Ik dacht, de oorlog is begonnen
PZC
De grenzeloze
verbeelding
Britse recessie is home-made
Peru betaalt met
cholera tol voor
gebrekkige hygiëne
opinie en achtergrond
Schade aan huizen bij vuurwerkfabriek en veel emoties bij omwonenden
VRIJDAG 15 FEBRUARI 1991
(Door René Diekstra,
hoogleraar psychologie
TTalvenvege de jaren '50,
„n toen ik zelf nog actief
schaatser was, reed ik de 500
meter in zo'7i 44,5 seconden. In
1978 bo?id ik de ijzers nog eens
onder en tot mijn verbazing
kwam ik toen i7i 20'n 43,5 secon-
den ro7id. Als je twintig jaar ou
der be7it geworden en niet meer
hebt getrai7id, dan zegje op het
eerste gezicht dat het natuurlijk
niet kan dat je nu S7ieller rijdt
dan toe7i. Ik denk dat het een
kwestie van psychologie is. Ie-
deree7i was S7ieller gaan rijde7i
en da7i is het net alsof je onbe-
zoust jezelf ook op die 7üeuwe tij
den gaat richten".
Aan het ivoord is Egbert nan 't
Oever, de (extcoach van de na-
tionale schaatsploeg 07ider an
deren met Yvo7nie vazi Gennip,
die driemaal olympisch goud
haalde), in een praatshozv die
Radio West 07ila7igs uitzo7id.
Waar Vazi 't Oever het over had,
is het wonderlijke verschijnsel
dat wat we presteren niet alleen
afhazigt van ivat we lichamelijk
kunnen, maar ook vazi wat we
psychisch voor mogelijk hou
den. Van de grenzen die we in
ozize geest voor ozis zelf trekken.
Veel mensen leveren niet de
prestaties die ze wensen. Niet
omdat ze het niet zouden kun
nen, maar eenvoudigweg omdat
ze zich ziiet kunnen voorstellezi
dat ze het kunnen.
Ik k077i geregeld studenten tegen
die telkens weer voor hun tenta
mens of examens zakkenterwijl
ze de stof toch goed hebben be
studeerd en goed kennen. Maar
in dezelfde toeken of maanden
dat ze de studiestof in hun hoofd
hebben zitten prenten, hebben ze
zich ook ziog iets aziders inge-
prent. 'Iets anders' wil in dit ver-
bazid zeggen de gedachte of fan-
tasie dat als ze met het tentamen
of examezi bezig zijzi ze het op
eens niet meer zoeten. Of in pa
niek zullen raken of domme foü-
tezi maken.
Als je je almaar voorstelt dat je
niet kan zoatje wel zoilt kunnen -
ziamelijk zo ontspamien e?i ge
concentreerd 7/iogelijk een exa-
znen succesvol afleggen - dan
vergroot je natuurlijk sterk de
kans dat je, ondanks al je ken
nis, op het examen van slag
raakt, de fout ingaat.
Omgekeerd geldt dat mensen
die zich izi hun geest goed kun
nen voorstellezi zoat ze in werke
lijkheid zouden willen, de kazis
sterk vergroten dat ze ook echt
naar wens zullen presteren.
Voor de Van 't Oever Van 1978
was een tijd bezieden de 44 se-
condèJi al zo gewoon. Anderen
had hij die tijd al zo vaak zien
rijden, dat het ook zijn eigen in
nerlijke richtlijn ivas geioorden,
waarop zij7i geest e?i lichaam
zich instelden.
Het voorbeeld maakt duidelijk
dat we ons dikwijls niet van onze
i7i7ierlijke gre7ize7i ommieteri be-
wust zijn. Ee7ivo7idig, omdat ze
als vanzelfspreke7id lijken te be-
horen bij de tijd, de cultuur of de
omstaridigheden waarin we le
ven. We aa7ivaarde7i ze als feite7i
in plaats van door ons zelf ge-
schapen werkelijkheden.
