ML Licht en kleur ZATERDAG 27 OKTOBER 1990 Groot? Verzet Tulpen Zelfmoord Verval uÊSrï it- ■HKB week-uit A V: -V; Giverny vond hij steun bij Lila De Witt Wallace, een mede-eigenaresse van de Readers Digest. Lila hield zoveel van bloe men dat ze al meteen een miljoen dollar aan Van der Kemp mee gaf en vele miljoe nen volgden. Op de herinneringsplaat die nu in Giverny naast de ingang is aangebracht paradeert tenslotte zowat de hele Amerikaanse geld-adel naast de Barones van Zuylen en de Griekse reder Stavros Niarchos. Het echtpaar Van der Kemp zamelde tenslot te de twaalf miljoen dollar in die nodig wa ren om het gehele complex in zijn oor spronkelijke staat terug te brengen. Ruim 98 procent van dit bedrag kwam uit de Verenigde Staten van Amerika. Slechts een enkele Fransman droeg aan het herstel van huis en tuinen bij, zoals de Franse tak van de De Rothschilds. Toch moesten kort na de opening in '80 de Franse bezoekers uit bittere journalisten- stukjes leren, dat er weer eens reden tot nationale schaamte was: voor de zoveel ste keer had buitenlands geld uitkomst gebracht sinds de Franse Staat als een verwend kind alles cadeau wil krijgen om vervolgens in grootheidswaan het cadeau tot 'onvervreemdbaar deel van het erf goed' uit te roepen. Wat niet wegneemt dat het dagelijks on derhoud van de tuinen en ateliers nu ge heel uit de opbrengsten van de onderne ming kan worden betaald. Het entreegeld voor bezoek aan huis en tuinen kost omge rekend zo'n 17,50 gulden. Bovendien is er het aanbevelenswaardige kleine restau rant naast de achter de struiken wegge moffelde parkeerplaats, waaraan weer een eigen bloemzaden-winkeltje grenst. In het grote atelier tenslotte waar Monet zijn series waterlelies schilderde zorgt een twijfelachtige souvenirstand voor een an dere belangrijke bron van inkomsten. Hier kunnen de toeristen kiezen uit Mo- net-serviezen, -shawls, -parfum, en - Tshirts, terwijl levensgrote fotos van de Meester op dit koopmannetjesachtige ge modder neerkijken. Het enige excuus voor deze smakeloosheid is dat de winst het goede doel dient. Onder de bevolking van het kleine Giver ny sluimert voortdurend een soort slim verzet tegen de successen van de Monet- estate, waaraan de zucht tot gewin niet vreemd is. De in dit opzicht naïeve Monet betaalde in zijn tijd al belangrijke som men aan de boeren die plotseling alleen tegen vergoeding bereid bleken de hooi bergen te laten staan en de populieren niet om te hakken die de schilder tot mo tief gekozen had. Zijn vriend, de schrijver Octave Mirbeau, zorgde er al in 1895 voor dat de plannen voor een zetmeelfabriek niet werden uit gevoerd, die in de weilanden met de hooi bergen en de populierenrijen achter Mo- nets vijver zou worden gebouwd, dat wil zeggen temidden van zijn belangrijkste motief. De prefect beval dat de bouw van de fabriek niet door zou gaan en Monet stortte 5.500 francs in de dorpskas. Daar mee was de vrede weer getekend. Wat dat betreft is er niets veranderd. Con servator van der Kemp heeft zojuist met succes de aanval van projectontwikke laars afgeslagen die een golfterrein met parkeerplaatsen op vrijwel dezelfde plek willen aanleggen waar ooit de zetmeelfa briek moest komen Het Institut de Fran ce stort nu ieder jaar omgerekend zo'n 6.500 gulden in de dorpskas. Eenzelfde bedrag wordt jaarlijks overge maakt door de Amerikaanse senator en industrieel Daniel Terra. De senator bouwt (uit eigen zak) een ondergronds museum in Giverny waarin Amerikaanse schilders permanent zullen worden ge toond. Intussen is de prijs van de bouw grond dankzij het succes van het Monet- museum in Giverny al twee- tot driemaal zo hoog als ze vroeger was. De bevolking schrikt niet terug voor grondspeculatie en de constructie van monsterlijke midden standswoningen. Pas als de Franse Staat het gehele gebied rond de tuinen tot Cul tureel Beschermd Gebied zal hebben ver klaard zijn de projectontwikkelaars ge muilkorfd. Nu Giverny een internationaal succes blijkt te zijn, gaan in Frankrijk steeds meer privé-tuinen voor het publiek open. Dit jaar verscheen zelfs een eerste Guide des Jardins de France waarin ruim 550 tuinen zijn vermeld. Nog twee of drie an dere tuinen in Frankrijk (zoals die in Va- rengeville-sur-Mer bij Dieppe) kunnen we dijveren met die van Giverny. 