EEN ALTERNATIEF
VOOR DE
DOORZONWONING
vrijdagkrant
de vrij(e)dagkrant
21 meubelprijzen
21 hiswa
23 vetvervanger
23 zachtfruit
25 fort
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
ambitieus
eenwording
badkamer
hooggespannen
bourgondisch
tijdens de internationale meubel
beurs in utrecht zijn de jaarlijkse
meubelprijzen toegekend, bij de
jonge ontwerpers ging een onder
scheiding van het ontwerp hit the
road
de jaarlijkse hiswa te water biedt
veel ruimte aan de grotere plezier
jachten
de nederlander eet te vetdusfabri-
kanten zijn op zoek naar de ultieme
vetvervanger
ooit werd zachtfruit als veroorza
ker van de pest gezien, nu eten we
met graagte de zomerse vruchten
fort ellewout geeft onderdak aan
vijf kunstenaars; het overzicht van
de exposities in de omgeving en
het programma van de biosopen
Niets zo Nederlands als een
Nederlandse
nieuwbouwwijk. Rijen
doorzonwoningen, keurig
gebouwd volgens de geldende
voorschriften. Al naar gelang
het inkomen van de bewoners
wordt een tuintje vóór en een
tuintje achter aangelegd. De
badkamer bevindt zich midden
in het huis en heeft geen
ramen. De hal is klein en
bedoeld om jassen neer te
hangen. De vensterbanken zijn
als het ware gebouwd voor
begonia's.
Zonder twijfel zullen dit soort
wijken nog jaren uit de grond
worden gestampt. Maar er
wordt gewerkt aan een
alternatief. In oktober begint
de stichting EuroPan een
tweede prijsvraag voor jonge
Europese architecten. Ook in
Nederland kan dat heel andere
woonwijken gaan opleveren
dan we gewend zijn. Wellicht
krijgen de badkamers straks
zelfs ramen.
Het is geen toeval dat de
afgelopen jaren de
nieuwbouwwijken in Nederland
er steeds meer hetzelfde zijn
gaan uitzien.
Woningbouwverenigingen,
gemeenten en
projectontwikkelaars kiezen
graag voor het bekende clubje
architecten. Op zich is dat geen
reden voor kritiek. Integendeel.
Het werkt snel, gemakkelijk en
iedereen weet precies waar hij
aan toe is. En het is
verklaarbaar.
„Jarenlang stond in Den Haag
de woningnood bovenaan. Voor
het ministerie van
volkshuisvesting golden alleen
de grote aantallen. Gebouwd
moest er worden. Kwantiteit
ging boven kwaliteit", zegt
Jacqueline Tellinga,
projectleider EuroPan
Nederland en medewerkster
van het Research Instituut
Gebouwde Omgeving, RIGO,
in Amsterdam.
In Frankrijk begon begin jaren
zeventig wat te veranderen. In
1971 zette de Franse overheid
het ambitieuze Programme
d'Architecture Nouvelle,
kortweg PAN, op. Er kwamen
manifestaties en symposia
waarop ideeën konden worden
uitgewisseld over vernieuwende
architectuur en stedebouw. De
meest opvallende activiteit van
PAN was echter het opzetten
van een jaarlijkse
ideeënprijsvraag voor jonge
architecten.
In tegenstelling tot de enkele
schuchtere poging in
Nederland om prijsvragen voor
architecten op te zetten, is die
prijsvraag-opzet vanaf het
begin een groot succes. Dat
heeft vooral te maken met het
feit dat de winnaars ook
daadwerkelijk in de
gelegenheid worden gesteld
hun experimentele projecten
uit te voeren. PAN is ook na de
prijsuitreiking bereid om zich
in te zetten voor de winnaar en
zal niet rusten voordat de
betreffende gemeente
toestemming geeft voor de
bouw.
Jacqueline Tellinga noemt als
voorbeelden van het succes de
namen van Christian de
Portzamparc en Jean Nouvel.
Tegenwoordig kent bijna iedere
Fransman hun opvallende
creaties (zoals sommige
kleurrijke woonwijken in de
voorsteden van Parijs), maar
die villes nouvelles hadden
waarschijnlijk niet de huidige
vormgeving gekregen als De
Portzamparc en Nouvel niet in
de jaren zeventig de PAN-
prijsvraag hadden gewonnen.
