Dales en haar minderhedendebat
Christelijk antwoord op sociale kwestie
opinie en achtergrond
'Integratie is het hebben van de keus tussen garnalen en hagelslag'
Nieuw kenteken is
duur en omslachtig
11
H
Filosoferen over ande
kabinet schaadt PvdA
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1991
door Henk Glimmerveen
en Wilfred Scholten
Het zit de minister echt
hoog. len Dales, als minis
ter van binnenlandse zaken 'be
last' met de coördinatie van het
minderhedenbeleid, wil graag
ingaan op de positie van alloch
tonen hier en in de rest van Eu
ropa. Die ontwikkelingen heb
ben haar speciale aandacht en
zorg. Ons land moet daarbij
waakzaam zijn. Toch gelooft de
bewindsvrouw niet dat we hier
snel met aanvallen op asielzoe
kerscentra en met uitingen van
vreemdelingenhaat te maken
zullen krijgen.
De minister gaat er voor zitten,
bestelt koffie en steekt van wal.
..In de eerste plaats is onze tradi
tie een heel andere. In Duitsland
zijn bepaalde resten van natio-
naal-socialistische ressentimen
ten nog steeds voorhanden. Dat
is bekend, dat is geen boze rod
del". Bovendien kende Duits
land in het verleden geen toe
vloed van vluchtelingen als Hu
genoten en joden. „Dit is mede,
zo niet geheel, een belangrijk
verschil met veel andere landen
in de houding die er bij ons is ten
opzichte van vreemdelingen".
En tenslotte, ook niet onbelang
rijk, heeft Duitsland geen kolo
niale geschiedenis. Het proces
van dekolonisatie is aan de Duit
sers voorbijgegaan.
Een tweede verschil tussen Ne
derland en het buitenland is dat
ons land „al sinds jaar en dag
een minderhedenbeleid kent".
Volgens Dales is dat echt een op
merkelijk feit. „Dat blijkt ook
wel: het buitenland toont veel
belangstelling in de manier
waarop wij met de vraagstukken
rond minderheden omgaan. Zo
hebben wij direct contact met de
minderheidsgroepen. Zij advise
ren de regering gevraagd en on
gevraagd. Bovendien bleek tij
dens de Rushdie-affaire en later
in de Golfoorlog hoe belangrijk
het is dat je met elkaar rond de
tafel zit. Wij hebben vrij snel na
het uitbreken van de oorlog in de
Golf contact opgenomen met
vertegenwoordigers van de isla
mitische groepen en vervolgens
met vertegenwoordigers van de
joodse gemeenschap. En boven
dien: wij hebben beide partijen
ook met elkaar in gesprek ge
bracht".
Bolkestein
De gewelddadige uitbarstingen
in het buitenland tegen vluchte
lingen en andere minderheden
hebben het probleem hier in alle
hevigheid onder de aandacht ge
bracht. Samen met uitspraken
van VVD-leider Bolkestein over
de aanpassing van minderheden
aan de Westerse cultuur, heeft
dit ertoe geleid dat het minder
hedenbeleid hoog op de politie
ke agenda kwam. Een groot deel
van de algemene politieke be
schouwingen werd aan het on
derwerp gewijd. Minister Dales
pakte de handschoen op en kon
digde een 'nationaal minderhe
dendebat' aan. Alleen: wat
houdt dat debat eigenlijk in?
Komt er een grootscheepse con
ferentie in een luxueuze congres
zaal, met veel hotemetoten?
De minister wil dit misverstand
uit de wereld helpen. „O. dat ze
ker niet. Het wordt geen confe
rentie van bevoorrechten in een
duur. vergadercentrum". Wat
het dan wel wordt, kan de minis
ter nog niet precies zeggen. Wel
kan ze alvast wat 'contouren'
schetsen.
Doel van het nationale debat is
„het spannen van een net van
discussie over het hele land", zo
als de minister dat noemt. Dat
net moet bestaan uit bijeenkom
sten overal in het land, en dan
vooral in de buurten waar min
derheden wonen. Op die bijeen
komsten moeten ervaringen,
misverstanden en vooroordelen
openlijk besproken worden.