Voldongen
.Een dramatisch voorbeeld
daarvan, afkomstig uit een heel
.ander gebied, is dat de meeste
mensen - onder ivie veel artsen-
het een voldonge7i feit beschou
wen dat onze bloeddruk toe
neemt 7iaar77iate we ouder wor-
den. Zelfs in talloze 7nedische
handboeken ivordt dit als feit
geaccepteerd. Maar in objectie
ve zi7i is dit feit helemaal geen
feit'. Want inmiddels wete7i we
dat onder bepaalde leefomstan
digheden de bloeddruk niet
meestijgt met de leeftijd.
Het verband tussen leeftijd en
bloeddruk is ee?i gevolg va.71 het
leven in een verstedelijkte, over-
stimiderende omgevi7ig. Een
dokter die tegen ee?i patië7it met
een voor de leeftijd) 'normaal'
geachte gestege7i bloeddruk
zegt dat alles in orde is en gee7i
aa?igepaste leefwijze voor
schrijft, verstrekt dus eige7ilijk
onjuiste i77formaüe. Hoe begrij
pelijk ook tegen de achtergrojid
van 07ize innerlijke NORM over
7ioT77iale en abnor77iale bloed
druk.
Ik ben ervan overtuigd dat bin-
nen ee7ijaar of tien 07is huidige
denken op dit punt hele77iaal zal
zijn 077igedraaid. Dan zulle7i 7ve
hef allemaal voor 77iogelijk hou
den 0771 tot op hoge leeftijd een
bloeddruk m de bmirt van 801120
te houde7i - en daar onze leef- en
voedingsgeiooo7ite7i op afste77i-
77ien - en zulle7i we een 77iet de
leeftijd toenemende bloeddruk
ab7ior77iaal en zelfs ongezo7id
gaan vinde7i. (Wat het natuur-
lijlc ook is.)
Als 7ve psychologisch zo m el
kaar zitte7i dat ive zoveel 77ioge-
lijk probere7i te leven bimie7i de
innerlijke normen of grenzen,
die we z?i 07ize geest getrokke7i
hebbe7i, gaa7i we 071s vreemd,
07iwemiig of onveilig voelen als
ie77ia7id 071s uit7iodigt of prest om
buiten die grenzen te gaa7i. Zelfs
als dat voordeliger of gezo7ider
voor ons zou zijn.
Pré-pensionering
Een aa7ital jare7i gelede7i gaf ik
me.t ee7i collega ezifceZe fcerezi een
zoge7iaa77ide pre-pensio7ieri7igs-
cursus voor iverk7ie77iers ua?i de
Verenigde Naties, die kort voor
hun pe7isioe77. sto7ide7i. We ver
telden de deel7ie77iers onder
77ieer dat i7ite7isief sporte7i zoals
meerdere fceren per iveek 10 tot
15 kilo77ieter joggen, ook 7iog
heel goed 77iogelijk is als je ro7id
de 70 bezit e?z 7iog 7iooit eerder
gejogd hebt. De reactie was vrij-
wel unaniem die van i7itens o„.
geloof en niet zelde7i iverd oni'e
bewering omschrevezi als klet
spraat van een paar jo7ige dolk
bonden. Totdat we een video
band liete7i zie7i van de World
Vetera7is Ga77ies, een soort
Oly7npische Spelen voor mensen
van 40 tot 80 en ouder. Op die y|~
deoband zijzi onder meer 70-jari-
ge7i te zien, die pas eezi paar jaar
tevoren met hardlopen waren
begonnen en nu de 10 mijl (ruin
16 km) of meer per dag liepen.
Ik voorspel opnieuw dat binnen
zo'n 10 tot 20 jaar het intensiej
sporten, ook duursporten, voor
bejaarden net zo gewoon zal zijn
als het 7iu voor jonge mensen ft
We zulle7i dan ons denken over
prestaties die bejaarden kunnen
leveren drastisch moeten bijstel
len.
