Wandelen in voetsporen
van de middeleeuwers
Aanpakken en aanpassen zijn de sleutelwoorden
PZC
Parelsnoer
in het
Oostduitse
Thüringen
Het Schone Streven
in Indonesië
toerisme
28
Bungalows
in de
Groene
Archipel
Werkvakantie
in buitenland
VRIJDAG 15 FEBRUARI 1991
Het Thüringerwald was, na
de Oostzeekust, het
tweede toeristengebied van de
voormalige DDR. Dank zij zijn
grote verscheidenheid aan
natuur en het aan de noordrand
van dit voor 80 procent beboste
gebergte gelegen snoer steden:
Eisenach, Gotha, Arnstadt,
Weimar en - iets verder naar
het oosten - Jena. Stuk voor
stuk oude steden met een rijke
historie: een parelsnoer.
Het Thüringerwald ziet er zelfs
in het heetst van de zomer
veel frisser uit dan ons was voor
speld. Het is er groener dan ons.
met verwijzing naar de zure regen
en de verouderde en sterk vervui
lende industrie in dit deel van
Duitsland, was geschilderd. Het
milieu wordt er weliswaar verpest,
maar de ramp is niet zo ernstig dat
een verblijf in het Thüringerwald
niet een toeven te midden van rijke
natuur betekent.
Een goed uitgangspunt voor een
verkenning van het gebergte is de
gemeentelijke camping in Geor-
genthal, een kleine tien kilometer
ten zuiden van de autosnelweg Ei
senach-Dresden, afslag Gotha/
Suhl. Het terrein ligt aan de zuid
kant van het dorp. Een openlucht
zwembad behoort bij de voorzie
ningen. Kampeerders moesten vo
rige zomer nog gebruik maken van
de sobere sanitaire voorzieningen
van het bad, op enige afstand van
de kampeerplek. Maar er werd al
gebouwd aan een waslokaal met
toiletten öp het kampeerterrein.
Er is nog veel onduidelijk. Ook
voor de beheerder van de camping,
die vol leuke plannen zit, maar
eerst graag wil weten of hij het ter
rein voor een redelijke prijs kan
pachten of niet. Anders kan hij er
niet mee uit de voeten. Hij is, even
als zijn vrouw, geknipt voor het
werk. Beiden staan de gast vrien
delijk en geduldig te woord. Er
hing nog een campingreglement,
waarvan het eerste artikel luidt:
„Toegang tot de camping hebben
burgers van de Deutsche Demo-
kratische Republik en zij die beho
ren tot de socialistische broeder
volken". „Dus wij moeten vertrek
ken." „Vergangenheit", grijnst de
beheerder.
Georgenthal ligt in de buurt van in
Oost-Duitsland bekende toeris
tenoorden als Friedrichroda en
Tambach-Dietharz, maar ook
plaatsen als Brotterode, Tabarz of
Pappenheim liggen niet op grote
afstand. Die plaatsen lijken over
een redelijke toeristenaccommo
datie te beschikken. Al is de kam
peerder niet in de gelegenheid de
logiesverstrekkende etablisse
menten nader te bekijken, hij
stapt nog wel eens een restauran
tje binnen. Als het gude Chaussee-
haus in Friedrichroda (aan de weg
naar Schmalkalden) model staat
voor de eethuizen in het Thürin
gerwald, dan zit hef daarmee wel
goed.
De bossen in dit gebergte bestaan
grotendeels uit sparren, dennen en
beuken. Gemengd naald- en loof
hout, of alleen dennen, sparren of
beuken. Verder vindt men er in
drukwekkende rotsformaties en
grotten; de Mariënglashöhle in
Friedrichroda bijvoorbeeld, is een
drukbezochte kristalgrot. Het
Thüringerwald is een kamgeberg-
te, een vrij smal massief met een
zeer duidelijke waterscheiding.
Het gaat in het oosten over in het
wat bredere Thüringer Schieferge-
birge dat een iets ander karakter
heeft. Beide gebergten bieden veel
wandelmogelijkheden met korte
en lange routes.
Beroemd is de Rennsteig, een pad
over de kam van het Thüringer
wald, 168 kilometer lang, soms niet
meer dan een stenig rotspad. ge
deeltelijk in gebruik voor de afvoer
van hout, op andere plaatsen deel
van het geasfalteerde wegennet.
