Swingende bedevaart
fit het Cajunland
Het Oerol-festival
groeit en groeit...
Eén grote familie
Captain
Gumbo
*sSS
kunst cultuur
,A
.v?fr
Toneel en
muziek op
Terschelling
James Last
op tournee
VRIJDAG 12 APRIL 1991
Drie ex-leden van Toontje
Lager en een verdwaalde
volksmuzikant bekeerden zich
onder de verzamelnaam
Captain Gumbo tot de Cajun-
muziek en reisden eind maart
af naar Louisiana, de bakermat
van de Cajun en de verwante
Zydeco. Aanvankelijk om de
roots van hun favoriete muziek
op te sporen, maar al snel om
de rasechte Cajuns een koekje
van eigen deeg te geven. Een
verslag van de swingende
bedevaart van een Hollandse
bezienswaardigheid, die in
eigen land de tipparade
bestijgt met Allons a Lafayette.
In de winkel van instrumenten-
bouwer en muzikant Mark Sa
voy in Eunice, in het noordwesten
van Louisiana, hangt een gepe
perd schotschrift. De strekking:
niet iedereen heeft het recht zich
zelf Cajun te noemen, en wie nu op
eens zo nodig moet zou eerst eens
bij zichzelf te rade moeten gaan
waarom. Kortom: volgens Savoy
leeft de ware Cajun-geest uitslui
tend voort in de Amerikaan wiens
Franse voorouders in de achttien
de eeuw door de Engelse kolonia
listen uit Canada - Acadiana om
precies te zijn, het huidige Nova
Scotia - werden verdreven, en niet
in de muzikanten die slechts inha
ken op de toenemende populari
teit van het genre.
Dinsdag 26 maart liepen gitarist
Gerard de Braconier, drummer
Joost Witte, bassist Leon Giesen
en harmonica-speler Mark Söhn-
gen uit respectievelijk Arnhem,
Wageningen, Utrecht en Nijmegen
- en voor zover bekend zonder Ca
jun, Canadees of Frans bloed in de
aderen - nietsvermoedend de win
kel binnen met drie mededelingen:
„We zijn Hollands, maken Cajun-
muziek en zijn naar Lóusiana ge
komen om u te ontmoeten." Savoy
reageerde koel, zoals je van een
waakhond van de traditie mag ver
wachten:
Een dag later. Savoy - bij sommi
gen wellicht bekend als muzikant
in de wegens een vertekend beeld
van de werkelijkheid nu door hem
verguisde film 'Southern Comfort'
-monteert een microfoon op Söhn-
gens harmonica en vraagt de Nij-
megenaar wat te spelen. Het ge-
zicht klaart op, en wanneer ook de
andere Gumbo's op de hun aange
reikte instrumenten inzetten pakt
Savoy zijn viool en ontstaat er een
vrolijk en principes-doorbrekend
onderonsje. „Well, well", klinkt het
na de laatste tonen en de aanvan
kelijk zo terughoudende Acadian
nestelt zich achter de telefoon om
nog voor dezelfde avond een mas
sale jam-sessie te organiseren. Een
opgeluchte Joost Witte: „We zijn
geslaagd voor het toelatingsexa
men." En terugdenkend aan de
ontvangst van de vorige dag: „Zou
dit wellicht z'n tweelingbroer
zijn?"
Prestaties
Eerlijk is eerlijk: Captain Gumbo
had de zaken voor vertrek uitste
kend geregeld. Behalve country-
achtige, Franstalige volksmuziek
is de Cajun de laatste jaren ook een
industrie geworden, en de belang
rijkste mensen waren op de hoogte
gesteld van de komst en (via toe
zending van de cd One More Tioo
Stepde prestaties van het Hol
landse viertal. Kerry Boutte bij
voorbeeld, eigenaar van Mulate's,
'The world's most famous Cajun
restaurant'. Het contact vooraf le
verde Captain Gumbo vijf optre
dens op, in achtereenvolgens de
Mulate's-restauranten in Breaux
Bridge bij Lafayette, hoofdstad
Baton Rouge en New Orleans.
