Sihanouk, Cambodja's draaitol
Oppositie in Kuwayt wil
nog dit jaar verkiezingen
Paasheuvel
PZC opinie en achtergrond
De nieuwe gouden
driehoek: energie,
milieu en werk
Politieke canière van grillige prins is er een van vallen en opstaan
(Van onze verslaggever
Kees van Dam)
De Itodc Khmers brachten
zijn vijf kinderen en tien
tallen familieleden om het le
ven, maar dat verhinderde
prins Norodom Sihanouk niet
jarenlang als president van de
Cambodjaanse verzetscoalitie
ook deze massamoordenaars
van Pol Pot te vertegenwoordi
gen.
Hij zong tijdens zijn balling
schap in de nachtclubs van Pe
king 'La vie en rose' en sjouwde
tijdens het schrikbewind van de
Rode Khmers in een zwarte py
jama door de oerwouden van
Cambodja. Met zijn grillige per
soonlijkheid domineert prins Si
hanouk al tijden het nieuws over
zijn door een voortslepende bur
geroorlog zwaar gehavende
land. Hij zal weer ieders ogen op
zich gericht weten tijdens de
Cambodj a-conferentie in Jakar
ta.
Oorlog verscheurt Cambodja nu
al meer dan twintig jaar en al die
jaren heeft Sihanouk een promi
nente rol gespeeld. De vleesge
worden wispelturigheid kan
men hem noemen, of anders een
politieke opportunist van het
zuiverste water. Vooral met zijn
gedraai rond de positie van lei
der van het verzet wist Sihanouk
de wereld vaak te verbijsteren.
In juni 1982 besloot hij officieel
een coalitie voor te zitten met de
anti-communistische, aationa-
listische ex-premier Son Sann
en de door de Vietnamezen ver
jaagde Rode Khmers. In mei
1987 stapte hij uit dit samenwer
kingsverband. om er korte tijd
later onder druk van China, een
van zijn financiers, weer in terug
te keren. Een paai- maanden la
ter stapte Sihanouk weer op, nu
'definitief. Om aan het einde
van datzelfde jaar namens de
verzetscoalitie in Frankrijk
overleg te plegen met Hun Sen,
de premier van Cambodja.
Het lijkt erop dat de draaitol Si
hanouk ook zélf soms in opper
ste verwarring raakt van zijn ge
drag. Tijdens een van de vele
conferenties over Cambodja, in
Parijs in augustus 1989, riep hij
in een allengs stiller wordende
conferentiezaal met krachtige
stem tot driemaal toe uit rond
uit vóór volkerenmoord te zijn.
Onmiddellijk nadat zijn vrouw,
prinses Monique, zijn aandacht
had weten te trekken en de prins
zijn uiterst pijnlijke vergissing
inzag, veranderde hij weer in de
uiterst charmante politicus die
hij óók kan zijn. Natuurlijk, ver
ontschuldigde Sihanouk zich
brede gebaren makend, was hij
tégen volkerenmoord. De ver
moeidheid had hem even parten
gespeeld. Men moest het hem
naar vergeven.
Zwaartepunt
De politieke carrière van Siha
nouk (69) is er een van vallen en
opstaan. In al die jaren waarin
hij in een strijd om de macht op
leven en dood verwikkeld is ge
weest, viel één ding op: de prins
wist altijd waar het zwaartepunt
van de macht zich op dat ogen
blik bevond.
Toen hij negentien was. werd hij
door het koloniale Frankrijk van
een gymnasium geplukt en op
de troon gezet van een land dat
door Parijs werd beschouwd als
een onbeduidende kolonie. De
Fransen dachten een meegaan
de losbol, een marionet, in huis
te hebben gehaald, maar dat viel
tegen. Aanvankelijk bracht de
prins zijn tijd door met saxofoon
spelen en de playboy uithangen.
Maar dat veranderde, zo gaat
het verhaal, na de dood van een
van zijn dochters. Sihanouk
ging zich zowaar bezig houden
met de politiek en hij ontwikkel
de zich in een razend tertipo tot
een buitengewoon gewiekst po
liticus.
Eerst verdreef hij de Vietminh
uit Cambodja en daarna bond
hij de strijd aan met de Fransen.
