De samenhang van verleden en toekomst Golfcrisis schaduw over de oliemarkt opinie en achtergrond zaterdag29december 1990 Psychologische oorlogvoering komt flink op gang levensbeschouwing Kuwayt IEA Raketten Vergelding AUTOGASi Advertentie {Door Roy Fox en Mario Kleinmoedig, Inter Press Service, IPS) De olieprijs heeft in de twee de helft van dit jaar ni veaus bereikt die al sinds het begin van de jaren '80 niet meer voorgekomen waren. De crisis in de Perzische Golf wierp een schaduw over een onzekere markt. Nu 1990 ten einde loopt zijn de meeste deskundigen het er over eens dat de afloop van de crisis over de Iraakse bezetting van Kuwayt zal bepalen welke kant het uitgaat met de olieprij zen. De Nederlandse oliedeskundige Peter Odell, die als hoogleraar verbonden is aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, denkt dat de olieprijs snel tot on der de 20 dollar per vat zal dalen als Irak zich uit Kuwayt terug trekt en een oorlog wordt voor komen. Als Irak en Kuwayt ver volgens weer olie voor de markt gaan produceren zal er sprake zijn van een enorm aanbod, waardoor de olieprijs verder zal dalen, verwacht Odell. Als Irak slechts tot enkele con cessies bereid is en in Kuwayt blijft terwijl de multinationale troepenmacht in de Golf niet wordt, ingezet voor een aanval op Irak. dan verwacht Odell dat de olieprijs zich zal blijven bewe gen tussen de 20 en 30 dollar per vat. Volgens Odell zouden de olie prijzen dramatisch stijgen als de multinationale troepenmacht erin zou slagen Irak in korte tijd een nederlaag te bezorgen. Kort daarna zouden de olie echter weer goedkoper kunnen worden, afhankelijk van de vraag hoe erg de olie-installaties zijn bescha digd. De Iraakse president Saddam Husayn probeerde al voor de in val in Kuwayt de olieprijs te beinvoeden. Het was onder Iraakse druk dat de Organisatie van Olie Exporterende Landen (Opec) vlak voor de inval besloot de minimumprijs voor olie te la ten stijgen van 18 naar 21 dollar per vat. Al in november 1989 hadden de Opec-landen afgesproken om gezamenlijk niet meer dan 22 miljoen vaten per dag te produ ceren. Bij die gelegenheid was ook Kuwayt weer betrokken bij de quota-afspraken, zodat er goede hoop was op meer discipli ne. Maar de Verenigde Arabi sche Emiraten (VAE) gingen niet akkoord met de hun toege deelde quota, terwijl Kuwayt al gauw liet weten dat het even veel wilde produceren als de VAE. In januari 1990 lag de prijs voor Opec-olie op 20 dollar per vat, terwijl de olie die in de Ameri kaanse staat Texas werd gewon nen zo'n twee dollar hoger uit kwam. Al in maart 1990 produ ceerden de Opec-staten dage lijks 24 miljoen vaten per dag, twee miljoen meer dan afgespro ken. De winter was zacht en te gen het begin van de lente daal de de olieprijs. Op een Opec-ver- gadering in maart stelde Sheikh Ali Khalifa al-Sabah van Ku wayt voor om de hele quota-re- geling te laten varen als de prijs onder de 18 dollar zou komen. Dat idee kreeg echter weinig steun. Afgelopen mei kwam de OPEC in problemen doordat Kuwayt en de VAE hun quota overschre den met een gezamenlijke hoe veelheid van bijna anderhalf miljoen vaten per dag. De ge middelde prijs van Opec-olie was toen gezakt tot bijna 15,5 dollar, terwijl op de spotmarkt gemiddeld 15 dollar werd be taald. In een spoedzitting werd afgesproken de totale produktie te beperken met 1,4 miljoen va ten per dag, zodat deze niet bo ven de 22 miljoen uit zou komen. Hoewel deze afspraak inderdaad leidde tot een vermindering van de produktie bleven de prijzen verder dalen. Begin juni was er ronduit sprake van een prijzen oorlog. De conflicten binnen de OPEC begonnen