Innerlijk
De bejaarde hardlopers van de
World Veterans Games - onder
ivie een 69-jarige man, die in de
finale nan de 800 meter zijn él-
jarige zoon er finaal uitliep
verklaren zelf dat ook zij aan
vankelijk in hun prestaties vier
den geremd door hun houding,
door de irmerlijke grenzen die ze
zichzelf stelden. Om hun innerlij
Ice grens te verleggen hadden de
meesten gebruik gemaakt v
een psychologische techniek die
geleide irnaginatie verbeelding1
wordt gerioemd.
Kern van de teclmiek van de ge
leide verbeelding is dat je leert
om injefaritasie precies datgene
te zieri doen, watje in werkelijk
heid wilt gaan doeri of bereiken.
Je kijkt in je geest als het wan
naar een videoband waarop je
als loper of hoogspringer pre
cies die bewegirigeri rnaakt, die
passen uitvoert en die snelheidJ
hebt, die je wilt hebben. Ook 'ge-
wone' topsporters gebruikende-
ze techniek tegeriwoordig vaak
in hun voorbereidirig.
Als je in je hoofd eenmaal de w'.
deo kunt afspelen waarop je zej
als 70-jarige kilometers jogt,
neemZ de kans dat je dat het in
werkelijkheid gaat kunnen e.
denkwijzer
-H 1 1 n 1 I I I I I I
gaat doen sterk toe. Omgekeerd
geldt datzolarigjeje iets gewoon
niet kunt of ivilt voorstellen-„Ik
zie mezelf niet met mijn, ouwe
langs de weg hollen, de anderen
lachen zich dood" - het onwaar
schijnlijk is dat je het kunt of
doet.
Hoe belangrijk het kan zijn om je
voorbij je oude grenzen te
beelden voor het oplossen
levensproblemen, maakt tenj
slotte het volgende voorbeeld
duidelijk. Een vrouw ivas in be
handeling gekomen vanwege'
ernstige depressieve
angstklachten. Spoedig werd
duidelijk dat die klachten te ma
ken hadden met problemen inde
relatie met haar man. Maar ie
dere poging om hem bij de be
handeling te betrekken stuitte af
op zijn absolute weigering. Spre
kend over hem vroeg ik haar of
ze nog van hem hield. Ze anl-
woordde bevestigerid. Ik vroeg
haar vervolgens eens op te
schrijven welke dingen ze posi
tief en ivelke dingen ze negatie!
aan hem vond. Bij het eerste wiet
ze niet meer dart drie dingen te
noemen, bij het tweede ruim vijf
tien. Ik vroeg haar beide lijstjes
eens rustig door te lezen en na te
gaan wat voor gevoelens dat
over haar man bij haar opriep.
„Als ik eerlijk ben, kan ik zogeen
liefde meer voor hem voelen",zei
2e. Uit het volgende gesprek
werd duidelijk dat ze ondanks
alle negatieve dingen (waaron
der mishandeling) steeds zich
zelf was blijven inprenten dat ze
toch van hem hield, omdat ze
bang was dat als ze dat idee zou
loslaten ze nergens meer zou
blijven.
Scheiding, alleen overblijven,
was iets wat ze zich absoluut niet
kon en niet ivilde voorstellen
„Ik hou toch van hem", was een
soort innerlijke grenspaal waar
aan ze zich tegen beter weten in
vastklampte uit angst voor hel
onbekende. Ik liet haar een in
nerlijke videoband maken van
een leven na het huwelijk en «e"
hoe ze zich daarin zou kunnen
redden. Het overschrijden WW
die grens maakte haar angst
duidelijk minder en stelde haat
in staat haar man te confronte
ren, hem haar grenzen te stellen:
'Of we doen iets aan onze relatie
of ik ga weg'.
De moraalalleen door in onze
verbeelding te ver te gaan, ont
dekken. we hoe ver we ktmnenen
(soms) moeten gaan.
Instituut voor
Leermoeilijkheden
WAGENAAR
V. d. Goeskade 61, Goes,
01100-31322
TEST EN BEGELEID
BIJ LEERPROBLEMEN
ook in de schoolvakanties.
Psycho-diagnostische
bevoegdheid.
