zc
Het
gehucht
(19)
Gasmaskers of toeristen
Israëlisch
dilemma
week-in
37
ZATERDAG 3 NOVEMBER 1990
Honden
Goed toeven
Nekslag
Over
Serieus
Betrouwbaar
Je zal maar op Schutje wonen... Stede
lingen mogen er graag schamper over
doen. De dertig inwoners laten zich niet
uit het veld slaan. Hun gehucht is gezelli
ger dan welke stad ook en je kunt er ten
minste uitslapen. Eén probleem is er: de
kabeltelevisie beschouwt Schutje als bui
tengebied en komt niet aan de deur. Een
schotel moet uitkomst bieden.
Signalement Nieuwerkerke Schutje
Gemeente: Middenschouwen
Ligging: tussen Brouwershaven en Kerkwerve
Aantal huizen: tien
Aantal bewoners: dertig
Voorzieningen: buurtbus
Op de begraafplaats lopen schapen
Onwetendheid, dat is niet zo erg. Als de
mensen nog nooit hebben gehoord
van Nieuwerkerke Schutje, dan leggen Je
rome (15) en Roeven (16) Bohg gewoon
even uit waar het ligt. Maar veel vaker
wekt de simpele mededeling dat ze op
'Schutje' wonen, de lachlust op van leef
tijdgenoten. Kan je daar ook wonen dan,
zo vraagt men zich verwonderd af. Dat
kan volgens de jongens heel goed. Ook als
jong mens. En voor ouderen is het gebrek
aan voorzieningen evenmin een bezwaar.
Jerome en Roeven analyseren de gedach-
tengang van de 'mensen uit de stad' als
volgt. Wonen in een gehucht, dat betekent
datje boer bent, en dat is stom. Een idiote
redenering, vinden de broers. In de eerste
plaats zien ze niet in wat er mis is met het
beroep van boer. En ook aan het leven op
het platteland mankeert niets: „Ze hoe
ven niet te denken: platteland, dat is niks.
Laat ze zelf maar komen kijken. Het is hier
gezelliger dan in de stad."
Roeven spreekt uit ervaring. Deze zomer
nog heeft hij vijf weken in Amsterdam ver
toefd. Niet dat dat geen leuke tijd was,
maar hij hoeft er niet wonen. „Kijk, uitsla
pen kan je in zo'n stad wel vergeten. Au
to's scheuren met gierende banden door
de straat, mensen roepen er altijd. Wat
een lawaai, zeg."
Nee, dan Schutje. Dat is de rust zelve.
Brachten café, school en, zij het in minde
re mate, kerk vroeger nog wat leven in de
brouwerij, nu heerst er op de auto's na vol
strekte rust. De school legde reeds in 1840
het loodje en de kroeg volgde in 1917. Voor
de baas was zijn zaak niet rendabel meer
toen er na de komst van de tram steeds
minder verkeer kwam door Nieuwerkerke
Schutje. De kerk, oorspronkelijk gewijd
aan Sint Pieter, werd in de achttiende
eeuw gesloopt. Op de begraafplaats, een
opmerkelijk heuveltje langs de hoofdweg,
lopen nu schapen.
Nieuwerkerke had standplaats kunnen
worden van een groot vervoersbedrijf,
maar dat is er niet van gekomen. Kees van
Oeveren begon in 1927 op Schutje met zijn
busonderneming. De bussen werden ge
stald in een schuur achter het toenmalige
café. Spoedig evenwel verhuisde het be
drijf naar Zierikzee.
Heden ten dage heeft Schutje naast een
aantal boerderijen nog een zaak: Tinekes
dierenpension, geleid door Roeven en Je
romes moeder. Woonhuis en pension zijn
beveiligd op een manier die een sjieke bui
tenwijk niet zou misstaan. De reden is niet
zozeer, aldus de jongens, dat zij van die
waanzinnig dure spullen hebben. De hek
ken met waarschuwende bordjes met ver
vaarlijk uitziende honden moeten zorgen
dat de bezoekers hun dieren alleen halen
en brengen tijdens de openingsuren van
het pension. Roeven: „De mensen zijn zo
ongeduldig joh en ze kunnen niet lezen. Er
staat heel duidelijk wanneer wij open zijn,
maar ze klimmen zo over het hek." Èn dat
wil de familie liever voorkomen.