„Het moet concreet worden. Het
mag beslist geen abstracte, aca
demische discussie worden.
Maar er mag natuurlijk ook wel
een aparte conferentie komen,
waar juist deskundigen op basis
van onderzoeken en ervaringen
de problematiek wat academi
scher benaderen".
Vaste grond
In het debat zal zeker de kern
van het minderhedenbeleid aan
de orde komen, die nu ook in
reacties op Bolkesteins pleidooi
voor aanpassing van minderhe
den aan de Nederlandse samen
leving vaak wordt genoemd: de
integratie. Met die term wordt
gepoogd aan te geven dat - om
met de woorden van "minister
Dales te spreken - „allochtonen
vaste grond onder de voet krij
gen, waarop ze zelf verder kun
nen". Het minderhedenbeleid
dat op die integratie gericht is,
mag beslist niet uitgaan van
'liefdadigheid', aldus Dales.
„Veel minderheden doppen hun
eigen boontjes en willen dat ze
ker zo houden. Maar er zullen
mensen blijven die het zelf niet
redden. Met dat droevige gege
ven moeten we rekening hou
den. Zoals het ook voorkomt dat
een Nederlander die naar Cana
da emigreert'het soms ook niet
haalt".
Daarom moet het beleid er op
gericht zijn noodzakelijke hulp
te bieden om iemand in staat te
stellen zelfstandig de weg te vin
den. Hoe mensen hun leven in
richten is geen overheidsbe
moeienis. „Of ze nu op zaterdag
naar de moskee gaan en op zon
dag naar de kerk - men moet dat
allemaal zelf weten".
Datzelfde uitgangspunt han
teert de minister waar het gaat
om het onderwijs. Thans is in
discussie de vraag of er islamiti
sche meisjesscholen moeten ko
men. Minister Dales staat er niet
om te springen. „Maar als het
kan helpen groepen meisjes uit
een isolement te halen, is het mij
best. Ook al lijkt het een stapje
terug".
In elk geval laat de minister er
geen twijfel over bestaan, dat de
formulering van het minderhe
denbeleid uit de jaren '70 - inte
gratie met behoud van eigen
identiteit - over boord is gezet.
Een net van discussies spannen over het hele land...
Hagelslag
Minister len Dales
foto Roland de Bruin/GPD
„Afgezien van het feit dat het
een drabbig concept is, werkt
het ook zo niet. Als iemand inte
greert, kun je niet tegelijkertijd
de eigen identiteit van de kleine,
geborgen gemeenschap bewa
ren".
Een anekdote. „Ik kwam eens in
een leuk Surinaams gezin, waar
ook een klein jongetje was. Een
plezierig ventje, alleen was z'n
vader zo boos op hem. Wat
bleek? Hij lustte geen garnalen,
maar was dol op hagelslag. Zijn
pa vond dat een schande. Kijk,
dat bedoel ik nu. Je moet niet as
simileren (volledig aanpassen
aan de omgeving), maar keuzen
maken tussen je eigen cultuur
en de nieuwe, waarin je als min
derheid terecht komt".
Wat vindt de minister dan van
het pleidooi van premier Lub
bers, om de integratie van min
derheden via de aloude 'verzui
ling' te laten verlopen? Net als
de gereformeerden en katholie
ken, zouden de allochtonen in
gesloten organisaties hun weg in
de samenleving kunnen vinden.
Een stimulerende, gelijkgezinde
omgeving helpt je verder, aldus
Lubbers. Minister Dales, naar ei
gen zeggen als Nederlands Her
vormde nooit in een zuil opge
groeid, voelt er niets voor. „Ik
vind die discussie niet al te zin
nig. Als het al voor bepaalde Ne
derlandse groepen heeft ge
werkt. hoeft dat nog niet te
werken voor minderheden."
Grauwsluier
Minister Dales ontkent niet dat
er ook in Nederland spanningen
bestaan. „Ook Nederland is niet
schoon van uitingen van racis
me. discriminatie en naijver.
Maar aan de andere kant is er in
dit land ook een cultuur van hel
pen. Als je iemand een paar da
gen zonder eten op straat ziet,
dan is het al gauw van: „Joh,
kom even binnen". Vooral bin
nen de kerken is die traditie diep
geworteld".
