PZC
Stammenoorlog Zuid-Afrika
Japan vergrijst
in snel tempo
opinie en achtergrond
Geen wondermiddel
tegen kantoorziekte
Folder
reiskosten
woning-werk nu
verkrijgbaar
Zwartste weken uit de agrarische geschiedenis..."
Belastingdienst
VRIJDAG 17 AUGUSTUS 1990
Faillissement
MMmmÊÊÊÊÊmÊKrwOMK**
Politici manipuleren onderlinge tegenstellingen zwarten
Immigratie...?
Stammen
Politiek
Anarchie
Lapmiddelen
Ziekteverzuim
Per 1 augustus jl. is de fiscale
regeling voor reiskosten
woning-werk veranderd.
Wilt u precies weten wat er
is veranderd, haal dan de
speciale folder 'Reiskosten
Woning-Werk, Carpoolen
en Auto van de Zaak:
de nieuwe regeling per
1 augustus 1990'. De folder
ligt voor u klaar bij post
kantoren, bibliotheken en
belastingkantoren.
Oostduitse boeren zijn wanhopig
(Van onze correspondent
Hans Hoogendijk in Berlijn)
Ik ben een coöperatieve
7 boer uit Mecklenburg. Ik
neb netto 635 mark in de maand;
635 mark voor een gezin met
drie kinderen. En die Pollack,
die zogenaamde minister, heeft
16.000 mark per maand". De
stem van de jonge boer uit het
noorden van de DDR sloeg over
van verontwaardiging. „Tegen
de muur met dat varken", „op
hangen", „aftreden" en „boe-
renverrader", schreeuwde de
woedende menigte op de Oost-
berlijnse Alexanderplatz.
Eieren, tomaten en blikjes vlo
gen naar het podium. Een lijk
bleke landbouwminister Pol
lack moest 200 meter spitsroe
den lopen en links en rechts een
klap incasseren voordat zijn
chauffeur hem naar veiliger oor
den kon brengen. Twee uur later
werd hij ontslagen door premier
De Maizière. Voor de boeren niet
meer dan een kleine genoegdoe
ning.
De Oostduitse coöperatieve
boerinnen, boeren en landarbei
ders zijn in opstand gekomen.
Wat al weken broeide, kwam
woensdag in Oost-Berlijn tot
een explosie. Ruim de helft van
de 900.000 banen in de agrari
sche sector wordt acuut be
dreigd en de boeren geven de
schuld aan de regeringen in
Bonn en Oost-Berlijn. Zo'n
50.000 collectieve agrariërs had
den in juli belangstelling ge
toond zelfstandig verder te boe
ren; nu wil bijna niemand meer.
„Een uitzichtloze zaak", zei een
van hen. „De eigen stal uitmes
ten kan iedereen. Alleen ge
meenschappelijk kan de politie
ke mest worden opgeruimd. Rijg
ze aan de mestvorken", stond er
op een spandoek.
Meer dan 300.000 mensen voer
den deze week actie in de DDR.
Daarvan waren er alleen al ruim
50.000 op de Oostberlijnse Ale
xanderplatz verzameld. Boeren-
voorzitter Edgar Müller had het
over de „zwartste weken in de
agrarische geschiedenis". Mul
ler: „De regering geeft ons de
schuld, omdat wij niet snel ge
noeg willen veranderen. Dat is
een belediging. Wie dagelijks de
uitverkoop van onze landbouw
bedrijft, wie er door amateuristi
sche politiek voor zorgt dat de
boeren kapot gaan, die is schul
dig. En laten de christen-demo
cratische regeerders niet verge
ten dat zij in de dorpen bij de al
gemene verkiezingen 60 tot 80
procent van de stemmen kregen.
Het gaat ons niet om loonsver
hogingen, een duurtetoeslag of
een kortere werkweek en een
langere vakantie. Het gaat om
ons naakte overleven".
De eens zo geprezen Oostduitse
landbouw- en veeteelt staat voor
het faillissement sinds de invoe
ring van de D-mark op 1 juli en
het van kracht worden van de
agrarische unie op 1 augustus.
