Pinatubo-vulkaan lijkt uitgeraasd
Berlijn vormt historische lokatie voor
begin van Europese samenwerking
«9
itai
Afrika denkt aan
vredesmacht voor
sussen conflicten
Bezetters verlaten
Hongarije en laten
problemen achter
opinie en achtergrond
Autoriteiten niet voorbereid op opvang vluchtelingen
Een nuttige bestemming voor uw
oude bril en f 100,- voor u, bij Rinck
DINSDAG 18 JUNI 1991
Van onze correspondent
Jan van Veghel
in Manila)
Het érgste gevaar voor ver
dere erupties van de Pina-
tubo-vulkaan is geweken, zeg
gen Filipijnse vulkanologen.
Maar de angstige bewoners van
de gevarenzone rond de sinds 9
juni as en puin spugende berg
blijven vluchten naar de al
overvolle evacuatiecentra in de
Filipijnse hoofdstad. Zo'n
120.000 mensen trokken zondag
en maandag weg uit het ramp
gebied in een massale ongecoör
dineerde exodus. Inmiddels be
gint een andere vulkaan, de
Taal, zich steeds heftiger te roe
ren.
De afgelopen dagen kwam de
1780 meter hoge vulkaan ver
schillende malen tot en krachti
ge uitbarsting. Een immense
hoeveelheid as. stoom en puin
spoot uit de krater. Vulkanolo
gen verwachten nu dat openbre
ken van de berg uitblijft en dat
de westelijke helling het houdt,
ondanks een scheur van drie km.
Het officiële dodental als gevolg
van de vulkaanramp stond
maandagavond op 101. Maar
volgens woordvoerder Pepe Ne-
bril van het Filipijnse Rode
Kruis zal het aantal slachtoffers
snel stijgen wanneer de verbin
dingen met de gebieden die dit
weekeinde zijn bedolven onder
zo'n 30 centimeter vulkanische
as en modder, zijn hersteld.
„De vulkaan heeft nu voldoende
puin geloosd om zich voorlopig
rustig te houden", aldus dr. Ray-
mundo Punongbayan, directeur
van het Filipijns Instituut voor
Vulkanologie en Seismologie.
Door het verlies aan druk en ma
teriaal in de berg is de kans op
een spoedige nieuwe eruptie
klein aldus de vulkanoloog.
Maar hij sluit geringere activi
teit niet uit.
Het onderzoek aan de vulkaan
wordt gehinderd doordat zeven
van de acht waarnemingssta
tions aan de voet' van de berg
zijn begraven onder gruis. De ge
varenzone is door het vermin
derde uitbarstingsrisico terug
gebracht van 40 naar 20 kilome
ter rond de berg. Toch waar
schuwt Punongbayan nog
steeds voor dreigende modder
stromen en schuivende puinaf-
zettifrgen op de vulkaanhelling.
Nieuwe paniek
De verkleining van het risicoge
bied betekent dat veel van de
geevacueerde Filipino's terug
naar huis kunnen. Die aankon
diging zorgde echter voor nieu
we paniek onder de vluchtelin
gen in Manila, die meteen mas
saal levensmiddelen voor de te
rugtocht begonnen in te slaan.
Winkeliers trachtten de belang
rijkste artikelen te rantsoene
ren. Er is ook gebrek aan trans
portmiddelen en brandstof voor
de terugreis. De wegen naar het
rampgebied zijn nog steeds
moeilijk begaanbaar door de
vulkanische modder. Die is
plaatselijk tot stenig materiaal
verhard. Minstens vijf bruggen
zijn weggespoeld door modder
stromen.
Ondertussen trekken nog steeds
tienduizenden Filipino's weg uit
het rampgebied. De autoriteiten
in Manila zijn echter onvoldoen
de voorbereid en kunnen de gro
te aantallen vluchtelingen niet
aan. Volgens de vertegenwoordi
ger van Artsen zonder Grenzen
in Manila, Steven Lanjouw. ver
loopt de evacuatie „chaotisch".
De opvangkampen zijn overvol.
Er is een tekort aan voedsel,
drinkwater en medicijnen. De
hygiëne is minimaal. Het vuilnis
ligt te rotten. Doktoren vrezen
het uitbreken van ziekten. Het
Ministerie van Volksgezondheid
is een grote vaccinatiecampag
ne begonnen onder de kinderen
in de opvangkampen.
