Kiev en Moskou in barre winter
PZC
De tuinbouw en
het buitenland
Jonkheer 'Reisbureau' van de marechaussee
regelt 6.000 uitzettingen per jaar
opinie en achtergrond
Impressies van een week op handelsmissie
WOENSDAG 18 DECEMBER 1991
Het CDA-Eerste Kamerlid
en Lid van de Raad van Eu
ropa drs H. Eversdijk uit Ril-
land Bath leidde dezer da
gen een Nederlandse han
delsmissie naar Kiev (Oe
kraïne) en Moskou (Russi
sche Federatie). In heide ste
den trad hij als spreker op
tijdens een congres. Voor de
PZC hield hij een dagboek
bij, waarvan vandaag het
eerste deel.
Holland op zijn snialst, wordt
er vaak gezegd, als het over
rangen en standen gaat. Vooral
bij het chapiter titulatuur is het
moeilijk je gezicht in de plooi te
houden. Wie stelt er nu belatig in
of een hoge piet een grootede-
lachtbare of een edelgrootacht-
bare snob is? Al dat geparadeer
met titels en moeilijke aan
spreekvormen is maar loze ge
wichtigdoenerij, nietwaar? In
een land waar een doorsnee-
treinreiziger zich al groen en
geel ergert aan het bestaan van
een eerste klas. kan men weinig
respect venvachten voor correc
te omgangsvormen.
In de jaren zestig had men al he
lemaal lak aan de etiquette van
de burgerij. Het ging in het leven
niet om overbodige poespas en
hol geleuter, maar om eerlijk
heid en solidariteit. Aan kouwe
kak had je geen boodschap. 'Re
gent' ivas een scheldwoord. Nie
mand ivas beter dan een ander.
Een professor had niet meer een
vanzelfsprekende autoriteit.
nee, hij moest zijn collegestof
eerst ter goedkeuring aan de
studenten voorleggen. Zelfs de
portier zei je' tegen de prof.
Maar de tijden zijn veranderd.
„Carrière" is geen vies woord
meer. Geld verdienen evenmin.
Jongeren willen een goede baan
en staan positief tegenover het
huwelijk. Rangen en standen
zijn weer belangrijk, en daarom
moetje ook weten hoe je hoger-
geplaatsten moet aan spreken of
moet aanschrijven. Want nie
mand weet uit zijn hoofd hoe je
een-brief aan een ridder (De
Hoogwelgeboren Heer), een doc
tor (De Wéledelzeer geleer de
Heer), een professor aan een
Gr ooi-Seminarie (De Zeereer-
waarde Hooggeleerde Heer),
een professor aan een Kleinse
minarie (De Zeer eerwaar de
Zeergeleerde Heer) of een bis
schop (Zijne Hoogwaardige Ex
cellentie Mgr.) op de juiste wijze
moet adresseren. Vroeger ston
den er in zakagenda's van die
handige lijstjes, maar die zijn al
lang vervangen door informatie
over goede wijnjaren en kalen
ders van feestdagen.
Gids
De Titulatuurgids SDU Uitge
verij, Den Haagt voorziet, dus in
een leemte. De aardige inleiding
over Omgangsvormen vroeger
en nu werd geschreven door
Inez van Eijck. die ook een prak-
kokanje
Getril dan Zwier
We verkopen Nederland
graag op de wereld
markt door middel van
bloemen. Tulpenmeisjes,
rozenfeeën, al dan niet voor
zien van klompen en vlotte
nepklederdraehten, staan
internationaal bekend als
het logo waar we goed mee
in de markt liggen. Nationa-
ler produkt dan de (snij-
Ibloemen en planten kun je
je nauwelijks voorstellen.
Als belangrijk onderdeel
van de tuinbouwsector
heeft de Nederlandse bloe
misterij, zeker deze maan
den. ook geweldig veel met
het buitenland te maken.
In velerlei opzicht. Bijvoor
beeld wat de arbeid betreft.