op te lopen en Irak stelde voor de olieprijs vast te stellen op 25 dollar. De span ningen beïnvloedden de markt en de prijs steeg. Op de OPEC-conferentie in juli leek het erop dat de organisatie weer een stabiele periode tege moet ging, met Irak als politie man om de produktiediscipline af te dwingen. Maar de invasie van Kuwayt veranderde dit beeld radicaal. De olieprijs schoot omhoog tot 40 dollar in de periode na de inval in Ku wayt. Het tegen Irak en het bezette Kuwayt ingestelde handelsem bargo deed het olie-aanbod met 4 miljoen vaten per dag dalen. Om die reden besloten enkele Opec-lidstaten, zoals Venezuela en Saudi-Arabië, hun produktie op te voeren. Toen elf van hen eind augustus in Wenen bijeen kwamen werd overeengekomen de afspraken over beperking van de produktie voorlopig op een laag pitje te zetten. „De Opec slaapt tot de crisis voorbij is", zo liet de vertegenwoordiger van Kuwayt, Sheikh Ali, weten. De Opec vroeg tevergeefs het In ternationale Energie Agent schap (IEA) hulp bij de beheer sing van de prijs door de strate gische voorraden terug te bren gen. Oliedeskundige Odell meent dat als het IEA onmiddel lijk bevoegdheid tot handelen had gekregen met name de ont wikkelingslanden een hoop el lende bespaard was gebleven, omdat dan een lagere olieprijs gerealiseerd had kunnen wor den. De passieve houding van het IEA doet vermoeden dat het agentschap de Golfcrisis niet se rieus nam, een houding die de onzekerheid op de markt ver grootte, aldus Odell. Daardoor werden de voortdurende geruch ten over het al dan niet uitbre ken van een oorlog de belang rijkste factor die de hoogte van de olieprijs bepaalde. Afgelopen maand erkenden de Opec-sta ten, tijdens een conferentie in Wenen, dat zij de markt niet lan ger beheersen. De in augustus genomen besluiten werden her bevestigd. Odell wijst erop dat de vraag naar olie, die toch de belangrijk ste factor zou moeten zijn bij het bepalen van de prijs, momenteel in de Verenigde Staten 5 procent minder is dan vorig jaar. In Eu ropa blijft de vraag met 4 pro cent achter. Hij concludeert dan ook dat de hoge prijzen zijn ver oorzaakt door speculatie op de markt. „Als het IEA had inge grepen met prijscontrole, had dat de meeste speculanten wel van de oliemarkt weggejaagd", aldus Odell. Woorden ontlenen hun be tekenis en zeggings kracht aan het gebruik dat men ervan maakt. Aldus een Latijns gezegde, waarmee wordt aangegeven dat deze waarheid al heel lang bekend is. Het is dan ook nauwelijks omstreden, dat een bepaalde uitdrukking in verschillende tijden of culturen een zeer uit eenlopende betekenis en ge voelswaarde heeft. Afhanke lijk van de omstandigheden kan hetzelfde woord een posi tieve dan wel negatieve klank krijgen. Zo kan 't zelfs, in waarderende of afkeurende zin, kenmerkend worden voor een instelling en levensbesef, die zich in deze of gene tijd, in dit of dat milieu nadrukkelijk doen gelden. Traditioneel en vernieuwend zijn zulke woorden. Het eerste roept gemakkelijk de gedachte op, dat iemand behoudend is, alles graag bij het oude laat en wars is van onzekerheid oproe pende veranderingen. Laten we liever het vertrouwde vast houden en ons oriënteren op wat ook reeds onze voorge slachten droeg en bezielde. Dat geeft rust en houvast en be waart voor een zwalkend be staan. Traditioneel is zo in be paalde kringen en tijden een zeer positief gewaardeerd be grip. Anderen kunnen dit echter al leen zien als de dood in de pot. Leven is immers veranderen. Dat was vroeger zo (al lijkt het terugkijkend nog zo gelijk blij vend) en is ook thans niet an ders. Een behoudende levens instelling is remmen van wat in