In 1953 werd zijn land onafhan
kelijk. Twee jaar later deed Siha
nouk, ten behoeve van zijn va
der, afstand van de troon en riep
hij zich uit tot premier. Binnen
lands voerde hij een meedogen
loze politiek; elke vorm van op
positie werd keihard de kop in
gedrukt.
Corruptie
Ondanks de wijdverbreide cor
ruptie en de wrede willekeur ten
gunste van d'e rijken en het leger,
wist Sihanouk zich in die tijd bij
vele gewone Cambodjanen on
sterfelijk populair te maken.
Zijn openbaar optreden leek nog
het meest op een one-man-show,
met het Cambodjaanse volk als
klapgraag publiek. Onder veel
trompetgeschal opende hij
bruggen, dammen en wegen en
geregeld trok hij naar het platte
land om in het gezelschap van
boeren wat in de grond te spit
ten.
Verder trad hij in die tijd na
drukkelijk in de schijnwerpers
als acteur in zelf geschreven en
/n de nieuwe Avenue haalt de
socioloog en journalist Her
man Vuijsje herinneringen op
aan zijn „rode" jeugd: ,,'s
Avonds plofte Het Vrije Volk in
de bus. Op zaterdagavond zaten
we in pyjama klaar om te luiste
ren naar De Shoivboat van de
VARA. Mijn moeder deed haar
inkopen bij de Coöperatie, een
donker winkeltje waar een nor
se man in stofjas rondscharrel
de tussen vaten stroop en bruine
bonen. De Coöp verwierp de op
kapitalistische leest geschoeide
supermarktgedachte. De prij
zen lagen erboven, de kwaliteit
onder die van Albert Heyn en Si
mon de Wit. maar dat deerde
niet. Ik geloof dat mijn moeder
het zaakje tot de opheffing trouw
is gebleven".
Aangezien ik zelf ook uit een
rood nest stam, herken ik wel
iets in deze beschrijving. Ook
mijn moeder bleef het Coöp-win-
keltje tot aan het eind toe trouw,
wat in haar geval beslist niet an
ders kon, want de loopbaan van
mijn vader speelde zich geheel
en al af binnen de boezem van dit
ivinkelbedrijf. Hij wist zich er
zelfsvolgens het draaiboek van
het bekende Amerikaanse suc
cesverhaal. van loopjongen lot
directeur op te werken. In oor
logstijd stonden ze samen achter
de toonbank, al liep de verkoop
van stroop en bruine bonen toen
hard terug. Na de ontmanteling
van de oude kruidenierswin
kels, bleef mijn moeder trouw
aan de Coöp - die ging namelijk
als supermarkt de strijd aan met
de kapitalistische winkelketens
Die strijd ging verloren, zoals
ook Het Vrije Volk het onderspit
zou delven.
De ouders van Vuijsje hadden
elkaar leren kennen op de Paas
heuvel, waar zich het recreatie
ve bolwerk bevond van de Arbei
ders Jeugd Centrale. Ook de
kleine Herman werd daar nog
heengestuurd, op het nippertje,
want in het begin van de jaren
vijftig kivam er een einde aan de
AJCen dus ook aan haar kin
derkampen. Voortaan ging het
gezin op vakantie in zogenaam
de Natuurvriendenhuizen, die
werden gedreven door een so
cialistische mantelorganisatie.
Zo brachten wij vaak- de vakan
tie door in Hotel Excelsior op
A meland, een fraai, met riet ge
dekt gebouw in de duinen bij
Nes, waar leden van de socialis
tische familie elkaar in ontspan
nen sfeer ontmoetten.
De herinnering aan de Paasheu
vel is bij Vuijsje altijd levend ge
bleven. Hoewel hij geen heimwee
heeft naar het door-en-door
collectieve karakter" van dit ro
de verleden, dat hem als zeven
jarige al benauwde, staat hij
toch positief tegenover de ver
bondenheid die de mensen toen
met elkaar voelden.
De maatschappij is inmiddels
kokanje
geregisseerde speelfilms en als
auteur van vijf boeken. Onder
tussen was hij ook nog Indochi
na-correspondent voor het be
faamde Franse satirische week
blad Le Canard Enchainé.
Op het terrein van de buiten
landse politiek slaagde Siha
nouk er heel knap in de neutrali
teit van zijn land te bewaren
door de Verenigde Staten en
China tegen elkaar uit te spelen.