Vakkundig, discreet,
onafhankelijk.
richting Utrecht]
11.50 uur ontploffing
bij vuurwerkfabriek
Stokvisweg
ZIJDERVELD
I veiligheidszone
bot poolshoogte te laten nemen
in de totaal verwoeste fabriek.
Koedam zegt dat zo ver bekend
is, twee medewerkers van het be
drijf worden vermist. Hoeveel
mensen er op het moment van
de ontploffing aan het werk wa
ren, weet hij niet. Saillant detail
is, dat de Culemborgse burge
meester mevrouw M. Bloemen-
daal 's morgens naar Drente was
afgereisd om over de viering van
Koninginnedag te praten.
Door de explosie zijn ook muren
van enkele woningen in de om
geving van de fabriek zodanig
verschoven dat er kans op in
storten bestaat. Het huis van de
buurman van Aart Verrips, de
boer J. van Keulen, is 'licht ge
havend uit de strijd gekomen'.
„Glasschade, het valt nog wel
mee", zegt hij. De boer had rond
het middaguur het idee dat zijn
laatste uur had geslagen. „Het
was zo'n dreun, ik zag mijn hele
huis heen en weer gaan. Ik ben
meteen de Diefdijk opgegaan,
om te kijken wat er aan de hand
was". Ook zijn vrouw, M. van
Keulen, heeft de schrik nog in de
benen zitten. „Bijna alle huizen
in de buurt hebben kapotte ra
men. Het is echt heel verschrik
kelijk".
Nieuwsgierigheid
Aart Verrips liep een half uurtje
na de explosie uit nieuwsgierig
heid nog een stukje de dijk op,
om te kunnen zien wat er aan de
hand was. „Ik zag allerlei voor
werpen door de lucht vliegen. Ik
zag grijze rook en een rode gloed.
Ik hoorde knallen. Het was zo
angstig. Ik dacht, ik moet weg
wezen hier". Enkele minuten la
ter werd de dijk bij zijn huis her
metisch voor alle verkeer afge
sloten, net als alle andere wegen
die naar de vuurwerkfabriek lei
den.
Bij de ingang van het Rode-
Kruisgebouw in het stadje
wordt de wacht gehouden door
een groepje verpleegsters. Ze
houden hun lippen stijf op el
kaar. „We mogen niets zeggen".
Ze laten echter toch doorsche
meren dat ze wel zo'n twintig
lichtgewonden, getroffen door
rondvliegend glas, hebben be
handeld of doorgestuurd naai*
omliggende ziekenhuizen.
Enkele in allerijl opgeroepen
medewerksters van het Rode
Kruis dachten bij de explosie
dat het Nederlandse hoofdkan
toor van het Amerikaanse com
puterbedrijf Wang in Culemborg
Brokstukken van de ontplofte vuurwerkfabriek liggen her en der tot op grote afstand van de fabriek op
de weg (foto Cor de Koek/ANP)
was gebombardeerd, ,,'t Had
toch gekund, zo'n terroristische
actie", zegt er één. ,,'t Is per slot
van rekening een Amerikaans
bedrijf'. Het Wang-gebouw, een
paar honderd meter verder,
schudde wel door de vreselijke
klap, net als alle andere gebou
wen op het industrieterrein. Een
glazen koepel raakte daardoor
uit het lood.
Woordvoerder J. Brons van
Wang zag de muren van zijn ka
mer trillen. „Aan een terroristi
sche aanval hebben we geen mo
ment gedacht. Het leek ons eer
der een straaljager', die net door
de geluidsbarrière was gegaan
en vervolgens neerstortte. Men
sen hier schrokken zich een on
geluk. Posters vlogen van de
muur. We zagen rookpluimen.
Als die rook zwart was geweest,
dan had het een benzinestation
kunnen zijn. Maar het was grijs.
We dachten, dat kon de vuur
werkfabriek van meneer Kooien
wel eens zijn".
