Een bank voor elk noodgeval ZATERDAG 27 OKTOBER 1990 ZATERDAG 27 OKTOBER 1990 Francois, graaf van Chateaubriand, wist al nauwkeurig hoe de wereld in elkaar steekt. Deze 18e-eeuwse, Franse filosoof meldde over de Zwitsers dat zij neutraal tijdens de hen omringende revoluties zich verrijken aan het ongeluk van anderen. „Op de ellende van de mensen stichten zij een bank". Er is niet veel voor nodig om aan te tonen dat deze omschrijving nog steeds geldt. Eén crisis om Kuwayt is genoeg. Niet het toerisme, niet de Alpen, de koeien of zelfs de (koekoeks)klokken vormen de rijkdom van het Zwitserse Eedgenootschap, maar het bankwezen. Om precies te zijn: door het binnenstromende kapitaal worden de tekorten op andere economische terreinen meer dan gecompenseerd. Koffer Geheim Geloofwaardig Rijk Louis Burgers week-in Het was dan ook geen toeval dat na de inval van Irak in Kuwayt juist de Zwitserse frank sterk in waarde steeg. Het vluchtkapitaal van de oliesjeiks zocht een veilige haven: de bankkluizen van Zürich, Genève en Lugano. Maar er is nóg een stroom geld in de rich ting van de Alpenrepubliek: minder op vallend, maar daarom niet minder belang rijk. Dat is het geld dat misdadigers, cor rupte presidenten en dictators verzameld hebben en dat witgewassen moet worden. Immense hoeveelheden dollars, lires, francs, ponden en marken (de misdaad heeft een voorkeur voor sterke en vrij in wisselbare munten) verdwijnen op deze manier in de Zwitserse witwasmolen. Even later komen ze er niet traceerbaar als'produktieve geldmiddelen weer uit te voorschijn. Het bloedgeld van het co- caïne-syndicaat van Medellin en de Azia tische heroïnehandelaren, maar ook het plundergeld van de Marcos-familie, de Duvaliers van Haïti en de Zaire-clan van Mobutu krijgt zo een nieuwe bestemming. De verhalen zijn niet nieuw: talloze keren hebben buitenlandse mogendheden de Zwitserse regering onder druk gezet om nog iets van het eigen geld terug te zien, of om het geld van misdadigers uit de klau wen van de bankiers te rukken of terug te vinden in de genummerde rekeningen. Veelal tevergeefs. Tot de laatste jaren. Twee gebeurtenissen openden de ogen van zelfs de meest zelfge noegzame Zwitsers. Eind 1988 blijkt hoe ver de corruptie het politieke en financiële establishment heeft aangetast. Minister van justitie Eli sabeth Kopp, aankomend vice-president van de republiek en daarmee aanstaand president (voor het jaar 1990), moet aftre den omdat zij haar man betrokken bij een witwas-syndicaat waarschuwde voor een justitieel onderzoek. En ook pro cureur-generaal Rudolf Gerber treedt te rug. Dat is ernstig voor het 'schone-handen'- land, maar daar zal het niet bij blijven. Er komen wetswijzigingen, enkele rechtza ken. Maar het land raakt pas echt over zijn toe- Eind '88 raakte Zwitserlands eerste vrou welijke minister van justitie, Elisabeth Kopp, betrokken bij een corruptieschan daal 'foto GPD) ren wanneer, eerder dit jaar, Nationalrat (volksvertegenwoordiger) Jean Ziegler zijn nieuwe boek 'Die Schweiz wascht weisser' publiceert. Het parlement debat teert of het zijn immuniteit moet opheffen, zijn familie komt onder druk te staan, jus titie begint een onderzoek en civiele claims tot een totaal van een half miljoen franken zijn het resultaat. Het is de tweede maal dat Ziegler aan de bel trekt: in 1976 (met nieuwe edities in '80 en '82) verschijnt zijn 'Das Schweizer Im perium'. waarin hij ook al uit de school klapt. Hij analyseert de banden tussen bankiers en bandieten, beschrijft de weg van het vluchtkapitaal, geeft aan dat de banken en noodgedwongen - ook de Zwitsers zelf profiteren van honger en el lende in de wereld. In zijn nieuwe boek beschrijft de sociolo- gieprofessor (in Genève en aan de Sorbon- ne, Parijs) gedetailleerd hoe Zwitserland sindsdien verder