Schitterend boek van een kneusje Dompel het wiel in een afwasteil PZC Samuel Beckett-feest in Den Haag Beurs boeken en prenten in de Rai kunst cultuur 11 Giuseppe di Lampedusa VRIJDAG 21 FEBRUARI 1992 Giuseppe Tomasi, prins van Lampedusa. Ongetwijfeld zal II Gattopardo van Giuseppe di Lampedusa de literiare wereldgeschiedenis ingaan als een van de belangrijkste romans van de twintigste eeuw. Het werk verscheen in 1958, een jaar na de dood van de auteur, een volstrekt onbekende Siciliaanse aristocraat. Het was direct een bestseller in Italië en ook in vertalingen werd het een wereldsucces. Bovendien bleek het geen eendagsvlieg, het werd een moderne klassiek. Twintig jaar na het verschijnen waren er meer dan een miljoen exemplaren verkocht, waren er 121 uigaven verschenen en was het 32 maal vertaald, zo kan men in het boek van Andrea Vitello Giuseppe Tomasi di Lampedusa, uit 1987 lezen. Sindsdien groeit de faam nog steeds. Nederland maakte snel kennis met Giuseppe di Lampedusa: reeds in 1959 kwam De Tijgerkat uit, in 1962 gevolgd door de verha lenbundel De Senator en de Sire ne, beide bij "Van Loghum Slaterus in Arnhem. Ik besprak de werken op 2 jan. 1960 en 1 sept. 1962. Over Lampedusa en zijn werk ver schenen uiteraard diverse boeken. Een der beste en levendigste is The Last Leopard, A Life of Giuseppe di Lampedusa door David Gilmour. Letterlijk alles is in Lampedusa's geval uitzonderlijk. Het zou op zich al dramatisch genoeg zijn dat een zieke man van zestig jaar die waarschijnlijk wist dat hij weldra sterven zou, het weldoorwrochte manuscript van zijn debuut tot tweemaal toe met een afwijzing van een uitgever terugkrijgt. Een boek dat dan, een jaar na zijn dood, tot zo'n ongelooflijk wereldsucces zou worden. Toch is dit dus ge beurd. Het wordt allemaal nog on waarschijnlijker als men het leven van Lampedusa - voor zover mo gelijk - leert kennen. Want deze man was geen schrijver, hij was al lereerst een hartstochtelijk litera tuurliefhebber, een verwoed lezer met formidabele kennis van de west-europese en Russische litera tuur. Een levensdilettant, eerlijk gezegd tot kort voor zijn dood een kneusje. Wanneer hij niet uiteinde lijk met dit schitterende boek te voorschijn was gekomen zou zijn leven jammerlijk mislukt zijn ge weest. Giuseppe Palma werd in 1896 ge boren als zoon van Giulio Tomasi di Lampedusa. Na de dood van zijn vader, in 1934, kreeg hij de titel prins van Lampedusa. Dat stelde weinig voor: het schaarsbevolkte eilandje Lampedusa voor de Afri kaanse kust was al vroeg in de 19e eeuw door de familie verkocht en ,het geslacht was steeds verder ver armd, de bezittingen waren diep in verval. Een ouder zusje stierf in 1897. Giuseppe bleef nadien enig kind en zou ook de allerlaatste van het geslacht worden. Vandaar de titel van Gilmour's boek: The Last Leopard. Het wapenschild van de familie toont namelijk een katach tig dier dat in het Italiaans gatto pardo genoemd wordt. Dat is be slist géén luipaard leopardo in het Italiaans), maar een soort grote wilde boskat, waarschijnlijk de serval, zodat de Nederlandse titel van het boek De Tijgerkat nog niet zo slecht gekozen is. Het huwelijk van Giuseppe en Licy is een van de wonderlijkste in de literatuurgeschiedenis. Vrijwel ze ker is het een 'mariage blanc' ge bleven, en de pasgehuwden leef den vrijwel nooit samen. Ze schre ven elkaar eindeloos brieven. Licy, die een ziele-dokter uit de school van Freud was, bleef in haar Balti- sche kasteel tot het in de Tweede Wereldoorlg door de Russen ver woest werd. Giuseppe zat op Sici lië onder de plak van zijn mama die hem altijd als een klein kind, ja, als een meisje is blijven behandelen, ze adresseerde hem vaak in het vrouwelijk in brieven. Daarente gen ondertekende de zeer domine rende Licy doodleuk met 'ton