Even wijkt het pad uit naar het
Beierse Frankenland om vervol
gens Thüringen weer binnen te ko
men. Een historische route, in de
middeleeuwen dë verbinding tus
sen de westelijke en oostelijke de
len van Thüringen, gelegen op de
grens met het vroegere Franken.
Wie oor heeft voor nuances, zal een
duidelijk verschil in tongslag op
merken aan weerskanten van het
pad: zuidelijk een Frankisch, noor
delijk een Thüringer dialekt.
Steden
Dichtbij ligt een hele rij histori
sche steden. In Eisenach zwoegde
Luther in de Wartburg op zijn bij
belvertaling, waarmee hij meteen
eenheid schiep in de Duitse spel-
lingschaos. Gotha was eens de re
sidentie van de hertogen van Sach-
sen-Coburg-Gotha. Oorlogen en
branden hielden er meer dan eens
huis. Zo werd er in de zestiende
eeuw de vesting Grimmenstein
met de grond gelijk gemaakt. Op
de puinhopen groeide (tussen 1643
en 1654) het nog steeds bestaande
slot Friedenstein.
Het slot bergt een aantal musea. In
de prachtige zalen een schat aan
historische kunst, antiek meubi
lair en verzamelingen, alles afkom
stig van de vroegere slotbewoners,
zo wordt verzekerd. Verder zijn er
een belangrijke oude bibliotheek
waar wetenschappers uit de hele
wereld gretig gebruik van maken,
een cartografisch museum, een
museum voor streekgeschiedenis
en heemkunde en het 18de-eeuwse
Ekhofiheater. Zuidelijk van Frie
denstein, in het vroegere hertoge
lijk museum, is nu het Natuurmu
seum gevestigd.
Gotha heeft nog een slot: Frie-
drichsthal aan de Karl-Marx-
Strasse, waar nu de ingenieursop
leiding voor het transportwezen in
is gevestigd. Tegenover dit slot ligt
de Orangerie met een 'theeslotje'.
Bezienswaardig zijn ook de Marga-
rethenkirche, het mooie renaissan
ce raadhuis, een (niet altijd) water
spuitend kunstwerk en veel in
drukwekkende gevels, zoals aan
de Brühl, waar het barokke Hospi
tal Mariae Magdalenae wordt ge
restaureerd. Even buiten Gotha,
aan de door bossen omzoomde
Florschutzstrasse, ligt een uitste
kend restaurant: Die Alte Stern-
warte.
Kramerbrücke
Erfurt is de hoofdstad van Thürin
gen, 1250 jaar oud. Een stad met
veel open plekken en fantasieloze
nieuwbouw. Maai' ook met goed
bewaard gebleven historische ge
deelten met kerken, rijk versierde
burgerwoningen en veel musea.
Van de kerken zijn zeker de Severi-
kerk en de Mariadom, beide mid
deleeuwse bouwwerken, een be
zoek waard. Maar ook de met klei
ne winkeltjes (mode, antiek, bloe
men) bebouwde eeuwenoude brug
over de Gera, de Kramerbrücke,
maakt indruk. De Internationale
Gartenbauausstellung (IGA) van
Erfurt is in binnen- en buitenland
beroemd.
Jena, een stad van wetenschap, be
zit het oudste universiteitsgebouw
(1558) van Oost-Duitsland. Het is
ook de stad van Carl Zeiss, naar
wie het Zeiss Planetarium ge
noemd is, en die ruim honderd jaar
geleden in Jena een fabriek van op
tische instrumenten bouwde. Er
zijn weinig historische bouwwer
ken overgebleven, eigenlijk alleen
wat delen van de oude stadsmuur
met twee torens en een poort. In
Weimar woonden Goethe en Schil
ler. Men vindt er onder andere hun
huizen, het Slot van Weimar, een
mooi stadspark met Goethes tuin
huis, het slot Tiefurt en het barok
ke slot Belvedère, nu een rococo-
museum.