Daardoor is de inefficiënte be
drijfstak bloot gesteld aan de
harde concurrentie uit de EG-
landen. Bijna 75 procent van de
coöperatieve bedrijven is ten do
de opgeschreven tenzij er direct
financiële en structurele maat
regelen worden getroffen. De re
gering zegt miljarden te hebben
klaarliggen voor het lenigen van
de ergste nood, maar stelt dat
dit geld door obstructie binnen
het ministerie van landbouw de
boeren niet bereikt. Die geloven
dat al lang niet meer. Boeren-
voorzitter Müller; „Dit rege
ringsbeleid is één grote blun
der".
De diagnose over de toestand is
even eenvoudig als de oplossing
gecompliceerd is. Tientallen ja
ren hadden de agrariërs als eni
ge opdracht van het communis
tische regime ervoor te zorgen
dat er voldoende voedsel werd
geproduceerd. Met gigantische
subsidies werd de landbouw on
dersteund. Het resultaat was
dat er wel genoeg werd geleverd,
maar de produktiviteit bedroe
vend bleef.
Ook de geforceerde samensmel
ting van veel kleine, particuliere
bedrijven tot monsterachtige
coöperaties, leidde bepaald niet
tot verbetering. Toen deze logge
bureaucratische, veelal nog
steeds door ex-communistische
partijbonzen bestuurde, gigan
ten na 1 juli te maken kregen
met de vrije-markteconomie,
was de nu ontstane crisis al voor
spelbaar.
Die werd nog vergroot door de
onverwachte afkeer van de
Oostduitse consument van de
eigen waren. Ondanks een even
hartstochtelijk als naief appèl
van premier De Maizière, dat
„onze produkten zo slecht nog
niet zijn; ze zijn alleen minder
mooi verpakt", koos het DDR-
publiek voor produkten uit het
Westen. Daarna konden ze de ei
gen produkten niet meer kopen,
omdat de winkels zich door afna-
mecontracten hadden 'ver
kocht' aan Westduitse winkelgi
ganten. DDR-produkten waren
voortaan taboe.
Renate Schubert van de coöpe
ratie Muncheberg; „Alles verrot
op de velden, omdat de handel
weigert onze produkten af te ne
men. Ondanks een te verwach
ten recordoogst van 11,4 miljoen
ton, is het stil op de akkers. We
raken ons graan eenvoudig niet
kwijt".
Udo Nichtern, een boer uit het Oostduitse dorp Neu Rütnitz, schreeuwt verwensingen aan het adres van de regering bij een protest in Oost-
Berlijn (foto Joekel FincklAP)
De zuivelboeren zwemmen in
een melkmeer. De zuivelfabrie
ken nemen bijna niets meer af en
als er iets wordt gekocht, krijgen
de boeren 35 cent per liter min
der dan hun collega s in de EG-
landen. Ze hebben geen geld
meer. Menig coöperatief bedrijf
wacht nog op de afrekeningen
van juni en juli. Hetzelfde geldt
voor de fruittelers, veehouders,
landbouwers, kippenfokkers en
varkensmesters.
De wanhopige DDR-boeren we
ten geen uitweg meer. Ze moe
ten hun lopende uitgaven dek
ken om verder te kunnen produ
ceren, maar ze raken ze hun pro
dukten aan de straatstenen niet
kwijt. De banken geven hen
geen krediet meer, omdat de
boeren niets als onderpand kun
nen geven. De grond die zij be
werken, kunnen ze niet belenen
aangezien de eigendomsvraag
nog nooit is geregeld.
In uiterste nood doen steeds
meer coöperaties zaken met
westerse groothandelaars en
slachthuizen die de eigen mark
ten en de DDR overstromen met
goedkope produkten. Een be
drijf in het noorden van de DDR
verkocht duizenden schapen.
„Ze gingen van de hand voor 20
mark per stuk, of ze nu 25 of 50
kilo wogen", riep een vertwijfel
de boer woensdag tot zijn colle
ga's in Oost-Berlijn.
Een Westduitse boer appelleer
de aan zijn DDR-collega's op
hun een niet voor een appel en
een ei te verramsjen. „Een goede
slachtkoe is echt meer waard
dan 400 mark. Zo duperen jullie
niet alleen jezelf, maar ook ons".
Anderen vertelden over varkens
die voor een mark per kilo wor
den verkocht, eieren die nog
geen tien pfennig opleveren en
aardappels die voor 20 pfennig
per kilo naar het Westen ver
dwijnen. Meer dan een miljoen
varkens wachten op de slacht,
acht miljoen kilo aardappels zul
len bij gebrek aan afnemers
moeten worden ondergeploegd,
tomaten, sla en paprika's belan
den op de mesthoop.
