron
der verstaat. Binnen die blok
ken doen zich voortdurend
verschuivingen voor. Een on
tevreden Likud-kiezer kan te
recht bij drie of vier kleine
van onze correspondent
in Johannesburg
Peter van Nuysenburg
De nederlaag" van de Natio
nale Partij (NP) van de
Zuidafrikaanse president F. W.
de Klerk bij de tussentijdse ver
kiezingen in Potchefstroom
mag dan niet onverwacht zijn,
de omvang moet De Klerk als
een mokerslag hebben getrof
fen.
De nationalisten hadden bij een
krappe overwinning van de
aarts-reactionaire Konserva-
tieve Partij (KP) nog staande
kunnen houden dat de neder
laag een kleine tegenslag maar
geen ramp is. Een verlies van
meer dan 2000 van de in totaal
17352 uitgebrachte stemmen is
echter meer dan dat: een cata
strofe.
De president zal de schuld van
dit debacle voornamelijk bij
zichzelf moeten zoeken. Hij had
de verkiezingen in Potchef
stroom uitgeroepen tot een „ba
rometer van de stemming onder
de blanken". De tussentijdse
verkiezingen in een behoudend
bolwerk in een tijd dat de rege
ring worstelt met een economi
sche crisis, toenemende crimi
naliteit en een verwoestende
droogte, terwijl de onderhande
lingen met het ANC over een
nieuw politiek bestel nog geen
resultaat hebben opgeleverd,
kregen daardoor de allure van
een nationaal referendum.
De Klerk bood de KP de gele
genheid om munt te slaan uit de
onvrede die deze kwesties oproe
pen en de KP heeft deze kans
met beide handen aangegrepen.
Wat zijn de lessen die De Klerk
uit deze nederlaag moet trek
ken? Hij heeft nu kunnen vast
stellen dat hij het contact met
een belangrijk deel van de blan
ke kiezers is kwijtgeraakt. De
NP zal het land in moeten trek
ken en de nerveuze achterban
duidelijk moeten maken dat de
weg van De Klerk de enig
begaanbare is.
Verleden week hield De Klerk in
Potchefstroom een toespraak
waarin hij dit eindelijk deed. Hij
legde uit dat zijn partij veertig
jaar lang een hersenschim, de
apartheid, heeft nagejaagd. Dat
heeft geleid tot internationaal
isolement, een economische ruï
ne en een burgeroorlog met de
zwarte bevolking. Hij waar
schuwde dat een stem op de KP.
een terugkeer naar die situatie
zou betekenen en dat was, zo zei
hij onheilspellend, de weg naar
de zelfmoord van het „Afrikaner
volk".
De uitslag heeft ook duidelijk
gemaakt dat de KP op een of an
dere manier betrokken moet
worden bij de onderhandelingen
over de toekomst van het land.
Een oplossing zonder deze partij
is geen oplossing, maar of de
konservatieven in de roes van de
overwinning de gang naar de on
derhandelingstafel zullen vin
den is zeer de vraag.
Wat Potchefstroom betekent
voor de onderhandelingen tus
sen regering en het ANC over
een nieuwe grondwet is inmid
dels onderwerp van verhitte dis
cussies. Eén stroming zegt dat er
een adempauze moet worden in
gelast zodat De Klerk zijn elec
toraat kan voorbereiden. Een
andere school van deskundigen
meent echter dat er nu juist
vaart achter de onderhandelin
gen moet worden gezet zodat er
een einde kan komen aan de
martelende onzekerheid waarin
de blanke minderheid nu leeft
Eén ding staat na Potchef
stroom wel vast: Zuid-Afrika
gaat een uiterst turbulente tijd
tegemoet.
De Konservatieve Party heeft fel campagne gevoerd in
Potchefstroom. foto EPA
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Hoofdredactie: M. P. Dieleman, algemeen hoofdredacteur;
C. van der Maas, hoofdredacteur commentaar;
A. L. Oosthoek, adjunct-hoofdredacteur.
Eindredactie: K. Cijsouw en J. D. van Scheijen.
