Een galante vrijbuiter
Prins Bernhard 80 jaar
PZC
Zo heeft de prins niet in de gaten dat zijn
vrouw wordt beïnvloed door de pacifisti
sche ideeën van de mystieke gebedsgene
zeres Greet Hofmans. Hij heeft haar in
1948 zelf naar paleis Soestdijk gehaald om
het gezichtsvermogen van prinses Marij
ke te verbeteren.
Pas in 1952. als Bernhard en Juliana een
rondreis maken door de Verenigde Sta
ten. blijkt uit een toespraak van de konin
gin dat ze zich zeer anti-militair opstelt.
Haar woorden druisen in tegen het angsti
ge koude öorlogsklimaat van die tijd. Op
verzoek van Bernhard - die juist zeer mili
tair gezind is - wordt de gebedsgenezeres
het paleis weer uitgezet.
Eigen gang
In tegenstelling tot zijn opvolger prins
Claus is Bernhard niet de man die zich als
een volgzame prins-gemaal manifesteert.
De prins wil zich zoveel mogelijk onttrek
ken aan saaie verplichtingen. Je zou kun
nen zeggen dat hij op een handige manier
zo min mogelijk prins-gemaal probeert te
zijn. Als hij zijn vrouw begeleidt op officië
le bezoeken, ziet Bernhard er niet uit
als een man. die altijd op de tweede plaats
staat. Claus wel. Bernhard maakt een
show van zijn functie als prins-gemaal, die
inhoudelijk eigenlijk niets voorstelt. Hij
probeert het strakke protocol - waaraan
hij zo'n hekel heeft - in de war te schop
pen.
Zijn vriend Bob Scheepstra hierover: „Ik
herinner me nog goed dat hij samen met
koningin Juliana een werkbezoek bracht
aan Schiermonnikoog. Hij staat midden
in het hoge gezelschap en ziet dat ik er
gens achter in de menigte sta. „Bob, ik
kom er zo aan hoor", schreeuwde hij bo
ven alles uit. Zoiets is natuurlijk idioot,
maar zo is hij nu eenmaal."
Om zo weinig mogelijk prins-gemaal te
zijn. creëert Bernhard een zeer interessant
eigen leven. Door zijn enorme prestatie tij
dens de Tweede Wereldoorlog heeft hij bij
na over de hele wereld krediet opge
bouwd. Alle deuren gaan open voor de
charmante prins
Dieren
Zo richt hij in 1961 het Internationale We-
reldnatuurfonds <WNF) op. Ingegeven
door zijn avontuurlijke bloed en zijn liefde
voor de natuur maakt de prins verre rei
zen naai- bijna onbegaanbare oorden waar
flora en fauna worden bedreigd.
Niels Halbertsma, voormalig directeur
van het WNF: „Zeker in die tijd was het
zeer bijzonder dat notabene een prins-ge-
maal zich bekommerde om de natuur.
Niemand hield zich nog bezig met het mi
lieu. En niemand geloofde erin dat de
prins wereldwijd de natuur zou kunnen
beschermen. Veel mensen dachten: Die
man is gek."
Halbertsma vervolgt: „Maar Bernhard is
doortastend. In het begin keken sommi
gen wat vreemd op als het journaal televi
siebeelden toonde waarin Bernhard in een
kano zat om bedreigde natuurgebieden te
bekijken. Eigenlijk paste zoiets toen nog
niet voor een lid van het Koninklijk Huis.
Maar Bernhard had daar lak aan. Dat ty
peert hem."
De goede contacten van Bernhard met de
zakenwereld komen ook van pas voor het
WNF. Hij roept voor het natuurfonds de
1001 club in het leven, een zeer exclusief
gezelschap van steenrijke zakenlieden die
voor tienduizend dollar lid werden van het
WNF. Hierin vertoeven nogal wat lieden
met op z'n minst een dubieuze reputatie,
zoals de Amerikaanse bankier Robert L.
Vesco.
Niet iedereen is zo gelukkig met dit soort
mensen in de buurt van de prins. Bern
hard is zeer communicatief, maar heeft
geen nuchter onderscheidingsvermogen.
Hij heeft er moeite mee zakelijke relaties
te onderscheiden van vrienden. Zijn
vriend Scheepstra: „Hij noemt sommige
mensen vrienden, die volgens mij geen
echte vrienden zijn. Ik probeer hem vaak
tegen zichzelf in bescherming te nemen.
Omzichtig tracht ik hem te waarschuwen
wie wel en geen vrienden zijn. Maar ik mag
en wil hier niet te ver in gaan. Ik wil de
prins niet kwetsen."
Lockheed
Dat de prins te goed van vertrouwen is,
blijkt als in 1976 het Lockheed-schandaal
aan het licht komt. De prins zou steekpen
ningen hebben aangenomen om de ver
koop van Lockheed-vliegtuigen in Neder
land te stimuleren.
Er volgt een drama in de Nederlandse mo
narchie. Koningin Juliana zou met aftre
den hebben gedreigd als haar man gerech
telijk zou worden vervolgd. De regering
stelt de onderzoekscommissie-Donner in
die uit moet zoeken wat prins Bernhard
precies heeft misdaan.