Neem nu een vanouds be
langrijk sierteeltgebied als
het Aalsmeerse, Vooral het
kweken van rozen is hier een
florerende en geavanceerde
bedrijfstak. Bij de rozen
teelt, evenals bij vele andere
sierteelten, is erg veel arbeid
nodig. Stekken, snijden en
dergelijke zijn tot vandaag
handelingen gebleven die
met de hand moeten gebeu
ren. En daar zit 'm al jaren de
bottleneck in de tuinbouw.
Walrie ook werft aan arbeids
krachten. privé of in georga
niseerd verband, het blijft
grotelijks tobben. Op en
rond de tuinbouw in Aals
meer zijn 25.000 arbeids
plaatsen nodig. Zo'n 13.000
nemen de tuinders, hun ge-
terzake
111 I 111 i li i
mr Gerard W. Smallegange
zinnen en een aantal inwo
ners uit Aalsmeer en directe
omgeving voor hun reke
ning. En de rest een goede
12.000 - waar krijg je die
vandaan?
Een onnozel mens zou zeg
gen: maar Amsterdam ligt
toch naast de deur, daar zijn
65.000 geregistreerde werk
lozen geregistreerd, kunnen
of mogen die dan niet inge
zet worden? Nee, zo werkt
dat niet in Nederland. Na
een groot opgezette actie (ar
beidsbureaus. bureau Start,
Aalsmeerder tuinbouworga
nisaties) waarbij voor de
nieuwe werknemers lease
auto's ter beschikking ge
steld werden, meldden zich
200 deelnemers uit Amster
dam. Na verloop van tijd ble
ven er 100 over die in Aals
meer en omgeving bleven
werken en per dag met hun
ter beschikking gestelde au
to op en neer pendelen.
Automatisering
Een aardig resultaat, maar
daarmee ben je natuurlijk
niet uit de problemen gezien
de genoemde aantallen die
nodig zijn. En dus probeert
iedere tuinder aan arbeids
krachten te komen op zijn
manier. De ene werft in Alk
maar, de andere in de
Noord-Oost-Polder en Gel
derland, de derde in Fries
land of Brabant. Er zijn tuin
ders die op zoek gaan naar
tuinbouwkrachten in andere
EG-landen. Een aantal De
nen en Ieren zijn inmiddels
ook geregistreerd. Natuur
lijk doen allerlei bemidde
laars voor buitenlandse ar
beidskrachten goede zaken.
Zodoende kun je een keur
aan talen, rassen en
huidskleuren aantreffen in
de Aalsmeerse kassen.
Maar er blijft nog steeds et i
nijpend gebrek aan arbeid i
krachten. Datt heeft een oi
gekend neveneffect op hl;
gebied van automatiserini
Waarschijnlijk is nergens au
veel geautomatiseerd en gi
robotiseerd als juist bij <ji
grote rozenbedrijven ronl
Aalsmeer. Het is een uiten i
merkwaardig gezicht een g I
gantisch kassencomple
van 90.000 vierkante meti i
(9 hectare) in bedrijf te zit
waar volop gestekt, gepot r
gesproeid en belucht won j
en alles daar (behalve hi
stekken) gebeurt volledi t
automatisch met compute i
en robots. i
Normaal heb je meer dan 20'
mensen op zo'n bedijf nodij1
nu werken er minder da'
zestig. Door de nood gedri
ven heeft men geautomal
seerd tot op onderdele
waar dat nog maar nauwe'
lijks verantwoord is en was'
menselijke arbeid beter zo1
passen. Maar ja. wat doej
als mensen zich niet bt
schikbaar stellen?
De' bloemisterij mag wat a
beid betreft steeds meer o
buitenlanders (en automat
sering) zijn aangewezen, ds
spoort ook aardig met. de a
zet van onze bloemen- e
plantenproduktie. Ons ei
gen land lijkt zo'n beetje vei
zadigd te zijn. De afzet is sta
biel, maar niet stijgend. E
genlijlc geldt dat voor de hel
Benelux. Statistici in d
bloemenafzet hebben vot
het gemak België en Luxen
burg maar bij Nederland gi
trokken. Zo loop je vooruj
op de toekomst. Maar de a
zet buiten deze landen looi
in stijgende lijn, nog steed
Vooral de 'nieuwe' Europes
landen in het oosten was
het communisme over d
kop is, hebben enorme bt
langstelling' voor onze blot'
men en planten. Een onvt
wacht nieuwe markt dien
zich plotseling aan.