President Corazon Aqumo be
zocht maandag het Amoranto-
sportstadion dat fungeert als
Manila's centrale doorgangs
kamp, De Filipijnse president
Aquino put in totaal zes miljoen
gulden uit een speciaal rampen
fonds voor de evacuatie van de
tienduizenden filipino's in de
vulkaanomgeving. Het. Ontwik
kelingsfonds van de Verenigde
Naties belooft 50.000 Ameri
kaanse dollars aan tenten en an
der noodonderdak. Ze beloofde
meer hulp aan de vluchtelingen
en een betere opvang. De Filipij-
nen heeft niet officieel gevraagd
om buitenlandse steun, maar zo
wel de Nederlandse regering als
Artsen zonder Grenzen overwe
gen momenteel hulp te sturen
voor de slachtoffers van de Pina-
tubo-ramp.
„De Filipijnse autoriteiten
dachten eerst nog dat ze het alle
maal zelf wel aankonden, maar
nu na de verwoesting in het
weekeinde ziet het er opeens
heel anders uit", aldus een
woordvoerder van de Neder
landse ambassade in Manila.
De diplomaat zei te verwachten
dat de mogelijke Nederlandse
steun niet alleen directe nood
hulp zal omvatten, maar ook fi
nanciële bijstand voor de reha
bilitatie van het rampgebied. De
schade daar is enorm.
In de stad Angeles zijn honder
den huizen, drie kerken, twee
ziekenhuizen en busstations be
zweken onder de as. Duizenden
hectaren rijstland zijn onbruik
baar gemaakt door de modder.
Veel vee is gestorven door het
stof of het noodweer dat het ge
bied dit weekeinde trof. De blub-
berstromen hebben ook elektri-
citeits- en telefoonpalen afge
broken.
Het Amerikaanse leger stuurde
maandag het vliegdekschip
Abraham Lincoln en acht ande
re oorlogsbodems naar de Sub-
ic-marinebasis in de stad Olon-
gapo. De schepen moeten de
20.000 familieleden van Ameri
kaanse militairen daar oppik
ken en in veiligheid brengen.
Washington besloot tot de repa
triëring nadat de basis overvol
raakte met vluchtelingen. De
basis kwam na de jongste Pina-
tubo-erupties ook opeens sterk
onder de vulkaanrook te liggen.
Evacuatie via land bleek onmo
gelijk, omdat de vulkanische as
de wegen onbegaanbaar maakt
terwijl alle luchtverkeer is ge
stremd door het hoge stofgehal-
te van de lucht waardoor vlieg
tuigmotoren vastlopen.
Door de uitbarsting is een groot
deel van de vlakte van Luzon
het rijstgebied van de Filipijnen
bedolven onder as.
Ondernemende lieden verkopen in de straten van Manila asmaskers (foto EPA)
(Van onze correspondent
in Brussel
Hans de Bruijn
Historische momenten vra
gen om historische loka-
ties. Dat hebben de Duitsers
goed gezien toen zij voorstelden
om de eerste bijeenkomst van
de vernieuwde Conferentie
voor Veiligheid en Samenwer
king in Europa (CVSE) in het
herenigde Berlijn te houden. In
de Reichstag nog wel, ooit het
politieke centrum van een ge
heel ander verenigd Duitsland.
Bondskanselier Helmut Kohl
zal daar woensdag de eerste bij
eenkomst openen van de minis
ters van buitenlandse zaken van
de CVSE sinds de topconferen
tie van november vorig jaar in
Parijs. Daar droegen de leiders
van alle Europese landen, de
Verenigde Staten en Canada de
koude oorlog ten grave en sta
ken elkaar plechtig 'een hand
van vriendschap' toe.
Nu moeten de in Parijs gemaak
te afspraken over samenwerking
en overleg tussen oost en west in
concrete afspraken omgezet
worden en moeten besluiten val
len over toekomstige structuur
en organisatie van de CVSE in
het nieuwe Europa. En moet ook
meer duidelijkheid komen over
de positie van die CVSE naast de
EG, de Westeuropese Unie, de
NAVO en de Raad van Europa.
