een editie voor leonard bernstein vrijdagkrant RONALD MULLIÉ EN MONIEK VAES I cinekammen 13 VRIJDAG 12 OKTOBER 1990 moniek vaes \schouwen \e ruimte Iost-europa lorcelein grevelinen havenpark schregardus MIDDELBURG VLISSINGEN OOST-SOUBURG VEERE alhambra grand theater f beest electro GOES KAPELLE KATS HEINKENSZAND ZIERIKZEE cinemactueel roxy de koning luxor porgy and bess ledel schuttershof BURGH-HAAMSTEDE NIEUWVLIET-BAD HONTENISSE AXEL HULST RIJSWIJK DELFT ANTWERPEN objectief en subjectief •i een vraaggesprek met Eigrid Haan, maart van dit stelde Ronald Mullié dat r iandaag de dag weinig ruimte is voor heel subtiele Knces. „Wat aan indrukken Bnenkomt moet vrij zwaar om bepaalde emoties nog r boven te krijgen". Ik k juist dat kunst mede als |k heeft oog en geest te erpen voor het ^rnemen van nuances. En anks de objectieve adering van beeld en kelijkheid zou Mullié het r best mee eens kunnen Hij wil de realiteit laten en geen interpretatie an. Want: „Het meeste wat ggetoond wordt is een rpretatie, waardoor je de realiteit snel voorbij t". 1st door het zondermeer [aten zien van de realiteit van kunstwerk zelf, benadrukt Hhet verschil tussen kelijkheid en interpretatie, den blijven desondanks taan. Door de tegenstelling cherp te tonen, geeft hij het ware een kader waarin Uiuance tot een meenheid wordt opgetild. |n feite doet hij iets gelijkbaars als indertijd anne, die landschapppen ilderde parallel aan de j^M,uur. De strenge Fransman af van toevalligheden en wde op het platte vlak aan meer universele structuur, llié gaat echter verder. In 'Topografieën' (Schotse [uizen, Veere) bant hij het dschrift uit en kiest hij een jetkundige ordening. Hij estigt op regelmatige ;and van elkaar strikken |]een vierkant oppervlak van nzende zijde. Zelfs de kken zijn onpersoonlijk; het zijn de machinaal gemaakte versieringen die bonbondozen een feestelijk karakter moeten geven. Tot mijn verrassing levert de simpele combinatie fraaie beelden op. Er zijn een paar kleurencombinaties, die elk verwijzen naar waarnemingen: een blauw fond met groene strikken staat bijvoorbeeld voor water/land. Maar er zijn ook donkerpaarse ondergronden met gele strikken, terwijl daarnaast groen op groen voorkomt. Op zijn exposities in maart van dit jaar, werkte Mullié ook met objectieve gegevens. Hij spande vier schermen van linten door de Vleeshal, waardoor een ruimtelijke tekening ontstond. En sjabloneerde boombladeren tot een ordening met in ieder werk kleine veranderingen. Mij viel toen op dat zelfs in die rationele opzet er voor de toeschouwer nog nuances zichtbaar bleven. Dat geldt ook nu, want de strikken zijn nooit perfect hetzelfde. Ze zijn weliswaar in een regelmatig patroon gegroepeerd, maar ten opzichte van elkaar om hun as gedraaid. Omdat zelfs in de objectieve aanpak van Mullié nog toevalligheden en subjectieve elementen te zien zijn, concludeer ik dat de natuur in haar wetmatigheden vastgelegd, toch nog ruimte geeft aan nuances. En dat de werken van Mullié een innerlijke tegenspraak bevatten die juist bijdraagt tot hun visuele kwaliteit. Hoewel emoties uit het werk zijn verdwenen, blijft er toch stof tot kijken en wat mij betreft genieten. Want de panelen hebben een luxueuze schoonheid. Er is nog een ander aspect dat aandacht vraagt. De spanning tussen het