Bureauredactie provincie: F. P. J. Doeleman;
M. E. Ernens-Abrahamse; B. Goudswaard; P. C. de Jonge;
M. T. O. Renes-van der Vleuten; I. D. A. M. Russel;
J. P. van de Sande; J. P. Verbeek.
Redactie binnen- en buitenland: M. S. van Reems (chef);
G. J. Kers; J. P. H. Noot; C. J. Schets; W. P. Staat.
Redactie bijlagen: A. L. Kroon (chef); J. van Damme;
J. A. M. Tabbers; A. Zevenbergen.
Sportredactie: J. M. van den Berg (chef); J. F. D. Bakker;
J. M. Gommeren; E. L. Ramakers; R. Thannhauser;
T. J. van den Velde.
Vormgeving: A. A. Adriaanse; N. Geelhoed; A. F. Schreurs;
W. M. J. Verstuyf.
Nieuwsdienst: A. J. Snel (chef).
Algemeen verslaggevers (Vlissingen): M. Antonisse (plv. chef
nieuwsdienst); J. C. M. Cats; A. M. van der Jagt; B. Jansen;
H. O. Postma; M. J. Schrier; M. van Zuilen (Den Haag).
Regio Bevelanden/Tholen (Goes): W. J. van Dam (chef);
F. B. Balkenende; M. A. de Jongh; M. P. D. M. Mol;
M. E. Woudenberg.
Regio Schouwen-Duiveland (Zierikzee): M. van Houten (chef);
J. P. Jongschaap; A. W. C. Mullink; J. Versluis.
Regio Walcheren (Vlissingen): A. A. van der Sluis (chef);
Y. Hoekstra; N. J. C. Kluijtmans (Ondernemend Zeeland);
L. J. Meinardi; C. M. J. Sondervan; H. van der Werf.
Regio Zeeuwsch-Vlaanderen (Terneuzen): W. A. Bareman (chef);
C. A. M. van Gremberghe; R. E. A. Hoonhorst; T. Konings;
M. Modde.
Correspondenten Gemeenschappelijke Persdienst (GPD):
J. A. M. de Bruijn (Brussel); P. de Vries (Brussel);
H. B. Hoogendijk (Berlijn); J. W. M. Gertsen (Parijs);
C. van Zweeden (Londen); R, Hellinga (Boedapest);
A. Bloemendaal (Tel Aviv); E. J. A. van der Linden (Rome);
S. Slooten (Willemstad); J. A. Geleijnse (Moskou);
D. R. M. de Wit (Madrid); M. A. van Grunsven (Paramaribo); A
H, M. Dam (Washington); F. J. M. van der Houdt (Kenya);
P. G. W. van Nuijsenburg (Johannesburg); E. Fennema (Tokyo).
rechtse partijen. Iemand die is
teleurgesteld in de Arbeiders
partij kan terecht bij minstens
evenveel linkse groeperingen.
Maar overstappen van het ene
kamp naar het andere is een
besluit dat maar weinig kie
zers durven te nemen.
Leger
Rechts duidt zich graag aan
als „het nationale kamp", wat
onder meer staat voor onver
kort vasthouden aan „het hele
land Israël". Links, dat graag
wordt geportretteerd als het
„vredeskamp", is daarentegen
bereid tot compromissen. Bin
nen het vredeskamp vormt de
Rabin-aanhang de rechter
vleugel. Rabin zelf beschouwt
zich als het vleesgeworden de
fensie-apparaat van Israel. In
elke toespraak legt hij sterk de
nadruk op het belang van een
sterk leger voor Israëls veilig
heid. Alleen met een sterk le
ger, redeneert hij, kan Israël
de nodige concessies doen
voor het bereiken van een vre
desregeling met de Palestij-
nen.
In mei 1989 lanceerde de toen
malige regering van nationale
eenheid een vredesplan, waar
van premier Shamir sindsdien
de auteursrechten heeft op
geëist, maai- dat in feite het
werk was van Rabin, die toen
minister van defensie was.
Kern van het plan is het stre
ven naar een overgangsrege
ling met de Palestijnen in de
bezette gebieden, in de vorm
van beperkt zelfbestuur via
plaatselijke verkiezingen.
Palestijnen
Rabin begreep dat zo'n voorlo
pige oplossing de enige moge
lijkheid was, omdat er tussen
zijn partij en de Likud onover
brugbare tegenstellingen be
staan over een definitieve re
geling van het Palestijnse
vraagstuk. De regering van
nationale eenheid viel uitein
delijk uiteen door onenigheid
tussen Likud en Arbeiderspar
tij over een Amerikaans voor
stel om ook de Arabische in
woners van Oost-Jeruzalem
stemrecht te verlenen.