Vermoeden
Al spoedig bleek het vermoeden
juist. Wang heeft een goede rela
tie met de wereldberoemde
vuurwerkmaker. Tot voor kort
leverde en ontstak Kooien (niet
in de fabriek op het moment van
de explosie) het nieuwsjaarvuur-
werk van de computer-onderne
ming. De vuurwerkfabriek, in
1980 ingehuurd om het vuur
werk te verzorgen tijdens de kro
ning van koningin Beatrix,
werkte ook naar volle tevreden
heid voor de gemeente Culem
borg. „Het familiebedrijfje van
Kooien staat goed bekend in Cu
lemborg. En iedereen kent de
heer Kooien ook. Hij is correct
en zeer voorzichtig en beroemd",
weet de woordvoerder van
Wang.
Een paar weken geleden was de
fabriek (waar vuurwerk en zo'n
tweehonderd kilo kruit lag opge
slagen) door de plaatselijke
brandweer gecontroleerd en in
orde bevonden. Zes jaar geleden
verhuisde het bedrijfje van een
schuur naar de twee bunkers,
waarvan er één uit de Tweede
Wereldoorlog stamt. Slechts en
kele omwonenden hadden des
tijds bezwaar aangetekend te
gen de vestiging. In de afgelopen
jaren heeft MS Vuuwerk zich
volgens de gemeente Culemborg
precies aan de voorschriften ge
houden.
„We zijn er gelukkig heelhuids
van afgekomen", zegt Aart Ver
rips. Hij wijst op zijn zuster. „Dat
zij de helderheid van geest had
om de baby weg te halen. Man,
als ik je toch eens vertel hoe ge
lukkig ik daar mee ben. Maar
wat er is gebeurd, zal ik mijn le
ven niet vergeten".
(Van onze correspondent
Cees van Zweeden in Londen)
Er hangt een prijskaar-
tje aan ons anti-infla-
{iébeleid", zei de Britse mi
nister van financiën Norman
Lamont deze week in het La
gerhuis. „Maar voor een lage
inflatie betalen wij graag een
hoge prijs".
De vraag die veel Engelsen de
zer dagen bezighoudt, is hoe
hoog de prijs zal worden die
Lamont zo graag wenst te be
talen. Zes Britse top-econo-
men hebben een open brief ge
publiceerd in The Times waar
in zij voorspelden dat de reces
sie in een depressie zou kun
nen verkeren als Lamont niet
ogenblikkelijk de rentevoet
omlaag brengt. Wat Engeland
bedreigt, zo schreven zij, is een
depressie zoals die in de jaren
'30.
Toen de brief werd afgedrukt
was de rentevoet in Engeland
14 procent. Enkele uren later
verlaagde Lamont de rente tot
13,5 procent. Het oordeel van
Sir Alan Walters, persoonlijk
adviseur van ex-premier That
cher en een der economen, was
vernietigend: „Te weinig en te
laat".
Lang voordat de economie in
de meeste Europese landen
begon te stagneren, zat het
Verenigd Koninkrijk al mid
den in een recessie. Ruim een
half jaar geleden, zo kan nu
worden vastgesteld, begonnen
de produktiecijfers van Britse
bedrijven een dalende lijn te
vertonen. Reden: een hoge
rentevoet maakte lenen en
daarmee investeren te duur.
Ook in 1980 en '81 kampte de
Britse economie met dalende
produktiecijfers, maar toen
vielen de klappen in de Noor
dengelse industriegebieden.
De huidige recessie daarente
gen laat zich vooral gevoelen
in het Conservatieve zuiden,
Een onderzoek van het dag
blad The Times heeft aan het
licht gebracht dat de werk
loosheid in de Conservatieve
kiesdistricten vijf keer zo snel
stijgt als die in de Labour-dis-
tricten. Veel Conservatieve la
gerhuisleden voelen langzaam
de bodem onder zich wegzak
ken, en het was uit deze hoek
dat minister Lamont de afge
lopen weken onder druk is ge
zet om de rentestand te verla
gen.
Koers pond
De mogelijkheden zijn echter
beperkt voor Lamont. De hoge
rentevoet dient twee doelen.
