Samen weg,
ja gezellig...
Reiswereld wil geen prijzenoorlog
Stress op
vakantie
Geen koopjes
voor de
consument
toerisme
VRIJDAG 15 FEBRUARI 1991
heeft de markt in de greep. De consu
mentenbond adviseert ook nog niets te
boeken. H. Snippe, redactrice van de
Consumenten Reisgids: „Niemand weet
wat de prijzen gaan doen. Er kan een ho
gere toeslag komen, als de olieprijs weer
stijgt. Maar er kunnen ook aanbiedingen
komen. Ik zou nog maai' even afwach
ten."
Annuleren
In een poging de toerist over te halen
toch alvast te boeken, hebben de bij de
ANVR aangesloten reisbureaus besloten
de klant geen kosten in rekening te bren
gen als een reis zes weken voor vertrek
wordt geannuleerd. Dit aanbod geldt
voor reizen die voor 5 maart 1991 worden
geboekt, en men overweegt deze datum
te verschuiven tot 1 april. De toerist hapt
echter niet en de operators, zo geven ze
zelf ook toe, kunnen die datum ook niet,
blijven opschuiven.
Normaal gesproken hebben de tourope
rators en de chartermaatschappijen in
januari al een goed beeld van de zomer-
boekingen. Dit jaar kan één bomexplo
sie het toch al slechte seizoen helemaal
verzieken. Intussen boeken toeristen
voor 'veilige oorden', ver weg van het
Midden-Oosten. De belangstelling voor
het Spaanse vasteland, de Canarische
Eilanden en Portugal is groot, ondanks
de slechte naam die vooral de Spaanse
toeristenindustrie in de jaren tachtig
had gekregen.
Aan de Griekse en Turkse kusten blijven
de hotelbedden zoals het er nu uit ziet
van de zomer leeg. Als er al een prijzen
slag uitbreekt, dan zal ze zich volgens in
siders beperken tot de Griekse en Turkse
bestemmingen, waar tegenwoordig een
grote capaciteit bestaat na een aantal ja
ren van onstuimige toeristische groei.
De kans op een prijzenslag is wel minder
groot dan vroeger, omdat de touropera
tors zich tegenwoordig beter indekken
tegen een plotseling instortende markt.
Boorsma: „Verschillende touroperators
hebben de afgelopen jaren verliezen gele
den op zogeheten garantie-accomoda-
ties. Ze sloten contracten af waarbij ze
vast zaten aan de huur van hotelbedden
en vliegtuigstoelen. Tegenwoordig ge
ven ze die bedden en stoelen terug als ze
verwachten dat ze deze niet konden vul
len." Snippe: „Als de oorlog in mei af
loopt, dan gaan de operators snel de
markt op om te kijken wat ze er nog bij
kunnen krijgen."
Ontelbare Nederlanders keren ieder jaar tevreden terug
van hun vakantie, maar dat geldt niet voor iedereen.
De Alarmcentrale van de ANWB heeft ieder seizoen druk
werk om in problemen geraakte vakantiegangers de
helpende hand te reiken. Veelal gaat het om de gevolgen
van ongelukken, maar vaak ook om ziekten, hartaanvallen
en inzinkingen. Verschijnselen die nogal eens zijn toe te
schrijven aan psychische problemen die juist tijdens de
vakantie de kop opsteken...
Een rustig plekje aan het meer, beter kan het niet. Maar wat te doen als zij niét van kamperen houdt en hij wél. Een verstandige
vakantiekeuze kan veel narigheid voorkomen.
compromis uit de bus komt. Wanneer één
van de partijen zich om de lieve vrede te
bewaren, laat overhalen tot een soort reis
die hem of haar eigenlijk niet aanspreekt
of zelfs met angst of tegenzin vervult, is
het gevaar van spanningen vanaf het be
gin aanwezig.