Er bestaat naar de mening van
de minister in dit land geen ex
treem-vijandig klimaat jegens
buitenlanders. Maar over iets
meer dan een jaar vervallen de
binnengrenzen van Europa. En
foto Wim Riemens
wat dan? In Belgié scoort het
Vlaams Blok in de opiniepeilin
gen ongekend hoog, in Frankrijk
nemen gerespecteerde politici
als Giscard d'Estaing en Chirac
woorden in de mond die sterk op
die van Le Pen lijken.
De minister: „Ik sluit mijn ogen
niet voor wat er in het buiten
land momenteel gaande is. De
consequenties van het wegval
len van de grenzen zijn veel gro
ter dan men nogal eens denkt.
Juist daarom is zo'n minderhe
dendebat noodzakelijk. Er is
nog veel schemer en grauw
sluier. Maar de situatie is nu een
maal anders dan dertig jaar gele
den. Het land wordt anders be
volkt. Wij hebben in Nederland
nooit armoede gekend. En dat
moet zo blijven". Belangrijke
voorwaarde om de samenleving
harmonieus te houden is daar
om dat er voldoende ruimte is op
de arbeidsmarkt, vindt minister
Dales.
door J. W- Scheffers
Deze maand is het precies
honderd jaar geleden, dat
Abraham Kuyper in ons land
het eerste Christelijk Sociaal
Congres bijeen riep. 'Abraham
de Geweldige', zoals hij door
zijn aanhang, de 'kleine luy-
den' werd genoemd, voorvech
ter en emancipator van vooral
de gereformeerden, kwam op
die bijeenkomst met zijn 'ar
chitectonische kritiek' van de
samenleving. Het was zijn ant
woord op de 'sociale kwestie'
van die dagen: de gevolgen
van de industriële revolutie
voor mannen, vrouwen en kin
deren die op fabrieksarbeid
waren aangewezen.
Het Christelijk Sociaal Con
gres gaf een flinke stoot aan de
sociale emanicpatie van het
protestantse volksdeel. En er
werd een fundament gelegd
voor het protestants sociale
denken, dat tevens de aanzet
gaf voor de oprichting van het
latere CNV.
Ook de katholieken kunnen dit
jaar een eeuwfeest vieren.
Want in 1891 verscheen de pau-
levens
beschouwing
I I I I I I I
selijke encycliek 'Rerum Nova
rum, de rondzendbrief 'Van de
nieuwe dingen' over de toe
stand der arbeiders van paus
Leo XIII. Dit schrijven bracht
een golf van bezinning en be
wustwording bij de katholie
ken op gang Het fundament
voor de katholieke sociale leer
en voor de katholieke arbei
dersbeweging was gelegd.
Deze historische gebeurtenis
sen vormen nu de aanleiding
voor een nieuw Christelijk So
ciaal Congres, dat van 11 tot 17
november in Doorn en Utrecht
zal worden gehouden. Af
gevaardigden van maatschap
pelijke organisaties en institu
ten, die zich verbonden weten
met het christelijk antwoord
op de sociale kwesties, zullen
aan dit congres deelnemen.
Het centrale thema, waarover
de meer dan 200 afgevaardig
den zich een week lang zullen
buigen, is de 'bedreigde verant
woordelijkheid'. Over dit on
derwerp werd een basisdocu
ment gepubliceerd en ter be
spreking op grote schaal ver
spreid. Het basisdocument wil
een serieuze poging doen om de
tekenen van onze tijd te schil
deren en deze te plaatsen in het
perspectief van de idealen van
Er moeten stappen worden gezet op de weg naar een rechtvaardige verdeling van wat de arbeid ons oplevert..
het christelijk sociaal denken.
Daarbij gaat het vooral om
vast t stellen wat in de huidige
tijd de kern van de 'sociale
kwestie" is. Het accent moet
daarbij liggen op het opnieuw
doordenken, in het licht van de
bijbelse traditie en idealen, van
onze denkmodellen en de
maatschappelijke en economi
sche structuren. Het document
wil reacties uitlokken en ge
sprekken op gang brengen. En
dat is goed gelukt.