Maar waar de eerste avond in
Breaux Bridge de faam van de res
taurantketen nog tot wat zenuwen
en een 'It's a big honour to play he-
re'-aankondiging leidde, nam de
motivatie voor de Mulate's-optre-
dens gedurende de eerste week
van het verblijf danig af. De 'gigs'
voor de met bussen aangevoerde
toeristen - sinds het inzakken van
de olie-industrie afficheert
Louisiana zich vooral als het land
van de Cajun-muziek en -keuken -
staken dan ook schril af bij de
soms hartverwarmende ontmoe
tingen die het kwartet in de omge
ving van Eunice met gelouterde,
en door de Nederlanders vaak zeer
bewonderde collega's had.
Ook platenbons Floyd Soileau in
Ville Platte was benaderd, en de
man van het Swallow-label ont
ving de Nederlandse groep met
open armen. Tussen een rondlei
ding, een lunch en een fotografe
rende interviewer van de plaatse-
üjke Ville Platte News door stak
rSs*'\ u h
Bassist Leon Giesen van Captain Gumbo in Baton Rouge, waar de
groep optreedt (foto Tom Ruijfrok,
Soileau zijn bewondering voor de
cd van de groep niet onder de voor
Louisiana zo sfeerbepalende
schommelstoelen of -banken:
„Captain Gumbo zou het hier best
kunnen maken; ze klinken werke
lijk als echte Cajuns. Maar de cd in
Louisiana uitbrengen zou pas zin
hebben als ze voor een langere pe
riode hier naartoe kwamen en een
jaar lang in alle clubs zouden spe
len." Op de suggestie van Joost
Witte om de opvolger van One Mo
re Two Step tezijnertijd in Louisia
na op te nemen met plaatselijke
gastmuzikanten reageerde Soi
leau overigens verheugend posi
tief. Joost Witte: „It's our biggest
dream."
Schommelstoel
Maai' het ging in de eerste plaats
om de muzikanten. Net twee da
gen op pad ging de groep op de
bonnefooi naar het dorpje Erath
om de gerenommeerde gitarist
D.L. Menard (58) te bezoeken.
Geen toevallige keus, want ruim
een jaar geleden verzorgde Cap
tain Gumbo het voorprogramma
voor het concert dat Menard en
Eddie Lejeune in het Amsterdam
se Paradiso gaven. Het prettige
weerzien in Menards schommel
stoelfabriekje werd een week later
wellicht overtroffen door het tref
fen met idool Lejeune in hoogst ei
gen persoon. De virtuoos, gras
maaier en auto-opknapper trok in
zijn woning in Welsh anderhalf uur
voor zijn gasten uit, negentig mi
nuten die bijna volledig werden ge
vuld met een discussie over de
'grenzen' van de Cajun en de crea
tieve mogelijkheden die de muzi
kant binnen de door de traditie ge
stelde regels nog heeft.
Ook andere ontmoetingen maak
ten indruk. Met harmonica-speler
Steve Riley van The Mamou Play
boys bijvoorbeeld, enkele weken
geleden nog positief besproken in
Oor en tijdens het verblijf van de
groep in Louisiana door de lezers
van The Times of Acadiana be
noemd tot 'Best traditional Ca-
jun-band' van de staat. Twee
avonden traden de Gumbo's en de
Mamou's samen op in één van de
Mulate's-restaurants. En net als
alle andere harmonica-spelers die
Mark Söhngen tijdens de reis ont
moette, sprak ook Riley zijn be
wondering uit over het instrument
dat Söhngen in Nederland door
Karei van der Leeuwen had laten
bouwen.