'Toch heb ben wij naast onze bloemen het voordeel dat het er bovendien om een beroemd schilder gaat', zo vertelt men in Giverny vol trots: 'bovendien is onze ligging voor de toeristen vanuit Parijs het gunstigste'. Voortaan zijn de Monet-tuinen tussen de middag niét langer gesloten. Dat is handi ger voor de toeristen en het levert boven dien meer op. De heropening valt komend komend voorjaar op 1 april, een datum waarmee de bezoekers niet om de tuin worden geleid. Rudolph Bakker Le Guide des Jardins de France werd samenge steld door Michel Racine. Uitgave: Guides Ha- chette, Paris. Frs. 210,- Een andere handige en dit jaar verschenen maar niet geheel foutloze gids is de Guide de la France impressioniste van Jean-Paul Crespelle. Uitgave: Hazan, Paris. Frs. 98,- Informatief over het dagelijks leven in Giverny is Claude Monet et Giverny van Claire Joyes - Uitgave: Chène, Paris, Frs. 195,- die vorig jaar nog Les Carnets de Cuisine de Monet publiceer de, Frs. 240,- De mooiste publieke tuin van Frankrijk is aan een welverdiende winterslaap begonnen. Het afgelopen seizoen kwam een record aantal van 340.000 bezoekers naar Giverny om de vijvers en de bloemenpracht te zien die de impressionistische schilder Claude Monet er eind vorige eeuw creëerde. De kunstenaar overleed in 1926. Hij was toen 86 jaar oud. Afgelopen voorjaar vierde de tuin zijn tiende verjaardag als vernieuwd openbaar bloemencircus. Ieder jaar gedurende de zeven maanden dat het Monet-seizoen duurt, komen er uit de hele wereld steeds meer Monettomanen genieten van deze beschutte droomwereld waar schilderkunst en tuinarchitectuur op een vreemde manier met elkaar verweven zijn. Stormloop op het tuintje van Monet Claude Monet, Waterlelies, Giverny 1905 sai en Hiroshige model voor zijn studies in rimpeling en reflectie. Sinds de dood van Monet in 1926 waren huis, tuin en vijver in verval geraakt. Toen zijn jongste zoon in 1966 op 88-jarige leef tijd bij een auto-ongeluk om het leven kwam, liet die alles aan de Academie des Beaux Arts na, dat is een afdeling van het eerbiedwaardige Institut de France. De nog in de studios hangende doeken wer den vermaakt aan het Parijse Musée Mar mottan, waaruit enige jaren geleden Mo net's Soleil levant, impression gestolen werd om nooit meer weerom te keren. De beweging der impressionisten had haar naam aan de titel van dit doek te danken. Terwijl de bomen door de daken begon nen te groeien en woelratten de vijver on dermijnden begon Gerald van der Kemp, die tot lid van de Academie gekozen was na dertig jaar de flamboyante hoofdcon servator van het Kasteel van Versailles te zijn geweest, zijn eerste reddingspogin gen. Samen met zijn Amerikaanse vrouw had hij ervaring opgedaan in het verzame len van de vele miljoenen dollars waarmee hij zijn Versailles had gerestaureerd. Voor Claude Monet, Tuinbrug in Giverny, 1899 Als publieke vermakelijkheid komt Gi verny voortaan meteen achter de Mont Saint Michel die in Frankrijk nog altijd nummer één staat als favoriet toeris tenoord. Alleen 's winters keert de stilte terug in deze grijsgroene bocht van de Seine met zijn drassige weilanden en ijle populieren rijen. Een paar maanden lang wringen zich géén honderd autobussen per dag door de nauwe straatjes van Giverny, en zijn de autochtonen even niet zoek temid den van de horden buitenlandse toeristen. In