het vóórtgaan van de ontwik kelingen z'n waarde bewijzen moet. Ons openstellend voor onverwachte en misschien al leen nog maar experimentele mogelijkheden dienen we ver nieuwend in het leven te staan. Wat tradities aanreiken moge vroeger waardevol geweest zijn, we moeten 't nu achter ons laten. Traditioneel en vernieuwend: een tegenstelling, die we ook in de Zeeuwse samenleving maar al te goed kennen. Het één lijkt het ander uit te sluiten. Meer principeel opgevat worden het bovendien gemakkelijk tot kwalificaties, waarmee men sen en groepen elkaar om de oren slaan. Wat zich zo, met al le ellende van dien, in heel de samenleving afspeelt, vind je. soms zelfs versterkt, terug in kerkelijk en levensbeschouwe lijk verband. Daar kunnen we 't elkaar in alle oprechtheid (want juist hier is sprake van 'heilige overtuigingen') met de ze beoordelingen ontzettend moeilijk maken. Het is dan ook niet voor niets, dat de spanning tussen tradi tioneel en vernieuwend één van de thema's is, die in een vijf-jaarlijks overzicht over het reilen en zeilen van de Her vormde Kerk onlangs aan de orde werden gesteld. De tradi tie, zo wordt geconstateerd, kan conserverend werken, een bewarende functie hebben. En inderdaad is in het verleden veel waardevols. Dan moet 't echter wel als zodanig verstaan (kunnen) worden; daarvoor is bezinning en gesprek nodig. Er blijkt dan ook grote belang stelling te bestaan voor bijbel- kringen, waarin de kern van de traditie aan de orde komt. Zon der die aandacht wordt het ver leden tot iets dat om zichzelfs- wil wordt gekoesterd: conser verend wordt dan tot conserva tief en als reactie daarop krijgt vernieuwend het karakter van zich nauwelijks doordacht af zetten tegen een verleden, dat alleen maar als ouderwets wordt gezien. Zo raken mensen elkaar kwijt. Ouderen en jonge ren raken erdoor van elkaar vervreemd. En de inspiratie, nodig om de toekomst moedig en bezonnen tegemoet te tre den, wordt onvindbaar of gaat zelfs verloren. Er lijkt mij alle reden traditie en vernieuwing niet als elkaar uitsluitende tegenstelling te zien. We doen er goed aan de ei genlijke betekenis van het woord traditie in de gaten te houden: overlevering. Heeft 't in het spraakgebruik veelal be trekking op gewoonten en ge dachten waarin het verleden verstarde tot stereotiepen en lege vormen, traditie betekent eigenlijk, dat de geslachten aan elkaar iets dóórgeven. De nadruk ligt daarbij niet op de angstvallige zorg, dat bij de overdracht alles vooral gelijk blijft, 't Gaat veeleer om het functionele: dit was voor óns van fundamenteel belang, hier mee konden wij ons leven zin vol richting geven, op deze wij ze kon ónze generatie de uitda ging van nieuwe ontwikkelin gen opnemen; welnu, zien jullie als de opvolgers, hoe je thans hiermee leven kunt en hoe het jullie straks zal helpen ten overstaan van de problemen en mogelijkheden van de jaren tweeduizend zoveel. Per traditie dragen we een en ander over de jaargrens heen... (foto archief PZC) i i i ii i ii i i ii traditie de eeuwen door aan mensen toekomst en levenszin geschonken. Maar, let wel: doordat ze ermee aan het werk gingen; doordat het, op heel nieuwe omstandigheden be trokken, op de een of andere manier hun verhaal werd. Zij, latere generaties in andere tij den, ze sloten zich niet voor dat verleden af, ze trachtten het naar z'n essentie te verstaan en gaven het, zoekend en vragend, zo u wilt: biddend ook, gestalte in de omstandigheden van een nieuwe wereld. Zo wérkte de traditie. En zo werkte ze ver- niéuwend. Traditie, overlevering is zo doende beweging, voortgaan. En alleen waar mensen daar aan niet kunnen of