Op het terrein heeft Jerome zijn eigen ska-
tebaantje. „Ja, dat is ook een voordeel.
Welk kind in de stad heeft dat?" Verder
vermaakt Jerome zich met modelbouw
treintjes. Als hij niks te doen heeft, dan
fietst ie naar de stad, waarmee men op
Schutje Zierikzee bedoelt. „Daar kan ik
alles doen", constateert Jerome tevreden.
Ook overbuurman F. W. van der Kolk
komt regelmatig in de stad. Voor bood
schappen. „We hebben hier twee vrieskis
ten, want als je in zo'n gehucht woont
moet je echt wel geprepareerd zijn. Je
kunt nu eenmaal niet om vijf uur nog wat
halen, dus hebben we alles in huis." Van
der Kolk gaat altijd met de auto. Als 83-ja-
rige is hij blij dat hij dat nog kan doen ('ik
rij nog naar Haarlem ook, hoor'). Alleen
vindt hij het lastig dat hij zijn auto zo
slecht kwijt kan in de Zierikzeese binnen
stad.
Het echtpaar Van der Kolk - mevrouw is
de tachtig ook gepasseerd - zegt dat het
voor oudere mensen goed toeven is in een
gehucht. Dat komt natuurlijk vooral,
geeft Van der Kolk toe, doordat hij nog au
to rijdt. Als dat niet meer kan? Meneer
reageert laconiek. „Daar kun je vantevo-
ren wel over redeneren, maar dat helpt
niets, hè. Dat zien we dan wel weer."
Nadat de destijds in Haarlem woonachti
ge Van der Kolk vijftien jaar geleden met
pensioen ging, zocht de familie naar een
leuk huis bij geschikt viswater. Het echt
paar bracht al jaren zijn vakantie door in
het nabij Schutje gelegen Brijdorpe en
werd tijdens één van die vakanties geat
tendeerd op het bijzonderste onderkomen
van Schutje: het voormalige gemaal, dat
na de ramp werd gesloten. Vervolgens
werd het een woonhuis. De familie Van der
Kolk, die vroeger altijd in heel 'normale'
huizen woonde, kocht het gekke onderko
men. Meneer en mevrouw sloegen aan 't
verbouwen, voortbordurend op dat wat de
vorige bewoners hadden gedaan. Meneer
bouwde een veranda, zette grote ramen in
de kamer, maakte een nieuw plafond, en
zo werd het een knus honk. Van een huis
wil Van der Kolk niet spreken: „Een huis
is het niet, het is een blok." Dat trekt de
aandacht van de enkele toeristen die de
kleine zijweg inslaan. „Ze blijven wel
staan kijken, hbor", vertelt mevrouw Van
der Kolk.
Veel zijn het er niet. „Je bent hier hele
maal op jezelf aangewezen", zegt Van der
Kolk, die vrolijk verhaalt van die vriend
uit Amsterdam. „Was hier een uur, wilde
weer weg. Bel het station wanneer de trein
gaat, zei hij, want ik word hier niet goed."
Daar hebben de Van der Kolks geen last
van. Zij weten de rust wel te waarderen.
En over voorzieningen hebben ze geen
klagen. Ze hebben riolering gekregen en
gas. dus dat gaat best. Maar één ding
steekt de 83-jarige: dat hij geen kabeltele
visie heeft. „Ik heb met de PZEM gebeld
en met de gemeente. Ik dacht dat ze het
lijntje van Kerkwerve wel even hier naar
toe konden trekken. Maar ze zeiden dat er
in het buitengebied geen kabel komt." De
ze teleurstellende mededeling deed het
echtpaar ertoe besluiten een schotel aan
te schaffen. Overgenomen van de overbu
ren.