Maar men zal ook praten over de
problemen in Joegoslavië en in
de Baltische republieken. De
Amerikaanse minister Baker en
zijn Sovjet-collega Bessmert-
nych zullen voorts de gelegen
heid aangrijpen om de geschil
len uit te praten die een
START-akkoord over de strate
gische kernraketten, en daar
mee een top Bush-Gobatsjov la
ter deze maand, bemoeilijken.
Houvast
In Berlijn zal het licht op groen
gaan voor de toelating van Alba
nië als 35e land tot de CVSE.
waarmee dan alle Europese lan
den in de organisatie vertegen
woordigd zullen zijn. De Duitse
minister van buitenlandse za
ken Hans-Dietrich Genscher.
fungerend voorzitter van het
CVSE-overleg. is speciaal door
voor afgelopen weekeinde in
Tirana op bezoek geweest.
Maar de bijeenkomst zal vooral
duidelijk moeten maken wat de
CVSE wel en wat zij zeker niet is.
Na de val van de Berlijnse Muur
en de omwentelingen in Oost-
Europa waren de verwachtingen
die men had van de CVSE hoog
gespannen. Maar na de snelle
Duitse hereniging raakte d»
'schwung' er een beetje uit, tot
grote teleurstelling van met na
me de Oosteuropeanen.
Voor Moskou is CVSE vooral een
paneuropese veiligheidsorgani
satie, die op den duur ook tot
ontbinding van de NAVO en
zelfs de EG als 'relieken van de
koude oorlog' zou moeten lei
den. Maar het westen denkt daar
anders over. Zo'n veiligheidsor
ganisatie kan immers nooit ef
fectief zijn met straks 35 leden,
die elk vetorecht hebben, of zij
nu Malta of de Verenigde Staten
heten.
En die bovendien, met leden als
de Sovjetunie en Joegoslavië,
voorlopig ook weinig stabilise
rend in Europa zou kunnen zijn.
De Sovjets willen de CVSE ook
bevoegdheden geven op terrei
nen als economie en milieu.
Maar de VS - die de CVSE vooral
als een mensenrechtenorganisa
tie zien - en de EG willen de
CVSE niet te breed, en dus onbe
stuurbaar, maken.
Het zijn vooral de nieuwe demo
cratieën in Oost-Europa die veel
verwachten van de CVSE. De
CVSE kan hen houvast bieden
nu zij niet meer op het War-
schaupakt kunnen rekenen en
ook geen NAVO-lid kunnen wor
den. Hun 'veiligheidsvacuüm'
kan de CVSE niet helemaal op
vullen, maar zij kan wel een fo
rum zijn voor het bespreken van
de problemen van deze landen.
Bovendien kan door de CVSE
voorkomen worden dat de Sov
De vlaggen van 34 landen wapperen voor de Rijksdag in Berlijn, waar mórgen de CVSE-conferentie
begint (foto Andreas AltwinlEPA)
jetunie zich steeds meer geïso
leerd gaat voelen, naarmate de
Oosteuropese landen zich meer
tot het westen richten. „De
CVSE is er voor de dialoog, voor
het vergroten van vertrouwen,
de ontwapeningsbesprekingen,
de beheersing van crises en de
vreedzame geschillenbeslech
ting", zegt een Nederlandse di
plomaat.
Geheel in dat kader past dan
ook de discussie die de ministers
van buitenlandse zaken zullen
hebben over de spanningen in
Joegoslavië, momenteel de
grootste bedreiging voor de vre
de in het Europa van na de kou
de oorlog. De EG-landen en de
meeste andere westerse landen
zullen in Berlijn pleiten voor een
verenigd, en vooral democra
tisch en geweldloos Joegoslavië.
Het valt niet te verwachten dat
de CVSE-landen nu al antwoor
den klaar zullen hebben op de
vraag wat te doen als in Joego
slavië toch een burgeroorlog uit
breekt. Er wordt met veel span
ning uitgekeken naar de opstel
ling van Moskou in deze discus
sie. Kiezen de Sovjets voor die
Europese lijn. of kiezen zij de
kant van bijvoorbeeld de Ser-
ven?