Hoewel de Likud de plannen
voor zelfbestuur officieel
steunt, heeft Shamir de afgelo
pen maanden te kampen met
sterke tegenstand, niet alleen
bij de kleine rechtse partijen
maai" ook binnen zijn eigen
aanhang. Het is trouwens
sterk de vraag of de premier
zelf in het autonomie-voorstel
gelooft.
Jitschak Rabin heeft aange
kondigd dat hij binnen negen
maanden na zijn aantreden als
premier - als het zover komt
tenminste - een overeenkomst
zal aangaan met de Palestijn
se delegatie bij het vredes
overleg over een overgangsre
geling met zelibestuur.
Hij zei er niet bij of hem dat
ook zal lukken als hij de last
van de Likud op zijn schou
ders zal moeten meetorsen.
Want het is verre van waar
schijnlijk dat de Arbeiderspar
tij er na de verkiezingen van 23
juni in zal slagen samen met
klein links een kabinet te vor
men. De verwachting is dat de
socialisten hooguit zullen
kunnen meeregeren met de Li
kud.
Het beruchte bordje van een ove
rigens heel gewoon zaaltje, waar
nu veel zo veel om te doen is.
Het kunstwerk van Lex Wegche-
laar in de Statenpassage herin
nert aan het oude gebouw van de
Hoge Raad, dat moest wijken
voor de nieuwbouw van de Ka
mer. De tekst erop luidt: 'Vbi ivd-
cia deficivnt incipit bellvm'
(Waar het recht ophoudt, begint
de oorlog).
Doorkijkje naar de
Statenpassage, de cen
trale hal tussen de ou
de gebouwen (zoals het
voormalige ministerie
van Justitie, links) en
het 'middenschip' met
nieuwe vergaderzalen
en restaurantants
'(rechts). De hal is 100
meter lang en 24 meter
hoog. Links de 'spreek-
kubussen' (in de wan
delgangen ook wel
'babbelboxen' ge
noemd) waar Kamerle
den ongestoord kun
nen praten met het
volk.
De Troelstrazaal, écn
van de nieuwe zalen
voor openbare com
missievergaderingen.
De 'wolken' aan het
plafond zijn er voor het
oog en de akoestiek.
Nieuw is ook de hall-
ronde opstelling, zodat
bewindspersonen,
ambtenaren en kamer
leden het publiek te
genwoordig (moeten)
aankijken.
De rivalen van de Arbeiderspartij bij de stembus voor de leider:
Shimon Peres
links Jitschak Rabin, rechts
foto's AP
De nieuwe wandelgan
gen van de Tweede Ka
mer verschillen sterk
van de oude: ze zijn
lang, breed en kennen
geen nissen voor 'ge
heim' overleg. Duide
lijk is de bedoeling van
de architect te zien: de
nieuwbouw als 'bind
weefsel' tussen de eeu
wenoude gebouwen,
die ook door de Kamer
gebruikt worden. De
gang heeft dan ook de
naam 'pijplijn' gekre
gen.
door Wilfred Scholten
Een Tweede Kamerlid die net
na het kerstreces voor het
eerst door de nieuwbouw heen
wandelde was behoorlijk onder
de indruk. „Net een echt parle
ment", lispelde hij, doelend op
zoiets als de grandeur van veel
buitenlandse gebouwen waar
zijn collega-volksvertegenwoor
digers zetelen. Velen met hem -
kamerleden, personeel en journa
listen - delen de bewondering
voor het licht, de ruimte en het
contrast tussen nieuw en oud.
Architect Pi de Bruijn heeft fraai
werk afgeleverd. Goed, de vloer
is op sommige plaatsen spekglad,
het restaurant is verschrikkelijk
saai, er is af en toe een toilet of lift
vergeten en 's avonds is de sche
mering van de lantaarns erg
vrouwonvriendelijk. Maar er
staat veel moois tegenover.
Nederland heeft nu een echt par
lement. Op de Grote Vergader
zaal na is de nieuwbouw nu enige
tijd in gebruik, in april volgt de
officiële opening. Een impressie
in foto's, fotografie Cees Zorn/GPD
