Bewakers doen het
met walkie-talkies
en spierkracht
Beunhazen
itgebannen
reportage
-ZATERDAG 20 APRIL 1991
Vorig weekeinde werd ons
land opgeschrikt door een
brutale kunstroof: 20
schilderijen van Van Gogh
verdwenen uit het Van Gogh
Museum in Amsterdam. Dat
terwijl in het museum twee
bewakers aanwezig waren.
Onmiddellijk barstte de
kritiek op de
beveiligingsdiensten weer los.
Worden onze kunstschatten
bewaakt door Jacobse en Van
Es? Een inventarisatie.
HMHbailIj
De reactie van de politie in Groningen
spreekt boekdelen. „Louche bewa
kers? Nee hoor, daar is ons niets van be
kend. We doen hier alleen zaken met de
officiële beveiligingsbedrijven. En de PTT
en V&D hebben eigen veiligheidsmen
sen."
De beveiligingsindustrie. Verguisd en
vaak veroordeeld, maar noodzakelijk. Ze
is niet meer weg te denken uit onze samen
leving. Zelfs het ministerie van justitie
wordt door een particulier bedrijf be
waakt.
Grote, door het ministerie erkende bewa
kingsbedrijven, hebben het voor het zeg
gen in Nederland. De tijd dat Jacobse
Van Es-achtige instellingen de (beveili-
gings-)markt afroomden lijkt definitief
voorbij. Goed, er duiken zo nu en dan nog
wel eens Italiaanse of Chinese criminelen
op die onderdreiging met geweld hun
diensten aanbieden, maar daar blijft het
ook bij.
„De laatste jaren zijn we geen malafide be
wakers meer tegengekomen," zo beves
tigt ook waarnemend chef H. Oldenkamp
van bureau Bijzondere Wetten van de
Haagse politie. „De markt raakt zo lang
zamerhand verzadigd. De erkende bewa
kers, die een flink pakket aan diensten
kunnen aanbieden, hebben de touwtjes
strak in handen. De rest komt er simpel
weg niet meer tussen."
De Nederlandse kunstschatten worden
niet bewaakt door beunhazen, bevestigt
het ministerie, al zou de opzienbarende
roof van twintig schilderijen van Van
Gogh zondag het tegendeel kunnen bewij
zen. Dat neemt niet weg dat menselijke
fouten, die weer een gevolg kunnen zijn
van een gebrekkige opleiding, wel dege
lijk gemaakt (kunnen) zijn.
De politie beschikt over strenge richtlij
nen wat er dient te gebeuren als er in een
museum of bank alarm wordt geslagen.
„Het gebouw wordt meteen omsingeld.
We houden het pand van alle kanten in de
gaten. Tegelijkertijd belt de meldkamer
van de politie naar de mensen in het ge
bouw. Antwoorden die niet, gaan we tot
actie over, bijvoorbeeld door een arresta
tieteam in te zetten."
'Te) vaak blijkt een alarm vals of heeft de
eigenaar van het pand eenvoudig verge
ten de kop om te zetten. Dergelijke geval
len bevorderen de concentratie van het
bewakingspersoneel niet. Dat bleek in
Amsterdam: hoewel de meldkamer gea
larmeerd was, werd pas na geruime tijd
actie ondernomen. Toen waren de rovers
al verdwenen.
Dat neemt niet weg dat de politie in ae
grote steden eensluidend is in het com
mentaar: er wordt alleen samengewerkt
met erkende bedrijven, zoals de VNV. Re
gelmatig wordt gecontroleerd of de bedrij-
VPB-voorzitter Wegstapel: kaf van koren
scheiden {foto Cees ZornI
ven en hun personeel nog aan de eisen vol
doen. Zo niet, dan wordt er ingegrepen.
„Wij hebben het probleem van de louche
bewakingsbedrijven al jaren geleden op
gepikt," zegt woordvoerder J. Kramer van
de politie in Utrecht. „Tijdens de opkomst
van particuliere bewakingsbedrijven, een
jaar of twintig geleden, waren hier in
Utrecht twee bewakingsbedrijven be
kend, die we gewoon hun gang lieten
gaan. Vanuit justitie kwam toen het ver
zoek om eens wat meer controle uit te
gaan oefenen."
„Ik kan me herinneren dat we er toen een
paar personeelsleden van die bedrijfjes
tussenuit hebben gevist. Doordat er latei-
werd gevraagd om diploma's en dergelij
ke, werden de kleinere bewakers langza
merhand uit de markt geprezen, en kre
gen de grotere diensten het voor het zeg
gen."
„Op dit moment speelt dit probleem hele
maal niet meer. Of er niet één louche be
drijf meer actief is? Daarvoor kun je na
tuurlijk nooit je hand in het vuur steken.
Maar mocht het voorkomen, is het bij ons
snel bekend, omdat ze dan toch bij de poli
tie om advies aankloppen."