Gezien de situatie rond de Balti
sche republieken en Armenië is
dat voor Moskou een moeilijke
keuze. Het gaat om de vraag of
de Sovjets aanvaarden dat in de
Advertentie
Als u nu bij Rinck een nieuwe bril
aanschaft, stuurt Rinck uw oude
bril (helemaal opgeknapt) naar
Afrika. En u krijgt f 100,- korting.
bril wordt "beloond".
I 1
a 2 5
lil
S
Q O
OGEN
GAAN OPEN
Middelburg. Lange Delft 8b, 01180-13792.
I' J
Kohl
CVSE over 'binnenlandse aan
gelegenheden' van lidstaten ge
praat kan worden, en daarmee
later wellicht ook over de Balti
sche kwestie. Moskou heeft tot
nog toe toelating van de B alten
als waarnemers bij de vergade
ring tegengehouden.
Troika
De tweede dag zullen de minis
ters vooral wijden aan de toe
komstige organisatie van de
CVSE. Er is al een vast secreta
riaat in Praag en volgend jaai
komt voor het eerst de 'parle
mentaire assemblee' van de lid
staten bijeen. Maar belangrijker
is het maken van afspraken over
het vreedzaam regelen van ge
schillen en het opzetten van een
zg. 'conflictbeheersingscen-
trum'.
Bij het eerste moet volgens Ne
derland ook het permanente
'Hof van Arbitrage' in Den Haag
betrokken worden. Andere lan
den voelen niet veel voor een ar
bitrageregeling, omdat het tot
misbruik kan leiden als landen
elk pietluttig geschil aan zo'n
hof voorleggen (zoals bijvoor
beeld de eeuwige ruzies tussen
Griekenland en Turkije over Cy
prus).
In elk geval komt er een commu
nicatienetwerk tussen de
CVSE-landen, dat door Neder
land zal worden opgezet. Neder
land zal in Berlijn ook voorstel
len om in navolging van de EG
een 'troika' in te stellen, een
steeds wisselend gezelschap van
drie ministers van buitenlandse
zaken, die in geval van politieke
spanningen als bemiddelaars
namens de CVSE kunnen optre
den.
Voortaan komen de ministers
van buitenlandse zaken min
stens een maal per jaar bijeen
om actuele politieke kwesties te
bespreken. Volgend jaar maart
komen de regeringsleiders weer
bijeen, dan in Helsinki, om de
voortgang van het CVSE-proces
te bespreken. Daar zullen ook af
spraken gemaakt moeten wor
den over de verdere wapenbe
heersing.
De ontwapeningsbesprekingen
waren tot nog toe een zaak van
de NAVO en het Warschaupakt.
Dat gold vooral de CFE-onder-
handelingen over de conventio
nele wapens in Europa. Maar nu
het traditionele blokdenken aan
het verdwijnen is, is net niet
meer dan logisch om van de ont
wapening in Europa een zaak te
maken van alle 35 landen.
Van onze correspondent
Frans van den Houdt
m Nairobi
In Sudan lijden miljoenen
mensen honger, maar de re
gering weigert internationale
hulporganisaties toegang en
bombardeert de slachtoffers. In
Somalië wordt de gehate dicta
tor verdreven, maar raken di
rect daarna diverse rebellen
groeperingen slaags waardoor
de bevolking aan nieuwe ontbe
ringen wordt blootgesteld. Is
ingrijpen van buitenafin derge
lijke gevallen toegestaan?
Het merendeel van Afrika's
staatshoofden zal deze vraag
met 'nee' beantwoorden. 'Leden
dienen respect te tonen voor de
soevereiniteit en territoriale in
tegriteit van iedere staat en voor
haar onvervreemdbaar recht op
een onafhankelijk bestaan',
staat in het Handvest van de Or
ganisatie van Afrikaanse Een
heid (OAE). Dit 'ideaal' heelt
Afrikaanse leiders altijd zo geob
sedeerd dat ze. alle gruweldaden
om hen heen, op die in Zuid-Afri-
ka na, steeds door de vingers
hebben gezien.
De laatste tijd spreken steeds
meer prominente Afrikanen zich
uit voor ingrijpen. Een van de
eersten die verklaarde dat Afri
kanen niet langer kunnen toe
zien hoe Afrikanen door andere
Afrikanen aan onmenselijke
condities worden blootgesteld,
is de huidige secretaris-generaal
van de OAE, Salim Ahmed Sa-
lim. Hij was het ook die in augus
tus vorig jaar voorstelde in Afri
ka een gezamenlijk militair ap
paraat op te zetten dat op zou
kunnen treden in conflicten tus
sen landen onderling en bij bur
geroorlogen.