verloederd is. Hoe, met andere woorden, het misdaadgeld Zwit serland verrijkt en hoe de bankiers ervan profiteren. En vooral hoe er niet of nauwe lijks tegen wordt opgetreden. Oorspronkelijk schrijft Ziegler zijn boek op verzoek van een Franse uitgever, maar pas bij de publicatie van de Duitse uitga ve (bij Piper in München - eerdaags ver schijnt het ook in Nederland) blijkt de im pact. De Zwitserse banken, van nature stoïcijns en boven het gedoe van de wereld verheven, reageren zelfs via hun Schwei- zerische Bankiervereinigung in een adver tentiecampagne op de stellingen van Ziegler. ,,Nee. de banken zullen nooit willens en wetens smerig geld aannemen", en ,,Ja, wij beschouwen crimineel geld als uiterst schadelijk voor de goede naam van ons land", en ,,Nee, geen Zwitserse bankier zal zo maar een koffer met geld aannemen", zegt de voorzitter van de directie van de bankiersvereniging, Walter Frehner, in een halve pagina in de Neue Zürcher Zei- tung van onder meer 11 september. Dat is te eenvoudig uitgedrukt. Ziegler toont aan dat het geld natuurlijk niet door de crimineel in een koffer naar de bank gedragen wordt. Integendeel, het geld wordt door te goeder naam en faam bekendstaande tussenpersonen zoals ad vocaten, directeuren van beheersmaat- schappijen of zelfs speciaal daartoe opge richte BV's aan weer andere bedrijven doorgegeven. Zij zijn het die het doorge ven aan de grote Zwitserse banken, mits er tenminste niet nog een schijf tussen zit. Tot voor kort was formeel gesproken het witwassen van zwart geld niet straf baar. Vandaar dat justitie de geldhande laren in de zaak-Kopp moest vervolgen voor handel in verdovende middelen. Kopp zelf werd vrijgesproken. Zij wist de rechter ervan te overtuigen dat zij niet haar ambtsgeheim had geschonden door haar man te waarschuwen omdat zij dacht dat het om informatie uit de bank wereld ging. De witwas-draaimolen bleek in de Kopp- affaire niet helemaal waterdicht te zijn. De kwestie begint al in februari 1987. Bij Bellinzona, in het Zuidzwitserse Ticino, wordt een Turkse vrachtwagen aange houden waarin de politie morfine en heroï ne vindt. De drugs waren bestemd voor de Italiaanse mafia. Tegelijkertijd arresteren Zwitserse en Amerikaanse agenten in Lu gano de eigenaar van de vrachtwagen en twee Italianen. Daar wordt de lijn naar het establishment zichtbaar. Want op een van de Italianen wordt het telefoonnumer van de gebroe ders Magharian gevonden, volgens des kundigen grote financiers van de interna tionale drugshandel. En de Magharians hebben banden met de Shakarchi AG. Hans W. Kopp, de echtgenoot van minis ter van justitie Kopp, is vice-voorzitter van deze firma. Na de arrestatie van Jean en Barkev Magharian, en gewaarschuwd door zijn vrouw, legt hij zijn functie direct neer. Het telefoongesprek tussen de echtgeno ten had geheim moeten blijven. Het werd echter opgevangen door de Amerikaanse National Security Agency (NSAJ, die werkte vanuit de Amerikaanse ambassa de, en die de transcriptie uiteindelijk de Zwitserse Bondsraad (kabinet) ter hand stelde. Liegen helpt mevrouw Kopp dan niet meer. Ziegler beschrijft hoe de firma's van de ge broeders Magharian in drie jaar tijd 1,4 miljard Zwitserse franken bij hun huis bank Schweizer Kreditanstalt (Crédit Suisse) hebben ingeleverd, die het door sluisde naar zo'n 300 andere banken in de hele wereld, of er goud voor leverde. En ook Shakarchi Trading bleek over aan zienlijk hoeveelheden geld te beschikken: op sommige dagen bracht het bedrijf 25 tot 100 miljoen dollar naar de bank. Hoewel het bedrijf al in verband was ge bracht met de Italiaanse mafia, kreeg het toch een speciale behandeling van de jus titie. Daardoor konden onder meer vrachtwagens van het bedrijf ongecontro leerd het douaneterrein van het vliegveld Kloten bij Zürich