Het mag tekenend heten voor
de Franse kijk op architectuur
dat ze toen PAN in eigen land
eenmaal aansloeg, het succes
niet tot Frankrijk alleen wilden
beperken. Tellinga: ,,In 1987
heeft minister Mehaignerie, zeg
europees
foto Wim Riemens)
maar de Franse minister van
volkshuisvesting, voorgesteld
om eens te kijken of PAN geen
Europees project kon worden.
Dat paste natuurlijk prima in
de idee van de Europese
eenwording in 1992."
De Franse architecte Siez
Ramondt, van oorsprong
Nederlandse, hoorde van de
plannen voor EuroPan en
stelde de afdeling Bouwkunst
van het ministerie van wvc op
de hoogte. Tellinga: „Daar
heeft men dat direct opgepakt.
Er werd een bedrag
beschikbaar gesteld en
Nederland ging ook meedoen.
Augustus 1988 werd het RIGO
gevraagd de prijsvraag te
organiseren."
Nederland was (net als Italië,
Oostenrijk, Zwitserland,
Spanje, Griekenland, West-
Duitsland en - uiteraard -
Frankrijk) meteen bij de eerste
EuroPan prijsvraag volwaardig
deelnemer.
In Den Haag, Arnhem en
Amsterdam-Noord, alle drie
plaatsen met een enthousiaste
wethouder ruimtelijke ordening
of volkshuisvesting, werden
locaties beschikbaar gesteld
die voor Nederlandse maar ook
voor buitenlandse architecten
interessant genoeg waren om
zich voor in te schrijven. Akzo
en het Bouwfonds Nederlandse
Gemeenten gaven zich op als
sponsors.
Het mag opmerkelijk heten dat
de deelname van jonge
Nederlandse architecten, ook
voor buitenlandse projecten,
direct groot was. Uiteindelijk
stuurden in de deelnemende
landen meer dan 825
architecten-teams, waaronder
100 Nederlandse teams, een
ontwerp in voor de locatie van
hun keuze. En hoewel veel
Nederlandse architecten een
project voor een van de drie
locaties in eigen land indiende,
aarzelde een aantal van hen
niet om voor een buitenlandse
locatie aan het werk te gaan.
Zo ontwierp de Utrechtse
architect Hans Sluymer een
groot
stadsvernieuwingscomplex
voor de Griekse hoofdstad
Athene. Hij viel prompt in de
prijzen.
Hoewel elke architect vrije
keus bij de locatie wordt
gelaten, benadrukt Tellinga dat
het doel van EuroPan „een
internationale ideeën-
uitwisseling" is. Zo komen
immers de meest opmerkelijke
projecten tot stand; een
architectonisch antwoord op de
Europese eenwording. Of, nog
symbolischer: bouwen aan een
alternatief Europees huis. Als
iets grensoverschrijdend is, is
het wel cultuur en EuroPan
helpt wat dat betreft een
handje.
„Om een voorbeeld te noemen:
Zuideuropeanen besteden heel
veel aandacht aan de
badkamer, terwijl wij
Nederlanders het liefst baden
in een afgesloten kamertje
zonder ramen. Zuideuropeanen
plaatsen het bad midden in de
kamer. Ze proberen bovendien
die kamer zo aan te leggen dat
je zittend in het bad kunt
uitkijken over de stad", aldus
Tellinga.
„Een ander voorbeeld is de
aanleg van pleinen. In
Nederland weten we niet
precies wat we daarmee aan
moeten. Vaak wordt niet eens
een plein in het plan
opgenomen. In Zuid-Europa
heeft een plein juist een
duidelijke functie. Het wordt
traditiegetrouw echt ingevuld.
Dat heeft natuurlijk ook met
temperatuur te maken,
waardoor het buitenleven veel
groter is. Maar ze besteden er
wel meer aandacht aan."
Juist omdat de eerste
EuroPan-prijsvraag al tot een
opmerkelijke uitwisseling van
ideeën in Europa heeft geleid,
zijn de verwachtingen
hooggespannen voor de tweede
EuroPan die 15 oktober
aanvangt met een grote
manifestatie. Aan de
hoeveelheid deelnemers zal het
in ieder geval niet liggen.
Vrijwel alle Europese landen,
ook in wat ooit het Oostblok
heette, hebben zich bereid
getoond 'hun' architecten in te
lichten over de prijsvraag.