Reacties
Dat het document over de 'be
dreigde verantwoordelijkheid'
nu al zoveel reacties heeft op
geroepen. komt waarschijnlijk
omdat dit basisdocument een
tweeslachtigheid in zich heeft.
Want enerzijds wordt gesteld,
dat de verantwoordelijkheid
bedreigd wordt doordat men
sen zich minder laten aanspre
ken. Anderzijds wordt beschre
ven dat de mens ook moeilijk
verantwoordelijk gehouden
kan worden. Want daarvoor is
onze samenleving veel te inge
wikkeld geworden met al de
moderne systemen en institu
ties. Ook zijn veel maatschap
pelijke processen vrijwel onbe
heersbaar geworden. Wie is
dan nog verantwoordelijk te
stellen voor wat?
Ook hier is het probleem, zoals
zo vaak in officiële kerkelijke
documenten, dat er voortdu
rend gesproken wordt over 'de'
mens. Er wordt betreffende
verantwoordelijkheid geen on
derscheid gemaakt tussen
mannen en vrouwen, mensen
met en zonder betaalde baan,
werknemers en werkgevers,
kansrijken en kansarmen, Ne
derlanders en buitenlanders.
Op deze manier wordt het spre
ken over verantwoordelijkheid
te massief en dus weinig zeg
gend.
Zou de kem van de 'sociale
kwestie' van deze tijd niet veel
meer liggen in de bestaanson-
zekerheid en het slachtoffer
zijn van grote groepen men
sen? Voor de massa's mensen
in de Derde Wereld, die mede
door onze rijkdom nog niet aan
het bestaansminimum komen,
voor de velen in de marges van
de welvarende Eerste en Twee
de Wereld vormen honger, ar
moede en oorlog veel eerder de
'sociale kwestie' dan de be
dreigde verantwoordelijkheid.
Een verantwoordelijkheid, die
de mensen ook meestal hele
maal niet hebben, hen niet
wordt gegund en die ze ook niet
kunnen hebben.
Uitgesloten
Bedreigde verantwoordelijk
heid aan de orde stellen kan
niet zonder het onder kritiek
stellen van de economische en
politieke machtsverhoudin
gen. Verantwoordelijkheid
heeft alles te maken met zeg
genschap. Te vaak worden te
veel mensen juist daarvan uit
gesloten in het economisch le
ven.
Het FNV-commentaar op het
basisdocument zegt dan ook
de noodzaak van een georgani
seerde beïnvloeding van de
machtsverhoudingen te mis
sen. Verder wordt gevraagd,
waar de lijn van verzet in dienst
van de gerechtigheid is geble
ven.
DISK. het industriepastoraat
van de kerken, pleit ervoor, dat
het nieuwe Christelijk Sociaal
foto Lex de Meester
Congres kijkt naar de werkelij
ke ooi-zaken van de sociale pro
blemen van onze tijd. Dat bete
kent het falen van ons eigen
westers economische systeem
aan de orde durven stellen.
„Want", aldus Herman Bode,
voorzitter van DISK Neder
land, „met de gedachte dat al
les wel losloopt als de mens
maar voldoende verantwoor
delijkheid krijgt, kom je er
niet."
Het CNV zegt in haar reactie
het basisdocument op een aan
tal punten veel te somber te
vinden. Het is waardevol dat er
vanuit het begrip verantwoor
delijkheid vraagtekens worden
gezet bij tal van ontwikkelin
gen. Maar het document doet
net alsof die ontwikkelingen
niet te beïnvloeden zijn. Dat
noemt het CNV 'een bijna fata
listische benadering'. Volgens
de christelijke vakcentrale on
derkent het document onvol
doende, dat mensen niet altijd
in staat worden gesteld om ver
antwoordelijkheid te dragen.
Gezien de reacties is het nieuw
Christelijke Sociaal Congres al
enige tijd aan de gang....