Hoe nodig het is spanningen zoveel moge
lijk uit de weg te gaan, blijkt uit het steeds
toenemende aantal Nederlanders dat tij
dens een vakantie door een psychische in
zinking wordt getroffen. De ANWB-alarm-
centrale heeft in het seizoen op freelance
basis zelfs twee psychiaters in dienst om
in dergelijke gevallen hulp te bieden.
De aard van de problemen vertoont van
zelfsprekend een niet geringe variatie.
Maar Van Egmond veronderstelt toch dat
een verstandige vakantiekeuze in veel ge
vallen de narigheid zou hebben voorko
men.
„Mensen die aan stress lijden of voelen dat
zij op het randje daarvan balanceren,
moeten zich in het algemeen niet bloot
stellen aan nieuwe situaties, die een extra
aanslag plegen op hun emoties. Over
spanning wil zeggen dat je de controle
over bepaalde zaken hebt verloren en
daar moeten dan echt geen nieuwe toe
standen meer bijkomen. Als je dan toch
op reis gaat, is het zaak door een zeer gede
gen voorbereiding de kans op onaangena
me verrassingen tot een minimum terug
te brengen. Maar het grote probleem is na
tuurlijk dat velen er zelf geen weet van
hebben hoe zij er voor staan. Veel vakan
tiegangers beginnen aan dingen die zij ei
genlijk niet kunnen hebben. Zelfkennis is
in dit verband van groot belang, maar zo
als we allemaal wel weten, bezit helaas
lang niet iedereen die in voldoende mate".
Doktoren hebben al gauw de neiging te
zeggen: U moet er eens lekker uit. Waar
heen is een vraag die de arts aan de pa
tient overlaat. Maar het kan best totaal
verkeerd uitpakken wanneer geheel op
activiteit ingestelde mensen opeens da
gen lang roerloos op een ver zonnig strand
gaan liggen.
Een algemeen advies is niet te geven. Het
is een kwestie van zowel fysieke als psy
chische conditie, maar vooral van karak
terstructuren. En daarvan bestaan er, zo
als ieder weet, zeer vele.
Grenzen
Veel Nederlandse vakantiegangers lijken
wel eens 'iets anders' te willen, maar Van
Egmond neemt dat toch met een korreltje
zout. „In de praktijk blijkt dat dit verlan
gen duidelijk zijn grenzen heeft. Van echt
nieuwe situaties schrikken velen als het
erop aankomt terug. De meesten gaan in
een omgeving waar zij voor het eerst ko
men, meteen op zoek naar iets herken
baars. Wanneer alles vreemd voor hen
blijft, grijpt de onzekerheid hen bij de
keel. Taalproblemen spelen in dit geheel
natuurlijk ook een grote rol.
Van Egmond spreekt nogal eens over een
'collectief leerproces' dat de toerist door
maakt. Dat wil zeggen dat men gaande
weg zelf steeds meer reiservaring opdoet,
maar ook leert van de ervaringen van fa
milieleden, kennissen en collega's en van
wat in de media over een bepaald land
wordt gezegd of geschreven. Daardoor
wordt het onbekende toch iets minder be
dreigend. „De grote stroom gaat toch met
een verzorgde reis. De echte pioniers, de
mannen en vrouwen die voldoende zelf
vertrouwen hebben om de meest verras
sende problemen het hoofd te bieden en
daar dan nog positieve ervaringen uit peu
ren ook, die pure ontdekkingsreizigers
zijn schaars".
De toekomst is duidelijk aan het massa
toerisme, tot ongenoegen van diverse psy
chologen die al enkele jaren geleden in
krante-artikelen en radio- en tv-uitzen-
dingen waarschuwende taal spraken en
daarbij zelfs het nut van vakantie in twij
fel trokken. „Het is een door de reisindus
trie gecreëerde illussie, een behoefte die
de mensen elkaar hebben aangepraat en
waaraan ze voornamelijk gehoor geven
omdat ze kuddedieren zijn", zo luidde
kort samengevat hun boodschap. Er werd
te berde gebracht dat vakantie psychi
sche stoornissen kon veroorzaken.
