Een bank voor
elk noodgeval
ZATERDAG 27 OKTOBER 1990
ZATERDAG 27 OKTOBER 1990
Francois, graaf van Chateaubriand, wist al nauwkeurig
hoe de wereld in elkaar steekt. Deze 18e-eeuwse,
Franse filosoof meldde over de Zwitsers dat zij neutraal
tijdens de hen omringende revoluties zich verrijken aan
het ongeluk van anderen. „Op de ellende van de mensen
stichten zij een bank".
Er is niet veel voor nodig om aan te tonen dat deze
omschrijving nog steeds geldt. Eén crisis om Kuwayt is
genoeg.
Niet het toerisme, niet de Alpen, de koeien of zelfs de
(koekoeks)klokken vormen de rijkdom van het Zwitserse
Eedgenootschap, maar het bankwezen. Om precies te zijn:
door het binnenstromende kapitaal worden de tekorten op
andere economische terreinen meer dan gecompenseerd.
Koffer
Geheim
Geloofwaardig
Rijk
Louis Burgers
week-in
Het was dan ook geen toeval dat na de
inval van Irak in Kuwayt juist de
Zwitserse frank sterk in waarde steeg. Het
vluchtkapitaal van de oliesjeiks zocht een
veilige haven: de bankkluizen van Zürich,
Genève en Lugano.
Maar er is nóg een stroom geld in de rich
ting van de Alpenrepubliek: minder op
vallend, maar daarom niet minder belang
rijk. Dat is het geld dat misdadigers, cor
rupte presidenten en dictators verzameld
hebben en dat witgewassen moet worden.
Immense hoeveelheden dollars, lires,
francs, ponden en marken (de misdaad
heeft een voorkeur voor sterke en vrij in
wisselbare munten) verdwijnen op deze
manier in de Zwitserse witwasmolen.
Even later komen ze er niet traceerbaar
als'produktieve geldmiddelen weer uit
te voorschijn. Het bloedgeld van het co-
caïne-syndicaat van Medellin en de Azia
tische heroïnehandelaren, maar ook het
plundergeld van de Marcos-familie, de
Duvaliers van Haïti en de Zaire-clan van
Mobutu krijgt zo een nieuwe bestemming.
De verhalen zijn niet nieuw: talloze keren
hebben buitenlandse mogendheden de
Zwitserse regering onder druk gezet om
nog iets van het eigen geld terug te zien, of
om het geld van misdadigers uit de klau
wen van de bankiers te rukken of terug te
vinden in de genummerde rekeningen.
Veelal tevergeefs.
Tot de laatste jaren. Twee gebeurtenissen
openden de ogen van zelfs de meest zelfge
noegzame Zwitsers.
Eind 1988 blijkt hoe ver de corruptie het
politieke en financiële establishment
heeft aangetast. Minister van justitie Eli
sabeth Kopp, aankomend vice-president
van de republiek en daarmee aanstaand
president (voor het jaar 1990), moet aftre
den omdat zij haar man betrokken bij
een witwas-syndicaat waarschuwde
voor een justitieel onderzoek. En ook pro
cureur-generaal Rudolf Gerber treedt te
rug.
Dat is ernstig voor het 'schone-handen'-
land, maar daar zal het niet bij blijven. Er
komen wetswijzigingen, enkele rechtza
ken.
Maar het land raakt pas echt over zijn toe-
Eind '88 raakte Zwitserlands eerste vrou
welijke minister van justitie, Elisabeth
Kopp, betrokken bij een corruptieschan
daal
'foto GPD)
ren wanneer, eerder dit jaar, Nationalrat
(volksvertegenwoordiger) Jean Ziegler
zijn nieuwe boek 'Die Schweiz wascht
weisser' publiceert. Het parlement debat
teert of het zijn immuniteit moet opheffen,
zijn familie komt onder druk te staan, jus
titie begint een onderzoek en civiele
claims tot een totaal van een half miljoen
franken zijn het resultaat.
Het is de tweede maal dat Ziegler aan de
bel trekt: in 1976 (met nieuwe edities in '80
en '82) verschijnt zijn 'Das Schweizer Im
perium'. waarin hij ook al uit de school
klapt. Hij analyseert de banden tussen
bankiers en bandieten, beschrijft de weg
van het vluchtkapitaal, geeft aan dat de
banken en noodgedwongen - ook de
Zwitsers zelf profiteren van honger en el
lende in de wereld.