Buitenlanders
Ons land is toonaangeven
in de hele wereld wat betref
bloemen- en plantenteelt
We zijn wereldmarktleidei
Dat uit zich dan ook in he
feit dat vele landen uit Afri
ka en het Midden-Oosten (Is
raël) hun bloemen via onzt
veilingen afzetten. De prij
van al die bloemen en pof
planten wordt bepaald ii
Nederland. Dus een plant ui
Kenya of een anjer uit Israë
wordt eerst bijvoorbeeli
naar Aalsmeer gevlogen
daar geveild en vervolgen
gaan ze de wereld weer in
Sommige kwekers, voora
uit Israël, veilen al vijftiei
jaar of langer in ons land.
Recent hebben buiten!an(
se kwekers gevraagd lid va
de veiling (in Aalsmeer) I
mogen worden. Daar is m(
menteel nogal wat deinig oi
in de tuinderswereld. Voon
in het Westland is er ongt
rustheid en vinden veel kwt
kers dat dit te ver gaat. 1
Aalsmeer, maar ook i
Rijnsburg bijvoorbeeld, zijl
ze minder afwijzend. Daa
zeggen ze 'laat ze maar kc
men, zo blijven wij wereld
marktleider'. Voor mij heel
die groep groot gelijk. Mie
schien komt er wel wat mee
concurrentie als buitenland
se telers lid van onze veilinj
worden, dat weegt niet op te
gen de leidersrol die je zo
doende kunt versterken to
in lengte van jaren. Angs
voor buitenlanders is altiji
nog gegrond geweest op on
wetendheid.
door drs H. Eversdijk
Zaterdag
De handelsdelegatie ver
trekt va Brussel met een
rechtstreekse vlucht naar Kiev.
We vliegen met een Tupulev
van Aeroflot. Je merkt direct al
dat je niet naar een 'gewoon' Eu
ropees land gaat, want ook al
heb ik als lid van de Raad van
Europa een diplomatiek pas
poort, toch moeten alle visum
faciliteiten worden vervuld.
Maar liefst drie pasfoto's zijn
nodig. Ook moet je formulieren
invullen voor je vreemde geld.
Die enorme bureaucratie zullen
we de hele week overal merken.
Als die rompslomp wordt afge
schaft, raken tienduizenden
mensen extra werkloos.
Het vliegtuig is niet vol en men
sluit daarom één deel af en alle
passagiers, met dure en goedko
pe tickets worden bij elkaar ge
zet. De bediening is rommelig en
slordig. Het is wel even wennen.
Trouwens, tijdens de hele reis
moet ik constateren dat wij toch
wel een verwend volkje zijn. Na
2,5 uur zijn we in Kiev. Toch ei
genlijk vlakbij. Een smerig vlieg
veld bij deze zéér grote stad: drie
miljoen inwoners en weer de bu
reaucratie. maar nu doet mijn
diplomatiek paspoort wonde
ren.
't Is erg koud - 20 graden Cel
sius onder nul het waait en het
sneeuwt. De lange onderbroek is
geen overbodige luxe. We wor
den heel vriendelijk ontvangen,
met bloemen, 's Avonds het eer
ste officiële diner. Mijn tafelhe
ren zijn regeringsfunctionaris
sen van de nu onafhankelijke re
publiek Oekraïne met 54 mil
joen inwoners. Eén van hen be
gint direct over Tsjernobyl te
praten. Hij zegt dagelijks aan die
ramp te denken. Bij alle voedsel
dat hij koopt, vraagt hij eerst
waar het vandaan komt. Ik ben
niet tegen kernenergie, maar
hier vanavond leer ik nog eens
heel fel en nadrukkelijk: „Je
kunt niet voorzichtig genoeg
zijn."
Zondag
Wat een belevenis die kerk
dienst in de grote kathedraal'
van Kiev. Een afgeladen kerk.
Een schitterende Orthodoxe
dienst. Alle mensen staan, er is
geen plaats voor stoelen of ban
ken. 't Is echt propvol. De dienst
wordt emotioneel meebeleefd.