En dan was er nog collega Wilton
Adams, wiens speelwijze op ver
gevorderde leeftijd tijdens de spe
ciaal voor de Nederlanders georga
niseerde jam-avónd in de Blue
Goose-club van Eunice een na
tuurlijk respect afdwong. Mark
Söhngen: „Hij deed niet zoveel,
maar wat hij deed was fantastisch
en ontzettend leerzaam. Op een ge
geven moment zaten we met vijf
tien man te spelen, en iedereen
hield pas op als hij het genoeg
vond." Reden genoeg om enkele
dagen later een concert van de
band van Adams te bezoeken,
maar toen had de 'overkill' aan Ca
jun-muziek de Gumbo's al te veel
aangetast om er. evenveel bewon
dering voor op te kunnen brengen.
Met verve
De sessie-zonder-publiek in Euni
ce onderstreepte duidelijk hoe de
Cajun-muziek vanuit Louisiana
langzaam maar zeker de wereld
aan het veroveren is. Behalve en
kele regionale muzikanten en de
Gumbo's waren ook twee Engel
sen van de formatie Big Joe Zyde
co uit Bradford, één van de vijftien
(tegenover drie Nederlandse) Ca-
jun-groepen die in Groot-Brittanië
actief zijn. Mark Savoy speelde
mee, en zag vanuit zijn ooghoeken
dat de Engelsen en Hollanders hun
rol met verve speelden. Gerard de
Braconier: „Hij was als een soort
Hans Dulfer, de ervaren rot die de
jonge garde op sleeptouw nam."
Platenbaas Floyd Soileau, ook
aanwezig, zweepte als niet-muzi-
kant aan de zijlijn zijn kortstondi
ge beschermelingen op met aan
sporingen als "Allright! Get your
steam ofj!"
Het echte stoom kwam echter van
de Mississippi-boten in New Or
leans, waai- de Gumbo's concerten
bezochten van idolen als Rockin'
Dopsie (de in Nederland ook door
het North Sea Jazz Festival beken
de 'King of Zydeco') en de formatie
De tiende editie van het Oerol-
festival, dat van 14 tot 23 juni op
Terschelling plaatsvindt, wordt
grootser dan ooit. „Ik ben van plan om
helemaal uit mijn broek te scheuren",
zegt organisator Joop Mulder. „Ik wil
laten zien wat ik in de afgelopen tien
jaar geleerd heb."
Oerol wil zich in de toekomst
nog meer dan voorheen rich
ten op theater. Financieel komt
het festival in een iets ruimer jasje
te zitten. De Raad voor de Kunst
heeft positief gereageerd op een
subsidie-aanvraag, zodat WVC dit
jaar voor het eerst Oerol zal subsi
diëren, met een nog onbekend be
drag. Oerol kreeg al een bijdrage
van f 17.100 uit het Prins Bernhard-
fonds en wordt ook voor het eerst
gesteund door enkele sponsors,
waaronder de PTT.
„Oerol dreigt een beetje uit zijn
Beausoleil van violist Michael
Doucet, die in de swingende Maple
Leaf Bar wel gevoelig bleek voor
verzoeknummers van de Dutch
Four. Waaronder uiteraard de op
de Gumbo-cd vereeuwigde 'Ma
mou Two-Step', die de Nederlan
ders zich eigen maakten door naar
opnames van Doucet te luisteren.
De violist werd, zoals zovelen tij
dens de reis, bedankt met een cd-
exemplaar.
En zowaar: Captain Gumbo kreeg
er een Amerikaanse fan bij. En be
paald geen onbelangrijke ook. Zijn
naam is Kermit Venable, (mond-
)harmonica-speler, programma
maker en organisator van een ge
zaghebbend accordeon-festival
dat verleden jaar door Steve Riley
werd gewonnen. Venable, zeer
Amerikaans in voorkomen maal
ais elke rechtgeaarde Cajun prach
tig Frans sprekend, hoorde Cap
tain Gumbo tijdens het eerste Mu-
late's-optreden in Breaux Bridge
en volgde de groep vervolgens op
de voet, de laatste optredens tot op
het podium toe. Elke set werd op
cassette vastgelegd en een dag la
ter met keurig uitgetypte inlay aan
de Hollandse Cajun-kings over
handigd. „Ik heb grote plannen
met deze jongens", vertrouwde Ve
nable ons toe, in de vaste overtui
ging de groep zo snel mogelijk weer
terug naar Louisiana te halen.