Net als de woordvoerders van verschillen
de politiekorpsen schetsen de ambtena
ren op het ministerie van justitie een
beeld dat het huidige toezicht voldoende
is. Toch zal de wet worden aangepast: al
lereerst komt er een wijziging van de wet
op de weerkorpsen en later dit jaar zelfs
een hele nieuwe wet op de beveiligingsor
ganisaties. De bestaande wet voldoet niet
meer, omdat deze bedoeld was om voor de
oorlog excessen als NSB en WA tegen te
gaan. Alleen als noodsprong werd tien
jaar geleden besloten déze wet van toe
passing te verklaren voor bewakingsdien
sten.
Op dit moment beschikken 126 beveili
gingsorganisaties over een toelatingsver
gunning. Daarnaast zijn er nog eens 306
bedrijfsbeveiligingsdiensten en beschik
ken 36 alarmcentrales en zeven geld- en
waardetransportbedrijven over een ver
gunning. Wapens dragen de bewakers
geen van allen: dat is volgens de wet ver
boden. Geen van de organisaties wil er
ook aan. Zelfs wapenstokken kunnen niet,
behalve voor bepaalde bedrijfsbeveili-
gingsmensen en dan alleen nog maar na
uitdrukkelijke toestemming van de
korpschef. Walkie-talkies en spierkracht:
daarmee moet de bewaker het doen.
Een beveiligingsbeambte mag in ieder ge
val niets meer en niets minder dan wat el
ke Nederlander mag. Speciale opspo
ringsbevoegdheden hebben bewakers
niet.
De plaatselijke politie houdt toezicht op
elk beveiligingsbedrijf, en verricht een
diepgaand antecedentenonderzoek bij al
le personeelsleden. Zoals Oldenkamp
zegt: „Nemen bestaande bedrijven nieu
we mensen in dienst, dan moet daarvoor
toestemming bij de korpschef worden
aangevraagd. Ze worden dan gescreend
op persoonlijke gedragingen." Pas daarna
krijgt de bewaker het grijze (voor gediplo
meerden) of groene (ongediplomeerden)
legitimatiebewijs.
De Verenigde Nacht Veiligheidsdienst
(VNV) die het Rijksmuseum Van Gogh be
waakt, staat bekend als een van de best
georganiseerde. Toch is het juist bij dat
bedrijf nu twee keer achter elkaar goed
fout gegaan: eerst het Stedelijk Museum,
nu Van Gogh. De oorzaak is onduidelijk,
maar mocht er aan de organisatie iets
schorten dan kan het ministerie de ver
gunning innemen.
Dat wordt echter onwaarschijnlijk
geacht. Het is een van de oudste bedrij
ven, en beschikt over de eerste toelatings
vergunning, onder nummer ND 1. De VNV
is de voortzetting van het aloude bedrijf-
van-de-blauwe-emaillebordjes: 'Be
schermd door de Nachtveiligheidsdienst'.
Evenals de Nederlandse Veiligheids
dienst (NVD). de grootste uit de branche,
beschikt de VNV over een eigen oplei
dingssysteem. Grote bedrijven slagen er
op deze wijze enigszins in het tekort aan
voldoende ervaren krachten op te lossen.
Inmiddels is op 1 januari een opleiding via
het leerlingstelsel van start gegaan. Daar
naast worden cursussen beveiliging gege
ven op verschillende streekscholen en via
het schriftelijk onderwijs (Instituut Mi
nerva. LOI).
Diploma
Het probleem van de onervarenheid en
ongediplomeerde krachten is daarmee
echter niet uit de wereld: nog steeds ver-
Deze doeken van Van Gogh wer
den vorig- weekeinde beschadigd
bij een roofoverval op het Amster
damse Van Gogh-museum: Koren
veld met kraaien (Auvers, 1890),
Stilleven met Bijbel (Nuenen,
1885) en Stilleven met peren, ci
troenen en druiven (Parijs, 1887).
Beveiligingsbeambte Kapteijn op zijn werk in Zoetermeer (foto Cees Zorni
richten drie van de acht werknemers van
particuliere beveiligingsorganisaties hun
werk zonder diploma. Op de achtduizend
personeelsleden beschikken net 5.000 me
dewerkers over het vakdiploma beveili
ging-
De wet staat toe dat ook ongediplomeer
den bewakingsdiensten verrichten, maar
dat mag niet langer duren dan 22 maan
den, In de komende nieuwe wetgeving
wordt vastgelegd hoeveel gediplomeer
den elk bedrijf in dienst moet hebben te
genover een bepaald aantal ongediplo
meerden. Volgens het ministerie leidt de
huidige situatie overigens niet tot 'enor
me stapels' klachten. Als een bedrijf te
veel onervaren krachten in dienst heeft,
dan kan de opdrachtgever immers snel
overstappen op een beter bedrijf.
Waar mensen werken blijft het risico be
staan dat de regels bewust of onbewust
overtreden worden. Dat gebeurde bijvoor
beeld bij de firma Hoogenboom: werkne
mers van dit (inmiddels overgenomen) be
veiligingsbedrijf namen goederen weg uit
de RAI.
„Af en toe", zegt de woordvoerder van de
Amsterdamse politie, „komt het wel eens
voor dat louche, onbetrouwbare mensen
een beveiligingsbedrijfje willen beginnen.