Maaike van Houten
Dames en Heren,
r 7 goedenmiddag. Over enkele
minuten beginnen we onze landing
op het vliegveld Ben-Gurion bij Tel
Aviv. Zoals u misschien weet zijn de
inwoners van Israël in het bezit
gesteld van gasmaskers. En hoewel
de kans op een chemische oorlog
klein is, stelt de Israëlische overheid
er prijs op bezoekers van het land
even goed te beschermen als de
ingezetenen. Voor alle zekerheid
krijgt u daarom straks bij aankomst
op het vliegveld een doos uitgereikt
met beschermingsmateriaal. Ons
cabinepersoneel gaat u nu laten zien
hoe u dat gebruikt". Het vrolijke
begin van een vakantie in Israël?
Nog niet, maar mogelijk komt het
zover.
Een Amerikaanse toerist schreef on
langs in een ingezonden brief aan de
'Jerusalem Post' dat hij ondanks de Golf
crisis had besloten zijn vakantie in Israël
door te brengen. Aanvankelijk had hij fa
milie en vrienden in de States aangeraden
hun angst te overwinnen en zijn voorbeéld
te volgen, maar hij was daarop teruggeko
men.
„De bekendmaking van 12 oktober dat
toeristen geen gasmaskers en ander be
schermingsmateriaal krijgen voor er spra
ke is van een 'noodsituatie' (met andere
woorden: als het te laat is) maakt duide
lijk dat mijn paniekerige vrienden en fa
milieleden gelijk hadden. Mijn geruststel
lende antwoorden waren niet meer dan
sentimentele onzin".
„Nu blijkt dat de Israëlische autoriteiten
toeristen, althans degenen die niet in ho
tels verblijven, als overbodig beschouwt.
Hoezeer men zich ook met Israël verbon
den acht, van geen enkele toerist kan wor
den verwacht dat hij een groter risico aan
vaardt dan de inwoners van het land".
Israël staat voor een dilemma. Sinds het
uitbreken van de Golfcrisis, begin augus
tus, is het aantal buitenlandse bezoekers
met bijna de helft teruggelopen en de uit
reiking van gasmaskers heeft dat proces
alleen maar versneld. De hotels zijn welis
waar in het bezit van voldoende maskers,
maar die worden pas uitgereikt 'in geval
van nood'. Veel zijn er trouwens niet no
dig, want de bezettingsgraad nadert het
het nul-punt.
Het probleem is dat een groot aantal be
zoekers van Israël niet in hotels logeert,
maar bij vrienden of familie verblijft of een
fiat huurt. Volgens de autoriteiten zijn er
voldoende gasmaskers in het land om ook
die buitenlandse bezoekers te voorzien,
maar de uitreiking zal pas plaats hebben
als er officieel sprake is van een alarmtoe
stand. De toerist krijgt dan te horen waar
hij zijn beschermingspakket kan afhalen,
dat wil zeggen als daar nog tijd voor is.
De Israëlische overheid is bang dat het
verstrekken van gasmaskers aan buiten
landse bezoekers de toeristenindustrie
definitief de nekslag zal bezorgen. Wantje
moet wel een fanatieke Israël-ganger zijn
om met een gasmasker in je bezit de
vakantie-stemming erin te houden.
Maar het dilemma gaat verder. Als het mi
nisterie van defensie zou overgaan tot de
uitreiking van een gasmasker aan iedere
toerist die het land binnenkomt, hoe lang
moet die maatregel dan van kracht blij
ven? Zoals het er nu naar uitziet zal de be
volking permanent in het bezit blijven
van de maskers. Als de overheid na de
Golfcrisis de uitreiking aan toeristen zou
stopzetten zou dus opnieuw een ongelijke
situatie ontstaan.
Geen wonder dus dat minister van toeris
me Gideon Patt vorige week in Tiberias
ten einde raad verklaarde dat wat hem be
treft de uitreiking van gasmaskers maar
beter helemaal achterwege had kunnen
blijven. Hij sprak bij de opening van een
manifestatie voor Europese reisagenten,
bedoeld om meer buitenlandse toeristen
te lokken naar Galilea, het rijkelijk van
bijbelse en landschappelijke beziens
waardigheden voorziene noordelijk deel
van Israël.
