Het kapitaal wijkt uit naar België
Vluchten om de poen
PZC
reportage
ZATERDAG 9 NOVEMBER 1991
De Boslei, de Frillinglei, de
Voshollei en de Zegersdreef
komen allemaal uit op die
enorme rotonde met het
monument in het midden. Aan
de andere kant lopen die leien
en dreven weer door, in lange
rechte lijnen. Het is rustig in
Brasschaat, dinsdagmiddag. De
vermogenden doen een dutje en
in de tuinen, achter de hoge
hekken, ruimen oude mannen
bladeren. Een vrachtauto
brengt hout voor de open haard.
Verderop wordt een zware
eikehouten tafel uitgeladen,
aangevoerd in een kleine
bestelwagen. Bij die mensen
aan Den Dries rijdt de slijter
voor. De middenstand van
Brasschaat doet goede zaken
aan 'de Goudkust'. In de
belangrijkste winkelstraten
gaat het de neringdoenden
duidelijk voor de wind. Dure
winkels, afgewisseld door
bankgebouwen en -gebouwtjes.
Iets buiten het centrum dure
restaurants, vaak in kasteeltjes.
De sfeer ademt rijkdom, alom.
De voertuigen, geparkeerd voor
de winkels, zijn comfortabel.
Prijsklasse? Eh... een ruwe
schatting van een leek:
gemiddeld meer dan een ton,
maar menig exemplaar kost
zesmaal de prijs van een mooi
middenklassertje.
In de Voshollei passeert een Jaguar met
Nederlands kenteken. De auto stopt
voor een 'knappe' woning in een zijstraat.
Vijf minuten later verschijnt de oude be
stuurder voor het raam van een van de
slaapkamers op de bovenverdieping. In
onderbroek. Even het pak verwisselen...
Een van de onderkomens om het bochtje
staat trouwens te koop.
Brasschaat. in het bosrijke gebied ten
noorden van Antwerpen, richting Neder
landse grens, lijkt volkomen volgebouwd
met villa's. Ze staan op stukken grond van
gemiddeld 2000 vierkante meter. In Kalm-
thout, een paar kilometer verderop, is het
al niet anders. Hoewel, langs de lange Bre-
dabaan is hier en daar in het lommerrijke
gebied toch nog een bord aan een boom
gespijkerd met de tekst: 'te koop villa-
gronden'. Aan de Donkersesteenweg ver
rijst een soort residentie. Het gaat hier,
volgens de bouwer, om een vorm van 'vil-
lavervangend wonen'. Goed voor de door
stroming dus.
Prijsexplosie
Het zijn goede tijden voor bouwers en ma
kelaars in de grensstreek. Van Limburg
tot West-Vlaanderen vliegt de bouwgrond
weg. Aanvankelijk nog tegen redelijk nor
male prijzen, maar ruim een jaar geleden
schoten de grondprijzen de hoogte in.
Oorzaak: de enorme vraag, maar ook het
gebrek aan voldoende bouwgrond. Je
kunt immers niet alle bomen rooien en al
le natuurgebieden in de verkoop gooien,
ook al stelt de overheid zich in de meeste
gevallen uiterst soepel op.
Het zwaartepunt ligt ten noorden van
Antwerpen. Daar koop je een 'doorsnee
villa' op 2000 vierkante meter grond voor
ongeveer een miljoen gulden. Niet alleen
door de vraag van Nederlandse kant maar
ook door de belangstelling van zakenlui
uit Antwerpen is de grondprijs explosief
gestegen. Voor een bouwkavel moet nu al
snel meer dan 300 gulden per vierkante
meter worden neergeteld. En dan is er nog
geen spa de grond ingegaan...
In een villa langs een van de tientallen
dreven in Kalmthout vertelt een grijzende
ondernemer 'in schoolinrichtingen' ('m'n
naam hoeft niet genoemd te worden'):
„Maar het zijn niet alleen mensen uit Ant
werpen. Deze streek wordt ook steeds
meer een uitvalsbasis voor Brussel. Daar
zijn de prijzen helemaal niet meer te beta
len. Zakenlui die tijdelijk in Brussel
werken, wijken daarom uit naar deze
streek. Je ziet hier bijvoorbeeld plotseling
heel wat Japanners." Zelf heeft hij nog één
bedrijf over, in het midden van Nederland;
z'n andere bedrijven heeft hij verkocht.
Hij verhuisde een jaar geleden naar Bel-
gié. „Nadat een collega me was voorge
gaan en ik me op de hoogte had gesteld
van de mogelijkheden hier. En die zijn er
legio." De gemoedelijkheid is hem in dat
eerste jaar duidelijk opgevallen. „Het is
minder betuttelend allemaal."