Ook Arnstadt, de oudste nederzet
ting van het land, pronkt met
mooie bouwwerken, zoals het in
Hollandse stijl gebouwde renais
sance raadhuis en de Lieve-Vrou-
we-kerk. In het Nieuwe Paleis (ge
bouwd tussen 1728 en 1730) is on
der andere het opmerkelijke pop
penmuseum Mon Plaisir geves
tigd. Dit museum bergt de verza
meling van Fürstin Auguste Doro-
thee von Schwarzburg-Arnstadt,
die met hulp van haar personeel in
de eerste helft, van de achttiende
eeuw poppen maakte in de toen
malige kledij. Ze plaatste ze in hun
dagelijkse situatie en zo krijgt de
bezoeker een goed beeld van het
toenmalige leven van arbeider en
heer. Al passen poppen en meubi
lair in schaal misschien niet altijd
goed bij elkaar, het geheel en de ve
le details maken indruk.
Niet ver van Arnstadt, bij Mühl-
berg, liggen Die Drei Gleichen, een
uit de verte al duidelijk zichtbare
groep van drie burchten. Van de
Mühlburg, een van de oudste
burchten van Thüringen, en de
Wanderslebener Gleiche zijn al
leen nog ruïnes over. In de derde,
de Wachsenburg, is een hotel ge
vestigd.
Het aantal folders en brochures
over het voormalige DDR-gebied
is nog gering. Zelfs het Duits Ver
keersbureau in Amsterdam heeft
maar weinig. Het beste kan men
(schriftelijk, want het leggen van
een telefonische verbinding is nog
moeüijk) ter plekke inlichtingen
inwinnen over logiesmogelijkhe-
den en campings (tijdige aanmel
ding is aan te bevelen).
Pieter Koene de Jong
Ik was een jaar of zeventien toen ik
voor het eerst in lndië was. Daar
liéb ik de mensen leren kennen. Hoewel
ik daar als militair was, heb ik nooit
gemerkt dat ze een hekel aan me
hadden. Integendeel, ik heb daar
geleerd wat zij onder vriendschap
verstaan". Tjerk Spriensma (64) uit
Menaldum praat vol enthousiasme
over zijn ontmoetingen van toen, maar
hij is al even geestdriftig als hij vertelt
over zijn (veel) later ontstane
contacten met mensen in 'de Gordel
van Smaragd', die toen Indonesië was
gaan heten. „Wie iets met Indonesië te
maken heeft gehad", zegt Spriensma,
„zal alles in het werk stellen om er
weer eens naar toe te reizen".
Dat hoor je meer. Maar, zo ont
dekte de op West-Java gebo
ren Ton Crawfurd (51) uit Sint Ja-
cobiparochie, zo'n reis is voor zeer
velen niet weggelegd. Omdat ze er
doodeenvoudig het geld niet voor
hebben. Tjerk Spriensma kent
mensen die al jarenlang sparen om
toch nog één keer in het leven een
bezoek te brengen aan het land dat
in meer dan één opzicht zo'n ge
weldige indruk op hen heeft ge
maakt.
Crawfurd ging zoeken naar een
manier om goedkopere reizen naar
zijn geboorteland mogelijk te ma
ken. Zo ontstond het plan om bun
galowparken te laten bouwen op
drie plaatsen in de archipel - in Bo-
gor (het vroegere Buitenzorg) in
het Soendanese West-Java, in
Djogjakarta op Midden-Ja va en op
Bali - met elk een voorlopige capa
citeit van honderd personen. Elke
week zouden honderd mensen van
Nederland naar een van die 'gues
thouses' gevlogen moeten worden,
daar zeven dagen verblijven, ver
huizen naar het tweede bungalow
park en na opnieuw zeven dagen
naar het derde, om zes dagen later
de thuisreis te aanvaarden. Op die
manier, dacht hij, moet een drie
weekse vakantie in Indonesië (ge
heel verzorgd, dus inclusief vlieg
reis, logies, ontbijt, lunch en diner)
voor ongeveer f 2500 mogelijk wor
den.
Dat idee is nader uitgewerkt. De
piepjonge stichting 'Het Schone
Streven' heeft al een Indonesische
architect opdracht gegeven de
bouwplannen nader uit te werken.
Een bouwvergunning is er volgens
Spriensma en Crawfurd al. De te
keningen van een van de parken
zien er goed uit. Het wordt onge
veer opgezet volgens het concept
van succesvcolle bungalowparken
in Europa. De appartementen wor
den van Europees comfort voor
zien, inclusief airconditioning. De
parken zullen worden opgetrok
ken in de stijl van de streek waarin
ze komen te staan.