De geestdrift waarmee de organisatoren
de prachtige landstreek aanprezen ver
hulde bijna dat de Golfcrisis een stevige
domper zette op de 'Go Galilee'-campag-
ne, waarvan de voorbereiding vele maan
den geleden was begonnen, toen de Israë
lische toeristenindustrie nog bezig was
met een come-back na de inzinkingen van
de laatste jaren.
Minister Patts secretaris-generaal, Avra-
ham Rosenthal, vertelde journalisten dat
Galilea beschikt over ruim vierduizend
hotelkamers en dat de in Tiberias verza
melde reisagenten popelen van verlangen
om de achtduizend bedden op die kamers
beslapen te krijgen, al wordt een specta
culair herstel van het buitenlandse toeris
me pas na de Golfcrisis verwacht. Een
vraag over de gasmaskers wekte Rosen-
thals wrevel. „De maskers zullen aan toe
risten worden uitgereikt als de noodzaak
daarvoor bestaat," antwoordde hij met
een zuur gezicht.
Een van de organisatoren van 'Go Galilee
(„Ik heb toevallig ook een functie bij de
dat deelnemers problemen zouden krij
gen met hun Amerikaanse verzekerings
maatschappijen als ze slachtoffer zouden
worden van ongeregeldheden in een ge
bied waarvoor een negatief reisadvies
geldt. Uit protest liet burgemeester Teddy
Koliek zich bij de Klaagmuur fotografe
ren in gezelschap van Seymour Reich,
voorzitter van de Conferentie van Leiders
van Amerikaanse Joodse Organisaties.
Het UJA liet daarop weten dat het de
maatregel introk, zij het dat de bezoeken
aan de Tempelmuur waarschijnlijk niet in
georganiseerd verband zullen doorgaan.
Maar die uitspraak versterkte alleen maar
de rellerige sfeer. „Het UJA heeft nieuwe
Israëlische grenzen vastgesteld door haar
besluit de groene lijn (de grens van voor
1967) niet te overschrijden," schamperde
een woordvoerder van het ministerie van
toerisme. „Het heeft eerst een enorme
schade berokkend door Amerikaanse jo
den een prettig excuus te geven om niet
naar Israël te komen. Daarna veranderde
het bestuur van gedachten om zijn daden
te camoufleren, want het voelt zich schul
dig".
De Israëlische overheid is bang dat het verstrekken van gasmaskers aan buitenlandse bezoekers de toeristenindustrie definitief de
nekslag zal bezorgen {foto ANPI
uitreiking van gasmaskers, maar vergeet
mijn naam") voelde zich na afloop van de
persbijeenkomst verplicht een toelichting
te geven bij Rosenthals beknopte ant
woord.
„Natuurlijk krijgen alle toeristen een gas
masker. Maar eerst worden de Israëlische
ingezetenen voorzien. Dat duurt ongeveer
drie maanden. Daarna kijken we wat er
over is van de voorraad en wat we daar
mee voor de toeristen kunnen doen".
Maar is het geen goede geiooonte eerst
gasten te bedienen? En is Saddam Hu-
sayn ervan op de hoogte gesteld dat hij
nog minstens drie maanden moet ivach-
ten met oorlog voeren?
„U weet toch dat de kans op een chemi
sche oorlog te verwaarlozen is?" wierp on
ze gesprekspartner geergerd tegen. Het is
'allemaal psychologisch'. Of dachten we
soms dat de distributie van de gasmas
kers iets te maken heeft met de Golfcrisis?
Die indruk hadden we inderdaad. „Maar
dan zit u goed fout. De overheid was al
lang van plan ze uit te reiken, het gebeurt
nu alleen wat sneller. Dat is alles".
Het mag dan 'allemaal psychologisch'
zijn. de verliezen waarmee de Israëlische
toeristenindustrie te maken krijgt worden
uitgedrukt in miljoenen keiharde dollars.