Natuurlijk is dit jubileumcon
gres niet bedoeld om binnen
een week de huidige sociale
problemen tot in detail te be
spreken of op te lossen. Dat
moet gebeuren door de poli
tiek, de maatschappelijke or
ganisaties en de vele sociale be
wegingen in ons land. Wel is de
bedoeling de huidige sociale
kwesties in verband te brengen
met de aard van onze economi
sche en maatschappelijke or
de.
In de lijn van de traditie van
het christelijk sociale denken
wil het nieuwe congres de
vraag stellen wat er mis is met
de groei van onze economie en
welvaart. Het gaat dan verder
om de persoonlijke verant
woordelijkheid die mensen op
grond van de Bijbel ten opzich
te van hun naaste hebben.
Maar ook over de verantwoor
delijkheid die instituties en
overheden dragen. Zijn zij nog
aanspreekbaar op bijbelse nor
men als rechtvaardigheid en
solidariteit?
Het antwoord zal niet zo een
voudig zijn. Evenmin valt er
van het congres een actieplan
te verwachten, zoals Abraham
Kuyper dat in 1891 naar voren
bracht. Het gaat volgens de or
ganisatoren van het congres
om de bezinning op de wortels
van de christelijk-sociale bewe
ging.
Dat is toch wat mager en vrij
blijvend. Het gezamenlijk be
raad is belangrijk. Bezinning is
noodzakelijk. Maar er zal ook
iets gedaan moeten worden. Er
moeten stappen worden gezet
op de weg naar een rechtvaar
dige verdeling van wat de ar
beid ons oplevert.
Daarom heeft DISK in Zeeland
op grote schaal het document
'Bedreigde verantwoordelijk
heid' verspreid onder organisa
ties en instellingen. Daarbij
werden enkele vragen voorge^
legd met het verzoek daarop te
beantwoorden. Zo zou duide
lijk kunnen worden, wat nu
voor Zeeland de maatschappe
lijke knelpunten, de huidige
'sociale kwestie' in onze pro
vincie wordt geacht. Maar ook
hoe deze knelpunten aange
pakt moeten worden en welke
bijdrage ieder daaraan kan ge
ven. Ook van christenen,
christelijke groeperingen en
kerken.
Als de reacties daartoe aanlei
ding geven, sal in het voorjaar
op een werkdag een gezamen
lijk manifest worden opge
steld. Want honderd jaar
christelijk sociaal denken is
een goede reden om te geden
ken. maar vooral om vooruit te
zien en ook in onze provincie
weer 'de hand aan de ploeg te
slaan'.
door Dolf Rogmans
et
e kente
ken-systeem is een
aardig plan. Alle gaten en
lekken zijn gedicht. Een
prachtig mechanisme. Ze
zijn alleen vergeten dat het
door de handel en de 5,5 mil
joen autobezitters in ons
land gebruikt moet wor
den", zegt mr. S. Schouten
van de ANWB.
Niet alleen de ANWB heeft
grote moeite met het nieuwe
kenteken-systeem, uitge
dacht door de Rijksdienst
voor het Wegverkeer (RDW).
Ook de Bovag (autobran
che), de Focwa (carrosserie-
bedrijven) en de transport
ondernemers verenigd in de
NOB reageren uiterst kri
tisch. Ondoordacht, duur en
omslachtig, vinden de orga
nisaties.
De RDW wil in 1994 de regi
stratie van kentekenplaten
ingrijpend veranderen om
fraude tegen te gaan. Elke
aluminium kentekenplaat
krijgt dan in de fabriek een
registratienummer dat later
per computer wordt gekop
peld aan het kenteken van
de auto. Autobezitters moe
ten zich bij de aanschaf van
de platen voortaan legitime
ren, zodat niet langer een
willekeurig nummerbord ge
kocht kan worden. Het voor
nemen is verder slechts twee
exemplaren per auto te leve
ren. Voor caravan of par
keerplaats komen dan ande
re kleuren beschikbaar.
Door de huidige vrije ver
koop van nummerplaten
zouden tussen de 100.000 en
'200.000 automobilisten met
valse kentekenplaten rond
rijden. De rekeningen voor
snelheidsovertredingen of
door rood licht rijden komen
zo bij de verkeerde automo
bilist terecht en die is veelal
niet in staat te bewijzen dat
het niet om zijn auto gaat.