Veel jonge mensen en zelfs veel
nu in Kiev nog één synagoge. De
meeste oude kerken zijn thans
musea. Nog acht zijn er in dienst,
waaronder de grote kathedraal.
Weer de rijen voor de winkels of
wat er voor doorgaat. Onze gids
vertelt ons over een nieuw pro
bleem. De winter is vroeger inge
vallen dari gepland. Er is gebrek
aan brandstof. De cv in haar flat
gebouw is daarom afgesteld op
12 graden Celsius. En dat in een
gebied met de rijkste kolenbek
kens ter wereld.
We praten ook over de positie
van Gorbatsjov. Die is in het
Westen veel populairder dan in
de Oekraïne. Volgens onze gast
heren zijn zijn dagen geteld. Er
valt niets meer te regeren vanuit
het Kremlin. Ze zijn hier heel
hard in hun oordeel over hem.
Tijdens het congres vertelt één
van de inleiders dat de Oekraïne
spoedig een eigen munt zal in
voeren. Uit vrees dat anders de
Russen de Oekraïne leegkopen.
Nu we in West-Europa naar één
Europese munt willen, komt er
hier weer een muntsoort bij. We
praten ook over inkomsten en
lonen. De lonen zijn voor onze
begrippen ongelooflijk laag. De
gemiddelde werknemer ver
dient 500 a 600 roebel per
maand. Wij krijgen hier 100 roe
bel voor één dollar.
Echte werkloosheid bestaat nog
niet, maar er is enorm veel ver
borgen werkloosheid. In de oude
kerk die we bezochten, zat in el
ke hoek een oudere vrouw de
ganse dag op een stoel als 'be
waakster'. Ook is er een zekere
mate van 'corruptie'. Een van de
Russische inleiders op het con
gres vroeg 1.000 dollar cash als
beloning
Voor de derde keer word ik hier
direct geconfronteerd met de ge
volgen van de kernramp in
Tsjernobyl. Een hoogleraar in de
diergeneeskunde komt mij hulp
vragen voor de gevolgen van de
ze ramp voor het vee en de huis
dieren. Hij is op zeer grote pro
blemen gestuit, met name ten
aanzien van de erfelijkheid. Hij
wil heel graag samenwerking
met Nederlandse instituten,
's Avonds krijg ik bezoek van
een student, die van Natasja had
gehoord dat er een Nederlandse
senator in Kiev is. Hij spreekt
vlekkeloos Nederlands en stu
deert onze taal pgs twee jaar! hij
kent zelfs een liedje van Herman
van Veen. Ik beloof hem een
boek te sturen. Om tien uur 's
avonds vertrekken we per
nachttrein naar Moskou.
tisch hulpboek bij het schrijven
van sollicitatiebrieven op haar
naam heeft staan. Over de titu
latuur ontfermden zich twee du
re namen - G.H.A. Monod de
Froideville en Sophie den Beer
Poortugael -, hetgeen natuurlijk
een betrouwbare indruk wekt.
Er wordt een onderscheid ge
maakt tussen vorstelijke titula
tuur en adellijke titulatuur. Het
verbaasde mij dat wij in Neder
land maar drie adellijke titels
kennen: graaf, baron en ridder.
Bij jonkheer spreekt men niet
van titel maar van „predikaat"
Is er sprake van een Hooggebo
ren Heer of een Hoogegeboren
Vrouwe, dan weet de ingewijde
dat er een graaf of een gravin in
de buurt moet zijn. Met Hoogivel-
geboren Heer of Hoogwelgebo
ren Vrouwe kan zowel op een ba
ron als een ridder als een jonk
heer, resp. een barones, vrouw
van een ridder en een jonk
vrouw gedoeld worden.
In Nederland lopen dus geen
hertogen en markiezen rond.
Hertog Jan is wel een bekende
naam, maar die staat niet in het
Adelsboek. Hij siert de flesjes
van een bierbrouwerij. Markies
de Canteclaer is eveneens een
fameuze figuur in onze streken.