platte fond en de ruimtelijke strikken. De werken onttrekken zich aan de gangbare definitie van schilderij of object. Het zijn eigenzinnige sporen van gedreven onderzoek naar de mogelijkheden van het beeld. Wanneer Mullié zich vanaf nu zou beperken tot het assembleren van steeds dezelfde werken, zou hem verweten kunnen worden dat hij zich er gemakkelijk vanaf maakt. Gezien de variatie aan uitingen die hij de laatste tijd naar buiten bracht, lijkt mij die kans niet groot. In de Gevangentoren te Vlissingen exposeert Moniek Vaes. Zij studeerde in 1985 af aan Academie Sint Joost. Haar thema is mens en architectuur, met name de verhouding van gotische ruimten en het gevoel datje daarbij kunt krijgen. In kleine ensembles werkt zij dit gegeven uit. Zij groepeert vaak vier paneeltjes in kruisvorm, waarbij het centrum open is gelaten. Maar ze brengt ook wel werkjes samen in andere combinaties. Het gaat haar niet om mooi schilderwerk, meer lijkt zij geboeid door wat over elkaar aangebrachte verflagen voor beeld opleveren. Vaak is een gotisch gewelf te zien, een roosvenster, een tegelvloer én natuurlijk een menselijke figuur. Die kan als een sjabloon uitgespaard zijn. Zo'n gestalte kan dan in de ruimte zweven, opgaand in het licht dat door de ramen naar binnen stroomt, of op de vloer, half weggewist in de ruimte. Het idee is duidelijk en inspirerend. Moniek Vaes geeft aan dat ruimtes een emotionele en geestelijke werking hebben. Zij vergelijkt in een combinatie van grafische en andere technieken ook het skelet van het gewelf met het menselijk lichaam. Zo brengt ze de architectuur terug tot een menselijke maat. De uitvoering van het werk boeit mij niet erg. Ik mis de sereniteit die juist kenmerkend is voor gotische ruimten. Monike Vaes experimenteert met verf en het opbrengen daarvan, maar slaagt er te weinig in om vandaaruit echt overtuigende visuele gebeurtenissen te scheppen. Een uitzondering is het paneeltje met de gestalte die lijkt op te lossen in de vloer. Met het bijbehorende gewelf, gesjabloneerd over een pasteuze witgroene ondergrond, vormt dit een sfeervol beeld. Een ander werk dat mij trof, is het eenvoudigste van de hele expositie: een met transparant rood overgeschilderde grafische voorstelling van een kerk, omlijst door een goudbruin gewolkt vlak. In het rood is vaag met enkele penseelstreken een kop aangeduid. Die lijkt vervuld van de geest die de ruimte ademt. NICO OUT Ronald Mullié, Schotse Huizen, Veere. Tot en met 27 oktober. Moniek Vaes, Gevangentoren, Vlissingen. Tot en met 28 oktober. tnald Mullié, Topografieën (foto Ruben Oreel hder de titel Contrasten op Jhouwen exposeert J acqueline idavaine vanaf morgen, zater- Ig. luchtfoto's van Schouwen De Torenhoeve in Burgh- Hpmstede. De tentoonstelling left een beeld van Schouwen, (voorbeeld een verlaten strand dens een februaristorm naast i zonnig propvol strand in het tnerseizoen. Te zien tot 19 ok- fcer. Openingstijden: zat t/m 1 van 14 tot 17. de Middelburgse galerie De pimte aan de Kinderdijk expo rt Inge van 't Klooster haar |rk, getiteld 'Vitrines'. De ex- Jsitie omvat glasobjecten. Te In tot 27 oktober. Openingstij- Jn: dinsdag t/m zaterdag van 1 tot 17 uur. het Zeeuws Biologisch Mu- |im in Oostkapelle is de ten- nstelling De laatste der hane- Smmen te zien. Onderwerp