Over enkele weken hoopt de
RWD officieel haar aanpak
tegen de groeiende fraude te
presenteren. Alle betrokken
organisaties hebben de nieu
we werkwijze al ingezien en
de kritiek is niet van de
lucht. „Waar ze die cijfers
van het huidige misbruik
vandaan halen, is me een
raadsel", zegt R. van dei-
Gun van de Bovag. „Ik wil
daar meer over weten. Is het
misbruik lager, dan vraag ik
me af of de veranderingen
wel de moeite waard zijn".
Autoverkopers van de Bo
vag zullen de aangescherpte
registratie aan den lijve on
dervinden. Nu kan de verko
per af en toe naar het post
kantoor gaan om daar een
aantal verkochte auto's te
gelijk op de naam van de ko
pers te laten overschrijven
Een kopie van het rijbewijs
van de koper volstaat
Straks moet hij met elke ko
per afzonderlijk naar dj
PTT. om zich te legitimeren
„Waarom moeten we in Ne
derland opnieuw het wiej
uitvinden", vraagt de Wi
Barnas van de Focwa zichai
„Het systeem in Belgie is pri
ma. Daar is het kenteka
aan de persoon en niet aai
de auto gebonden. Dat moe
Nederland ook invoerer
Een soort Sofi-nummer voa
je auto".
Barnas meent verder dath«
nieuwe systeem fraudege
voelig is. „Elk systeem is pa
sluitend als ook de control!
goed is en de sancties hooj
zijn. Maar ook in het nieusj
systeem loopje bij fraude ai
leen tegen de lamp wannee
de politie je controleert, Et
die kans is in Nederland ui
terst klein". Daarmee dreigt
volgens Barnas de invoering
van een duur systeem, zoii
der dat het enig effect oplM
vert.
Ook Schouten van de ANWB
is bevreesd voor verhoging
van de kosten. Naar verluidt
zouden kentekenplata
straks vijftig gulden moetes
kosten (nu f30) om de verbe
terde registratie te betalen
De ANWB ziet een dergelijk!
lastenverzwaring niet zitten
Schouten: „Bovendie
vraag ik me af waarom e
niet gesproken wordt over
afschaffing van het kent
ken deel III, dat elke auto
mobilist 22 gulden per jas
kost. Deel III was bedoeli
om fraude met kentekens to
gen te gaan. Nu daar een an
der systeem voor komt, kan
het oude systeem dus weg'
Schouten vindt de huidig
plannen van de rijksdiens
ondoordacht. „Denk eens
aan de praktijk van alle da
Als steeds meer controle
via het kenteken lopen g
vervalsingen moeilijker li
krijgen zijn, worden de origi
neien geld waard. Is het dan
nog verantwoord dé plats
met twee klinknagels aandj
auto te bevestigen? Ik deal
dat andere maatregelen no
dig zijn. Je autoradio neet
je tenslotte ook mee, di
misschien wel een slede vc
kentekenplaten'
Ook NOB-wegtransport
met name bevreesd voor
kosten en de bureaucrats
De transportondernemei
willen zonder veel probfc
men snel de weg op metra
aangeschafte vrachtwagens
Het NOB heeft inmiddö
wijzigingsvoorstellen
daan in de hoop de scherpsa
kantjes van het voorstel
kunnen halen.
■til.
;rote
door Carel Goseling
Frans Leijnse, nu twee jaar
vice-fractievoorzitter van
de PvdA in de Tweede Kamer, is
een bedachtzaam man. Zijn
woord heeft gezag. Zowel bin
nen als buiten de partij. Deze
week formuleerde de sociaal
democraat in een weekblad
denkbeelden over de vorming
van een volgend kabinet. Niet
dat de PvdA nu ineens van het
CDA af zou willen. Nee, alleen
als de PvdA fors zou verliezen,
moesten zijn woorden een prak
tisch vervolg krijgen.