Minder enthousiast werd Venable
overigens toen hij hoorde dat
Floyd Soileau the red carpet voor
Captain Gumbo had uitgelegd.
Getouwtrek om een Europese Ca-
jun-rariteit?
Gewoon rammen
Captain Gumbo kwam niet in de
eerste plaats naai' de warme staat
aan de Mexicaanse Golf om suc
cessen te oogsten. Wel om te leren.
Is dat gelukt? Gitarist Gerard de
Braconier: „Als er iets is dat ik hier
leer, dan is het wel dat we niet al te
moeilijk moeten doen over arran
gementen en zo. Gewoon rammen,
dat is hier zo'n beetje het motto."
En bassist/VPRO-programma-
maker Leon Giesen, die de helft
van de tijd druk doende was beel
den te schieten voor een eventueel
in Nederl and af te maken videoclip
bij 'Allons a Lafayette', moest lijd
zaam toezien hoe alle oorspronke
lijke Cajun-bands het zonder con
trabas of basgitaar weten te stel
len. Al snel werd Giesen voorge
steld zich om te laten scholen tot
violist, want als in het diepe zuiden
van de Verenigde Staten één ding
duidelijk werd dan was het wel de
noodzaak zo snel mogelijk een
strijker aan de bezetting toe te voe
gen. De speurtochten in Nederland
zullen na terugkomst (begin vol
gende week) in geïntensiveerde
vorm worden gecontinueerd.
En als de groep terug is, en zich
weer in de (door het singlesucces in
aantal toegenomen) optredens
stort, dan is er in ieder geval de on
uitwisbare herinnering aan een in
drukwekkende trip van vier Ne
derlandse muzikanten, die in een
spiksplinternieuwe Oldsmobile
het land van de Cajuns en hun tra
dities doorkruisten. En er hun
stempel achterlieten; de handte
keningen die de vier op de muren
van Kerry Bouttes kantoor in Mu
late's Breaux Bridge mochten
plaatsen, niet ver van die van be
kende Cajuns en beroemde gasten
als Paul Simon. J.J. Cale en John
Fogerty, symboliseren wellicht de
plaats die Captain Gumbo zich
verrassend genoeg nu al in de ei
genlijke Gajun-scene van Louisia
na heeft verworven. Of zoals Pierre
Daigle het in zijn boek Tears, love
and laughter over de geschiedenis
en cultuur van het volk van
Acadiana omschrijft: „The Cajun-
heart is big enough to let anybody,
who wants to, call himself a Ca
jun". Zelfs drie pop-jongens en een
verdwaalde volksmuzikant uit het
verre Nederland.
Tom Ruijfrok
sloffen te groeien", zegt Mulder, re
fererend aan de enorme toevloed
van bezoekers in de vorige jaren,
wat vooral bij de boten tot. hecti
sche taferelen leidde. „We willen
ons nu meer richten op het speci
fieke theaterpubliek.'' Een tweede
reden voor deze koersaanpassing
is dat Oerol onderhand een grote
faam heeft opgebouwd als theater
festival. „Binnen Europa hebben
we een reputatie hoog te houden.
We zijn onderhand het grootste
theaterfestival in Nederland. Pop
festivals zijn er genoeg, theaterfes
tivals niet. En we hebben hier de
mogelijkheden om met lokatiepro-
jecten te werken. Daarom richten
we ons liever daarop. Dat is voor de
toekomst interessant."