De commissie oordeelt dat de prins „zich
te lichtvaardig heeft begeven in transac
ties, waarmee hij de indruk wekte dat hij
gevoelig was voor gunsten. Hij heeft zich
toegangelijk getoond voor financiële aan
biedingen. Dat is onaanvaardbaar."
PPins Bernhard trekt het boetekleed aan.
In een emotionele toespraak voor de tele
visie bekent hij dat hij fout is geweest:
„Mijn vriendschappelijke relatie met en
kele hooggeplaatse functionarissen van
Lockheed, hebben zich verkeerd ontwik
keld. Ik ben onzorgvuldig omgegaan met
mijn kwetsbare positie als echtgenoot van
de koningin en als prins der Nederlanden,
Ik erken dit en en betuig hierover mijn op
rechte spijt."
Populair
De beruchte Lockheed-affaire heeft geen
einde gemaakt aan zijn populariteit,
meent een ingewijde. „Het grote publiek
houdt van dit soort schelmen. In negatie
ve zin is Bernhard een losbol, maar je kunt
hem ook een zwierige, galante man noe
men. Het volk houdt nu eenmaal van een
man in een snel pak die op z'n tachtigste
nog steeds te hard op het gaspedaal
trapt."
Door zijn kleurrijke en eerlijke karakter is
Bernhard de eerste prins-gemaal in Ne
derland geweest die het volk duidelijk
maakte dat ook de man van de koningin
maar een gewoon mens is. Hij wilde geen
onaantastbare sprookjesfiguur in een gla
zen kooi zijn. Prins Bernhard: „Ik ben
geen heilige."
Carine Neefjes
reportage
ZATERDAG 29 JUNI 1991
Dansje met koningin Juliana tijdens een galadiner in het
Amsterdamse Hilton, 1976 foto Ton Schuetz)
Prins Bernhard in 1969: op de bres voor bedreigde in
dianen (foto archief PZC)
Oprichter en beschermheer van het Wereldnatuurfonds (foto Bastiaanse ANP)
Als prins-gemaal gedroeg hij zich
niet als volgzame echtgenoot
van koningin Juliana. De
avontuurlijke Bernhard probeerde
zich te onttrekken aan het stijve
protocol, en dat is hem aardig gelukt.
Tijdens buitenlandse zaken
profileerde de prins zich als
ambassadeur van Nederland, waar
vooral het bedrijfsleven van
profiteerde. Maar het leek erop alsof
de prins soms moeite had om
zakenrelaties te onderscheiden van
vrienden. Zo onderhield hij
omstreden contacten met
vliegtuigfabrikant Lockheed. Dit
leidde tot de beruchte Lockheed-
affaire, die de Nederlandse
monarchie op zijn grondvesten deed
trillen, maar geen einde maakte aan
zijn populariteit. Vrienden vertellen
openhartig over een kleurrijke prins,
die veel onrust zaaide op het brave
Paleis Soestdijk.
Ontroerd pakt prinses Juliana de poc
ket-camera uit haar handtasje. Haar
man is omringd door tientallen professio
nele fotografen, maar daar heeft de prin
ses lak aan. „Deze is veel beter'" zegt
Juliana over haar eigen klik-klak-toestel-
letje. De prins lacht in de lens. De pet los
jes scheef op het hoofd. Het is 24 april 1991.
Prins Bernhard wordt op Soesterberg ge
huldigd, omdat hij vijftig jaar vlieger is.
Een historisch moment, want voor het
eerst sinds vijftien jaar mag Bernhard
weer een uniform dragen. En het eerste
'pakkie' dat hij aantrekt, is uitgerekend
het uniform van de luchtmacht. Juist door
zijn fel omstreden contacten met vlieg
tuigfabrikant Lockheed werd hij in 1976
ontslagen uit allerlei officiële functies en
mocht hij niet meer in uniform verschij
nen.
Het leek wel alsof de regering de prins een
aardig verjaardagscadeautje wilde geven,
toen zij dit jaar besloot dat Bernhard zich
weer in uniform mocht vertonen. Tegen
over zijn vrienden doet de prins laconiek
over dit besluit. „Ik ben te oud geworden,
een oude vent steek je toch niet meer in
zo'n pak."
Maar als hij die dag op Soesterberg in zijn
uniform van de luchtmacht paradeert,
blaakt hij van trots, met aan zijn zijde een
vertederende Juliana. Het moet voor hem
en zijn vrouw een ontroerende gebeurte
nis zijn geweest. Op die dag wordt op sym
bolische wijze een dikke streep gezet on
der de geruchtmakende Lockheed-affaire,
die bijna een breuk in de monarchie ver
oorzaakte.
Eigen inkomen
Prins Bernhard maakte een buitenge
woon goede start toen hij in 1936 naar Ne
derland kwam. Hij werd op handen gedra
gen door koningin Wilhelmina. Zij wist
niet hoe snel ze het haar schoonzoon naar
zijn zin moest maken.