durven deelnemen, daar treedt ver starring op wordt traditioneel tot tegenstelling van vernieu wend. Een levende traditie speelt verleden, heden en toe komst niet tegen elkaar uit, maar tracht ze op elkaar te be trekken. Geen mens kan zich van z'n verleden afmaken en tegelij kertijd op de uitdaging van de toekomst ingaan. Maar ook kan geen traditie zich van de rest van de maatschappij en geschiedenis afsluiten, zeker niet in onze tijd, waarin er im mers, complicerend en verwar rend, zo veel op ons allen af komt, Zowel als kerkelijke ge meenten als in andere gestal ten van de maatschappij moe ten we daarom, vooral ook over grenzen heen, met elkaar spre ken en overleggen op het raak vlak van wat het verleden ons aanrijkt en de toekomst ons vraagt. Traditioneel en vernieuwend zouden zo, niet als tegenstel ling maar in onvermoede sa menhang, de trefwoorden kun nen zijn bij de overgang van het ene jaar naar het andere. Ge lukkig doen we daar, ook in de kerk, niet meer zo dramatisch over als vroeger wel eens ge beurde. Toch: zouden het vuur werk en allerlei net iets te na drukkelijk gedoe er niet op kunnen wijzen, dat we niet he lemaal in het reine zijn met wat was en wat komt? Waar we el kaar een gelukkig niéuw jaar toewensen, doen we dat als mensen die ook het óude jaar met zich mee dragen. We dra gen het een en ander ook over deze (jaar)grens heen. En al leen als de traditie zo functio neert en we ons dus niet wijs maken, opnieuw vanuit het niets te moeten beginnen, zal er echt van vernieuwing sprake kunnen zijn. T. Rinkema Tel Aviv ongerust, niet in paniek (Van onze correspondent Ad Bloemendaal in Israël) Het dreigement van de Iraakse president Saddam Husayn om Tel Aviv met raket ten te bestoken zodra er een oor log uitbreekt in het Golfgebied, heeft in Israël niet geleid tot pa niek, hooguit tot lichte onge rustheid. Militaire commentatoren stort ten onmiddellijk een verse la ding analyses uit en politici kwa men met geruststellende verkla ringen. Zo zei minister van de fensie Moshe Arens dat in het ge val van Iraakse agressie hooguit twee of drie raketten het Israëli sche luchtruim kunnen binnen dringen, zodat de schade mi niem zal zijn. Premier Jitschak Shamir stelde Saddam Husayn voor de zoveelste maal de ver schrikkelijkste straffen in het vooruitzicht als hij een vinger uitsteekt naar Israel. „Een Golf oorlog is nu heel dicht bij, maar je zorgen maken helpt niet," voegde hij er lakoniek aan toe. Er blijft een duidelijk verschil bestaan tussen de verklaringen van Israëlische regeringsverte genwoordigers enerzijds en an derzijds de achtergrondinforma tie, zoals die sinds het begin van de Golfcrisis aan de pers wordt verstrekt door hoge officieren van de militaire inlichtingen dienst. De laatsten zijn aanzien lijk minder optimistisch over de gevolgen voor de Israëlische burgerbevolking van een Iraak se raketaanval. Zij wijzen erop dat er althans op dit moment weinig valt te ondernemen tegen binnenkomende raketten en dat de veroorzaakte schade bij een uitgebreide aanval „aanzien lijk" kan zijn, zeker als de Irake zen chemische ladingen gebrui ken. Israel zal zich pas adequaat kun nen verdedigen tegen vijandelij ke raketten als het nu in ontwik keling zijnde „Chets" (pijl)-rake- tafweersysteem operationeel is. dat wil zeggen over minstens een jaar of drie. De afgelopen zomer is de Chets voor het eerst gelan ceerd, zij het nog niet met een ra ket als doel. Volgens de Ameri kaanse pers had vorige week de tweede succesvolle proeflance- ring plaats. Ditmaal zou de Chets boven de Middellandse Zee een enkele ogenblikken eer der gelanceerde Jericho-raket hebben