Wereldmuziek
Desondanks is er ook op muzikaal
gebied nog het een en ander te be
leven. In menige kroeg zullen weer
allerlei bekende en minder beken
de bands aantreden. Pretentieuzer
zijn de presentaties an zogeheten
'wereldmuziek', waartoe Mulder
samenwerkt met het World Roots
Festival in Amsterdam. De eski-
mozangerses Mari Boine Persen
komt voor het eerst naar West-Eu
ropa. Op 16 juni is onder anderen
de spectaculaire groep Les Tètes
Brulées uit Kameroen te zten. De
laatste zondag is bestemd voor en
kele Latijns-Amerikaanse groe
pen. waarmee Mulder nu nog in on
derhandeling is. Ook de komst van
de Nigeriaanse superster Fela Ku-
ti is nog onzeker. De man eist 55
hotelkamers voor zijn gevolg, met
onder anderen zijn 27 vrouwen, „en
daar is Terschelling wel wat te
klein voor. Maar ik probeer er een
mouw aan te passen.''
De Russische theatergroep Dere-
vo. die al eerder op Terschelling te
zien was. zal in samenwerking met
een aantal Tsjechische artiesten
een theaterspektakel aanrichten
bij het duinmeer van Hee. Ook de
Engelse circustheatergroep DNTT
belooft volgens Mulder met een
spectaculaire voorstelling te ko
men. net als de bekende Dogtroep.
De theateractiviteiten spelen zich
niet alleen op lokatie of in speciale
theatertenten (bij Formerum en
op het Groene Strand) af, maar
ook, volgens de bekende Oerol-tra-
dities, op straat. Naast oude be
kenden is er ook een aantal voor
Terschelling nieuwe straatarties
ten te zien. zoals Generik Vapeur,
Hors-Strate en Les Sqames uit
Frankrijk en het Australische
Stalker. Ook de jaarlijkse theater
fietstocht wordt weer gehouden.
De Amsterdamse Dogtroep, één van de deelnemers aan het theaterfestival op Terschelling (foto GPD
In sommige kringen heet hij
James Overlast. Dat is niet
juist. Hij heet helemaal geen Ja
mes. Hij heet.Hans, Hansi zelfs,
voor wie van hem houden. En
dat zijn er veel. En daarom klopt
Overlast ook niet.
James Last kan een oogst be
zien van honderdtachtig gou
den en platina platen. Bij de drie
geplande concerten van zijn
tournee door Nederland afgelo
pen weekeinde moest een vierde
worden ingelast: in Arnhem in
de Rijnhal. Zuidlaren was uit
verkocht, Ahoy was met acht
duizend mensen ook vol. De CD
die hij pas heeft gemaakt met de
pianist Richard Clayderman is
een geheide bestseller. Zoveel
succes, dat moet je maai- aan
kunnen. Last kan het. Hij blijkt
het bewijs van de stelling dat
mensen die echt iets kunnen
geen poeha nodig hebben.
„Tournees, voor het geld hoef ik
ze niet meer te doen", zegt hij.
„Het orkest is zo duur, alle facili
teiten erom heen die moeten
worden betaald." Maar waarom
dan wel, weer op toernee, in Ne
derland? „De mensen, het pu
bliek. Ik voel me verplicht m'n
gezicht en het gezicht van het
orkest te laten zien. Ze hebben
het wel eens over de Last-fami-
lie. Wel, die bestaat. Mensen uit
Duitsland en Engeland komen
met bussen naar Nederland als
ik optreed. In Engeland komen
dezelfde mensen uit Duitsland
en Nederland daar naai- toe. Ze
logeren bij elkaar. Ze hebben el-
kaars adressen," Het is net of
het hem verbaast. „Waar waren
we vrijdagavond, vorige week?
In Zuidlaren. Waar ligt dat
plaatsje nou? In the middle of
nowhere. Maar er waren vijfdui
zend mensen. Die allemaal de
moeite nemen van heinde en
verre om te komen kijken. Dat is
gek, vind je niet?"
Hits
De Last-familie bestaat al sinds
1965. Toen, bij de viering van
zijn tienjarig huwelijksfeest
speelde Last met z'n orkest een
aantal hits nonstop. Hij hield
niet van pauzes tussen de lied
jes. In de vroege ochtend danste
iedereen nog, heet het in de an
nalen van de platenmaatschap
pij. Last zegt erover: „De platen
maatschappij zag er natuurlijk
ook brood in."