In zijn nieuwe boek beschrijft de sociolo-
gieprofessor (in Genève en aan de Sorbon-
ne, Parijs) gedetailleerd hoe Zwitserland
sindsdien verder verloederd is. Hoe, met
andere woorden, het misdaadgeld Zwit
serland verrijkt en hoe de bankiers ervan
profiteren. En vooral hoe er niet of nauwe
lijks tegen wordt opgetreden.
Oorspronkelijk schrijft Ziegler zijn boek
op verzoek van een Franse uitgever, maar
pas bij de publicatie van de Duitse uitga
ve (bij Piper in München - eerdaags ver
schijnt het ook in Nederland) blijkt de im
pact. De Zwitserse banken, van nature
stoïcijns en boven het gedoe van de wereld
verheven, reageren zelfs via hun Schwei-
zerische Bankiervereinigung in een adver
tentiecampagne op de stellingen van
Ziegler.
,,Nee. de banken zullen nooit willens en
wetens smerig geld aannemen", en ,,Ja,
wij beschouwen crimineel geld als uiterst
schadelijk voor de goede naam van ons
land", en ,,Nee, geen Zwitserse bankier zal
zo maar een koffer met geld aannemen",
zegt de voorzitter van de directie van de
bankiersvereniging, Walter Frehner, in
een halve pagina in de Neue Zürcher Zei-
tung van onder meer 11 september.
Dat is te eenvoudig uitgedrukt. Ziegler
toont aan dat het geld natuurlijk niet
door de crimineel in een koffer naar de
bank gedragen wordt. Integendeel, het
geld wordt door te goeder naam en faam
bekendstaande tussenpersonen zoals ad
vocaten, directeuren van beheersmaat-
schappijen of zelfs speciaal daartoe opge
richte BV's aan weer andere bedrijven
doorgegeven. Zij zijn het die het doorge
ven aan de grote Zwitserse banken, mits
er tenminste niet nog een schijf tussen zit.
Tot voor kort was formeel gesproken
het witwassen van zwart geld niet straf
baar. Vandaar dat justitie de geldhande
laren in de zaak-Kopp moest vervolgen
voor handel in verdovende middelen.
Kopp zelf werd vrijgesproken. Zij wist de
rechter ervan te overtuigen dat zij niet
haar ambtsgeheim had geschonden door
haar man te waarschuwen omdat zij
dacht dat het om informatie uit de bank
wereld ging.
De witwas-draaimolen bleek in de Kopp-
affaire niet helemaal waterdicht te zijn.
De kwestie begint al in februari 1987. Bij
Bellinzona, in het Zuidzwitserse Ticino,
wordt een Turkse vrachtwagen aange
houden waarin de politie morfine en heroï
ne vindt. De drugs waren bestemd voor de
Italiaanse mafia. Tegelijkertijd arresteren
Zwitserse en Amerikaanse agenten in Lu
gano de eigenaar van de vrachtwagen en
twee Italianen.
Daar wordt de lijn naar het establishment
zichtbaar. Want op een van de Italianen
wordt het telefoonnumer van de gebroe
ders Magharian gevonden, volgens des
kundigen grote financiers van de interna
tionale drugshandel. En de Magharians
hebben banden met de Shakarchi AG.
Hans W. Kopp, de echtgenoot van minis
ter van justitie Kopp, is vice-voorzitter
van deze firma. Na de arrestatie van Jean
en Barkev Magharian, en gewaarschuwd
door zijn vrouw, legt hij zijn functie direct
neer.
Het telefoongesprek tussen de echtgeno
ten had geheim moeten blijven. Het werd
echter opgevangen door de Amerikaanse
National Security Agency (NSAJ, die
werkte vanuit de Amerikaanse ambassa
de, en die de transcriptie uiteindelijk de
Zwitserse Bondsraad (kabinet) ter hand
stelde. Liegen helpt mevrouw Kopp dan
niet meer.
Ziegler beschrijft hoe de firma's van de ge
broeders Magharian in drie jaar tijd 1,4
miljard Zwitserse franken bij hun huis
bank Schweizer Kreditanstalt (Crédit
Suisse) hebben ingeleverd, die het door
sluisde naar zo'n 300 andere banken in de
hele wereld, of er goud voor leverde. En
ook Shakarchi Trading bleek over aan
zienlijk hoeveelheden geld te beschikken:
op sommige dagen bracht het bedrijf 25
tot 100 miljoen dollar naar de bank.
Hoewel het bedrijf al in verband was ge
bracht met de Italiaanse mafia, kreeg het
toch een speciale behandeling van de jus
titie. Daardoor konden onder meer
vrachtwagens van het bedrijf ongecontro
leerd het douaneterrein van het vliegveld
Kloten bij Zürich oprijden, tot naast de
vliegtuigen.