Ton van Egmond, zelf auteur van twee
diepgravende sociaal-psychologische stu
dies over toerisme, neemt enige afstand
van deze opvattingen. Des te bezorgder
toont hij zich over de milieu-aspecten van
de massale mensenstromen en over het
identiteitsverlies in nieuwe vakantielan
den, waar authentieke leefpatronen door
de export van westerse levensstijl in snel
tempo worden aangetast.
André Marinus
Als de touroperators niet op elkaar
letten dan kijken ze wel met een
schuin oog naar de persconferenties op
de Amerikaanse televisiezender CNN.
Iedere keer dat er een generaal oppert
dat de oorlog zich nog wel eens een paar
maanden kan voortslepen, siddert de
reiswereld. Over een week of zeven,
acht is duidelijk of het zomerseizoen
wat betreft vliegvakanties verloren is.
Het wachten is op de eerste operator die
zijn tarieven verlaagt en een prijzenslag
ontketent.
Directiesecretaris F. Mees van Holland
i International onderkent het gevaar van
j een zwaar verliesgevende prijzenoorlog,
I maar hoopt „dat iedereen een beetje bij
j! zijn positieven blijft". In de reiswereld
bezweren woordvoerders dat een tarie-
venslag niet nodig is en ook niet komt.
[I Zegsman Boorsma van De Jong Tours
I verwacht „absoluut geen gestunt" met
jj prijzen. Zijn collega's zijn even stellig; ie-
S dere schijn dat de consument over twee
maanden op een koopje naar Turkije of
Tunesië kan moet dan ook worden ver-
meden.
I Die consument wacht intussen af. Reis-
8 organisaties zeggen zeker dertig procent
j minder boekingen binnen te hebben in
I vergelijking met vorig jaar. Voorzitter
Van Grieken van het Algemeen Neder
lands Verbond van Reisondernemingen
I(ANVR) spreekt zelfs van de helft minder
boekingen. De angst voor een terreur-
L aanslag op een vliegveld of vliegtuig
De gemoedelijke Rotterdammer, die
door de dagelijkse omgang met dreu
nende apparatuur in de haven enigszins
hardhorend was geworden, keek uit het
venster en aan zijn gezicht was duidelijk
te zien dat hij genoot. De touringcar was
even buiten Nice begonnen aan de klim
over de bovenste Corniche in de richting
van Monte Carlo en in iedere kronkel van
de weg waren, ver in de diepte, weer nieu
we schitterende panorama's te zien.
„Mien", zei de man tegen zijn echtgenote,
,je zou toch eens even moeten kijken".
Maar de vrouw had zich afgewend van het
venster en volhardde in die houding.
„Laat me nou maar, Koos", sprak ze, „ik
kan er echt niet tegen". En toen, heel
hoog, alle anderen in de bus hun nekken
rekten om te kunnen uitzien op de zich zo
fraai in zee buigende Cap Ferrat, lag zij als
een verslagen stukje mens op de bank,
met het hoofd omlaag, half gebogen over
het middenpad.
Terug in het hotel kwam al gauw het ge
sprek op de excursie van overmorgen: de
Gorge du Verdon, het Grand Canyon-ach-
tige natuurverschijnsel in de zuidelijke
Franse Alpen. „Je gaat toch zeker wel
mee, Mien?", vroeg de Rotterdammer.
„Het moet een hele mooie excursie wezen,
maar wel flink de bergen in". Mien zweeg
en was er de volgende ochtend niet bij„Ze
heeft geen oog dichtgedaan en is de hele
nacht aan het rondstommelen geweest",
sprak de man. En wijzend op een knots
van een videocamera die op de grond
stond: „Ik hoop dat de bus op de mooie
plekken eventjes kan stoppen, want ze zei
dat ze het thuis op het scherm toch wel erg
graag wil zien".