Een voordel was dat hij al sinds
1945 in het muziekvak zat, eerst
als conservatoriumleerling in
opleiding als klassiek dirigent,
later als bassist in een jazzsec-
tet, samen met zijn broer. Last:
„Ik heb nu wel eens meelij met
jonge mensen die met een goed
idee bij platenmaatschappijen
komen. Er wordt eerst gevraagd
of ze ervaring hebben. Ze moe
ten zo veel meebrengen voordat
ze aan de bak komen."
„Het is altijd moeilijk geweest.
Altijd is de vraag aan de orde:
Hoe kom ik in de kamer waar de
mensen die er toe doen bij el
kaar zitten? Daar kom je nooit
als je de weg niet weet. Ik heb
het voordeel gehad dat ik een
soort van bekendheid had, als
musicus. Ik had gewerkt met
Freddy Quinn, met Catherina
Valente. In die tijd was ik nog
niet veel, maar helemaal
vreemd voor de mensen die er
toe deden, de mensen van de
platenmaatschappijen, was ik
niet."
Verandering
Heeft hij geen spijt dat hij niet
de klassieke muziek is inge
gaan? „Luister nou eens: leven
is verandering. Als je het ene
niet kan bereiken, dan pas je je
aan. Je kunt idealen hebben zo
veel als je wilt. maar omstandig
heden kunnen maken datje dat
wat je wilt niet kunt realiseren.
Dan heb je toch altijd jezelf nog.
Je eigen kwaliteiten. Neem nou
de mensen in het orkest. Zo veel
verloop is er niet. Als iemand,
weggaat of wegmoet, dan weet
hij of zij altijd een dfrvolger aan
te wijzen. Het is altijd iemand
met kwaliteit die ze aandragen.
Ik ben daar dan verbaasd over
en dankbaar voor."
„Ik kijk zo'n mens aan, ik hoor
wat hij kan. En dan ga ik naden
ken: wat voor arrangement kan
ik schrijven opdat hij of zij met
die saxofoon, met die trompet,
met die viool, het best tot z'n
recht komt. Want ieder mens
heeft een wereld, die om hem
heen sluit. In die wereld is die
mens uniek, heeft hij mogelijk
heden die een ander mens niet
heeft. Als je de'moeite neemt je
daarin te verdiepen, met respect
voor die mogelijkheden, ben je
al een heel eind. En als je daar
aan iets kan toevoegen, dan ga
je als mensen goed met elkaar
om."
Is het zo ook gegaan met George
Zamphir, Berdien Stenberg, Ri
chard Clayderman? „Zeker. Ik
moet er wel bij zeggen dat
meestal de platenmaatschappij
met die solisten op de proppen
komt."
„Ik heb jarenlang met het idee
rond gelopen om een plaat te
maken met Barbra Streisand en
Gidon,Kramer. Dat bleek te
hoog gegrepen. Dat weet ik nu.
Je moet in het leven je grenzen
leren kennen. Ook ik heb na
tuurlijk een wereldje dat hele
maal van mij is. En ik weet dat
ik met mijn muziek de genera
tiekloof overbrug. De tijd is
voorbij dat jongeren tegen hun
ouders zeiden: 'James Last, met
die gladde deuntjes?' Nu komt
de hele familie: de jongeren voor
de hits die zij kennen, de oude
ren voor de muziek van de jaren
vijftig, zestig en de klassieke
muziek."
„Er komen nog steeds dingen
bij. Als je bij mij thuis zou kij
ken, er liggen overal partituren,
ideeën voor composities, arran
gementen. Ik zei laatst tegen
m'n vrouw Watraud: Ik zou, ge
loof ik. dit leven niet meer kun
nen overdoen. Ik heb zo veel ge
daan."
Els Smit
Ontmoeting tussen Captain Gumbo en de Romero Brothers in Martinville (foto Tom Ruijfrok