de winter ontfermt de vaste staf van vijfentwintig mannen en vrouwen zich over de in de zomer toegebrachte schade. De tuinlieden kunnen aan de slag zonder op de tenen te worden getrapt door ach- teruitstruikelende amateurfotografen, want nergens worden in Frankrijk zoveel kleurenfilmpjes verschoten als in de tui nen van Monet. Tegen het voorjaar moeten de tulpen en de hyacinthen bloeien die Monet tijdens zijn verblijf in Holland leerde kennen en die hij er bewonderde. Toch geven bloem bollen in het lie de France niet de essentie weer van waar het deze schilder om ging. Die essentie is het best in de herfst te be grijpen, bijvoorbeeld op het ogenblik dat de zon nog maar net door de ochtendmist gebroken is, en in de tuin de okergele he lianten als lantarentjes op hun warrige stelen hoog boven de donkerpaarse en gloeiend-rode dahlias uitwuiven. De laan die op het roze huis toeloopt is overgroeid met oranje Oostindische kers en overhuifd met roze klimrozen die als enige de nachtvorst doorstaan. Felle afri- kaantjes schreeuwen om aandacht langs de borders en de wat slordige herfstasters zijn net zo verstrooid-blauw als de ijle herfstlucht. Toen tien jaar geleden de tuinen voor het publiek werden opengesteld had het im pressionisme na een lange aanloop ook in Frankrijk het hoogtepunt van zijn popu lariteit bereikt. Die opening viel samen met een overzichtstentoonstelling van Monets oeuvre in het Parijse Grand Pa lais. In de korte periode, van februari tot mei dat deze tentoonstelling in '80 duur de, trok ze niet minder dan 700.000 be zoekers. Een orgiastische vorm van im- pressiónitis stak vervolgens in '85 de kop op. Van februari tot april was in hetzelfde huis Het impressionisme en het Franse landschap te zien, een hoogst instructieve en prachtige tentoonstelling die in okto ber al werd gevolgd door een gedenkwaar dige Renoir-show. Toch werden in Frankrijk de impressio nisten met taaie volharding lange jaren als kladderaars beschouwd. Hun eerste successen boekten ze in de Verenigde Sta ten, waar een heel eigen impressionisti sche school ontstond. Ook Claude Monet boekte zijn eerste verkoopsuccessen in Amerika. En nu nog: als Monets ateliers, huis en tuinen in het midden van de jaren '70 voor de definitieve ondergang dienen te worden gered komt de financiële red ding opnieuw uit de USA. Wanneer Monet in april 1883 naar Giverny verhuist is er voor zijn vriendin (Madame Monet is overleden) met haar zes kinderen en zijn eigen twee zonen geen geld om de korte treinreis vanuit Poissy te betalen. Het was de laatste fase van armoe die Mo net zelfs eenmaal aan de rand van de zelf moord had gebracht. Als de schilder in 1890 dat vreemd-lange roze huis in Giver ny kan kopen, is hij op zijn 50ste een be roemd en gefortuneerd man. Monets tuinen en de waterlélievijver wa ren al bij zijn leven een bezienswaardig heid. Het was een hele eer er door de Mees ter in te worden rondgeleid. Al snel had zich na de komst van Monet ook een uitge breide Amerikaanse schilderskolonie in Giverny gevestigd die hoopte op morele steun. De Meester had evenwel andere dingen aan zijn hoofd. Hij beperkte het aantal gasten tot zijn toch al verbazing wekkend aantal schrijvende en schilde rende vrienden, al was zijn grootste vriend de staatsman Georges Clemenceau. Het zou een misverstand zijn te denken dat het Monet in Giverny zomaar om een mooie tuin en een romantische vijver be gonnen was. Tuin en vijver dienden de be roemde impressionist als laboratorium voor kleur- en lichteffecten, als de eerste schetsen voor nog niet uitgewerkte doe ken. Zo stonden de waterlelies onder de Japanse brug die herinnerde aan de door Monet zo bewonderde prenten van Hoku- Claude Monet bij zijn vestiging in Giverny, 1883

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1990 | | pagina 35