van Bze expositie zijn bedreigde Bddestoelen. De heer G. Keizer left vandaag (vrijdag) om 16.00 ■r een lezing over vreemde vor- n en eigenschappen van pad destoelen. Aansluitend opent gnservator W. J. Phaff de ten- janstelling. Te zien t/m 28 ja- Bari. Openingstijden: di t/m zat van 10 tot 17 uur, zon en ma van kj.30 tot 17 uur. 1 expositie Kunst uit Oost-Eu ropa is vanaf zondag te zien in de Bal van Stichting Etcetera in Brgen op Zoom. Getoond wor- ffin grafisch werken, kalligrafi- fflhe bladen, olieverf- en acryl- Hhüderijen en beeldhouwwer- flk Te zien t/m 11 november. Koningstijden: dagelijks van I tot 17 uurj maandags geslo te; Bncken naar porcelein is een MPositie bij Antiquités B Witte g Middelburg. De tentoonstel ling haakt in op de expositie van Oosters porcelein in het Zeeuws museum in Middelburg. Te zien tot 30 november. Openingstij den: di t/m zat van 10.30 tot 12.30 en van 13.30 tot 18 uur. Nettie Pronk-Deenik exposeert aquarellen en pastels in het be zoekerscentrum De Grevelingen in Ouddorp. De exposante liet zich onder meer inspireren door de Grevelingen en omgeving. Te zien tot 4 november. Openings tijden: dagelijks van 10 tot 17 uur. In de expositieruimte Haven park 24 in Zierikzee is een expo sitie ingericht met werk van Ma rian Gerards. Zij toont aquarel len. Te zien tot en met 20 okto ber. Openingstijden: dagelijks van 10 tot 16 uur. In De Vismarkt in Zierikzee is een expositie te zien met recent werk van Rijnhard Schregardus. Te zien tot 20 oktober. Ope ningstijden: dagelijks van 13 tot 16 uur. FRANQOIS RYCKHALS MU SEUM: Van Rembrandt tot Brandenburg, tot eind novem ber. Openingstijden:, do, vri, en zat 13 tot 17 uur. ZEEUWS MUSEUM (Klooster gang en Crypte Abdijcomplex): 15 jaar provinciale aankopen, een selectie, tot 4 november. BALANS 17: Kees van Gilst (te keningen en gouaches), t/m 20 oktober. Openingstijden: wo, do, vri van 12 tot 17, za van 11 tot 16 uur. SBK: (Kuiperspoort) Ineke Otte (objecten), t/m 27 oktober. Ope ningstijden: di t/m zat van 13 tot 17 uur. KUNSTUITLEEN: (vitrines) Tjonge Jonge (sieraden), t/m 17 november. Openingstijden: di tl m za van 13 tot 17 uur. PZEM: Marijke Visser (oliever ven), t/m 26 oktober. Openings tijden: tijdens kantooruren. CAFE SOLO: M. Linker t/m 29 oktober. Openingstijden: dage lijks van 10 tot 1 uur. RABOBANK: (hal hoofdkan- toor)J. de Quelery, schilderijen, tot 30 oktober. Openingstijden tijdens kantooruren. MOLENWATER: Frank Stassar (Flying Thought), t/m 3 novem ber. Openingstijden: wo t/m zat van 12 tot 17 uur. BELLAMY 19: Jan van Leeuwen Carnaval de l'existence (kera miek), tot 7 november. Ope ningstijden: ma t/m vri 10 tot 17 uur, zat en zon 13 tot 17 uur. DE GEVANGENTOREN: Mo niek Vaes (schilderijen en wand- mozaïeken), t/m 28 oktober. Openingstijden: openingsuren restaurant. RESTAURANT SKANDIA SAUNA: Overzichtstentoonstel ling badcultuur, tot 26 oktober. Openingstijden: dagelijks van 14 tot 21 uur. OMROEP ZEELAND: Willy de Houck (schilderijen), t/m 14 ok tober. SCHOTSE HUIZEN: Ronald Mullié (topografiën), t/m 27 ok tober. Openingstijden: ma 13 tot 17 uur, di t/m zat 11 tot 17 uur. GROTE KERK: Eva Besnjö (fo- toreprotage), tot 26 oktober. Kryn Taconis, foto's, tot 27 okto- Patrick Swayze en Demi Moore in Ghost, Cinem'actueel, Bergen op Zoom (foto GPDi VLISSINGEN (01184-12260) 'Die hard 2'. (zaal 1) Vandaag (vrijdag) 19.00 en 21.30 uur, za terdag, zondag, maandag, dins- da, woensdag en donderdag 14.00, 19.00 en 21.30 uur. 