Het proces tegen het Magharian duo is in
middels geëindigd met een veroordeling,
hechtenis en uitwijzing. Maar de val van
Huize Kopp laat nog steeds nieuwe spo
ren achter.
In de laatste dagen van haar minister
schap begon de 'ijskoude' Elisabeth Kopp
nog de procedure die moest uitmonden in
een verbod op het witwassen van bloed
geld. Ook toen al, we spreken over novem
ber 1988, werd haar actie direct in verband
gebracht met de net ontluikende Shakar-
chi-affaire.
Het redde haar politieke hoofd niet. Maar
veel is er niet veranderd. In de afgelopen
twee jaar is de wet zodanig afgezwakt dat
de bankiers er nu mee kunnen leven. Be
langrijkste wijziging: mensen die geld
brengen, hoeven niet te bewijzen dat zij
dat geld rechtmatig verkregen hebben. Zij
hoeven de bankbediende slechts 'geloof
waardig ervan te overtuigen' dat het eer
lijk verkregen is.
Volgens de banken zou het personeel bij
een andere regeling als onbetaalde po
litieagenten moeten optreden, en voort
durend met één voet in de gevangenis
staan. De bankiers vergeten echter te ver
melden dat de oorspronkelijke regeling zo
uit de Amerikaanse wetgeving is overge
nomen. In de VS blijkt die goed te functio
neren.
De nieuwe wet, zelfs in afgezwakte vorm,
heeft daarnaast een nog veel belangrijker
gevolg: de banken kunnen nu hun handen
Die 'andere zaken' zijn overigens nog lu
cratief genoeg. Dictators als Marcos, Du-
valier en Mobuto, en ongetwijfeld honder
den anderen, hebben nog eens vele miljar
den op bankrekeningen gestort. Pas na de
val van Marcos en Duvalier en alleen
dankzij zware Amerikaanse diplomatieke
druk bleek de Zwitserse regering bereid
de banken opdracht te geven de uit de Fi-
lipijnen en Haïti gestolen gelden vrij te ge
ven.
In het geval Zaïre hoeft dat nog niet eens:
Mobuto is immers de internationaal er
kende leider van Zaïre en hij kan kenne
lijk met de welvaart van zijn volk omgaan
zoals het hem belieft.
Voor de volksvertegenwoordiger Ziegler
zijn de Zwitserse bankiers de 'emirs' van
de westerse wereld. Het land kent na de
Verenigde Arabische Emiraten het hoog
ste inkomen per hoofd van de bevolking.
Het land is zelfs zo rijk, dat de 6,8 miljoen
Zwitsers borg kunnen staan voor de natio
nale verzekering van 1,13 miljard Chine
zen. Dat is in ieder geval de betekenis van
het contract tussen Winterthur-verzeke-
ringen met de National Insurance Compa
ny of China.
Wie kan me wat, zou onder die omstandig
heden een logische houding zijn. Zelfver
zekerd zijn ze zeker. Een vertegenwoordi
ger van het kanton Zug, met de laagste be
lastingdruk van Zwitserland, wint er geen
doekjes om.
Trots wijst hij op de restanten van het ver
leden van Zug, en op de rijen postbussen
in hoge kantoorgebouwen met achter elke
brievenbus een bedrijf, een advocaat of
een beheerdersfirma. Daar wordt de rijk
dom van het kanton verdient.
Maar ook de gewone mensen profiteren.
Hij beroemt zich erop dat zijn inkomsten
belasting niet meer dan acht tot tien pro
cent bedraagt. Maar dat geldt ook voor
anderen. „Iemand met een laag inkomen,
van zo'n 4000 tot 5000 franken (5500 tot
7000 gulden) per maand betaalt nog min
der. Niet meer dan vijf procent".
Zwitserland
wast witter
in onschuld wassen. Zoals de vice-presi
dent, dr. F.S. Kistler, van de Banco di Lu
gano, het onlangs voor een internationaal
gezelschap journalisten omschreef: „Wij
willen geen geld afkomstig uit de drugss-
cene. In de financiële wereld zijn dit inci
denten. Dit geld wordt in de wereld heen
en weer geschoven, het valt moeilijk te on
derscheiden van ander geld. Wij willen
niet dat elke bankbediende op de stoel
van de rechter moet gaan zitten. En overi
gens gaat het slechts om een klein percen
tage van onze totale zaken".