„Gaan de boeren kapot, dan
sterft het land", riepen de Oost
duitse boeren bij hun protest.
Ruim 900.000 werknemers in de
agrarische sector vrezen het
slachtoffer te worden van de
Duitse eenwording en daarom
eisen ze snelle maatregelen. „We
hebben nieuwe varkens aan ou
de troggen", schreven ze op hun
spandoeken.
De bevolking van Japan ver
grijst in snel tempo. In het
jaar 1989-1990 nam de bevol
king met 470.000 mensen toe,
een nieuw naoorlogs diepte
punt in de bevolkingsaanwas.
De groei in het afgelopen jaar
was 0,04 procent minder dan in
het daar daarvoor. Japan heeft
nu 123 miljoen inwoners.
De nieuwe statistieken laten
zien dat het aantal jonge men
sen sinds de tweede wereldoor
log gestaag is gedaald naar een
percentage van 18,8 nu. Het aan
deel 65-jarigen en ouderen is in
die periode gestegen tot 11,6 pro
cent. Volgens de laatste schat
tingen zijn vrouwen in de meer
derheid: 62,67 miljoen tegenover
60,58 miljoen mannen. Het to
taal aantal borelingen na de oor
log bedroeg 76,15 miljoen.
Iedere vijf jaar wordt in Japan
een volkstelling gehouden, ter
wijl de overheid jaarlijks op
grond van geboorten- en sterfte
cijfers een schatting doet. Vol
gens demografen vergrijst Ja
pan het snelst van alle rijke lan
den. Als de huidige trend door
zet, zal in het jaar 2000 16,3 pro
cent van de Japanse bevolking
ouder dan 65 jaar zijn, in 2040 25
procent.
Deskundigen menen dat het
aantal zeer oude Japanners,
mensen boven de 75, sneller
groeit dan de groep 65-tot-74-ja-
rigen. In 1985 behoorde bijna 40
procent van de mensen boven 65
jaar tot de groep zeer ouden. Dat
aandeel zal naar verwachting
bijna 60 procent bedragen in het
jaar 2028.
De stijgende levensstandaard
en de volle woonwijken dragen
bij tot de verdere daling van het
Japanse geboortencijfer. Gelijk
tijdig verbetert de gezondheids
zorg waardoor het sterftecijfer
onder ouderen daalt.
„De veroudering van de bevol
king gaat wellicht onze schattin
gen nog te boven. Het verschijn
sel zal onze hele samenleving
beinvloeden, inclusief de fami
lieverhoudingen," aldus Sumiko
Uchino, directeur van de afde
ling bevolking van het ministe
rie van volksgezondheid.
In de meeste industrielanden is
het geboortencijfer onder het
„vervangingsniveau" gezakt,
maar een samenloop van om
standigheden maakt de situatie
in Japan problematischer dan in
andere landen. Volgens het be
volkingsfonds van de Verenigde
Naties (UNFPA) is het vrucht
baarheidscijfer in West-Europa
nu onder de 1,58 gezakt. Alleen
immigratie voorkomt dat de be
volking daar werkelijk in aantal
afneemt.
Het Japanse vruchtbaarheids
cijfer ligt nu nog op 1,65. Des
kundigen voorspellen dat tegen
het eind van de eeuw het aan
deel 65-plussers in de totale be
volking gelijk zal zijn aan dat
van Zweden. In het eerste decen
nium van de volgende eeuw zal
Japan naar verhouding meer
mensen van boven de 65 tellen
dan enig ander land in de wereld.
Het aantal huishoudens met
drie of meer generaties is intus
sen afgenomen in Japan. Alles
verandert, zegt Makoto Ato van
het Instituut voor Bevolkings
problematiek: „Het aantal hu
welijken neemt af, er komen
steeds meer eenpersoonshuis
houdens, het geboortencijfer
daalt dramatisch en steeds meel
mensen scheiden." In de 21ste
eeuw zal Japan zich daardoor
met man en macht aan de oude
renzorg moeten wijden.(LPS).