Emigratie
Z'n echtgenote is niet helemaal te spreken
over het onderwijs. „Onze zoon werd op de
eerste de beste schooldag al door de on
derwijzer onder handen genomen. Die be
gon ontzettend af te geven op de bedenke
lijke kwaliteit van het onderwijs. Je kunt
dat een vorm van discriminatie noemen.
Maar we zijn wél ontzettend geschrokken
van de discriminatie van bijvoorbeeld
Turken en Marokkanen. Dan gaat het
echt van 'donder op Marokkaan' of 'rot
Turk'."
bHBrIIffiü
In de luxe verbanningsoorden voor de vermogen
den, zoals hier bij Brasschaat, schieten de luxe hui
zen de grond uit. fotografie Camile Schelstraete
De Nederlandse ondernemer slaat op de vlucht voor de
fiscus. Weg uit een land dat de vermogensbelasting
nog steeds niet heeft afgeschaft en zo ver mogelijk uit de
buurt van de belastingirtspecteur met wie nauwelijks nog te
praten valt over 'de een of andere leuke regeling'. Je wordt
alleen maar geplukt. Een voorbeeldje: Verkoopje in Neder
land als directeur/eigenaar van een bedrijfje aandelen voor
pakweg 100 miljoen gulden, dan strijkt de belastingdienst
daar direct 20 miljoen van op. Zorg je ervoor dat je eerst
minstens vijfjaar in België hebt gewoond en besluitje dan
je aandelen in je Nederlandse bedrijf te verkopen dan be
taal je helemaal niets, geen cent, belasting.
Veel Nederlandse ondernemers maken dan ook gebruik
van een dergelijke constructie. Wie door 'de dure dorpen'
net over de Nederlands-Belgische grens bij Antwerpen
rijdt, treft ze er aan. In hun kapitale bungalows, kleine
kastelen vaak, met hun oprijlaan, een grote lap grond om
hun woonst en niet te vergeten natuurlijk de zeer boven-
modale auto. Brasschaat, Kalmthout. Schoten, Schilde,
Lanaken, Rekem... maar ook in het grensgebied van
Zeeuwsch-Vlaanderen zijn ze te vinden. In Watervliet. Asse
nede en natuurlijk Knokke. Al betaal je daar - zo is nu de
overheersende mening - wel erg veel geld voor een apparte
ment of iets vergelijkbaars.
V ermogensbelasting
„Die belastingvlucht naar België draait simpelweg om de
poen", verzekert de bankdirecteur in het grensgebied. De
belastingadviseur zegt het hem na. „Je zou 'toch wel gek zijn
als je het niet deed? Natuurlijk adviseren wij onze klanten
in België te gaan wonen; je kunt er immers niet omheen dat
het klimaat daar fiscaal veel aantrekkelijker is. België heft
nu eenmaal geen vermogensbelasting. En daarnaast; zeg
nu eens datje een vermogen hebt van tien miljoen gulden.
Je leeft van je rente, ongeveer een miljoen. Over dat bedrag
betaal je niet meer dan tien procent belasting. Voor een ton
ben je klaar. In Nederland daarentegen wordt die rente ge
zien als inkomen. Je valt in de hoogste schijf, en dus betaal
je een slordige zes ton."
Belastingklimaat
Over het afschaffen van de vermogensbelasting wordt al
jaren gepraat. 'Den Haag' gaf de hoogleraar belastingrecht
professor mr D. Juch in Tilburg in '87 al opdracht de om
vang van de belastingvlucht uit Nederland te onderzoeken.
De concrete cijfers waren toen nog niet onrustbarend (van
'83 tot '88 vertrokken zo'n 3000 vermogende Nederlanders
naar elders). Maai- de vooruitzichten stemden ronduit som
ber. Want de groep vermogenden die rondliep met plannen
op niet al te lange termijn in met nabije België neer te strij
ken was minstens zo omvangrijk. Zouden die mensen Ne
derland 'gedag' zeggen dan zou dat de Staat der Nederlan
den op termijn miljarden kosten.
Daarom wordt nu gesleuteld aan een op het eerste gezicht
'vriendelijker klimaat'. Dat gebeurt op aandringen van de
specialisten van de Tweede Kamer-fracties van PvdA en
CDA, die vinden dat de druk van de vermogensbelasting af
moet. Maar anderzijds pleiten ze ter compensatie voor ver
hoging van de belasting van 20 procent, die moet worden
betaald bij verkoop van een bedrijf, naar 25 procent. Daar
naast zou het inkomen van de directeur/grootaandeelhou
der fictief moeten worden vastgesteld op 1 procent van het
vermogen van de onderneming. Staatssecretaris Van
Amelsvoort heeft laten doorschemeren wel iets voor een
dergelijke constructie te voelen. De belastingadviseur in
het grensgebied: „Pakken ze het inderdaad op die manier
aan, dan zullen nog meer vermogenden hun biezen pakken.