pe tit' of zij de mannelijke rol speelde. En op foto's zie je dat bazige: on vervaard stapt de forse vrouw met stevige pas op straat, timide ge volgd door een kleiner lijkende man die een pakje shag draagt. Kinderen kwamen er niet. Kort om: voer voor psychologen. Impotent Niemand is er tot nu toe achter ge komen hoe de zaken op seksueel gebied lagen, de dagboeken van beide echtgenoten zwijgen er blijk- Huwelijk Het leven van Lampedusa zou al- leronbenulligst verlopen zijn wan neer hij eind 1954 in plaats van midden 1957 gestorven was. Ge werkt heeft hij eigenlijk nooit, en kele gevegeteerd. Het familiefor tuin stond blijkbaar nog net toe dat hij een herenleventje leiden kon, veel reizen, en boeken kon verzamelen. Dat heeft hij gedaan. En die boeken lezen, grondig lezen, becommentariëren. Het enige uit zonderlijke in zijn leven is zijn bi zarre huwelijk geweest. Twee ver lovingen werden om duistere re den verbroken. Toen ontmoette hij Alessandra Wolff, bijna twee jaar ouder dan hijzelf. Ze had Italiaans bloed, maar dat was niet te zien. Ze was een Baltische barones en een door en door Teutoonse verschij ning. In 1918 was ze getrouwd met een homoseksuele Estlandse ba ron, André Pilar. In 1925 ontmoet te zij voor het eerst Lampedusa, en de band die tussen hen ontstond leidde ertoe dat Licy, zoals haar roepnaam was, en Pilar scheidden en dat zij in 1932 in Riga met Lam pedusa trouwde. Zeer tegen de zin van Lampedusa's moeder, die de overheersende plaats in zijn leven innam. Moeder en schoondochter zouden elkaar het leven lang ha ten. maar Pilar bleef levenslang een vriend van hen beiden. William Shakespeare. baar over. Er is verondersteld dat Lampedusa impotent was, danwel verminkt werd in de Eerste We reldoorlog. Zeker is dat hij later een 20-jarige neef, Gioacchino Lanza, als zoon adopteerde. Een knappe jongen die goeddeels mo del heeft gestaan voor de Tancredi in De Tijgerkat, zoals Don Fabrizio veel trekken van Lampedusa zelf kreeg. Doch nu loop ik vooruit: Lampe dusa's leven zou waarschijnlijk en kel uit zeer kritisch lezen van de wereldliteratuur, uit cafébezoeken en wat vegeteren hebben bestaan, wanneer hij niet door een ander fa milielid, Lucio Piccolo, in juli 1954 meegenomen was naar een literia re bijeenkomst in San Pellegrino Terme, Lombardië. Piccolo schreef gedichten en had met een bundel een prijs gewonnen, loven de woorden gekregen van Eugenio Montale. Er wordt wel veronder steld dat dit de prikkel is geweest die Lampedusa heeft doen beslui ten ook iets in de letteren, zijn le- Een nieuwe introductie, ver woordt een van de initiatief nemers Ton van de Langkruis het idee achter het Samuel Bec kett Festival, dat van 8 tot en met 18 april in Den Haag wordt gehouden. Het eenmalige evene ment biedt ruim zeventig buiten landse en Nederlandse theater voorstellingen en daarnaast con certen, f|lm en tentoonstellin gen. De geschiedenis van Beckett in Nederland is rumoerig. Circa drie jaar geleden wilde de To neelschuur in Haarlem een van zijn bekendste stukken Wachten op Godot op laten voeren door vier vrouwen, terwijl Beckett meende dat het voor mannen was geschreven. Hij verloor een proces hierover en verbood ver volgens voorstellingen van zijn werk in Nederland. Vlak voor zijn dood in 1989 hief hij het verbod op. Het festival wil onder meer het verschil laten zien tussen diverse uitvoeringen van de Ier die in Frankrijk leefde. „In Nederland wordt op een heel vrije manier met teksten omgegaan. We heb ben nu vooral gezelschappen uit Ierland en Frankrijk uitgeno digd die uitvoeringen hebben ge heel in de geest van de schrijver", aldus Langkruis. Becketts thema's variëren van geboorte, dood. ouder worden, herinnering. „Alles is doorspekt met de gedachte dat het leven geen zin heeft, maar dat we er ge woon