neergehaald. Het Israëlische leger heeft kort na het uitbreken van de Golfcri sis van de Amerikanen twee bat terijen Patriot-luchtdoelraket- ten toegezegd gekregen. Het Pa triot-systeem is een modern, te gen electronische oorlogsvoe ring bestand luchtafweersys- teem. Het is in principe bestemd voor de onderschepping van vliegtuigen, maar onder bepaal de omstandigheden en binnen een klein gebied schijnt het ook effectief te zijn tegen raketten. Israëlische militaire specialis ten hebben inmiddels in de Ver enigde Staten een aanvullende opleiding voor de Patriot ont vangen. Het was de bedoeling dat de raketten omstreeks deze tijd in Israël zouden worden op gesteld, maar of ze inderdaad zijn gearriveerd is niet duidelijk. In de Israëlische pers zijn be richten verschenen over een al gemene vertraging' in de leve ring van door de Amerikanen toegezegde militaire systemen. En ook zou Israël in tegenstel ling tot eerdere beloften niet de modernste versie van de Patriot krijgen. De „Al-Husayn "-raket, een Rus sische Scud-B met een zwaarde re motor en daardoor een bereik van 600 a 650 kilometer, kan van uit het uiterste westen van Irak Israëlisch grondgebied berei ken. Volgens Amerikaanse infor matie beschikken de Irakezen over in totaal ongeveer zestig ra- ket-lanceerinstallaties, waarvan de helft mobiel is. Dat wil zeggen dat ze salvo's kunnen afschieten van maximaal zestig raketten tegelijkertijd. Daarna moeten ze opnieuw raketten installeren, la dingen monteren, richten en tanken. Vooral met dat laatste zijn uren gemoeid. Een groot deel van de lanceerin- richtingen bevindt zich in de di recte omgeving van twee lucht machtbases langs de oliepijplijn van Kirkuk naar Jordanië, aan geduid met de codes H2 (560 km. van Tel Aviv) en H3 (480 km. van Tel Aviv). Als Irak tot een aanval op Israël besluit zal het om twee redenen alle in H2 en H3 geplaatste ra ketten in een salvo verschieten. In de eerste plaats kan een aan val alleen effectief zijn als een flink aantal raketten op dezelfde tijd binnen een beperkt gebied terecht komt. De zwaardere mo tor van de tot Al-Husayn verhe ven Scud heeft namelijk als na deel dat de raket maar een lichte lading (naar schatting 175 a 300 kg. explosieven of 150 kg. chemi- in het niet valt bij de verwoes tende Israëlische vergeldingsac ties tegen Irak. Toch houden Is raëlische militaire deskundigen het voor mogelijk, zelfs voor waarschijnlijk, dat de Iraakse president zal toeslaan zodra de Golfoorlog uitbreekt. Hij zou dat kunnen doen, in de eerste plaats omdat hij er van overtuigd zou kunnen zijn dat Israël zich niet buiten de oorlog zal houden. Daarom zou hij kun nen besluiten zijn raketten te verschieten voor de lanceerin- stallaties worden aangevallen. In de tweede plaats zou hij met een aanval op Israël de oorlog kunnen uitbreiden tot Jordanië en wellicht Syrië. Een Israëli sche tegenaanval zou immers via het Jordaanse grondgebied of luchtruim moeten verlopen en het is niet waarschijnlijk dat het Jordaanse leger dat zou tolere ren. Syrië heeft Jordanië al hulp toegezegd tegen Israël. Het is zelfs mogelijk dat Irak nog voor er een Golfoorlog uitbreekt zal besluiten een raketaanval op Tel Aviv uit te voeren, namelijk als het geen mogelijkheid meer ziet een gewapend conflict te voorkomen. Saddam zou kun nen proberen een Israëlische aanval via Jordanië uit te lok ken, met de kans op een split sing in het Westers-Arabische bondgenootschap. Weliswaar heeft president Bush toegezegd dat hij in zo'n geval Israël mili tair zal steunen, maar of hij dat, voor de 15e januari en tegen de wil van de Arabische bondgeno ten, ook inderdaad zal