Dat ging goed tot de oorlog in
Vietnam werkelijk escaleerde.
De VS zegden hun steun aan de
prins, die inmiddels zijn vader
als staatshoofd was opgevolgd,
op toen deze zeer tegen de zin
van Washington hardnekkig
vasthield aan onpartijdigheid in
het conflict in Indochina.
Tijdens een bezoek van Siha
nouk aan Moskou in maart 1970,
pleegde generaal Lon Nol met
instemming van de Amerikanen
een staatsgreep, die Sihanouk
uit Phnom Penh verdreef. De
prins zocht zijn toevlucht in Pe
king bij zijn vriend Mao, waar hij
de internationale woordvoerder
werd van het Cambodjaanse
verzet tegen wat in feite een
Amerikaanse bezetting van zijn
land was. Binnen dat verzet wa
ren de Rode Khmers, felle tegen
standers van de prins toen hij
nog de macht had, zonder con
currentie het sterkst. Begin 1975
veroverden de ultra-maoïsti
sche guerrillastrijders van Pol
Pot de Cambodjaanse hoofd
stad en werd Sihanouk, tot zijn
grote vreugde, door de nieuwe
machthebbers als staatshoofd
aangesteld.
Knekelhuis
Maar al snel kon zelfs Sihanouk
zijn ogen niet meer sluiten voor
de feiten. Zijn goede reputatie in
het buitenland diende om te ver
doezelen waar de Rode Khmers
werkelijk mee bezig waren, zo
realiseerde hij zich. Onder het
mom van een 'agrarische revolu
tie' werd Cambodja omgetoverd
in een knekelhuis. Sihanouk
maakte bekend zich uit de poli
tiek terug te trekken om zich te
gaan wijden aan zijn grote liefde:
de bioscoopfilm. Maar omdat
Pol Pot anders besliste, bevon
den de prins en zijn vrouw zich
enige tijd later in gevangen
schap. Hun kinderen en veel fa
milieleden zagen zij nooit meer
terug. De Rode Khmers ver
moordden in drie jaar tijd naar
schatting twee miljoen Cambod
janen,
Sihanouk dook in 1978 weer op
in Peking, waar hij opnieuw een
bondgenootschap sloot met de
Rode Khmers, die inmiddels uit
Phnom Penh waren verjaagd
door Vietnamese troepen. Voor
het verdrijven van de nieuwe
machthebber, de door Hanoi ge
steunde Hun Sen, was Sihanouk
blijkbaar wel bereid het gruwe
lijke verleden te vergeten.
Maar tot een militaire oplossing
van het Cambodjaanse conflict
kwam het nooit en het staat wel
vast dat vrede slechts via de con
ferentietafel kan worden be
reikt. Ook op dat gebied toonde
Sihanouk zich de afgelopen ja-
drastisch veranderd, is veel
minder verzuild geworden, en
heeft aan het individu alle ruim
te gegeven. Vuijsje juicht het op
zich toe dat de samenleving een
meer open karakter heeft gekre
gen en dat het individualisme de
kluisters heeft geslaakt van een
verstikkende groepsmoraal.
Maar hij kant zich tegen het ni
hilisme en de alles-moet-kunnen
filosofie van de jaren zestig, die
alleen maar zou hebben geleid
tot normvervaging en toegeno
men criminaliteit. De vrijheid,
die de egoïst voor zichzelf opeist,
is immers de onvrijheid van de
ander.
Het is dan ook niet toevallig dat
in de discussie, die vorig jaar in
de Amsterdamse Partij van de
Arbeid losbrandde, over de
vraag hoe de verloedering in de
hoofdstad moest worden aange
pakt, een pamflet van Herman
Vuijsje een belangrijke rol speel
de. Hij vindt dat de houding van
de socialisten, die altijd bezwa
ren hadden tegen elke maatre-
Gerrit Jan Zwier
gel van controle of dwang, mede
debet is aan de toegenomen on
veiligheid op straat. In plaats
van de openbare ruimte te ver
dedigen. werd die prijsgegeven
aan het schuim der natie.