'Another 48 hours', (zaal 2) Van daag (vrijdag) 19.00 en 21.30 uur, zaterdag, zondag, maandag, dinsdag, woensdag en donder dag 14.00, 19.00 en 21.30 uur. 'Days of thunder', (zaal 3) Dage lijks 19.00 en 21.30 uur. 'Asterix en de knallende ketel', (zaal 3) 14.00 uur. 'Dick Tracy', (zaal 4 Vandaag (vrijdag) 19.00 en 21.30 uur, za terdag, zondag, maandag, dins dag en donderdag 14.00,19.00 en 21.30 uur, woensdag 19.00 en 21.30 uur. 'Schaduw van Emma', (zaal 4) Woensdag 14.00 uur. GOES (01100-15165) 'Dick Tracy'. Dagelijks 19.00 uur. 'Another 48 hours'. Dagelijks 21.30 uur. Asterix en de knallende ketel'. Zondag, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 14.00 uur. GOES (01100-28142) 'The cook, the thieve, his wife and her lover'. Vrijdag 20.30 uur. 'Drugstore cowboy'. Donderdag 20.30 uur. ber. Openingstijden: ma t/m zat van 10 tot 17 uur, zon van 14 tot 17 uur. GEMEENTE-ARCHIEF: 'Zij voeren onder Nederlandse vlag' (foto's), t/m december. Ope ningstijden: werkdagen 10 tot 17 uur. GALERIE LE LOUP: Trudy Peeters en Nelleke van den Oe ver (technieken op doek en plas tiek en keramiek), t/m 18 okto ber. Openingstijden: do tot 21 uur, vri van 13 tot 18 uur, zat van 10 tot 17 uur. PZZ: Maaike Geense (acrylschil- derijen) tot 15 oktober, ope ningstijden: van 8.30 tot 17 uur. BIBLIOTHEEK: Land en zee zicht, foto's, tot 21 oktober, ope ningstijden: tijdens openingsu ren bibliotheek. PRINS VAN ORANJE: Bep Heerebout, aquarellen, tot 31 oktober. TER VALCKE: Bep Heerebout, aquarellen, tot 31 oktober. GEMEENTEHUIS: Leen Houte kamer (gebeeldhouwde portret ten in brons, steen en hout) t/m 26 oktober. Openingstijden: werkdagen van 9 tot 12. GALERIE 'T ZWALUWEN HOF: Piet van 't Hageland en Alfons van Ginderen (schilderij en), tot 31 december. Openings tijden: dagelijks van 10 tot 18 uur. GEMEENTEHUIS: IJzer-Yser, t/m 26 oktober. Openingstijden: tijdens kantooruren. OOSTERSCHELDEZIEKEN- HUIS: Iris de Leeuw (tekenin gen, gouaches en zeefdruk), tot 10 oktober. GALERIE GALERIJ (RSG Prof Zeeman): KODE-jonge-&-CO- DE (Ko de Jonge), t/m 12 okto ber. Openingstijden: ma van 14.30 tot 15.30 uur en op af spraak. 'Grootmoeder in het bos', (vanaf 7 jaar) Donderdag 14.00 uur. BERGEN OP ZOOM <01640- 54886) 'Another 48 hours'. Vandaag (vrijdag) 19.00 uur, zaterdag 21.30 en 23.45 uur. zondag 16.30 en 19.00 uur, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 19.00 uur. 'Dick Tracy'. Vandaag (vrijdag) 21.30 uur, zaterdag 14.00 en 19.00 uur, zondag, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 14.00 en 21.30 uur. 'Ghost'. Vandaag (vrijdag) 18.45 en 21.30 uur, zaterdag 14.00, 18.45, 21.15, 23.45 uur, zondag 14.00, 16.15, 18.45 en 21.30 uur, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 14.00, 18.45 en 21.30 uur. 'Pretty woman'. Vandaag (vrij dag) 19.00 en 21.30 uur, zaterdag 19.00, 21.30 en 23.45 uur, zondag 16.30, 19.00 en 21.30 uur, maan dag, dinsdag, woensdag en don derdag 19.00 en 21.30 urn-. 'Frank en Frey'. Zaterdag tot en met donderdag 14.00 uur. BERGEN OP ZOOM (01640- 54886) 'Die hard 2'. Vandaag (vrijdag) en zaterdag 18.45 en 21.30 uur, zondag 16.15, 18.45 en 21.30 uur, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 20.00 uur. 