doen, moet worden afgewacht. De Israëlische regering heeft de neiging de Iraakse raketdrei ging te bagatelliseren om de be volking rustig te laten slapen. Bovendien valt er weinig tegen een verrassingsaanval te doen omdat de waarschuwingstijd te kort is. Een Al-Husayn raket be reikt Tel Aviv binnen zes minu ten. De militaire inlichtingen dienst daarentegen heeft mis schien de neiging het gevaar wat te overdrijven, om later niet te kunnen worden beschuldigd van onderschatting. De bijna noodlottige oorlog van 1973 is in die kring nog lang niet vergeten. In ieder geval is de psychologi sche oorlogvoering nu goed op gang gekomen. Naarmate het uur van de waarheid nadert dient alle op het publiek gerich te informatie met een stevige korrel zout te worden genomen. De christelijke gemeente weet zich zo in de traditie opgeno men, die van ver voor het begin van onze jaartelling tot haar komt. Het is een van generatie op generatie doorgegeven overlevering, die op een voor ons nauwlijks naspeurbare wij ze ontsproot aan de ervaring, door hogerhand bevrijd te wor den uit de slavernij in de on menselijke toestanden van de wereldmacht Egypte. Deze tra ditie hield dan overigens te vens in, dat je voor dit uitzicht op menselijk bestaan God al leen maar kon en mocht dan ken, als je dan ook jezelf daar voor in zette. Zo werd eeuwen later deze overlevering door Jezus van Nazareth in haar meest oor spronkelijke zin verstaan, in haar meest radicale toespit sing vernieuwd en in z'n eigen leven en sterven ten diepste be lichaamd. En zo, als verhaal (maar méér dan verhaal) van verzoening en bevrijding, van hoop en vernieuwing heeft deze sche stoffen) kan vervoeren. En in de tweede plaats weet Sad dam Husayn dat de Israëlische luchtmacht Irak geen tweede salvo zal gunnen. De verwach ting is dat alle of in ieder geval de meeste lanceerinstallaties in het westelijk deel van Irak na de eer ste aanval zullen worden ver woest. De schade die de Iraakse raket ten in Tel Aviv zullen aanrichten hangt af van een aantal omstan digheden. Bij de zogenoemde „oorlog van de steden" tussen Iran en Irak is gebleken dat de Scud-B en zeker de Al-Husayn geen wonder van moderne preci sie zijn. Naar Teheran moest de Al-Husayn ruwweg dezelfde af stand overbruggen als naar Tel Aviv en een aantal liet het on derweg afweten. De raketten die wel arriveerden kwamen neer binnen een straal van twee a drie kilometer van hun doel. Tegen het betrekkelijk weerloze Iran heeft Irak honderden Scuds-B en Al-Husayns met ex plosieve ladingen gebruikt. Per inslag van een Scud-B, met een lading van 1000 kg., kwamen tussen de tien en vijftien mensen om het leven. Het gemiddelde verlies aan mensenlevens als ge volg van de explosie van een Al- Husayn is niet precies bekend, maar het moet minder zijn om dat de lading aanzienlijk lichter is. Als Irak zijn op Israël gerichte raketten zou uitrusten met che mische koppen zouden aanzien lijk meer mensen om het leven komen. Maar in dat geval is de effectiviteit nog meer afhanke lijk van de omstandigheden. Saddam Husayn weet dat de schade die hij met een raketaan val op Tel Aviv kan aanrichten Afstanden spelen een vitale rol als het werkelijk tot een militaire actie in de Golfcrisis komt (foto Patrick BazlAFP) In KRUININGEN vindt u ons meubelcentrum waar u al uw woonideeën kunt realiseren. Van mimiset tot komplete woninginrichting. In onze tapijt- en gordijnen- speciaalzaken te GOES en MIDDELBURG kunt u einde- j loos kombineren: vloerbe dekking, gordijnen en zonwering. DUS... graag tot ziens Wij adviseren u graag.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1990 | | pagina 4