maar mee moeten door gaan. Hij laat mensen zien die de moed niet opgeven, weet een zware boodschap op een estheti sche en komische manier te brengen." De voorstellingen worden in ver schillende theaters in de Hofstad uitgevoerd. Het Nationale To neel opent op 8 april in de Konin- kijke Schouwburg het festival met e^n uitvoering van Wachten op Godot. Andere theatervoor stellingen zijn onder meer Om trent de Vloedlijn van Toneel groep De Appel, Een Vrouw van Annemarie Prins. I'll go on van The Gate Theatre uit Dublin en La dernière Bande door Pierre Chabert. Bovendien is er een uitgebreid parallelprogramma. In het Haags Gemeentemuseum is een tentoonstelling met werk van kunstenaars rond Beckett. Er is onder meer werk van Alberto Giacometti en Jack B. Yeats. In de Haagse Kunstkring is werk te zien van negen ontwerpers die een meubelstuk maakten voor de kamer van Murphy, de gelijk namige roman uit 1938. De Haagse cineasten Frans Zwartjes en Albert Wulffers ter gelegenheid van het festival op dracht voor een fïlmproduktie. In het Haags Filmhuis is ook on der meer Film te zien met Buster Keaton. Op muzikaal terrein brengen studenten van het Koninklijk Conservatorium uitvoeringen van door Beckett geïnspireerd werk door hedendaagse compo nisten. Het World Wide Video fes tival, dat tegelijk met het Bec kett-festival valt. zal produkties vertonen die geïnspireerd zijn op de Ierse schrijver. Samuel Beckett. Daarnaast zijn er diverse work shops, lezingen en een sympo sium. Radio en televisie zenden tijdens het festival werk van en over Beckett uit. venslange liefhebberij, te preste ren. Hij had al eerder overwogen, iets als een familiegeschiedenis te schrijven, en nu zou het succes van zijn neef in deze schuwe maai- zelf bewuste man een gevoel van naij ver hebben gewekt: dat kan ik ook. Hij wist dat hij de allerlaatste van zijn geslacht was en hij had alle il lusies verloren. Maar hij zou die ab solute neergang schilderen, die van zijn eigen familie, van zijn in de oorlog verwoeste paleis en andere bezittingen, het verval van een he le maatschappij, van Sicilië. De' man die zich geschoold had bij de grootste schrijvers, bovenal aan Shakespeare en Stendhal, begon in 1955 in superieure stijl aan een tijdloos meesterwerk. Hij stuurde het in nog niet geheel voltooide staat aan een uitgever en kreeg een beleefde weigering. Een herziene versie werd, kort voor zijn dood, opnieuw geweigerd. Lampedusa stierf, liet een brief na voor de jon ge Lanza waarin hij liet weten dat hij het prettig zou vinden als de ro man ooit gepubliceerd werd, 'maar niet op mijn kosten'. Zelfs die ver nedering heeft hij dus onder ogen gezien. Een jaar verstreek. Er slin gerde nog ergens een doorslag van het manuscript rond bij een lectri- ce van een uitgeverij. Zij wist niet eens de naam van de auteur, maar achtte het boek wel geschikt en ried het bij een ander aan. Zo kwam de zaak op gang, met het be kende gevolg. Weduwe Licy heeft haar man een kwart eeuw overleefd, ze stierf in 1982, ze venentachtig jaar oud. Zij behoor de helaas tot het beruchte slag schrijvers weduwen dat een ramp voor de literatuurgeschiedenis vormt. Ze knoeide in Lampedusa's teksten, weigerde biografen te hel pen en was zo slordig dat ze zelfs een versregel van Keats niet over schrijven kon. Volgens haai1 produ ceerde de nachtegaal in diens 'Ode to a nightingale' geen 'Provencal song' maar 'provincial noise'. Een giller die helaas ook in de Neder landse vertaling terechtgekomen is. Gilmour's boek, hoewel slechts 200 pag. tellend, is op sommige plaat sen uitputtend uitvoerig, op ande re wat schraal. Zo zou men graag wat meer over Lampedusa's lief desleven wilen weten, en zijn al de breed uitgesponnen literatuur overzichten zoals Lampedusa die voor vrienden maakte, niet alle maal