Dat weet ik zeker!" Op naar België dus, waar ook de afkoop
van pensioenen plezieriger is geregeld en bijvoorbeeld geen
successierechten hoeven te worden betaald bij de over
dracht van het familiekapitaal van de ouders aan de kinde
ren.
De gepensioneerde directeur/eigenaar
van een handelsonderneming in de Rand
stad 'vluchtte' een half jaar geleden naar
België. Om de enorme rompslomp rond
het inklaren van zijn auto ('in afwachting
van een gelijkvormigheidstest of zoiets
moest ik rondrijden met zo'n slotje aan
m'n stuur') moest hij wel lachen. „Tja. we
kozen voor dit land uit fiscaal oogpunt.
Het is wel een ingrijpend besluit, want hoe
je het ook bekijkt, je emigreert naar een
ander land, ook al zitje met de auto in tien
minuten in Roosendaal." Hoe de Belgen
precies zijn, weet hij nog niet. „We zijn
nogal veel op vakantie geweest in dat half
jaar... Maar ze komen op ons over als pret
tige mensen. En harde werkers, vooral de
middenstand."
De 38-jarige Ben de Zeeuw komt uit Ter-
neuzen. Hij werkte er ooit bij sleep- en ber
gingsbedrijf Willem Muller i 'in de mooie
tijd'). Na een paar jaar Koog aan de Zaan
verhuisde hij voor z'n werk, in dienst van
een scheepvaartmaatschappij, naar Bras
schaat. Zes jaar woonde hij er met z'n
vrouw Hildegard. zoon Remco (nu 14) en
dochter Femke (12). In een gehuurde villa.
Een jaar geleden verhuisde het gezin naar
Kalmthout, naai- een eigen huis. Fraaie
nieuwbouw, jawel, aan een van die dreven.
„Als je hier een bedrijf op wilt zetten, moet
je er ook wonen. Anders krijg je geen poot
aan de grond", stelt De Zeeuw vast. Kalm
thout ligt ideaal, vindt hij. Vlakbij Ant
werpen, vlakbij Rotterdam, maar ook
dicht bij Terneuzen. „Het is dat die aan
sluitingswegen nog niet gereed zijn. maar
anders sta je via de Liefkenshoektunnel
toch mooi in drie kwartier in Terneuzen.
Na al die jaren stel ik vast dat er ooit een
historische fout is gemaakt: Zeeuwsch-
Vlaanderen had destijds gewoon bij Bel
gië moeten worden ingedeeld. De mentali
teit verschilt nauwelijks."
Aureglia Ancher woont niet ver uit de
buurt. Geboren in Wassenaar woont ze nu
in Brasschaat. En laat dat nu toevallig
toch bekend staan als 'het Wassenaar van
België Over mentaliteit? De echtgenote
van de' regio-directeur van Holiday Inn-
West-Europa woonde eerst in Brugge en
nu alweer een tijd in 'de groenzone' boven
Antwerpen, „Er is wel degelijk een enorm
verschil. Brugge is. vergeleken bij Antwer
pen en deze streek toch één groot dorp...
Hier is het veel weidser."
Zaken
Zakelijk zijn er ook duidelijke verschillen.
„Ieder zakengesprek gaat gepaard met
een maaltijd. Daar hechten de Belgen
aan. Ze doen rustiger, kalmer zaken.. Ne
derlanders hebben altijd haast. Tussen de
middag even een broodje en dan weer te
rug naar kantoor, want er kan telefoon
zijn. Belgen denken: bekijk het maar, wij
gaan uitgebreid lunchen."
De dochter van Aureglia Ancher, Nadine,
zit op 'zo'n strenge school' in Antwerpen.
Ze draagt een uniform, oorbellen en ket
tingen zijn taboe. Toch heeft ze het er naar
haar zin. Met dat dwingende geblaas op
fluitjes bij aanvang van de lessen heeft ze
bijvoorbeeld geen enkele moeite. Femke
de Zeeuw zit op een wat vrijere school.
Maar ook één waar een stevige discipline
heerst. Femke is er niet rouwig om; ze zit
liever op zo'n school dan op een Neder
landse, want daar is het allemaal veel
rommeliger.