Mensen als Mien zijn er vele. Ze gaan, al
dan niet overgehaald door anderen, op
een vakantie die hen allerlei spanningen
oplevert. Sommigen beleven op de winter
sport doorwaakte nachten omdat hun ge
dachten uitgaan naai- de angstaanjagen
de helling die de skileraar voor de volgen
de ochtend in het vooruitzicht heeft ge
steld. Kabelbanen boezemen velen angst De ergernis over een file kan nét teveel zijn voor de gestresste toeristenziel
in en anderen krijgen het te kwaad als zij (foto Wim Riemens
zich ingesloten zien door massale bergen,
bij het verblijf in woestijnen of bij het ho
ren van de ondefinieerbare geluiden die
uit het oerwoud opklinken.
En dan zijn er nog de duizenden voor wie
het uitzicht op een fijne vakantie wordt
bedorven door een onbedwingbare angst
om in een vliegtuig te stappen.
Vreeswekkend
Kortom, vreeswekkende aspecten zijn er
bij de vleet en daarbij komen dan nog an
dere emoties die het welslagen van een
vakantie in gevaar kunnen brengen. Te
veel nieuwe indrukken, bijvoorbeeld. Of
ergernis, omdat de hotelkamer zo gehorig
is en de buren iedere nacht lawaai maken,
dieven er met geld en cheques vandoor
gaan, die vrouw uit Bremen zo flirterig
doet tegen Piet en hij er nog gevoelig voor
lijkt te zijn ook, het strand veel verder weg
is dan in de prospectus stond vermeld, de
hitte niet te dragen is en er maar geen ein
de komt aan de files.
Eén van de ernstigste vakantie-verpes
tende mogelijkheden is hiermee nog niet
genoemd: ruzie. Trammelant met de
vrienden die mee zijn op reis en nu opeens
door de mand vallen als eigenzinnige
doordrammers. En erger nog: hevige twist
met de partner, hetgeen zelfs wel eens kan
uitlopen op beëindiging van de relatie.
Cijfers over het aantal gevallen waarin dit
kwaad de kop opsteekt, zijn niet voorhan
den. Maar uit de woorden van de psycho
loog Ton van Egmond, docent in de 'psy
chologie van de vrije tijd' aan de Nationa
le Hogeschool voor Toerisme en Verkeer
in Breda, valt op te maken dat er niet te
licht over moet worden gedacht.
„Er is op dit vlak meer tegenslag en ellen
de dan we meestal denken", zegt hij.
„Mensen mogen dan getrouwd zijn of an
derszins met elkaar optrekken, het komt
er toch op neer dat de vorm van hun rela
tie zich aan de praktijk van alle dag heeft
aangepast, veelal met vrij frequente afwe
zigheid van één van hen of zelfs beiden als
gevolg van werkzaamheden. Tijdens de
vakantie zitten die mensen dag en nacht
op elkanders lip en dat onder totaal afwij
kende en soms wel eens spanningen op
wekkende omstandigheden. De kans be
staat dat dan verschillen in smaak, inte
resse, conditie en tolerantie aan het licht
treden die thuis op de achtergrond blij
ven. De vroegere chef van de ANWB-
Alarmcentrale ging zelfs zo ver de vakan
tie een gevaar voor het huwelijk te noe
men".
Mensen met verschillende belangstellin
gen lopen natuurlijk al gauw de kans el
kaar op vakantie te irriteren. Je zult maar
diep geboeid rondlopen in de antieke ste
den van Turkije of op het Forum Roma-
num in Rome en iemand bij je hebben die
zich afvraagt wat er eigenlijk tussen al die
afgebrokkelde stukken steen valt te zoe
ken. Of iedere wandeling in de bergen al
na korte tijd moeten afbreken omdat de
partner bij het geringste hellinkje al be
gint te piepen en te jammeren.