Zijn landgoed dat. net als slot
Bommelstein, in de directe om
geving van de goede stad Rom
meldam moet liggen, wordt ech
ter op geen enkele kaart ge
noemd.
Een titel als Zijne Doorluchtig
heid, die je in oudere boeken nog
wel eens tegenkomt, behoort in
derdaad tot de geschiedenis.
Prinsen van Oranje loerden zo
genoemd. Evenals de hertog van
Wellington, die later de titel
Prins van Waterloo mocht voe
ren.
Een van de vreemdste jonkhe
ren die in de Lage Landen domi
cilie houden, is ongetwijfeld de
Hoogwelgeboren HeerB.H. Zijx-
nor. Ik zuig deze naam niet uit
mijn duim; hij is evenmin een
stripfiguur. Inwoners van
Amersfoort weten dat ik niets
verzin. Naar aanleiding van en
kele stukjes over namen en be
roepen. stuurde de heer J.B.
Manger uit Almelo mij een kopie
op van een bladzij uit het Amers-
foortse telefoonboek (van 1984).
En daar staat hij werkelijk, de
laatste Z van Amersfoort: jonk
heer B.H. Zijxsnor. Zijn beroep
staat er niet bij, maar liet zou mij
niet verbazen als hij een kolonel
b.d. zou zijnDie in zijn Indische
tijd een heldhaftige strijd in de
rijstvelden bij Soekaboemi heeft
geleverd. Ik vrees dal hij altijd
vrijgezel is gebleven. Want de
liefde moet wel haast onmogelijk
grböt zijn geweest, wil een meisje-
bereid zijn om als jonkvrouwe
Zijxnor door hel leven te gaan.
van onze verslaggever
Theo Haerkens
Voor zesduizend ongewenste
vreemdelingen heeft het
Bureau Uitzetting van de mare
chaussee op Schiphol - in de
wandeling 'het reisbureau' - dit
jaar een reis geregeld naar het
land van herkomst. Vorige
week werd een Boeing 737 ge
charterd om maandag een
groep van 43 Russische emi
granten terug te brengen naar
Israel. Zeker, gezien de begelei
ding. Meestal gaan de vreemde
lingen die hier niet mogen blij
ven echter met normale lijn
diensten mee.
Het 'reisbureau' van de mare
chaussee-brigade op Schiphol -
die 220 man telt - beschouwt on
gewenste vreemdelingen als
normale passagiers en ze wor
den dus ook zo behandeld, aldus
brigadecommandant J. Mulder.
Het is dus heel goed mogelijk
dat een uitgewezen asielzoeker,
die altijd 'tourist class' vliegt,
broederlijk naast een passagier
zit die op zakenreis gaat of naast
een stelletje dat zich verheugt
op de aanstaande zon-vakantie.
Om te voorkomen dat de asiel
zoeker die zich ogenschijnlijk
heeft neergelegd bij zijn uitwij
zing, alsnog op het laatste ogen
blik het vliegtuig verlaat, ont
fermt de purser of captain zich
over diens paspoort. Hij krijgt
het terug op de plaats van be
stemming en kan dan met zijn
document het toestel verlaten.
Lang niet alle uitgewezenen leg
gen zich neer bij het onvermijde
lijke. Het reisbureau zorgt dan
voor begeleiding 'door mare
chaussees. De uitgeprocedeerde
asielzoeker en zijn begeleider
krijgen meestal een plaatsje op
de achterste rij. Dat is prettig,
omdat andere passagiers zo het
beeld van een man of vrouw die
met handboeien is gekneveld
wordt bespaard. Als op één
vlucht meer dan vijf uitgewezen
vluchtelingen tegelijk worden
gezet, gaat er met het oog op de
veiligheid van de andere luch
treizigers, hoe dan ook een es
corte mee.
Als er minder mensen tegelijker
tijd op één vlucht worden gezet,
beoordeelt de militaire politie ol
begeleiding nodig is. Tot nog toe
zijn er dank zij het „vakman
schap" van zijn mensen geen
verkeerde taxaties gemaakt,
meldt Mulder niet zonder tevre
denheid. Het is het 'reisbureau'
er namelijk veel aan gelegen
geen overlast te veroorzaken,
want daar zijn de luchtvaart
maatschappijen niet van ge
diend.