belangwekkend. Boeiend is het fotokatern met overwegend amateuristische kiekjes. De ver vallen villa's en paleizen met Frie se koeien kauwend tussen huisvuil in de toegangspoort en grote bo men, groeiend op de daken. Of de foto's van Giuseppe, twaalf jaar, een brave jongen in een wit pak met een ronde witte hoed o, of van Giuseppe twintig jaar, in militair uniform - nog steeds zag hij er re delijk uit. Later werd hij te zwaar, pafferig, 'een ouwe man' zoals hij zichzelf eens omschreef, zonder enige gratie of distinctie. Hij woog meer dan honderd kilo, was toch maar van middelmatige lengte en hij liep er vaak slordig bij, met een uitpuilende tas, Proust prijkte tus sen courgettes en snoep. Licy werd in haar nadagen erg ex centriek, men zag haar door Rome dwalen, Russische gedichten de clamerend tegen haar even oude, stokdove zuster Lolette. Algehele ondergang van een nobe le familie - maar de boeken bleven, onvergankelijk en prachtig. Hans Warren David Gilmour: The Last Leopard. A Li fe of Giuseppe di Lampedusa. Quartet Books. London. 15.95. Er is ook een Amerikaanse EditiePan theon, £22.-, De beste manier om heel jonge kinderen de wereld te leren kennen is ze eropuit sturen. Maar omdat niet alles daar onmiddellijk voorhanden is en wij wel eens geen tijd hebben als zij in Wonderland overal op en in en overheen willen, zoeken we ons heil graag bij informatieve boeken. In de wetenschap bovendien dat schrijvers en illustratoren in staat zijn moeilijke begrippen of ingewikkelde samenhang uit te leggen in eenvoudige woorden en heldere voorstellingen. Voor kinderen in de onderbouw van de basisschool brengt uit geverij Zwijsen de nieuwe reeks De wereld op zak-Start. Elk van de vier tot nu toe verschenen deeltjes (Appels, De auto, Alle kleuren en Mooi weer?) bevat naast elf pagi na's van stevig, ondoorzichtig plastic ook negen transparante bladzijden. Omdat op de doorzich tige sheets twee afbeeldingen van hetzelfde object over elkaar afge drukt zijn, is het al bladerend mo gelijk de voorstelling op de naast liggende linker- en rechterpagina te veranderen. De formule werd eerder toegepast in onder andere enkele beeldscho ne spiraalboeken van de Zweedse uitgeverij Sprall. Echter—hoe bij zonder ook, de gebruikswaarde van de Startboekjes is gering. Het eenvoudigste (over het mengen van kleuren) is tevens het doelma tigste. Maar waarom zou je een boek gebruiken om te laten zien hoe een appel er uit ziet als je die doormidden snijdt? En waarom werden wel een appel en een peer op ware grootte afgebeeld, maar alle andere vruchten of veel te klein of veel te groot? Het deeltje over de auto en andere vervoermiddelen op wielen is niet beter. De illustraties in een onhan dige en geforceerd naïeve stijl la ten een paar keer zelfs zulke regel rechte onzin zien, dat kleuters met een gezond verstand al snel zullen ontdekken dat ze een aardig speel goedje in handen hebben, maar ook niet meer dan dat. Hoe infor matief is een boekje waarin hen wijs gemaakt wordt dat je een gaatje in een lekke fietsband zoekt door het hele wiel uit de voorvork te draaien en in een klein afwasteil tje te dompelen? Denkkracht De beweeglijkheid van kleuters is zo groot dat ze via allerlei wonder lijk logische systemen oplossingen bedenken voor problemen waar mee ze zichzelf van harte confron teren. Voor ouders die hun kind willen stimuleren op de eigen denkkracht te vertrouwen, maar niet een-twee-drie weten hoe ze dat kunnen aanpakken, verscheen in 1990 bij Zirkoon een interessante serie die inmiddels zestien deeltjes telt. Een ogenblikje op.... biedt talrijke mogelijkheden tot activiteiten die ook in groep 1 en 2 van het basison derwijs een belangrijke rol spelen bij het ondersteunen van de denk ontwikkeling. Net als in de eerder verschenen deeltjes over