Van onze correspondent
Peter van Nuijsenburg
in Johannesburg)
De heilloze combinatie van
politieke en stammente
genstellingen eist nu ook in de
Zuidafrikaanse provincie
Transvaal haar tol. Vorige
maand vielen bij gevechten tus
sen aanhangers van het ANC en
de Zulu-beweging Inkatha in
het zwarte woonoord Sebokeng
24 doden. Deze week werd in de
townships rond Johannesburg
een nieuw dieptepunt bereikt:
de 'krijgers' richtten een bloed
bad aan dat bijna 150 mensen
het leven kostte. Het is een ont
wikkeling die voedsel geeft aan
de vrees dat de burgeroorlog in
de provincie Natal overslaat
naar het industriegebied rond
Johannesburg.
Natal is al jaren het toneel van
een oorlog tussen aanhangers
van het ANC en Inkatha. Vol
gens schattingen zijn daarbij
3500 mensen om het leven geko
men; een aantal dat dagelijks
toeneemt. Er is vele malen ge
probeerd een einde te maken
aan het bloedvergieten, maar
elk vredesinitiatief, van wie ook,
werd steevast gesmoord in wan
trouwen en haat. Zelfs de groot
ste optimist ziet geen oplossing
en in Zuid-Afrika wordt Natal
vaak in één adem genoemd met
Libanon, waar het einde van de
burgeroorlog ook maar niet in
zicht komt.
In Natal kan het conflict nog
voornamelijk als politiek be
stempeld worden: zowel de
ANC- als de Inkatha-aanhan-
gers zijn Zulu's. Maar in de
woonoorden rond Johannes
burg heeft een andere factor zijn
intrede gedaan: de stammente
genstellingen. De ANC-ers zijn
vrijwel allemaal Xhosa's en de
Inkatha-leden vrijwel uitslui
tend Zulu's. De loyaliteit aan de
stam bepaalt de politieke voor
keur.
Beide stammen zijn ongeveer
even groot, rond de zeven mil
joen leden, en hun relatie kan
sinds mensenheugenis op zijn
best gespannen worden ge
noemd. Deze rivaliteit heeft fu
neste consequenties. Een privé-
vete tussen een Xhosa en een
Zulu kan makkelijk ontaarden
in een stammentwist, die hon
derden krijgers op de been
brengt.
Zo schijnt de aanleiding voor de
slachting in Tokoza bij Johan
nesburg een affaire tussen een
Xhosa-vrouw en een Zulu te zijn.
De vaste vriend van de vrouw,
ook een Xhosa, werd jaloers, wil
de verhaal halen bij zijn rivaal en
werd vervolgens door diens tra
wanten zo toegetakeld dat hij
aan zijn verwondingen bezweek.
De Xhosa's wilden hem wreken
en de vlam sloeg in de pan: bijna
150 doden, honderden gewon
den en duizenden daklozen plus
de kans dat deze aantallen nog
zullen groeien.
De tragiek is dat deze explosieve
verhoudingen gemanipuleerd
worden door politici. Vooral In-
katha-leiders zouden zich daar
schuldig aan maken. Een oproep
van Inkatha-leider Buthelezi
zou voldoende zijn om zijn aan
hangers te bewegen hun wapens
neer te leggen en het feit dat hij
daar nog steeds van afziet, bete
kent, aldus zijn tegenstanders,
dat hij geen vrede wil.
Deze theorie legt het accent op
de machtsstrijd die de zwarte
TOKOZA - De strijd in Zuid-Afrika gaat gepaard met niets ontzien
de wreedheid. Deze man werd bij de gevechten in het zwarte woon
oord Tokoza bij Johannesburg met benzine overgoten en in brand
gestoken (foto AFP)
politiek sinds de legalisering
van het ANC in februari van dit
jaar, domineert. Het ANC dreigt
Inkatha te overvleugelen en de
Zulu-beweging vecht voor haar
voortbestaan als machtsfactor
met een belangrijke stem in de
totstandkoming van het 'nieuwe
Zuid-Afrika'. ANC-ers weten te
vertellen dat Inkatha-leden de
laatste maanden de woonoor
den rond Johannesburg hebben
geïnfiltreerd, om, met medewe
ten van de Zuidafrikaanse poli
tie, een offensief tegen het ANC
te ontketenen.