'Robocop'. Vandaag (vrijdag) en zaterdag 19.00 en 21.30 uur, zon dag 16.30, 19.00 en 21.30 uur, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 20.15 uur. 'Look who's talking'. Zaterdag tot en met donderdag 14.00 uur. 'Die hard'. Vandaag (vrijdag) en zaterdag 18.45 en 21.30 uur, zon dag 16.15, 18.45 en 21.30 uur, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 20.00 uur. 'Asterix en de knallende ketel'. Zaterdag tot en met donderdag 14.00 uur. HULST (1140-12030) 'Another 48 hours'. Vandaag (vrijdag) en zaterdag 22.00 uur. zondag 19.00 en 21.30 uur, maan dag, dinsdag, woensdag en don derdag 20.00 uur. 'Total recall". Vandaag (vrijdag) 19.15 uur, zaterdag 14.30 en 19.15 uur, zondag 13.45 en 16.15 uur, maandag, dinsdag en woensdag 14.30 uur. 'Pretty woman'. Vandaag (vrij dag) 19.15 en 22.00 uur, zaterdag 14.30, 19.15 en 22.00 uur, zondag 16.15, 19.00 en 21.30 uur, maan dag, dinsdag, woensdag en don derdag 14.30 en 20.00 uur. 'Die hard 2'. Vandaag (vrijdag) en zaterdag 19.15 uur en 22.00 uur, zondag 13.45,16.15, 19.00 en 21.30 uur, maandag, dinsdag woensdag en donderdag 20.00 uur. 'Days of thunder'. Vandaag (vrijdag) 19.15 en 22.00 uur, za terdag 14.30, 19.15 en 22.00 uur, zondag 13.45, 16.15, 19.00 en 21.30 uur, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 14.30 en 20.00 uur. TERNEUZEN (01150-20505) 'Bird on a wire'. Vandaag (vrij dag), zaterdag en zondag 21.30 uur, dinsdag en woensdag 20.00 uur. 'Dick Tracy'. Vandaag (vrijdag) en zaterdag 19.00 uur, zondag 14.30 en 19.00 uur, maandag en donderdag 14.30 en 20.00 uur, dinsdag en woensdag 14.30 uur. 'Robocop'. Vandaag (vrijdag) en zaterdag 19.00 en 21.30 uur, zon dag 14.30, 19.00 en 21.30 uur, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 14.30 en 20.00 uur. TERNEUZEN 'Sex, lies and viedeotape'. Woensdag 20.00 uur. OOSTBURG 'Total recall'. Vandaag (vrijdag) en zaterdag 20.00 uur, zondag 14.30 en 20.00 uur. 'Pippi Langkous'. Woensdag 14.30 uur. MIDDELBURG (01180-38900) 'Dick Tracy'. Vandaag (vrijdag) 19.00 en 21.45 uur, zaterdag 14.00, 19.00 en 21.45 uur, zondag, maandag, dinsdag, woensdag en donderdag 14.00 en 20.30 uur. MIDDELBURG (01180-13482) 'Wild at heart'. Vandaag (vrij dag) en zaterdag 22.00 uur, zon dag, maandag, dinsdag, woens dag en donderdag 20.30 uur. 'Romeo'. Vandaag (vrijdag) en zaterdag 20.00 uur. CINEKIDFESTIVAL: 'Apres la guerre'. (vanaf 10 jaar- )Zaterdag en zondag 14.00 uur. 'My life as a dog', (vanaf 9 jaar) Maandag 14.00 uur. 'Bugsy Malone'. (vanaf 9 jaar) Dinsdag 14.00 uur. 'Sigurd de drakendoder', (vanaf 8 jaar) Woensdag 14.00 uur. DE BURGHT: Babette Wood (zijde-schilderingen),tot 30 okto ber. Openingstijden: tijdens kantooruren. ST. ANNALAND STREEKMUSEUM DE MEES- TOOF: Messen en Flessen, t/m 15 oktober. Openingstijden: di t/m zat 15 tot 17 uur. SAINT PIERRE: Rie Baauw (olieverven en aquarellen), t/m december. Openingstijden: da gelijks van 10 tot 18 uur. CLINGE GALERIE ESPRIT: Drie Chine se kuntenaars, t/m 14 oktober. Openingstijden: do t/m zon van 13.30 tot 17.30, do van 19 tot 21 uur. GEMEENTEHUIS: Anneque Lijnkamp Truyen en, Michiel van Bokhoven. V-DECO: Frank van Hest (De Amputatie, schilderijen), tot 1 november. CLUB CD: Gerard Jonkman (De Hestiek, schilderijen), tot 