Naam
De naam van de stichting is 'ge
leend' van de in 1908 opgerichte
Nederlands-Indische studenten
vereniging Budi Utomo (Het Scho
ne Streven) die in eerste instantie
de Javaanse cultuur wilde bevor
deren. De vereniging had geen uit
gesproken nationalistische
ideeën, al legde ze wel de kiem van
een nieuw nationaal bewustzijn.
„Ze werd verkeerd begrepen", zegt
Crawfurd nu: de Nederlandse over
heid zag er een gevaar in en de stu
dentenvereniging werd verboden.
De stichting wil het project een
sterk Indonesisch accent geven,
Daarom zal alle personeel, van di
recteur tot manusje-van-alles, in
dat land worden geworven. Het
eten zal overigens niet alleen uit de
Indonesische keuken komen, want
de koks zullen ook worden geïn
strueerd in het maken van Neder
landse gerechten. De stichting ver
wacht dat de drie bungalowparken'
een goede uitstraling op de omge
ving zullen hebben. Er zal steun
worden verleend aan projecten op
het gebied van de gezondheidszorg
en de stichting wil werkgelegen
heid bevorderen en bijvoorbeeld
Indonesiërs in Nederland laten
studeren.
Spriensma en Crawfurd hadden al
vóór de oprichting van de stich
ting (de oprichtingsakte werd vo
rig jaar juli gepasseerd) contact ge
zocht met de Nederlands-Indone
sische Kamer van Koophandel in
Den Haag, waar volgens de initia
tiefnemers hun toen nog zeer vage
plan enthousiast werd ontvangen.
Maar, voor de uitvoering van zo'n
plan is geld nodig. De begrotingen
andere berekeningen, gecontro
leerd door een accountantskan
toor, tonen aan, dat het plan door
gang kan vinden als er een oplos
sing komt voor de dekking van de
aanloopkosten.
Al is de stichting eigenlijk nog niet
begonnen met de actieve werving
van donateurs, er hebben zich
sinds begin augustus toch al enke
le honderden aangemeld. Spriens
ma is bezig organisaties van oud
militairen aan te schrijven. Daar
zit een flink potentieel aan toe
komstige klanten. Er wordt ook
gedacht aan ambtenaren die in
hun jonge jaren in het toenmalige
Nederlands-Indië hebben gewerkt.
Maar ook anderen zijn zeer wel
kom.
Wr
Een van de bungalowparken moet op Bali komen.
Een vakantiebaantje in eigen land is een bekend fenomeen, maar veel jongeren willen in het buitenland aan de slag [foto GPD)
Vooral bij jongeren trekt het buiten
land sterk. Steeds vaker kiest deze
groep ervoor om zelfstandig voor enige
maanden buiten de landsgrenzen te toe
ven. Niet om puur vakantie te houden,
maar meer om een indruk van de cultuur
op te doen, de bevolking te leren kennen
en zeer zeker om de taal te leren. Vooral
de werkvakanties zijn in trek. In de
meeste gevallen betalen de deelnemers
hun eigen reiskosten. Maar eenmaal op
de plek van bestemming krijgen zij gra
tis kost en inwoning en meestal zakgeld.
Voor de achterblijvende ouder die zijn
kind voor het eerst alleen de wereld in
ziet trekken, een geruststellende ge
dachte.
Er kan werk gevonden worden in ver
scheidene sectoren: als kinderoppas,
huishoudelijke hulp, het begeleiden van
reisgezelschappen, manusje van alles op
een camping, werk in de horeca, de agra
rische sector. En er zijn diverse vrijwilli-
gersprojecten, waar internationaal de
krachten gebundeld worden om een be
paalde klus te klaren. Ook in de horeca
wordt extra personeel gevraagd.
Bij meisjes gaat de meeste belangstel
ling uit naar het au pair-werk. Vooral
Amerika is daarbij in trek. De reiskosten
worden betaald en er staat een aardig
zakcentje tegenover. Dichter bij huis zijn
vooral Frankrijk en Engeland populair.
Jongens geven meer de voorkeur aan bij
voorbeeld het werken op een boerderij in
Noorwegen, al kunnen daar ook meisjes
terecht. Zo zijn er voor de ondernemende
en avontuurlijk aangelegde jongeren Lal
van mogelijkheden om op een andere
wijze vakantie te houden dan het beken
de bruin-luieren aan een Spaanse Costa.