Slecht „af en toe" blijven men
sen zich tot het laatst toe verzet
ten en dan worden ze met ver-
klokstraat 8*10
goes
Lange rijen inwoners van Moskou trotseren de lage temperaturen en de hevige sneeuwval in een poging om in de schaars voorziene
winkels aan voedsel te komen. foto David Brauchli/EPA
eende krachten.het vliegtuig in
gedragen. Dat gebeurde ook met
enkele van de Russische joden
die maandag naar Israël werden
gestuurd.
„Als mensen eenmaal aan boord
zijn komen ze wel tot bedaren,
omdat ze dan inzien dat er nu
toch niets meer aan te doen is".
Een enkele keer wordt iemand
die al te weerspannig is, weer
van boord gehaald. Maar uitein
delijk is dat nooit reden om niet
te worden uitgezet. „We probe
ren het gewoon bij de eerstvol
gende gelegenheid weer", ver
klaart Mulder laconiek. „Dan
gaan er gewoon wat meer men
sen mee om ze te begeleiden".
Meestal is het geen probleem de
mensen op de plaats van be
stemming te laten uitstappen.
Wie het toestel niet uit wil, wordt
op verzoek van de luchtvaart
maatschappij door de politie ter
plaatse wel van boord gehaald.
Maar ook dan loert nog wel eens
een probleem, bijvoorbeeld om
dat de betrokkene niet beschikt
over deugdelijke reisdocumen
ten.
KLM
Het 'reisbureau' op Schiphol,
dat acht medewerkers telt, heeft
de handen vol aan het plannen
van alle vluchten. De reizen
gaan meestal met KLM om de
eenvoudige reden dat de natio
nale luchtvaartmaatschappij
het meest uitgebreide netwerk
internationale verbindingen on
derhoudt. Het ministerie van
justitie, verantwoordelijk voor
Een Russisch echtpaar bij aankomst in Israël, na het gedwongen
vertrek uit Nederland, afgelopen maandag. foto Barnie Ardov/AP
het asielbeleid, koopt daarvoor
keurig een ticket.
Overigens worden de kosten, als
dat mogelijk is, verhaald op de
mensen die worden uitgezet.
„Soms beschikken ze over een
geldig retourticket of hebben ze
geld, zodat ze zelf de vlucht kun
nen betalen". In alle andere ge
vallen bekijkt justitie of de kos
ten verhaald kunnen worden op
de luchtvaartmaatschappij
waarmee de mensen zijn aange
komen. Die is namelijk verant
woordelijk voor het vervoer van
passagiers zonder een geldig
paspoort of visum. Niet voor
niets controleert vrijwel iedere
luchtvaartmaatschappij bij het
inchecken of passagiers in het
land van bestemming' zullen
worden toegelaten.
Al met al heeft het bureau uitzet
tingen vorig jaar acht miljoen
gulden uitgegeven aan tickets.
Dit jaar wordt een omzet ver
wacht van tien miljoen gulden,
een stijging van vijfentwintig
procent.
itie)
het zoeken naar,
het kiezen uit,
het advies in,
het inpakken doi
het geven aan,
het ontvangen va
het uitpakken tot
hét einde...!
jonge priesters. Onzekerheid is
troef in de Oekraïne. Dat is hier
voelbaar aanwezig. Nood leert
bidden. De dienst duurt de hele
morgen. Een jonge student ver
telt mij in keurig Engels: „Nu
kan het weer, in de oude commu
nistische tijden mocht het wel.
maar 't werd niet gewaardeerd
en voor je carrière was het dode
lijk."