Maai- dan komen ze altijd ons tegen. Het is
mogelijk dat ze hier of daar nog voorko
men, vandaar ook dat we steekproeven
houden."
De meeste gevallen van beunhazerij of on
betrouwbaarheid zullen zich voordoen bij
de eenmansbedrijven, zo blijkt uit politie
gegevens. Deze kleine bedrijfjes vallen nu
nog niet onder de wettelijke regels. Maar
dat gaat veranderen. De nieuwe wet zal
ook van eenmansbedrijven eisen dat zij
een vergunning hebben.
De zaak-Toetanchamon is een andere ge
ruchtmakende kwestie. Ook hierbij ging
het om een beveiligingsbedrijf dat crimi
nele activiteiten ontplooide. Maar de zaak
begon juist omdat de firma geen vergun
ning kreeg: vanwege het verslag daarover
in de Haagsche Courant werden bedrijfs
panden en privéwoningen van de directie
van deze krant beschadigd,
Het probleem was dat de eigenaar, Evert,
Hoos, ook zonder dat hij over de noodza
kelijke vergunning beschikte, zijn dien
sten kon aanbieden. De politie stond dat
oogluikend toe. Daar kwam pas een eind
aan toen het bedrijf de criminele kant op
ging. Hoos en enkele werknemers zijn in
middels veroordeeld.
Kwaliteit
Voorzitter van de brancheorganisatie, de
Vereniging van Particuliere Beveiligings
organisaties (VPB), is de oud-president
directeur van Schiphol en oud-burge
meester van Zoetermeer, J.W. Wegstapel.
Hij stelt vast dat de branche de laatste ja
ren een groot aantal maatregelen geno
men heeft, die beunhazerij moeten voor
komen. Betrouwbaarheid en kwaliteit
staan voorop.
Wegstapel: „Wij proberen een systeem te
ontwikkelen waardoor de kwaliteit verbe
terd wordt. Er zijn hele goede bedrijven bij
ons, maai- menselijke fouten komen over
al voor. Daarom hebben we een gedrags
code afgesproken: hoe gedragen onze be
drijven zich tegenover de klant, de over
heid. het personeel en - niet te vergeten -
tegenover elkaar." De VPB werkt nu aan
de oprichting van een onafhankelijke
klachtencommissie.
Wegstapel wijst erop dat in de loop van de
afgelopen jaren de kwaliteit van de bevei
ligingsindustrie al aanzienlijk verbeterd
is. Dat gebeurde doordat steeds meer pro
fessionals, zoals politie-oïïicieren, naar de
particuliere sector zijn overgestapt. Daar
door ontstaat ook het beeld dat de parti
culiere bedrijven betrouwbare partners
zijn.
Wegstapel bestrijdt dat de beveiligingsbe
drijven inmiddels zijn uitgegroeid tot een
soort alternatieve politie. „Het werk dat
wij doen moet de taak van de politie aan
vullen, wij willen hen niet beconcurreren.
Wij zijn him oog en oor." Beveiligingsdien
sten werken volgens Wegstapel vaak op
plaatsen waar de politie niet zo vaak kan
komen, zoals bedrijfsterreinen. In ver
schillende plaatsen zie je ook samenwer
kingsverbanden ontstaan met de plaatse
lijke politie, zegt hij.
Kwalijk
Juist daarom is een verbetering van de op
leiding zo belangrijk. Dat sluit niet uit dat
er ook zwakke broeders tussen kunnen
zitten, maar dat kan ook bij de politie ge
beuren. „Ook daar kan iemand plotseling
helemaal de verkeerde kant opgaan, na
dat hij jarenlang goed gewerkt heeft. U
moet niet vergeten dat je te maken hebt
met mensen."
„De zaken van Loos en van Hoogenboom?
Dat was gewoon slecht. Het is natuurlijk
altijd een kwalijke zaak als zoiets gebeurt.
En het is vervelend dat dat altijd op een
hele sector terugslaat, Als een burgemees
ter de fout, ingaat, dan zijn plotseling alle
burgemeesters slecht. En zo gaat het ook
met verpleegsters of met doktoren,"
Wegstapel wil overigens niets zeggen over
de Van Gogh-zaak, Wel gaat hij in op de
vraag - vaak gesteld na afgelopen zondag
- of menselijke bewaking, öf elektronische
bewaking de voorkeur verdient. Bij de
roof uit het Van Gogh museum werden im
mers de bewakers gegijzeld, maar reageer
de het alarmeringssysteem in de meldka
mer van het beveiligingsbedrijf direct na
dat de knop was omgezet.
„Het moet een combinatie zijn van mens
en van apparatuur. Apparaten worden
ook door mensen bediend. Deskundigen
verschillen van mening over de vraag of er
ook altijd mensen in een gebouw aanwe
zig moeten zijn, Maar het blijft altijd men
senwerk, ook als apparaten het werk
doen. En waar mensen werken kunnen
fouten worden gemaakt. Elke situatie
moetje op zichzelf bekijken."
Marcel Potters
en Louis Burgers