Hij moet de kooplust van het
publiek afremmen (duur le
nen!) en daarmee de inflatie
temperen, en hij moet de koers
van het pond sterling op peil
houden. De meeste economen
voorzien de komende maan
den een forse daling van de in
flatie, zodat dat geen belem
mering meer hoeft te zijn voor
een forse verlaging van de ren
testand. Maar een lagere rente
zou van het pond sterling een
nog onaantrekkelijker beleg
gingsobject maken en de
koers ervan doen vallen. En
dat is niet wenselijk.
Sinds het najaar van 1990
maakt het pond deel uit van
het wisselmechanisme van het
Europees Monetair Stelsel.
Dat betekent dat het pond een
vaste koers heeft ten opzichte
van de andere EMS-munten
en slechts binnen bepaalde
grenzen mag fluctueren. Maar
omdat het internationale ver
trouwen in de Britse economie
zo gering is, zweeft het pond al
geruime tijd net boven de 'be-
nedengrens'.
Sommige economen, zoals de
thatcherist Alan Walters, be
pleiten een verlaging van de
rentestand tot 11 procent en
een gelijktijdige devaluatie
van het pond. Alleen een der
gelijke, drastische stap kan
Engeland volgens Walters nog
behoeden voor een depressie.
Het dilemma is echter dat de
combinatie van een lagere ren
tevoet en een goedkoper pond
de inflatie, die toch al te lang
zaam daalt, weer zou aanwak
keren. De oude Britse gewoon
te om te lenen (Engeland heeft
zesmaal zoveel mensen met
credit cards als Duitsland) zou
weer de kop opsteken en het
goedkopere pond zou alle im-
portprodukten duurder ma
ken. Binnen de kortste keren
zou de inflatie, nu al ruim het
dubbele van die in Nederland,
weer gaan stijgen.
Gezwel
Door toe te treden tot het
EMS-wisselmechanisme, wil
de de Britse regering het ge
zwel van de inflatie uit de eco
nomie wegsnijden. Het pond
zou gekoppeld worden aan de
harde munten van landen als
Nederland, Duitsland en
Frankrijk, waai' inflatie flink
lager is.
De regering doet er waar
schijnlijk verstandig aan niet
onmiddellijk te zwichten voor
oer-that,cheristen van het type
Alan Walters, die er mede ver
antwoordelijk voor was dat
het pond vijfjaar te laat tot het
EMS toetrad. Weliswaar gin
gen in januari zo'n 100.000 ba
nen verloren, maar de werk
loosheid in het Verenigd Ko
ninkrijk is nog altijd laag ver
geleken met het Europese ge
middelde. In hun somberste
voorspellingen voorzien de
economen een werkloosheid
van 2,5 miljoen aan het einde
van dit jaar (9 procent van de
beroepsbevolking), niet meer
dan in Frankrijk nu.
Probleem is echter voor de
Conservatieve regering hoe de
huidige recessie aan de kiezers
wordt uitgelegd. Hoewel de
hele wereldeconomie nu stag
neert, zijn de problemen in En
geland het grootst. In Ameri
ka is de recessie mild, terwijl
de Duitse en Japanse econo
mieën nog steeds sterk
groeien. In Frankrijk en Ne
derland is hooguit sprake van
stagnatie, niet van recessie.
De meeste deskundigen delen
de opvatting dat de huidige re
cessie 'home-made' is. Door
een grote belastingverlaging
en een te lage rentestand ver
oorzaakte de regering aan het
eind van de jaren '80 een ex
plosie van kooplust waarvoor
nu de prijs wordt betaald. De
te snel gestegen koopkracht
leidde tot forse prijsverhogin
gen van produkten die in eigen
land voorradig waren (huizen)
en tot een sterke stijging van
de invoer van produkten die
onvoldoende voorradig waren
(auto's). Binnen een jaar was
het land opgezadeld met een
hoge inflatie en een tekort op
de handelsbalans twee ken
merken van een te sterke
vraag.
Omdat de regering weigerde
die vraag af te remmen door de
belastingdruk te verhogen,
restte slechts één medicijn:
een hoge rentevoet. Het was
een medicijn dat nu een paar-
demiddel is gebleken.