Cijfers, Illustratie uit: Een ogenblikje op winkelen (Zirkoon) Horen, Kleuren, Maten, Seizoe nen, Tegenstellingen, Tellen, Thuis, Tijd, Voelen en Vormen val- ien in Kleding, Natuur, Vervoer en Winkelen de zorgvuldige fotografie en de grote verscheidenheid aan fraai gekleurde voorwerpen op. Groei Dat diersoorten er allemaal een ei gen manier van groot worden op na houden, is van tijd tot tijd aan leiding voor nieuwe uitgaven waarin hetzelfde weer eens op een andere manier getoond en onder woorden gebracht wordt. Met Kijk hoe ik groei start Van Reemst een serie over de ontwikkeling van die ren vanaf hun onooglijke begin tot het moment dat ze op eigen benen kunnen staan. De eerste vier delen met veel wit en haarscherpe, snoe zige foto's laten duidelijk zien dat de reeks afkomstig is van de Engel se uitgeverij Dorling Kindersley, die een kip met zoveel gouden eie ren in huis moet hebben dat zelfs in Nederland verschillende uitgevers een graantje kunnen meepikken zonder anderen te kort te doen. In Eendjes, hondjes, kikkers en Poesjes valt niet veel nieuws te ver wachten. De informatie beperkt zich tot het allernoodzakelijkste, maar stimuleert kinderen wel voortaan met andere ogen te kij ken naar dieren die tot dan toe vooral bestonden, omdat ze ge aaid, gevoederd of met afgrijzen bekeken konden worden. Een aan trekkelijk extraatje in elk van de laaggeprijsde maar verzorgd uit gegeven boeken is de piepkleine stripachtige randversiering aan de boven- en onderkant van iedere pagina. Jan Smeekens De wereld op zak-Start: 4 delen door di verse auteurs en illustratoren. Zwijsen. Tilburg19,95 per stuk. Een ogenblikje op...: 16 delen. Zirkoon, Amsterdam: 12,50 per stuk. Kijk hoe ik groei: 4 delen. Van Reemst, Amsterdam12,90 per stuk. In het Rai-Congrescentrum in Amsterdam wordt van don derdag 27 tot en met zaterdag 29 februari de 13e Europese Anti quarische Boeken en Prenten Beurs gehouden. Ruim vijftig an tiquaren - afkomstig uit Neder land, Zwitserland. Zweden, De nemarken, Duitsland, Engeland, Frankrijk, Canada en de Ver enigde Staten - tonen er anti quarische boeken en grafiek. De beurs is een trefpunt van verza melaars. museumdirecties en an tiquaren. Naast toppers op het terrein van architectuur, historie en natuur zijn er ook werken, die betrek king hebben op de geschiedenis van Zeeland. Het Arnhemse anti quariaat Gysbers en Van Loon is vertegenwoordigd met een drie delige verkorte versie van Zee- lands Chronyk, die volgens de ondertitel is Gesteld tot dienste van den Jeugd, in vragen en ant woorden. Historisch Antiqua riaat Van der Steur uit Haarlem exposeert een manuscript uit de negentiende eeuw, waarin de 47 onderwijzers van de lagere scho len in Zeeland zijn vermeld. In het werkje wordt aandacht be steed aan de schrijfstijl van de leerkrachten. Van G. de Feyter is een in 1806 getekende kaart te zien, die betrekking heeft op de Polder van Everinge tot aan het haventje van Ellewoutsdijk. N. I. Visscher vervaardigde in 1720 een handgekleurde kaart van Zeeland met latijnse teksten en aanduidingen. De kaart is te vinden in het antiquariaat van de Gebroeders Haas uit het Duit se Bedburg-Hau. Tenslotte heeft het antiquariaat Lemmers in Lis- se een collectie originele kaarten verworven, afkomstig uit Toon- neel der Steden van de Ver- eenighde Nederlanden van Joan Blaeu, vervaardigd in 1619. In de verzameling zitten kaarten van Veere, Vlissingen, Zierikzee en het eiland Tholen. 13e Europese Antiquarische Boeken en Prenten Beurs in het Rai-Congres centrum. Europaplein, Amsterdam: 27feb. 16 tot 21 uur. 28 en 29 feb. 11 tot 18 uur; entree f 12.50 per persoon incl. catalogus off 15,- voor een passepar tout. Illustratie uit: Kijk hoe ik groei (Van Reemst)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1992 | | pagina 11