Vlakbij de kerk koop ik voor
thuis van die mooie handge
schilderde lakdoosjes. De prijs
zo goedkoop durf ik niet
neer te schrijven. Maar voor de
gemiddelde inwoner van de Oe
kraïne is de prijs van zo'n doosje
méér dan een maandsalaris,
's Middags maken we kennis
met de Oekraïnse deelnemers
aan het congres. Vogels van zeer
verschillende pluimage, onder
wie een parlementslid van de
Groenen. Ook met hem praat ik
uitgebreid over Tsjernobyl. Met
afschuw vertelt hij dat de bevol
king van Kiev pas dagen later
werd ingelicht en dat nu nog we
kelijks mensen overlijden. Vis
uit de Djnepper durft hij niet te
eten. Hij waarschuwt voor te
groot politiek optimisme. Dit
land en dit volk hebben nooit de
mocratie gekend. Aan het eind
van de avond ben ik bijna tot de
'groenen' bekeerd. Als present
krijg ik van hem een kleine groe
ne partijvlag mee.
Maandag
Het congres begint. De eerste
spreker is lid van de Opperste
Sovjet van de Oekrame en met
een is duidelijk: 'De Sovjetunie
bestaat niet meer. Gorbatsjov is
een president zonder land en
zonder volk'. In zijn rede legt hij
de nadruk op een onafhankelij
ke Oekraïne en hij is optimis
tisch over de kansen voor wes
terse investeerders. De meeste
westerse congresgangers zijn
voorzichtiger. Zijn optimisme
steekt wel schril af tegen de lan
ge rijen wachtenden voor de win
kels. Er is gebrek aan alles. Als er
iets in de winkels is aangevoerd,
koopt iedereen zoveel mogelijk
en dus is er voor anderen weer
niets. Onze tolk vertelt me dat ze
deze week al tweemaal van hall
zeven 's morgens tot negen uur
in de rij stond om melk te kopen.
Om negen uur moest ze aan het
werk, maar was nog niet aan de
beurt geweest. Twee-en-een-hall
uur in deze bijtende kou en zon
der resultaat weg en ze zucht:
„Democratie is mooi. onafhan
kelijkheid is mooi, maar volle
winkels zijn toch beter".
Mijn toespraak wordt met ap
plaus onderbroken nadat ik hen
gelukgewenst heb met de eerste
vrije en eerlijke verkiezingen.
Maar toch zijn op veel plaatsen
de oude machthebbers geble
ven, alleen zonder een sterk cen
traal gezag. Men luistert heel
ernstig als ik zeg: „Het Westen
kan u helpen, het Westen moet u
helpen, maar tenslotte zult u
toch zelf het karwei moeten kla
ren". Het ontbreekt aan een goe
de technologie, aan harde valu
ta, aan een goede infrastructuur
en aan gespecialiceerde arbeids
krachten. Vooral een goed func
tionerend midden- en klein be
drijf ontbreekt vrijwel geheel.
Daar liggen ook voor Nederland
se bedrijven kansen, maai' ook
nog veel onzekerheden en risi
co's.
Tussen de middag glip ik een
souvenirswinkel binnen samen
met een mede-congresganger.
Terwijl we over de souvenirs
staan te praten, worden we door
een meisje in het Nederlands
aangesproken. Natasja blijkt uit
Litouwen te komen en aan de
Universiteit van Kiev onder an
dere Nederlands te studeren. We
noteren haar adres.
Het congres is een succes. De
deelnemers uit de Oekraïne vra
gen ons het hemd van het lijf.
Het liefst zouden ze maar direct
zaken doen, maar dan wel zon
der westers geld. Een van hen
biedt z'n hele oogst honing aan,
meer dan 6.000 kilogram. Hij
heeft echter geen potten. Hij wil
z'n honing ruilen voor machines.
Nederlanders zijn nogal vinding
rijk en waarachtig een lid van
onze missie ziet daar wel wat in.
Ze gaan samen onderhandelen.
En ze komen tot overeenstem
ming. Ik spreek ook met de di
recteur van Intourist van de Oe
kraïne. Hij besteedt 100 miljoen
dollar per jaar in het buitenland
en wil via Nederland voor de
Amerikaanse toeristen z'n goe
deren inkopen. Vijf maanden ge
leden was hij nog vice-premier...
De politiek bepaalt hier nog
steeds alles.
Kiev
Kiev is al zeer oud. 1600 jaar ge
leden gesticht. In de oorlog-
enorm geleden. Vlakbij zijn
130.000 joden doodgeschoten.
De Duitsers deden er drie weken
over. Dit jaar is voor het eerst
een herdenking gehouden. Er is