(Van onze verslaggeefster
Monique Gooren)
De cholera-epidemie in het
Zuidamerikaanse land Pe
ru grijpt in razend tempo om
zich heen. De laatste dagen
overleden per dag ruim twintig
mensen aan de ziekte. Het mi
nisterie van volksgezondheid in
Lima kwam deze week met een
cijfer van meer dan tienduizend
mensen, die door de ziekte zijn
getroffen.
De hulporganisatie Artsen Zon
der Grenzen, die een medisch
team naar Lima heeft gestuurd,
heefdt vastgesteld dat de epide
mie vooral in het kustgebied van
Peru is geconcentreerd omdat
afvalwater uit de steden recht
streeks in de Stille Oceaan
wordt geloosd. Cholera wordt
veroorzaakt door bacteriën in
voedsel en water. Door ernstige
stoornis van de ingewanden kan
de patiënt zoveel vocht verlie
zen dat hij binnen drie tot vier
uur overlijdt. Meer dan 100.000
mensen lopen kans te worden
besmet, meent Artsen Zonder
Grenzen.
De Stille Oceaan wordt be
schouwd als de grote boosdoe
ner. Onderzoek op vissen en
schelpdieren heeft besmetting
met cholera-bacterieën aange
toond. Daarom riepen de autori
teiten de bevolking via radio en
televisie op geen rauwe vis te
eten, niet naar het strand te
gaan en niet in zee te zwemmen.
Woedende vissers die demon
streerden tegen de visbeperkin-
gen die de regering hen in ver
band met de epidemie had opge
legd, namen grote happen rauwe
vis om de kijkers ervan te door
dringen dat zij niet bang hoef
den te zijn om vis te eten.
Eigenlijk is het een wonder dat
Peru pas nu wordt opgeschrikt
door een cholera-epidemie. Door
de omstandigheden waaronder
de meerderheid van de Perua
nen leeft, kan elke fatale ziekte
zich erg gemakkelijk en in moor
dend tempo uitbreiden. Veertig
procent van de bevolking woont
in behuizing zonder stromend
water en zeventig procent heeft
geen riolering of waterafvoersys
teem.
De Peruaanse hoofdstad biedt
acht miljoen mensen op uiterst
verschillende wijzen onderdak.
De hoogste klasse heeft; zich te
ruggetrokken in de elegante wij
ken Barranco en Miraflores. De
gegoede klasse resideert tevens
in San Isidro. Maar geen enkele
wijk is immuun voor het gebrek
aan onderhoud van openbare
werken. De staat, met haar mil
jardenschuld aan het buiten
land en een kostenverslindend
noodplan voor de duizenden ar
men in eigen land, kan zich niet
meer de luxe permitteren om
straten te asfalteren, stoplich
ten te repareren en gebouwen te
onderhouden.
Een flagrante tegenstelling met
de welgestelde wijken vormen
de onafzienbare vlaktes rondom
Lima, waar de dictatuur' van de
armoede heerst. In deze krotten
wijken wonen de mensen dicht
op elkaar, families met zes, ze
ven, acht kinderen zijn geen uit
zondering. Dat de sanitaire om
standigheden veel te wensen
overlaten, vergt weinig fantasie.
Eén kraan
De grote meerderheid van de be
volking moet het doen met een
gemeenschappelijke kraan voor
de hele straat of het hele blok.
Als de waterleiding ten minste
niet is gesaboteerd in de bergen
ten westen van Lima, waar de
verzetsgroepen actief zijn. Door
de vele bacteriën is het water on
geschikt als drinkwater, maar
de mensen die er wonen hebben
gewoonlijk niet veel keuze.
Met water uit een kraan wast de
hele buurt groenten en kleren.
Ook wie een huisje met stenen
muren en een eigen waterleiding
heeft gebouwd, moet die met de
hele familie delen. En familie be
tekent hioer grootouders, tan
tes, ooms en soms hele gezinnen
bij elkaar.