Vuijsje is iemand die zowel met
gemengde gevoelens naar het
verledèn als naar het heden
kijkt. Hij wil niet toegeven aan
zijn nostalgie naar de Paasheu
vel, ivant het conformisme bin
nen de gesloten rijen verstikt het
individu, en hij voelt zich even
min prettig in zijn huidige woon
plaats. de Amsterdamse Nieuw-
marktbuurt, ivaar het non-con-
formisme in straatterreur is uit
gemond.
Deze ambivalentie ligt ook ten
grondslag aan de pelgrimsreis
die hij ruim een jaar geleden van
Santiago de Compostela naar
Amsterdam ondernam. In zijn
boek ..Pelgrim zonder God"
legt hij uit waarom hij de voet
tocht in omgekeerde richting
maakte: hij wilde niet van de
moderne stad naar het oude
platteland terugkeren, maar
juist, in het voetspoor van de ge
schiedenis, het omgekeerde tra
ject volgen Noch tussen de pel
grims in Santiago noch tussen
de jutiks van Mokum voelde hij
zich op zijn gemak. Alleen er
gens ondenveg, op een onbe
stemd punt in de ruimte (en in de
geschiedenis) zong hij het hoog
ste lied.
(Van onze correspondent
Taco Slagter in Cairo
Emir Jaber al-Sabah van
Kuwayt is met zijn be
sluit om voor oktober vol
gend jaar algemene verkie
zingen uit te schrijven bezwe
ken voor de druk vanuit in
vloedrijke zakenfamilies in
het sjeikdom. Maar de opposi
tiepartijen zijn allerminst te
vreden. Zij eisen dat de Ku-
wayters nog dit jaar naar de
stembus kunnen. Uit protest
wil de oppositie vandaag
(dinsdag) een vreedzame be
toging in Kuwayt-Stad hou
den.
Verder heeft de emir per de
creet bepaald dat de Nationa
le Raad vanaf volgende
maand weer in functie is. Maar
ook dat zint de oppositie niet.
Deze raad, opricht in 1990 ter
compensatie van het in 1986
ontbonden democratisch ge
kozen parlement, werd samen
gesteld uit vijfentwintig door
de emir benoemde leden. Op
positieleider Abdullah Nibari
van het Democratisch Front
zegt te vrezen dat de Nationale
Raad de Kieswet en het dis
trictenstelsel in het voordeel
van de heersende Al Sabah-
clan zal proberen te manipule
ren.
Al ver voor de Golfoorlog
klonk de roep om herstel van
de democratie in Kuwayt.
Maar de emir bleef zich er te
gen verzetten. Toen echter
kort na de bevrijding bleek dat
het regime zelfs niet bij mach
te was ook maar een begin te
maken met de wederopbouw
van het land, sloot de opposi
tie haar rijen en sprak openlijk
haar weerzin uit over deze in
competentie. Dat leidde ver
volgens tot arrestaties van op
ponenten en persbreidel. Wel
iswaar bracht kroonprins en
premier (een neef van de emir)
vorige maand onder Ameri
kaanse druk enige wijzigingen
in zijn kabinet aan, maar dat
leidde niet tot meer democra
tie en een voortvarende aan
pak van Kuwayts immense
problemen.
Het is voor het eerst dat de op
positie zich zo roert in Ku
wayt. Steeds meer stellen de
tegenstanders van de konink
lijke familie zich de vraag of de
alleenheerschappij van de Al
Sabahs wel moet worden
voortgezet. Deze openlijke re
bellie tegen ruim 200 jaar
machtsuitoefening van een
omhoog gevallen familie, heeft
De emir van Kuwayt, sjeik Jaber Al-Ahmad Al-Sabah, bij zijn terugkeerna afloop van de Golfoor
log (foto Romeo GacadlAFP)
echter de halsstarrige houding
van de heerser niet gebroken.
Een van de oorzaken hiervan
is dat de sjeik eerst een
machtsstrijd binnen zijn fami
lie moet beslechten. Al maan
den rollebollen de prinsen en
aanverwanten met elkaar in
de paleistuinen over de vraag
hoe en door wie het land eigen
lijk moet worden bestuurd. De
familie van de kroonprins en
premier Abdullah Saad moet
het opnemen tegen de directe
afstammelingen van de emir
die alles bij het oude willen la
ten.