Dit keer kunnen de architecten
inschrijven op 75 locaties,
waaronder een paar zeer
opmerkelijke. Tellinga noemt
met name de locatie 'De Muur'
in Duitsland (dat voor het
gemak maar vast als één land
deelneemt) en twee locaties aan
weerszijden van de Italiaans/
Joegoslavische grens die op
elkaar aansluiten.
Toch zal het de deelnemers aan
de prijsvraag bepaald niet
gemakkelijk worden gemaakt.
Voor het eerst is dit keer voor
een duidelijk thema gekozen.
Het onderwerp is 'wonen in de
stad, revitalisering van
stedelijke locaties'. In gewoon
Nederlands: er moet een
woningbouwproject worden
onderworpen voor een
stadswijk die de laatste jaren in
verval is geraakt. Bovendien
moet dat project ervoor zorgen
dat het betreffende gedeelte
van de stad verandert van een
dooie boel in een levendige
woonwijk.
In Nederland wordt gebouwd
op vier nieuwe locaties in
Apeldoorn, Breda, Zaanstad en
Nijmegen.
Apeldoorn biedt een gebied
aan, dichtbij het centrum aan
het Apeldoorns Kanaal met de
prettige naam Welgelegen.
Nijmegen stelt de locatie De
Hessenberg beschikbaar in de
historische binnenstad op de
plaats waar nu nog de
drukkerij van dagblad De
Gelderlander is gevestigd.
Breda ('Bourgondisch
knooppunt tussen de Randstad
en de Vlaamse agglomeratie
Antwerpen-Brussel' schrijft de
gemeente wervend) komt met
de locatie Steenakker tussen
het centrum en een
nieuwbouwwijk. Zaanstad
tenslotte heeft de locatie
Zaanwerf opengesteld voor de
prijsvraag, op een steenworp
afstand van het drukke
centrum van Zaandam en
direct aan de rivier de Zaan.
Wat Tellinga betreft ligt een
Europa in het verschiet, waarin
de vernieuwende woningbouw-
architectuur meer aandacht
krijgt. „Natuurlijk, de grote
bouwstromen blijven altijd
bestaan uit de bekende
nieuwbouwwijken. Maar er
komt wel meer ruimte voor
experimentele architectuur,
hoop ik." Dat daarbij typisch
Europese thema's voor
volgende prijsvragen voor de
hand liggen, staat buiten kijf.
Zo lijkt het Tellinga
aantrekkelijk om volgende keer
„iets te doen met de relatie
tussen milieu en woningbouw."
Maar voor al geldt dat het
centrale secretariaat van de
stichting EuroPan moet
worden overgenomen door de
EG. Het is immers op z'n
zachtst gezegd merkwaardig
dat de centrale organisatie van
EuroPan nog steeds een zaak is
van de Franse overheid en de
deelnemende landen. Dat is
merkwaardig, omdat juist in de
architectuur sprake blijkt te
zijn van 'Europees idealisme'.
De kans is zelfs groot dat dit
idealisme al voor het
roemruchte jaar 1992 is
omgezet in een aantal
woningbouwprojecten.
Het project van de Utrechter
Hans Sluymer in Athene zit
daar echter niet bij. Dat is niet
omdat de Grieken niet willen,
maar omdat ze geen geld
hebben om het uit te voeren.
Wellicht dat de EG redding kan
bieden en tegelijk de conclusie
kan trekken dat met EuroPan,
in'tegenstelling tot veel andere
beleidsgebieden, een
opmerkelijk stukje Europese
eenwording aan de gang is. Zeg
maar: een Europees alternatief
voor de doorzonwoning.
JEROEN DIRKS
■.V.VA«'>»>»K«y<*>V.VAVAV.
redactie
PZC-bijlagen
advertentie en
Vlissingen
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. 01184-84000
Middelburg
Markt 51
4331 LK Middelburg
Tel. 01180-81000
Goes
Grote Markt 2
4461 AJ Goes
Tel. 01100-31800
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. 01184-84000
administratie
Ter neuzen
Nieuwstraat 22
4531 CW Temeuzen
Tel. 01150-94457
Hulst
Steenstraat 6
4561 AS Hulst
Tel. 01140-14058
Zierikzee
Oude Haven 41
4301 JK Zierikzee
Tel. 01110-15380
opening kantoren
Van maandag t/m vrijdag van 08.00 tot 17.00 uur.
nederland.se meubelprijzen
i