In de maand september arriveerden op
het vliegveld Ben-Gurion bij Tel Aviv
ruim acht procent minder reizigers dan in
dezelfde maand in 1989, de enorme aantal
len Russische immigranten ten spijt.
De cijfers over oktober zullen de stem
ming in het ministerie van toerisme er niet
vrolijker op maken. Omringende landen,
Egypte en vooral ook Jordanië, kampen
met hetzelfde probleem maar dat is een
schrale troost.
Wat Israëliërs het meest dwars zit is het
massaal wegblijven van Amerikaanse
joodse groepen. In tijden van spanning
zijn het naar de ervaring leert vooral de
Amerikanen die alle proporties uit het oog
verliezen. Europeanen, vooral de christe
lijke pelgrims, blijven komen, zij het in
wat kleinere aantallen.
Het ministerie van buitenlandse zaken in
Washington heeft Amerikaanse burgers
afgeraden zich op de Westelijke Jordaan-
oever te begeven, in de Gazastrook en ook
in Oost-Jeruzalem. Dat laatste vooral
heeft de Israëlische autoriteiten tot razer
nij gebracht.
In de eerste plaats omdat ze Oost-Jeruza
lem beschouwen als integraal deel van de
stad en niet als bezet gebied, ten tweede
omdat ze aan de hand van misdaadstatis
tieken kunnen aantonen dat Jeruzalem
veiliger is dan welke Amerikaanse stad
dan ook en in de derde plaats omdat het
geld kost. Bijna alle bezienswaardigheden
liggen immers in het oostelijk stadsdeel,
met inbegrip van de Klaagmuur, de Kerk
van het Heilig Graf en de Tempelberg.
Veel Amerikanen vatten de reisadviezen
van hun regering serieus op. Dat leidde tot
een fikse rel in de joodse wereld, toen de
invloedrijke organisatie 'United Jewish
Appeal', die jaarlijks vele joodse groepen
naar Israël brengt, besloot zijn contacten
te verbreken met het Hyatt Regency in
Oost-Jeruzalem, het grootste hotel in de
stad.
Veel pijnlijker nog was de mededeling van
het UJA dat het zijn studiegroepen op vrij
dagavond niet meer naar de Klaagmuur
zou brengen. De UJA-leiding betoogde
In ieder geval toonde het UJA-bestuur
zich met zijn aanvankelijke verklaringen
een betrouwbare spreekbuis van de ach
terban. Van de Amerikanen die in oktober
in UJA-verband naar Israël zouden ko
men heeft negentig procent zijn reis afge
zegd. En van reisgezelschappen van hon
derden, in sommige gevallen zelfs meer
dan duizend buitenlandse joodse bezoe
kers ('megamissies' in organisatiejargon)
is sinds het uitbreken van de Golfcrisis
geen sprake meer. De groepen die nog ko
men worden met veel fanfare als 'solidari-
teitsmissies' binnengehaald.
Functionarissen van het ministerie van
toerisme wrijven zich bij voorbaat in de
handen als ze voor een gretig gehoor van
reisagenten en hoteliers beschrijven hoe
spectaculair het toerisme zich na de Golf
crisis zal herstellen. Maar gesprekken met
insiders in de toeristenindustrie onthul
len een lichte ongerustheid over de voor
uitzichten op de wat langere termijn.
De crisissituaties in het Midden-Oosten
volgen elkaar eenvoudig in een te snel
tempo op. Nauwelijks had de toeristenin
dustrie zich hersteld van de Israëlische in
vasie in Libanon of de kaping van de 'A-
chille Lauro' deed de hotels weer leegstro-
men. En toen de buitenlanders de moed
weer bijeen hadden geraapt brak de Pale
stijnse opstand uit.
De Golfcrisis vormt een nieuwe, nog hoge
re horde op weg naar het door Israël nage
streefde aantal van twee miljoen buiten
landse bezoekers per jaar. Het is alles bij
elkaar genoeg om de toerist in spé defini
tief het gevoel te bezorgen dat het Mid
den-Oosten een te riskante vakantiebe
stemming is, ook al spreken de statistie
ken een andere taal.
Ad Bloemendaal
(foto Wim Riemens)