Kliekjes
En de dames? Hildegard de Zeeuw geeft
toe dat er natuurlijk sprake is van een ze
kere 'kliekjesvorming'. De Nederlanders
trekken nu eenmaal naar elkaar toe. Ze
spelen hockey, bridge en tennis. Op de
hockey, bij de jeugd, is veertig procent
Belg, de rest Hollander. Hildegard: „Na
tuurlijk steekt dat weieens. Maar dankzij
de Nederlandse sponsors kan er van alles
gedaan worden Integratie? Aureglia An
cher: „Het kost heel veel moeite om bij een
Belgisch gezin binnen te komen. Maar als
je eenmaal zover bent en dus geaccep
teerd, zijn het de beste vrienden die je je
kunt wensen."
Steeds meer Nederlanders in de Belgische
grensstreken. In Maaseik wonen er 800, in
Sint Job in 't Goor 450, Brasschaat telt er
1200 (op 35.500 inwoners). De plaatselijke
middenstand ziet de Nederlanders graag
komen, zegt de bakkersvrouw in Bras
schaat. Vanwege 'de goeie klandieze'.
Maar anderen krijgen er steeds meer
moeite mee. In België immers was het
goed gebruik dat ouders bij het huwelijk
van de kinderen hen een lapje grond
schonken. Geen Belg in Brasschaat of
Kalmthout die daar nog over peinst. De
grond is immers onbetaalbaar De restau
ranthouder in Kalmthout: „Natuurlijk
wordt er geklaagd, maar aan de andere
kant rollen de guldens hier wel met bak
ken tegelijk binnen. De opbrengst van die
grond... daar worden wij zeker niet slech
ter van hè. Wij middenstanders doen er in
ieder geval ons voordeel mee." Hildegard
de Zeeuw: „In België is alles wel veel duur
der, behalve de auto dan. Maar bestel eens
een stukje kaas. Je valt achterover van de
prijs."
Fiscus
„Allemaal bijzaken", wuift belastingadvi
seur Han van der Hooft van Adhanco in
Terneuzen dergelijke klachten weg.
„Duurder levensonderhoud? Kom nou,
waar praatje dan over. Over enkele tien
duizenden guldens op jaarbasis mis
schien. Voor de mensen die om hun ver
mogen naar België uitwijken, tellen zulke
bedragen toch niet... Het draait echt zui
ver en alleen om de fiscus en anders niks.
Ik verklaar de Nederlandse overheid voor
gek. Het innen kost evenveel als de op
brengst: 1 miljard. Waar ben je dan mee
bezig. Die starre houding kost de Staat
miljarden."
Adhanco heeft veel klanten de grens over
geholpen. Vaak met miljoenen guldens in
de koffer. Volgens Van der Hooft is het iets
van de laatste twintig jaar, sinds de bloei
tijd in de Kanaalzone begon. De belas
tingadviseur komt vingers tekort om
voorbeelden te noemen (discreet, zonder
naam natuurlijk). Allemaal geld. door
hardwerkende Zeeuws-Vlaamse onderne
mers verdiend. „Maar vaak was het na
tuurlijk ook een kwestie van puur geluk
hebben."
Ondernemer Jan den Doelder (Groen
voorziening) in Axel schafte zich twintig
jaar geleden een auto met Belgisch kente
ken aan, parkeerde die in Moerbeke en
maakte er gebruik van als hij op bezoek
ging bij potentiële Vlaamse klanten. „Bij
onderhandelingen met Belgen had ik al
een paar keer m'n kop gestoten. Als pun
tje bij paaltje kwam, ging de opdracht
mooi aan je neus voorbij. Dan hadden die
Belgen je zien aankomen, een Hollander
in een auto met Nederlands kenteken. Die
eerste indruk was negatief. En dat veran
der je niet zomaar."
Rentenieren
Nu heeft hij een kapitale villa op 6000 vier
kante meter grond bij Zelzate. „Twee jaar
geleden heb ik m'n aandelen in de holding
verkocht. Ik ben nog slechts adviseur en
leef voor het grootste deel van m'n inte
rest. In Nederland is dat inkomen, hier in
België betaal ik de roerend voorheffing
van tien procent en that's all. Zo'n percen
tage betaal je toch met een glimlach
Overigens is Den Doelder zeker niet van
'zijn' Axel vervreemd. Hij komt er nog ie
dere dag van de week.
Dat geldt voor veel 'emigranten'. De echt
genotes van de uitgekochte mossel- en
oesterboeren in Yerseke bijvoorbeeld.
Uitgeweken naar de streken rond Antwer
pen, dat wel. Maar mooi dat 'de vrouwen'
regelmatig dinsdags op de weekmarkt in
Goes worden gesignaleerd.
Wout Bareman