Deze laatsten zijn met name
gegriefd over het feit dat het
gewijzigende kabinet wordt
gedomineerd door leden van
Saads familie en ze zijn bang
dat ze daarmee hun invloed
verliezen op het beheer van
het gigantische vermogen van
de gehele clan, geschat op 100
miljard dollar.
Maar dat is nu juist ook de re
den de schatrijke zakenklasse
in Kuwayt de emir uitdaagt.
Abdul Aziz Al Sagar, hoofd
van een puissant rijk geslacht
en voorzitter van de machtige
Kamer van Koophandel, voert
de oppositie vanuit deze kring
aan, Zijn redenering is simpel
en tegerlijkertijd dodelijk voor
het regime: als het zakenleven
in Kuwayt geen duidelijke toe
komst heeft, zal geen cent
meer in het emiraat worden
geïnvesteerd en zullen de za
kenlieden met hun kapitaal
naar het buitenland vluchten.
Monopolie
Bij dit alles speelt dat de 3000
leden tellende koninklijke fa
milie een dikke vinger in de
pap hebben in zowat alle zake
lijke activiteiten in Kuwayt.
Door krachtdadige oppositie
te voeren, hopen de zakenlie
den het economische monopo
lie van de Al-Sabahs te bre
ken. Daarbij is de eerste eis
dat de clan de alleenheer
schappij over de olie opgeeft
en de staatsoliebedrijven pri
vatiseert.
Wat het bedrijfsleven in Ku
wayt met hun oppositie in fei
te ook wil zeggen, is, dat, als zij
niet meer het vertrouwen in de
regering hebben, het buiten
land daarin zeker zal volgen.
Dat heeft echter rampzalige
consequenties voor het emi
raat.
Om de wederopbouw te kun
nen financieren zonder de ei
gen middelen aan te spreken,
moet op de internationale ka
pitaalmarkt worden geleend.
Maar welke bank wil geld ste
ken in een politiek instabiel
land waar zelfs eigen zakenwe
reld geen fiducie meer in
heeft? Kortom, de emir heeft
gedacht de politieke proble
men in zijn land te boven te ko
men door pas volgend jaar ver
kiezingen toe te staan. Waar
bij het nog maar de vraag is
wie er mogen stemmen. Alleen
degenen die kunnen aantonen
dat zij of hun voorvaderen
voor 1920 op deze zanderige
plek woonden, hebben stem
recht. En dan alleen nog maar
de mannen.
ren zeer bedreven. Hij beseft dat
welke groepering ook de macht
zou krijgen in Phnom Penh, nie
mand om hem heen kan daar
waar het gaat om buitenlandse
erkenning en internationale
hulp. Door de wereldgemeen
schap wordt de prins nog altijd
beschouwd als de natuurlijke
leider van Cambodja.
Hij flirtte daarom enkele malen
nadrukkelijk met de regering
van Hun Sen, maar maakte ook
telkens duidelijk dat, de Rode
Khmers vanwege hun militaire
kracht deel moeten uitmaken
van een vredesplan. En dus zal
de prins in Jakarta, in alle tien
talen die hij vloeiend spreekt,
met klem betogen dat het vre
desplan van VN-secretaris-gene-
raal Perez de Cuellar slechts een
kans van slagen heeft als alle bij
het Cambodjaanse conflict be
trokken partijen hun wapens in
leveren. Pas dan zal de Untac,
het al gevormde Voorlopig Be
stuur van de Verenigde Naties in
Cambodja, vrije verkiezingen
kunnen uitschrijven.
De vroegere monarch van Cambodja, prins Norodom Sihanouk (links) schudt de handen van premier Hun Sen, de door Vietnam gesteunde
regeringsleider in Phnom Penh (foto Upali AturugirilAFP)
Van onze parlementaire
redacteur Corel Goseling)
Profeten krijgen vaak pas op
heel lange termijn gelijk.
Hun toekomstvoorspellingen
blijken ineens uit te komen, on
danks alle hoon en smaad die
betrokkene ten deel viel toen de
ideeën voor het eerst werden
geopperd. De criticasters van
toen zwijgen stil of nemen de
voorspelling nu ineens als 'ei
gen' en vooral 'nieuw' idee over.
Tot grote frustratie van de pro
feet zelve.