De PvdA'er schetste het volgen
de beeld. Bij forse winst van D66
en verlies van zijn eigen partij,
moeten de Democraten in het
kabinet komen. Een coalitie van
CDA. PvdA en D66. Mochten de
christen-democraten daar, net
als in 1989 bij de vorming van het
huidige kabinet, tegen zijn, dan
moet er maar een andersoortige
coalitie komen. Onuitgespro
ken, maar wel bedoeld: PvdA,
D66 en WD of PvdA, D66 en
Groen Links.
De opmerkingen van Leijnse
hebben iets vreemds. Ten eerste
het moment waarop ze worden
gemaakt. De PvdA staat op ver
lies. dat is waar. De partij zou on
geveer de helft van de kamerze
tels (49) overhouden als er nu
verkiezingen waren. Toch staat
een kabinetscrisis niet direct
voor de deur. Of, zoals ook Leijn
se aangeeft, de band met het
CDA wordt niet verbroken.
Ten tweede is de PvdA in ver
warring. Na de roerige zomer
rond wao en Ziektewet is men
aan vernieuwing toe. Intern,
maar ook extern. Oude stand
punten, zoals over de verzor
gingsstaat, moeten aangepast
worden aan de maatschappelij
ke realiteit. Partijleider Kok wil
eerst de partij op orde hebben en
dan vanuit eigen sterkte ge
sprekken aanknopen met ande
ren. Op zich geen slechte koers,
omdat de PvdA in dat geval niet
op de knieën hoeft voor D66 en-
of Groen Links. Er kan als gelij
ke worden gepraat.
Leijnse denkt daar kennelijk an
ders over. Hij voorziet dat het
CDA bij verkiezingen ongeveer
even groot zal blijven en de
PvdA fors zal moeten inleveren.
Daarmee zijn de sociaal-demo
craten niet meer, zoals nu, de ge
lijken van het CDA in een coali
tie. Er zal geslikt moeten worden
wat de grote broer dicteert. En
dat wil Leijnse niet.
Om het 'machtsevenwicht' dat
erbij komen. Ervan uitga
dat PvdA en D66 ongeveer
groot worden bij volgende
kiezingen, zou het tweetal
cies opwegen tegen het na
ge CDA. Tot zo ver lijkt h
kloppen.
De PvdA'er vergeet echte
aantal zaken. D66 zat al es
een kabinet met CDA en F
het tweede kabinet-Van
(1981-1982). En daar zijns
gemalen tussen de clubs
Van Agt en Den Uyl. Wie
D66 de garantie dat dat s
niet weer zal gebeuren. Es
kleinde PvdA zal zich wills
fileren, terwijl het CDA
baat bij heeft dat PvdA ea
een gemene zaak makenn
kabinet. De blokken zijniffi
even groot.
Er is meer. Leijnse denktdi
CDA, D66 net als in 1989 a'
geren in een nieuwe
Waar is dat de toenmalige'
fractieleider De Vries, 9
niet bij wilde hebben. CD
der Lubbers wel, maar die!
zijn zin niet. Alleen als de
iets van haar macht inhei
net inleverde ten behoeft
D66, mocht het van De Vries
Maar daar was de PvdA n:<
bereid.
Het excuus, toen waren»
en nu niet meer, kan in del
niet gehanteerd worden,
heeft al eerder de wrange"
ten van die houding mogeni
ven. Zoals bij de vorming
een progressieve volkspf
de jaren '70. Iedereen wilde
dat de PvdA macht rook!
haakte. Geen wonder dal
voorman Van Mierlo zichrJ
vriendelijk doch resoluut
afgewend van de PvdA-a^
Het verhaal van Leijnse s
ook een zwaktebod, Een f*
om te redden wat er te W
valt. De vlucht naar vors
wijl er nog twee jaar de tijd
de PvdA zelf weer op dep®
krijgen. En het dreigen n*
dere coalities is een la"1
Alsof de PvdA in een comN
met D66 en WD wel iets"
tellen zou hebben. Een cc
van drie, in omvang vrij®
ke partijen. Een vech®
zou het worden, met stee®
selende meerderheden.
Minder praten en meerde#
het motto bij de PvdAffl
zijn. En vooral niet filof
over andere kabinetten.^
mee wordt het huidige k2®
beleid, dat mede bepaald'
door de PvdA, alleen mast
loofwaardiger. En dat
zers.