Doordat er zo weinig water is,
wordt niets echt schoon, terwijl
ook bij het koken niet alles altijd
zo goed verhit wordt dat ziekte
bacillen gedood zijn. Het is dan
ook de vraag in hoeverre deze
mensen de raad van de overheid
kunnnen opvolgen om drinkwa
ter gedurende tien minuten te
koken en alle fruit en groenten
zorgvuldig te wassen. Kleine
kinderen lopen bovendien extra
risico, omdat zij overal aan zit
ten en regelmatig hun vingers in
de mond stoppen.
Momenteel liggen de ziekenhui
zen in Lima en omgeving zo vol,
dat de cholera-patiënten al op
matrassen in de gangen zijn ge
legd. Het is erg moeilijk om al de
ze mensen voor uitdroging te be
waken. Peru heeft inmiddels me
dische hulp gekregen van ver
scheidene Latijnsamerikaanse
landen, de Verenigde Staten en
de EG, die 1,1 miljoen gulden
uittrok voor de strijd tegen de
ziekte. Maar zelfs als men met
deze hulp erin slaagt de ziekte
tot stoppen te dwingen, is het de
vraag hoe lang het zal duren
voor de volgende epidemie zich
aandient.
De Britse economische recessie is er een van eigen bodem, van eigen traditionele ingrepen foto
Johnny Eggit/AFP)
(Van onze verslaggever
Ed Blaauw
Amper een uur na de vuur
werk-explosie. In het huis
van Aart Verrips, dat hemels
breed een paar honderd meter is
verwijderd van de ontplofte MS
Vuurwerkfabriek. Gedachte
loos, verdwaasd bijna loopt Nel
Verrips, de zuster van Aart, met
de stofzuiger door de voorka
mer. Het grote raam, gespron
gen door de explosie, is met
board dichtgetimmerd. Op de
grond liggen nog stukjes glas.
Na de enorme knal, die kilome
ters ver was te horen en heel Cu
lemborg deed trillen, ging ze he
vig geschrokken even op de
bank zitten, om bij te komen.
Plotseling flitste het door haar
heen dat de zeven maanden ou
de baby Nina van haar broer
nog voor het raam lag. In een
flits griste ze het kleintje van de
bank. Geëmotioneerd: „Toen
zag ik het glas van het raam zo
naar binnen komen. Ik moet er
niet aan denken dat die glas
scherven op mijn kleine nichtje
terecht waren gekomen".
Nel was toevallig met haai' moe
der in het huis van haar broer
Aart. Die was net op weg naar
huis toen de explosie zich voor
deed. „Mijn auto werd helemaal
opgetild, ik schrok me lam", zegt
hij met bevende stem. „Die knal
was zo ongelooflijk hard. Ik
dacht echt dat de Golfoorlog
ook in Nederland was begon
nen".
De ravage in het landelijke buur
tje even buiten Culemborg is
enorm. Overal zijn ruiten ge
sprongen en sommige huizen in
de omgeving van de fabriek zijn
zelfs een deel van hun dak kwijt
geraakt, zoals de woning van
Henk van Vuren, die hemels
breed op slechts een paar hon
derd meter van de plaats des on-
heils (twee bunkers en nieuw
bouw) woont. Corné Snijers, de
buurman van Van Vuren was net
aan het zand rijden toen de fa
briek ontplofte. „Gelukkig was
er bij ons niemand thuis. Ze zei
den dat ik meteen naar huis
moest". Verschillende ruiten
van zijn boerderij zijn gesneu
veld. „We hebben geluk gehad",
zucht hij.
Ontploffingen
Het is drie uur in de middag. Het
gevaar voor meerdere ontplof
fingen is nog niet geweken. De
explosieven-opruimingsdienst
(EOD) heeft net besloten, zo ver
telt loco-burgemeester Koedam,
een radiografisch bestuurde ro-
500 m
ca 13.45 uur de A-2
voor alle verkeer
afgesloten
CULEMBORG lS|Jj
richting 's-Hertogenbosch !^J\V