Deze beschuldigingen, waarvan
vermoedelijk niemand kan vast
stellen hoe groot de kern van
waarheid is, gedijen bij uitstek
in de anarchie waaraan de mees
te zwarte woonoorden zijn over
geleverd. Geen enkele partij is in
staat om zijn aanhangers in
toom te houden. De vingers wij
zen hier ook in de richting van
het ANC, dat met zijn retoriek
over de 'gewapende strijd' en
'het onbestuurbaar maken van
de woonoorden' de geest uit de
fles heeft laten ontsnappen. Het
ANC moet nu erkennen dat zelfs
het gezag van Nelson Mandela
geen indruk maakt op de 'Kame
raden', die met zijn portret op
hun t-shirts lopen.
In elk ander land zou de politie
de aangewezen instantie zijn om
orde op zaken te stellen, maar de
Zuidafrikaanse politie heeft te
vaak de trekker over gehaald om
bij enig bewoner van een towns
hip meer dan een grein krediet te
hebben. Het leger dat vaak de
brand moet blussen, staat er iets
beter op, maar een van de eisen
van het ANC is, dat 'alle troepen
uit de woonoorden moeten wor
den terug getrokken', zodat, zeg
gen de tegenstanders van de be
weging, het ANC de vrije hand
heeft om zijn rivalen, behalve In
katha ook het radicale Pan Afri-
canist Congres (PAC) en de
zwarte bewustzijnsbeweging,
uit te schakelen.
In deze baaierd van verkettering
en aantijgingen moeten drie
mannen een magische formule
zien te vinden. Mandela en Bu
thelezi zullen hun achterdocht
moeten overwinnen, hun achter
bannen trotseren en hen in een
gezamenlijke oproep moeten op
dragen de wapens neer te leg
gen. Zij zullen president De
Klerk moeten steunen wanneer
hij, als hun oproep geen effect
heeft, het leger inzet om het
bloedvergieten te stoppen. Dat
vergt vooral van Mandela voor
wie de politie een van de wortels
van het kwaad is, bijna het on
mogelijke. Maar het alternatief
is een orgie van geweld, waarin
ook blanke desperado's zich niet
onbetuigd zullen laten.
(Van onze redacteur
wetenschappen Kees Wiese)
De sectie Koudetechniek
en Klimaatregeling
van de Technische Univer
siteit Delft denkt het won
dermiddel te hebben gevon
den tegen het "sick-buil-
ding-syndroom", de "kan
toorziekte" waarvan alleen
al in ons land zo'n miljoen
mensen last hebben. De
vondst bestaat uit een ver
nuftig, computergestuurd
airconditioningsysteem,
dat niet alleen reageert op
de actuele omstandigheden
buiten het gebouw, maar ge
koppeld is aan een weer-
voorspeller. Het systeem
maakt daarbij ruimschoots
gebruik van natuurlijke
ventilatie; bovendien kun
nen werknemers met een ei
gen werkkamer het systeem
instellen op individuele
wensen, wat ook psycholo
gisch heel belangrijk is.
Maar de Delftenaren zijn te
optimistisch als zij denken
dat de "kantoorziekte" nu
spoedig tot het verleden zal
behoren.
De oorzaak van de "kantoor
ziekte" is uiterst simpel: het
kantoor is een voor de mens
klimatologisch hoogst onna
tuurlijke omgeving, waarin
hij desalniettemin een groot
deel van de dag doorbrengt.
Het aantal mensen dat kan
toorwerk doet, is bovendien
gigantisch toegenomen.
De voor hen gebouwde kan
toren zijn scheppingen van
architecten, die bij het ont
werpen in glas, staal en be
ton de positie van "bezoe
ker" en niet die van "gebrui
ker" innamen. De visuele be
leving van het bouwwerk
stond voorop, niet de leef
baarheid binnen. Kantoor
gebouwen werden zo tot af
gesloten dozen waarin geen
raam open kan en alle deu
ren op de hoogste verdieping
uit het slot vallen als een
klant het waagt de hoofdin
gang te gebruiken.
Juist door het afsluiten van
die doos, en de aparte doos
jes daarbinnen, voor lucht
en zonlicht (tl-buizen geven
nauwelijks warmte af) dacht
men het binnenklimaat vol
ledig te kunnen beheersen.
Althans de temperatuur en
vochtigheid naar wens te
kunnen regelen. Dat was een
vergissing.