Het zijn maar twee simpele voorbeelden
en wie ze zo leest, komt eigenlijk direct tot
de conclusie: die mensen hadden gewoon
niet met elkaar op vakantie moeten gaan
of naar een andere bestemming moeten
uitzien.
Apart
Man en vrouw, apart op reis. Het is een
verschijnsel dat zich steeds meer begint
voor te doen, hoewel de reden daarvan bij
werkende mensen natuurlijk ook kan lig
gen in het niet samenvallen van de vakan
tieperiodes. Menigeen gaat echter wel de
gelijk alleen om alle vrijheid te hebben om
zijn favoriete bezigheden ten volle uit te
kunnen leven. Drs. Van Egmond zet er kri
tische kanttekeningen bij. Het is duidelijk
dat deze vorm van onafhankelijkheid ge
makkelijk weer tot andere problemen kan
leiden.
Waar het op aankomt, is dat mensen die
met elkaar op vakantie gaan bij het ma
ken van de plannen elkanders wensen en
mogelijkheden in voldoende mate in de
overwegingen betrekken. Het is een kwes
tie van geven en nemen. De kwaliteit van
de relatie bepaalt of er een behoorlijk
De belangstelling voor het Spaanse vasteland is groot, ondanks de slechte naam die
vooral de Spaanse toeristenindustrie in de jaren tachtig had gekregen (foto GPD)
Het zonder meer afbestellen van bedden
stuit inmiddels bij eigenaren van hotels
en appartementen op onbegrip en weer
stand. Met name Griekse en Tunesische
verschaffers van toeristische accomoda-
ties protesteren, omdat ze vinden dat de
grote reisorganisaties hun problemen
niet op minder draagkrachtigen mogen
afwentelen. Sommigen van hen zouden
al gedreigd hebben naai' de rechter te
stappen.
Het is echter de vraag of ze daarmee iets
zouden bereiken. De reisorganisaties be
roepen zich op overmacht, gezien het ne
gatieve reisadvies dat het Nederlandse
ministerie van Buitenlandse Zaken heeft
gegeven met betrekking tot bepaalde
landen. Buitenlandse hoteliers en eige
naren van appartementen wijzen er
daarentegen op dat die ministeriële rei
sadviezen per land verschillen. Duits
land heeft toeristen aangeraden niet
naar Turkije te gaan, Nederland daaren
tegen bestempelt dit land als veilig.
Bij Martin Air, een van de Nederlandse
chartermaatschappijen, heeft men in het
najaar al maatregelen genomen om de
voorziene inkomstendalingen op te van
gen. Woordvoerder U. Buys: „We zijn
steeds uit gegaan van het ergste. In okto
ber hebben we besloten ons dit jaar meer
te richten op het vrachtvervoer. Voor
vakantiereizigers zetten we waar nodig
kleinere toestellen in."
Buys houdt er rekening mee dat Martin
Air in de zomer onder druk komt te staan
om prijzen te verlagen, als de grote maat
schappijen zoals Lufthansa, TWA en Bri
tish Airways een tarievenoorlog aan
gaan. „De prijzen voor de transatlanti
sche routes worden nu verlaagd, maar
dat heeft geen direkt effect op ons. Maar
vanaf eind mei vliegen we rechtstreeks
van Amsterdam naar New York. Als Luf
thansa of de KLM dan voor 500 dollar een
retour aanbiedt, dan moeten wij ook wel
wat aan de prijs doen."
In de reiswereld is nu veel de term 'in
haalvraag' te horen en touroperators zo
als Boorsma van De Jong Tours praten
zichzelf moed in: „Ik voorzie een nationa
le euforie als de oorlog afloopt."
(Op pagina '26 reacties van nationale
reisorganisaties en luchtvaartmaat
schappijen van landen rond de Middel
landse Zee)
Maurice Wilbrink