In de zomermaanden is er volop werk.
Vooral voor begeleiding van kinderkam
pen en op campings. Jongeren die in het
buitenland willen werken, kunnen het
beste een beroep doen op een professio
neel bemiddelingsbureau. In Nederland
is de stichting Exis daarvan de bekend
ste. Het is een centrum dat in internatio
nale jongerenactiviteiten bemiddelt. Op
jaarbasis gaat het om een paar duizend
bemiddelingen. De stichting maakt deel
uit van een internationale organisatie.
Ze informeert jongeren over de mogelijk
heden om naar het buitenland te gaan
voor vakantie, tijdelijk werk, stage en
uitwisseling. Via bemiddeling kan een
werkadres gevonden in de horeca in Ita
lië, op een boerderij in Noorwegen, een
druivenplukadres in Frankrijk of een au
pair-plaats in een van de Europese lan
den, de Verenigde Staten en zelfs Cana
da.
Leefwijze
Voorlichtster Carla Kroes van Exis zegt
dat de belangstelling van jongeren voor
het buitenland toeneemt. „De samenle
ving wordt steeds internationaler. Het is
daarom van belang dat jongeren kennis
nemen van de leefwijze in andere landen.
Door veel te reizen, gebruik te maken
van internationale stage-uitwisselingen
en vakantiebaanjes kunnen jongeren
vertrouwd raken met andere culturen,
de taal leren en internationaal vrienden
maken".
Carla Kroes waarschuwt ervoor dat jon
geren die aan een werkvakantie deelne
men, niet moeten denken dat ze kunnen
doen en laten wat ze willen. „Er worden
harde afspraken over gemaakt. Vaak
ook is het flink doorwerken. Dat moet je
er voor over hebben. Daarbij moet er re
kening mee worden gehouden dat de be
loning in de meeste gevallen minder is
dan bij een baantje in Nederland. Vooral
het au pair-werk wil wel eens tegenval
len. Als jongeren zich opgeven, kunnen
ze in de zomermaanden bij een gezin in
het buitenland helpen in de huishouding
of de kinderen verzorgen. Dat kan in
Frankrijk, Groot-Brittannié, Italië en in
beperkte mate in Spanje en Zwitserland.
Werken als zomer-au pair is, ik beklem
toon het, geen vakantie houden. Soms
gaat de au pair mee als een gezin op
vakantie gaat. Maai- dat betekent niet
datje de hele dag in de zon kunt liggen of
's avonds laat kunt uitgaan. Aanpakken
en aanpassen zijn de sleutelwoorden.
Maar als een au pair dat door heeft, kan
ze een hele leuke tijd hebben".
Aan een au pair worden verschillende ei
sen gesteld. Tenminste twee maanden
beschikbaar zijn en voor Frankrijk zeker
in de maand augustus. Verder wordt een
minimumleeftijd van 18 jaar vereist.
Voor Groot-Brittannië gelden andere
leeftijdsgrenzen.
De kracht van Exis is dat het inspeelt op
de wensen van de individuele jongere.
Dat is mogelijk doordat ieder land een
eigen bemiddelingskantoor heeft. „We
kunnen vrijwel iedereen die zich aan
meldt plaatsen. Alleen als plotseling dui
zend kandidaten aankloppen voor een
periode in Parijs, dan zal dat een pro
bleem geven".
Exis geeft, een eigen jaarmagazine uit,
genaamd Reisweg. Daarin staan precies
vermeld hoe geïnteresseerden zich moe
ten aanmelden, wat de voorwaarden zijn
en vooral welke mogelijkheden er zijn.
Want die zijn ongekend uitgebreid. Be
halve enthousiaste verhalen van mensen
die met Exis in het verleden in zee zijn
gegaan, ook meldingen van teleurstellin
gen. Daarom ook veel voorlichting over
hoe problemen te voorkomen. Het om
gaan met de buitenlandse tijdelijke
werkgever, hoe te handelen in geval van
conflicten en de blijvende begeleiding
van Exis. Maar ook informatie over wan
neer er een werk- of verblijfsvergunning
nodig is en tips om zo goedkoop mogelijk
op de plaats van bestemming te komen.
Ed van Ham
De Kramerbrücke overspant het riviertje de Gera foto GPD)