1 no vember. POTTENBAKKERIJ WIJS RIJK: Leendert Buth (beeld houwwerk), tot 28 oktober. Ope ningstijden: do t/m zat van 13 tot 18 uur. GALERIE DE ZAAL: Arie Ber- kulin (beelden en tekeningen), t/m 4 november. Openingstij den: do t/m zon van 12 tot 17 uur. MUHKA: De verzameling II, alle nieuwe aanwinsten '88-'8, t/m 4 november. Openingstijden: da gelijks 10 tot 17 uur, maandag gesloten. GALERIE CONTACT J: Sonja Dusarduijn (schemerwezens, fo tografie), tot 21 oktober. Ope ningstijden: ma t/m vri van 9 tot 17, zat en zon van 13 tot 17 uur. Deutsche Grammophon heeft onlangs dirigent Leonard Bernstein ter gele genheid van zijn 72ste ver jaardag opgenomen in het rij tje Helden der Muziek: de maatschappij bracht een Bernstein-Editie uit. Een eer, die de afgelopen jaren alleen overleden dirigenten als Tos- canini en Furtwangler en kortgeleden Von Karajan ten deel is gevallen. Het initiatiel krijgt bijzonder reliëf, nu Bernstein zeer onlangs heeft laten weten om gezondheids redenen niet meer te zullen dirigeren. Voor de extra aandacht, die een dergelijke editie mee brengt, is bij Bernstein als de meest charismatische onder de dirigenten van deze tijd wel iets te zeggen. Sinds hij voor DGG opnamen maakte, deed Bernstein dat alleen van con cert-optredens, niet zelden met de Wiener Philharmoni- ker en de afgelopen jaren, in Mahler en Schubert vooral, ook met het Concertgebouw orkest. Dat heeft een aantal opnamen opgeleverd, waar de spanning van een live-optreden vanai zindert. Tegelijk echter heeft die manier van werken tot ge volg, dat het klinkend resul taat niet altijd zo gaaf kan worden vastgelegd als bij stu dio-registraties. Zo ontston den opnamen 'voor het mo ment', die door Bernsteins ge drevenheid, zijn overwicht op een orkest en zijn artistieke niveau vaak fonografische overwaarde hebben. Soms ook nauwelijks. Van beide een voorbeeld. Als smaakmaker is bij de Bernstéin-Editie een promo- tie-c.d gevoegd met Beetho- veris vijfde symfonie en de der de, de grootste Leonore-ou- verture (DG 431 049-2, 51 mi nuten), gespeeld door de Wie ner Philharmoniker. Van deze meest gefonografeerde van al le symfonieën bestaan opzwe- pender opnamen (Carlos Klei- ber, ook DG), maar Bernstein houdt in een vertolking met fraaie contrasten de spanning er royaal in. Tot de uitvoeringen/opna men, waarbij eigenzinnigheid het charisma overvleugde, re ken ik Bernsteins recente, niet in de Editie onderge brachte opname van Mozarts symfonieën nummer 25 in g- klein kv 183 en in A kv 201, nummer 29, gekoppeld aan het klarinetconcert. Een ju weel van een programma, Mozarts bekendste vroege symfonieën met zijn laatste concert. Maar helaas - Peter Schmidt speelt het klarinet concert nogal tam, en onder Bernstein verliezen de symfo nieën veel van hun spranke ling (en in nr 25 ook aan demo nische kracht) door de brede, in de finale van kv 183 zelfs trage tempi (DG 429 221-2, 76 m.) De Bernstein-Editie bestaat uit 25 cd's, apart dan wel in een cassette beschikbaar. Tot de toppers daarin kan men on der meer rekenen de opnamen van West Side Story, de eerste en vijfde symfonie van Mah ler, Mozarts laatste twee sym fonieën en die van Beethovens Negende. KEES CIJSOUW Leonard Bernstein (foto GPD)

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1990 | | pagina 13