De discussie over de groentax,
ook wel ecotax genoemd, is daar
een mooi voorbeeld van. Medio
1989 bracht Groen Links een no
ta over de groentax, die per jaar
zo'n 44 miljard gulden moest op
leveren, uit. Heel politiek-Den
Haag stortte zich op de nieuwe
partij. De negatieve kwalifica
ties, overtroffen elkaar zowel in
bewoordingen als in de decibel
len waarmee deze werden uitge
sproken.
Groen Links stelde onder meer
voor om stookolie, kolen en gas
tussen 25 en 75 procent duurder
te maken. Zo moest het gebruik
geforceerd omlaag worden ge
bracht. Besparing via de prijs,
met het milieu als lachende der
de. Dat werd er tenslotte beter
van.
Om elektriciteitscentrales doel
matiger te laten werken, zou er
een heffing moeten komen op al
le onbenutte warmte die zij het
milieu inbrachten. Zo diende die
afvalwarmte een nuttige be
stemming te krijgen. Met als
voordelen energiebesparing en
milieuverbetering.
Groen Links werd verketterd en
de discussie viel stil. Sterker
nog, voor zover er discussie was
over milieu en energie ging die
een andere kant op. Zo bracht
minister Andriessen (economi
sche zaken) medio 1990 een nota
energiebesparing uit waarin 'de
prijs' als instrument niet werd
genoemd.
De bewindsman verwachtte alle
heil van voorlichting, bewust
wording, demonstratieprojec
ten, regelgeving, afspraken en
subsidies. Zo moest tussen 1980
en 2000 twintig procent energie
bespaard worden. Een verdub
beling van het tempo. Dik 350
miljoen gulden trok Andriessen
voor de realisatie van zijn wen
sen uit.
Werd bij de presentatie van de
f nota nog niet direct duidelijk
waarom het prijsmechanisme
door Andriessen terzijde was ge
schoven, enkele maanden later
bleek dat wel. Via een nieuwe no
ta getiteld 'Economie met open
grenzen'. Onze economie ge
bruikt veel energie, stelde de be
windsman. Omdat we klein zijn,
betekent dit een zware claim op
ons milieubeleid.
Nu zou het uitgangspunt van het
milieubeleid, de vervuiler be
taalt, leiden tot zeer hoge heffin
gen op energie. Lees: brandstof
fen. Daarmee zouden bedrijven
die veel energie gebruiken (toe
vallig ook de groep die veel ex
porteert) in een nadelige concur
rentiepositie terechtkomen. Met
alle gevolgen van dien voor eco
nomie en werkgelegenheid.
Kortom, Andriessen bescherm
de 'zijn' industrie. Liever energie
besparen (hetgeen ook nog geld
oplevert) dan te betalen.
De druk op de bewindsman is
echter steeds groter geworden.
Daarvoor is een aantal oorza
ken. Ten eerste is er binnen de
EG eind 1990 onder Italiaans
voorzitterschap een discussie
gestart over belastingen en hef
fingen in de energiesector. Blij
vende wijzigingen in energiege
bruik, besparing en milieuvoor
delen vormden de drie doelstel
lingen.
Daarnaast is binnen het kabinet
een gedachtenwisseling op gang
gekomen over het nut van subsi
dies. Is niet hetzelfde te bereiken
door zogenoemde 'regulerende'
heffingen: heffingen die zo hoog
zijn, dat zij het gedrag van dege
nen die ze moeten betalen, wijzi
gen. Een milieudiscussie eigen
lijk, die is verbreed tot de ener
giesector. Minister Alders
(VROM), die voor 1993 besluiten
wil, in de race tegen Andriessen.
Gevoelige plek
Volgens goed Nederlands com-
promisdenken werd er dus een
werkgroep aan het studeren ge
zet. De werkgroep-Wolfson. Eind
van dit jaar moet het rapport er
zijn. Maar de tijd staat niet stin
Begin maart sprak Andriesseiï
in de Eerste Kamer tijdens ee r
discussie over energieheffingen
over „een gevoelige plek". n'
Hij zei te huiveren voor de di dc
cussie en repte over onopgelost ei
haken en ogen. Hoe hoog moei
de heffing wel worden om effec it
te hebben? Waarom moesten e
fectieve subsidies weg? Wart
moest het worden als in de E(
de grenzen wegvielen? Ho
moesten de inkomsten uit d
heffing teruggegeven worde
aan de betalers ervan omdat c
heffing toch niet bedoeld ko
zijn om het financieringstekoi
te verlagen of andere overheid!
uitgaven mee te betalen?
welke norm moest dan gehai
teerd worden bij dat teruggf
ven?