De onweerstaanbare Wilhelmina had
haar lesje wel geleerd. Ze had haar eigen
man prins Hendrik zeer streng behandeld.
Deze prins-gemaal kreeg geen eigen inko
men. Omdat „hij het geld toch maar ver
braste", oordeelde zijn vrouw. Wilhelmina
verbood hem onofficiële openingen te ver
richten en hij kreeg geen enkele interes
sante functie. Uit balorigheid ging de
prins jagen, puzzelen èn achter mooie
vrouwen aan.
Bij Bernhard pakte koningin Wilhelmina
het anders aan. Ze zag in dat het nutteloze
privé-leven van haar prins-gemaal hem
een slechte reputatie had bezorgd. Zodra
Bernhard Prins der Nederlanden werd,
kreeg hij jaarlijks 200.000 gulden uit de
rijkskas. De Grondwet moest zelfs worden
gewijzigd om de toekomstige prins-ge-
maal een eigen inkomen te geven.
Dat Wilhelmina haar schoonzoon een zin
vol leven wilde bieden, bleek toen de
Tweede Wereldoorlog uitbrak. Direct be
noemde ze prins Bernhard tot haar per
soonlijke inspecteur-generaal bij de
krijgsmacht. Hiermee passeerde ze de
toenmalige minister van oorlog, A. Dijx-
hoorn.
Toen de koningin naar Engeland uitweek,
was het vanzelfsprekend dat Bernhard
met haar meeging. Ook al klaagde Wilhel
mina wel eens over dit 'lichtzinnige en on
verantwoordelijk lid van de koninklijke
familie', tijdens de oorlog had zij dringend
behoefte aan zijn advies. Zij benoemde
hem tot bevelhebber van de binnenlandse
strijdkrachten. Vanuit Engeland onder
hield de prins contact met de verzetsgroe
pen in Nederland.
Duitser
Als geboren Duitser verdedigde hij Neder
land met hart en ziel tegen de Duitse vij
and. De Nederlandse verzetshelden had
den daarom geen enkele moeite met hun
uit Duitsland afkomstige bevelhebber. Bij
de Duitsers zette het kwaad bloed dat
Bernhard in Nederland militaire carrière
maakte.
Voormalig verzetsman Pim Boellaard.
goed bevriend met de prins: „Toen ik werd
Bernhard in 1975 met de inmiddels overleden verzetsstrijder Teengs Gerritsen (foto archief PZC)
opgepakt, werd ik verhoord door Himm-
ler. Hij noemde der Biesterveld 'ein
Schwein'. 'Hij verraadde eerst zijn Duitse
vaderland. Nu zit hij veilig in Engeland, en
is hij ontrouw aan de Nederlanders', zo
sprak Himmler. Ik werd lijkwit. Ik heb
hem bezworen dat het Nederlandse volk
prins Bernhard dankbaar was dat hij als
vertrouweling van de koningin de strijd
overzee voortzette."
Boellaard vervolgt: „Bovendien heb ik
hem onder de neus gewreven dat Bern
hard geen Duitser meer was. Al voor de
oorlog was hij door Hitier persoonlijk van
zijn Duitse nationaliteit ontheven. Himm
ler vroeg verbaasd hoe ik dat wist, 'Van de
piins zelf antwoordde ik. En pas toen
hield die schreeuwer zijn mond."
Na de oorlog zagen 'Pim en Bernhard' el
kaar weer terug. Boellaard had gevangen
gezeten in het kamp Dachau en de prins
had niet verwacht dat zijn vriend die mar
telgang had overleefd. Na zijn terugkomst
werd Boellaard benoemd tot majoor bij de
staf van de prins. „Tijdens de oorlog heb ik
verschrikkelijke dingen meegemaakt,
maar nooit één traan gelaten. Toen ik bij
de prins moest komen, kreeg ik een krop
in mijn keel. Nauwelijks kon ik mijn tra
nen bedwingen."
Na de oorlog is Bernhard in Nederland de
gevierde man. Zodra Juliana haar moeder
heeft opgevolgd als Koningin der Neder
landen. gaat zij met premier Drees praten
over de taak van haar prins-gemaal. Ze wil
per se voorkomen dat haar man thuis
moet zitten. Ze weet nog heel goed hoe on
gelukkig haar vader hierdoor is geworden.
Premier Drees en koningin Juliana ko
men tot een geniale oplossing. Bernhard
gaat buitenlandse reizen maken om han
delscontacten te leggen. Nederland is nog
niet hersteld van de oorlog en kan goede
handelpartners gebruiken. De goedogen
de en vlotpratende prins is de aangewezen
persoon om in het buitenland belangstel
ling te wekken voor handel met Neder
land.
Door deze enorme vrijheid profileert de
prins zich steeds meer als de reizende am
bassadeur van Nederland. Hij geniet van
het vrije leven en zijn verhouding met
Juliana wordt wat losser. De prins is veel
op pad en is niet exact op de hoogte waar
zijn vrouw zich mee bezighoudt.
Prinses Juliana en Prins Bernhard
De prins in 1983 tijdens het Open Neder
lands Golfkampioenschap (foto Paul