In de kantoren zelf voltrok
zich een revolutie. Houten
wanden, vloeren, kasten en
bureaus, de vulpen, kaarten
bak, kasboek en schrijfma
chine verdwenen. Glas, staal
en vaste vloerbedekking (en
dus statische elektriciteit),
computer, beeldscherm (en
dus straling), ratelende prin
ter, fotocopieerapparaat en
fax (met bijbehorende che
micaliën) kwamen er voor in
de plaats. Het aantal te her
bergen arbeidsplaatsen
werd aanzienlijk groter dan
dat waarvan de architect
was uitgegaan. Het aantal
eigen werkkamers nam af;
die kamertjes werden steeds
kleiner en hokkiger. Het idee
van "kantoortuin" werd ver
laten: bakken met planten
verdwenen eerst naar de
gang en later voorgoed.
Op al die veranderingen was
het oorspronkelijke aircon
ditioningssysteem niet bere
kend. Aanpassingen ervan
bleken vaak lapmiddelen.
Het gewone onderhoud van
klimaatbeheersingsappara-
tuur bleek vaak te worden
verwaarloosd. Op het
schoonmaken van de kanto
ren vooral bezuinigd.
Daarbij komt nog dat de
aard van het kantoorwerk
ingrijpend veranderde. Het
werd - zo luidt een algemene
klacht - ongezelliger, onper
soonlijker, onbevredigen
der. Met name nadat de kof
fiejuffrouw of eigen koffie
zet-apparaat was vervangen
door de koffle-automaat. Op
veel van die automaten zit
een knop, waarop met forse
letters "verse koffie" staat
en dat is maar goed ook: nie
mand zou op het idee zijn ge
komen het lauwbruine vocht
uit de machine zo te noemen
en nu staat tenminste vast
waar het voor moet door
gaan.
De ziekteverschijnselen van
het "sick-building-syn-
droom", waarvoor jaarlijks
zo'n 400.000 Nederlanders
zich bij de huisarts melden,
zijn divers. Zij variëren van
duizeligheid en extreme ver
moeidheid, irritatie aan
ogen en luchtwegen, korta
demigheid en bloedneuzen
tot koorts, algehele onlust
gevoelens en een slecht hu
meur. Zij hebben eigenlijk
alleen met elkaar gemeen
dat zij verdwijnen als men
het gebouw heeft verlaten.
Dat kan dus zowel aan het
gebouw als aan het werk lig
gen en het ligt waarschijnlijk
aan de combinatie.
Het probleem van de "kan
toorziekte" wordt al jarense-
rieus genomen. In een studie
van het directoraat-generaal
van de arbeid van het minis
terie van Sociale Zaken werd
vorig jaar een produktiever
lies van 1,3 miljard gulden
per jaar becijferd. In een la
ter onderzoek van de
Utrechtse Rijksuniversiteit
wordt de schade door ziekte
verzuim op anderhalf tot
drie miljard gulden per jaar
geraamd.
De Arbeidsinspectie pro
beert al jaren normen voor
het binnenmilieu op te stel
len en algemeen geaccep
teerd te krijgen. De Gezond
heidsraad onderschreef in
1984 nog weer eens het venti-
latievoorschrift (voor wonin
gen) van minimaal 25 kubie
ke meter verse lucht per uur
per persoon per vertrek; een
norm "gebaseerd op de aan
wezigheid van onvermijdba
re bronnen: de bewoners
zelf."
Het Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu
hygiëne (RIVM) stelt in het
befaamde rapport "Zorgen
voor morgen" dat "uit on
derzoek in kantoorpanden is
gebleken dat de kans op ge
zondheidsklachten toe
neemt naarmate meer bin
nenmilieufactoren kunst
matig zijn geconditioneerd."
En waarschuwt: "Zolang er
geen duidelijkheid bestaat
over de oorzaak van dergelij
ke klachten moet gerekend
worden met soortgelijke pro
blemen bij de introductie
van high-tech in de woning
bouw."
Op die stelling mag ook het
pessimisme over de Delftse
oplossing worden gefun
deerd. Het is weer een tech
nische oplossing voor een
niet alleen technisch pro
bleem. Vernuftig en als stu
dieproject leerzaam, ener
gie- en dus kostenbespa
rend, zeker. Maar het is wel
weer een installatie die on
derhoud en verzorging
vraagt.
De eerder berekende hoge
kosten van produktieverlies
en ziekteverzuim hebben
ook niet geleid tot een zo
veel zorgvuldiger onderhoud
van de bestaande en toch
ook vaak vernuftige aircon
ditioners, dat daar het pro
bleem merkbaar door werd
verkleind.
Advertentie