Diezelfde maand namen een
aantal Westafrikaanse landen
een zeer opmerkelijke stap: ze
besloten onder de paraplu van
Ecowas (de Economische Ge
meenschap van West-Afrika)
een vredesmacht naar het door
burgeroorlog verscheurde Libe
ria te sturen om, met redelijk
succes, een eind te maken aan de
gevechten.
Diverse Afrikaanse hadden het
onmiddellijk weer over inmen
ging in binnenlandse aangele
genheden en aantasting van soe
vereiniteit. „Is er sprake van een
interne zaak als een leider zijn ei
gen volk uitmoordt"?, vroeg de
toenmalige OAE-voorzitter, pre
sident Youweri Museveni van
Uganda, zich af.
En meer recentelijk riep de voor
malige president van het Etiopi-
sche Rode Kruis, Assefa Seifu
de Verenigde Naties op in te grit
pen in Etiopie om te voorkom»
dat de opmars van de rebellen
naar de hoofdstad Addis Abeba
(Seifu deed zijn oproep voord*
val van het Mengistu-regimeltd
een bloedbad zou leiden d*
toenmalige president Mengistu
hoefde volgens Seifu niet bij.
voorbaat te worden geraad-
pleegd. „Er is nu een precedent
in Irak. Ga niet langer op allerlei
diplomatieke principes staan
Redt de bevolking, voorkom vol
kerenmoord".
Seifu's ideeen zijn niet lange
onrealistisch. Ook binnen d*
Verenigde Naties gaan de laat
ste tijd steeds meer stemmenop
om de VN militair te laten ingrij.
pen om mensen tegen nog mee
lijden te beschermen. Groot
voorstander hiervan is Jamei
Jonah, staatssecretaris voor
ontwikkeling van Sierra Leone
die zijn ideeën heeft uitgewerkt
in een rapport 'ter ontwikkeling
van een systeem voor menselij.
ke hulpoperaties'.
Ook Jonah haalt Etiopiéaante
illustratie: „Stel je voor dat orde
en gezag in elkaar storten, onder
de bevolking heerst hongens
nood, er is grote behoefte aan
menselijke hulp. maar de rege
ring of een andere groepering
weigert mee te werken. Op zo'n
moment is het. denk ik, de plicht
van de Veiligheidsraad om eer.
operatie goed te keuren waar
mee hulpgoederen naar de be
volking kunnen worden ge
bracht".
Over de gemengde gevoelens die
er binnen de VN bestaan ovk
zware wapens voor deze troepec
in een dergelijk geval bij zich
dienen te hebben, zegt Jonah
„Als je tegenover gewapend*
groeperingen komt te staan.dai
dien je op het ergste te zijn voor
bereid". Een dergelijke operatie
zo onderkent Jonah, houdt mis
schien wel grote gevaren in
maar, zegt hij, niets doen kan la
den tot een grote menselijke ca
tastrofe.
Jonah maakt een duidelijk on
derscheid tussen voedselhulpen
gewapende conflicten. Anderen
menen dat in beide gevate
sprake is van onaanvaardbaar
menselijk lijden en in beide ge
vallen externe krachten daarom
dienen op te treden. Het is na
aan Afrikaanse staatshoofden
om zich te bezinnen op 'nationa
le soevereiniteit' en 'interne aan
gelegenheden'.
(Van onze correspondente
Runa Hellinga
in Budapest
Woensdag trekt brigade-ge
neraal Viktor Zhilov de
deur dicht. Hij verlaat als laat
ste Sovjet-militair het Hon
gaarse grondgebied. Op dezelf
de dag zullen ook de laatste
Russische troepen uil Tsjecho-
slowakije weggaan. Het is een
ogenblik, waar in beide landen
reikhalzend naar is uitgezien.