oprijden, tot naast de vliegtuigen. Het proces tegen het Magharian duo is in middels geëindigd met een veroordeling, hechtenis en uitwijzing. Maar de val van Huize Kopp laat nog steeds nieuwe spo ren achter. In de laatste dagen van haar minister schap begon de 'ijskoude' Elisabeth Kopp nog de procedure die moest uitmonden in een verbod op het witwassen van bloed geld. Ook toen al, we spreken over novem ber 1988, werd haar actie direct in verband gebracht met de net ontluikende Shakar- chi-affaire. Het redde haar politieke hoofd niet. Maar veel is er niet veranderd. In de afgelopen twee jaar is de wet zodanig afgezwakt dat de bankiers er nu mee kunnen leven. Be langrijkste wijziging: mensen die geld brengen, hoeven niet te bewijzen dat zij dat geld rechtmatig verkregen hebben. Zij hoeven de bankbediende slechts 'geloof waardig ervan te overtuigen' dat het eer lijk verkregen is. Volgens de banken zou het personeel bij een andere regeling als onbetaalde po litieagenten moeten optreden, en voort durend met één voet in de gevangenis staan. De bankiers vergeten echter te ver melden dat de oorspronkelijke regeling zo uit de Amerikaanse wetgeving is overge nomen. In de VS blijkt die goed te functio neren. De nieuwe wet, zelfs in afgezwakte vorm, heeft daarnaast een nog veel belangrijker gevolg: de banken kunnen nu hun handen Die 'andere zaken' zijn overigens nog lu cratief genoeg. Dictators als Marcos, Du- valier en Mobuto, en ongetwijfeld honder den anderen, hebben nog eens vele miljar den op bankrekeningen gestort. Pas na de val van Marcos en Duvalier en alleen dankzij zware Amerikaanse diplomatieke druk bleek de Zwitserse regering bereid de banken opdracht te geven de uit de Fi- lipijnen en Haïti gestolen gelden vrij te ge ven. In het geval Zaïre hoeft dat nog niet eens: Mobuto is immers de internationaal er kende leider van Zaïre en hij kan kenne lijk met de welvaart van zijn volk omgaan zoals het hem belieft. Voor de volksvertegenwoordiger Ziegler zijn de Zwitserse bankiers de 'emirs' van de westerse wereld. Het land kent na de Verenigde Arabische Emiraten het hoog ste inkomen per hoofd van de bevolking. Het land is zelfs zo rijk, dat de 6,8 miljoen Zwitsers borg kunnen staan voor de natio nale verzekering van 1,13 miljard Chine zen. Dat is in ieder geval de betekenis van het contract tussen Winterthur-verzeke- ringen met de National Insurance Compa ny of China. Wie kan me wat, zou onder die omstandig heden een logische houding zijn. Zelfver zekerd zijn ze zeker. Een vertegenwoordi ger van het kanton Zug, met de laagste be lastingdruk van Zwitserland, wint er geen doekjes om. Trots wijst hij op de restanten van het ver leden van Zug, en op de rijen postbussen in hoge kantoorgebouwen met achter elke brievenbus een bedrijf, een advocaat of een beheerdersfirma. Daar wordt de rijk dom van het kanton verdient. Maar ook de gewone mensen profiteren. Hij beroemt zich erop dat zijn inkomsten belasting niet meer dan acht tot tien pro cent bedraagt. Maar dat geldt ook voor anderen. „Iemand met een laag inkomen, van zo'n 4000 tot 5000 franken (5500 tot 7000 gulden) per maand betaalt nog min der. Niet meer dan vijf procent". Zwitserland wast witter in onschuld wassen. Zoals de vice-presi dent, dr. F.S. Kistler, van de Banco di Lu gano, het onlangs voor een internationaal gezelschap journalisten omschreef: „Wij willen geen geld afkomstig uit de drugss- cene. In de financiële wereld zijn dit inci denten. Dit geld wordt in de wereld heen en weer geschoven, het valt moeilijk te on derscheiden van ander geld. Wij willen niet dat elke bankbediende op de stoel van de rechter moet gaan zitten. En overi gens gaat het slechts om een klein percen tage van onze totale zaken".

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1990 | | pagina 43