Eerst denken, dan doen, steld
Andriessen. En vooral geen si Ti
lo-actie van Nederland. Wolfso n
eerst, dan advisering door al! ri
r-elevante organisaties en da oi
pas eventuele besluitvormiii! in
Zonder daarvoor nu een tijdstl t<
te bepalen. z
De rem van CDA'er Andriessecr
begint echter het PvdA-smail
deel in de coalitie te vervelei
Sociaal-democratische voo:
mannen als Wöltgens en Ko),
reppen inmiddels openlijk ov(
de invoering van een ecotax o
milieuvervuilende zaken. Zij w
len met de inkomsten daarva c
arbeid goedkoper maken. Ee
koppeling leggen tussen ene ft
gie, milieu en werkgelegenhei i
waarbij alle drie onderdelen f n
beter van worden. a
Duur-goedkoop
Het zit namelijk zo. Het aantip
mensen dat kan en wil werken,
groot. Ondanks deze overvloe e
zijn de werknemers voor werkgi r
vers duur. Hoge belastingen c ei
premies zorgen ervoor dat vele io
zonder werk blijven. Arbeid t(
duur. Milieu, schoon milieu, i
schaars. De prijs zou dus hoos
moeten zijn. Dat is juist niet hi e
geval. Milieu is goedkoop. 8ji
staande milieuheffingen makei m
omgerekend, zo'n zeven procei il
uit van het totaal aan belastin; pi
inkomsten voor de Staat. Arbei i
is, goed voor 73 procent. in
Wilien we meer mensen aan hi n
werk krijgen, dan zouden de ko e
ten van arbeid omlaag moeteijj
Het geld dat dat kost, kun je bijc
nenhalen door het milieu duuii
der te maken. Een eenvoudij r:
manier daarvoor is een heffn n
op energie. De prijs van bram
stoffen krik je omhoog. Dag
wordt er minder van gebruik
hetgeen goed is voor het miliei
Om burger en bedrijven er ni
armer van te laten worden, mo
de opbrengst van de brandst(
heffingen teruggegeven worde
Voor het bedrijfsleven in c
vorm van lagere arbeidskost*
(sociale premies), voor burgei
via een lagere btw of lagere 1)
lastingen. d
Bij een heffing van 20 tot 50 pr;
cent zou het energieverbrui t
met 20 tot 30 procent dalen. BI a
vend komt daarmee zo'n 18 nuti
jard gulden vrij, waarvan 13 mi is
jai'd terug moet naar de werkgi c
vers en 5 miljard naar de busi
gers. De arbeidskosten zoude i
met 6 procent dalen en er zoude a,
100.000 extra arbeidsplaats* u
bijkomen. Kassa voor de ove ij
heid, die forse besparingen hee h
bij de uitkeringen terwijl er aaa'
de andere kant via meer werkei t'
den meer belastingen en prui
mies betaald worden. Kassu
omdat het milieu schoner wrord f
Kassa, omdat er minder subs*
dies nodig zijn.
Waarom doen we het dan all li
maal niet als het zo goed is, luii a
de volgende vraag. Vanwege c
EG en 'ons bedrijfsleven, A
straks de grenzen in de EG we n
vallen, zouden zeer hoge ene t'
gieprijzen hier ons de das o:
kunnen doen. Dus moeten
via de EG proberen alle lidst e
ten mee te laten doen. En d! e
kan weer alleen als het heel gi l(
leidelijk gebeurt. Stapje voe j
stapje, maar dan ook met he ii
geringe effecten.
Vanaf 1 juli is ons land een ha
jaar EG-voorzitter. De strijd A 1
ders-Andriessen kan dan in E( t
kader, via milieu- of energi
raad, verder gaan. Maar gezie t
het feit dat bij de meeste lidsti I
ten economie nog altijd bove o
milieu gaat, lijkt die strijd al I)
voorbaat beslist. We komen f
wel, maar vraag niet wanneer.
De kolencentrale op de Maasvlakte (foto Cor Mulder!ANP)
DINSDAG 4 JUNI 1991