Het gemeentebestuur van Bu
dapest wil het vertrek van de
Russische bezettingstroepen
vieren met een grootscheeps
feest op 30 juni, de officiële da
tum waarop de Sovjets Honga
rije zouden verlaten. De Russen
hebben zich over dat plan gepi
keerd getoond; ze kunnen het
nog steeds niet verdragen dat
hun aanwezigheid in Oost-Euro
pa als een bezetting werd erva
ren. Ook de Hongaarse regering,
die de relatie met de buren niet
wil bederven, is niet erg gelukkig
met het feestvertoon.
Helemaal feestelijk is het ogen
blik trouwens niet. Daarvoor
wordt het te zeer overschaduwd
door de ruzie rond de financiële
afhandeling van de terugtrek
king. De Sovjets en hun voorma
lige bondgenoten kunnen het er
niet over eens worden wie voor
welke kosten moet opdraaien.
Claims
Brigade-generaal Zhilov zal on
middellijk na zijn vertrek naar
Hongarije terugkeren als lid van
de Russische onderhandelings
delegatie die de financiële afwik
keling moet regelen. Over en
weer liggen er claims voor scha
devergoedingen die de miljard
gulden ruim overstijgen. De
Sovjets eisen geld voor de ge
bouwen, vliegvelden en het mili
taire materieel dat ze hebben
achtergelaten De Hongaren en
Tsjechoslowaken op hun beurt
willen een vergoeding voor de
enorme milieuschade en voor de
totaal uitgeleefde militaire ka
zernes die de Sovjets in
bruikleen hadden.
Hoe groot de milieuschade is,
valt nog steeds niet te becijferen,
maar duidelijk is wel dat de Sov
jets geen enkele moeite hebben
gedaan om bodem, water en
lucht tijdens hun aanwezigheid
te ontzien. In het Hongaarse
dorp Sarmellek bijvoorbeeld
kunnen de bewoners geen water
meer drinken uit de plaatselijke
bronnen. Die zijn door de ver
spilling van 900 ton kerosine op
het nabijgelegen vliegveld zo
vervuild, dat er alleen nogzwaï
te olieachtige troep opborrelt.
In plaats van zich bezorgd te ma
ken over de gevolgen daarvan
hebben Sovjet-soldaten bij
ontruiming van de militair
vliegvelden kerosine-resten I
de opslagtanks in de grond late:
lopen. Op een groot aantal va
de 171 militaire terreinen die
Russen in Hongarije
ten, zijn vele kubieke meters ge
vaarlijke stoffen en materia®
ontdekt: van vaten met restan
ten napalm en tal van chemie-
liën tot complete bommen 6
enorme voorraden munitie.
Volgens Tsjechoslowaafö
schattingen is het grootste deel
van de meer dan 160 militaire
terreinen die de Sovjets in ds
land in gebruik hadden,
vervuild. Deskundigen schat®
de schoonmaakkosten op W
120 tot 200 miljoen dollar, ea
.bedrag dat door de Russisch!
onderhandelaars uiteraad
wordt betwist.
Tegoed
De Sovjets menen, dat ze gf»
geld schuldig zijn, maar juist
geld tegoed hebben voor al*
voorzieningen die ze achter1
ten. Daarbij gaat het vooral
kazernes en woningen die
Russen tijdens hun verblijf neh
ben gebouwd. Maar de Hong*
ren en Tsjechoslowaken zijn
soluut niet gelukkig met
erfenis.
De meeste gebouwen verkere:
in een erbarmelijke staat en nt
nauwelijks bewoonbaar te noe
men. Het sanitair is volkom»
verouderd en moet vaak,
gens goed Russisch gebn»
door meer gezinnen worden»?
deeld. De elektrische bedrad®
is levensgevaarlijk en voor o
verwarming gebruikten de i w»
jets vaak nog kolenkachels.»
Hongarije, waar de voorn*
militaire terreinen bijna ar
maal een burgerbestemjg
zullen krijgen, zijn schat*
dat aan veel flats voor 14.00
17.000 gulden vertimmerd m»
worden.
Dat is op zich al een forse"»
ciële last. Bovendien hebWgg
-•e-gebru»
sovjets jaren iaug
kunnen maken van HongW
en Tsjechoslowaakse par
en militaire terreinen, z
dat de gebouwen ooit onderni
den zijn. De Hongaren en
choslowaken zijn best o
enige overname te betalen,
al met al is de rekening v -
hen negatief voor de Sovj
