PZC
lil
111
in mi
III
lil
IPII
li1;'
lip
l'lllllllllll11
li
iii
in*
i
Horizontaal
Verticaal
Oplossing
week-uit
schaken
puzzel
25
A
A
A
A
PANDA -L
EN DE
QWZL
VAN B L
ZATERDAG 14 JULI 1.990
t
TOONDER
STUDIO'S
Adam'
Brian Basset
V v
'y I T I
De meest opmerkelijke man,
die de schaakwereld ooit
heeft gekend, was Johannes Zu-
kertort. Over hem doen de meest
fantastische verhalen de ronde.
Zukertort sprak Duits, Engels, Ita
liaans, Spaans, Frans, Grieks, La
tijn. Hebreeuws en Russisch. Hij
was goed thuis in Turks, Arabisch
en het Sanskriet. Hij leerde Ita
liaans om de Divina Comedia en
Spaans om Don Quichote te kun
nen lezen. Sanskriet maakte hij
zich eigen, om de oorsprong van
het schaakspel te kunnen bestude
ren.
Hij schreef uitvoerig over philolo-
gie en theologie; hij had grote inte
resse in sociale wetenschappen en
schreef o.a. over gevangenisdisci
pline. Hij had ook piano gestu
deerd en was leerling van de be
kende piano-instructeur Mosche-
les. Van 1862 tot 1866 was hij mu
ziekcriticus van het dagblad voor
Silezië. Hij haalde zijn doctors
graad in Breslau in 1865, in natuur-
en scheikunde. Hij zat in de staf
van Bismarcks Allgemeine Zei-
tung en was tegelijkertijd redac
teur van een van de leidende poli
tieke tijdschriften.
Vermelding verdient ook dat hij
een uitmuntend schermer en pi-
stoolschutter was, de beste domi
nospeler van Berlijn en een zeer be
dreven kaartspeler. Als schaker
verwierf hij zijn grootste roem. Hij
verloor twee matches van Steinitz
om de wereldtitel, in 1972 en in
1886, maar daartussen in behaalde
hij grote successen. Hij won o.a.
het toernooi van Londen 1883 met
drie punten voorsprong op Stei
nitz, ondanks het feit, dat hij de
laatste drie partijen verloor! Hij
brak het wereldrecord blindspelen
met 16 partijen, schreef verschil
lende schaakboeken en was redac
teur van de Neue Berliner Schach-
zeitung en The Chess Monthly ge
durende vele jaren. Met de grote
Anderssen speelde hij meer dan
6000 partijen.
Zukertort was op 30-jarige leeftijd
al een oorlogsveteraan. Hij had
deelgenomen aan de Deense, Oos
tenrijkse en Franse veldtochten
van het Pruisische leger. Bij de
slag van Gravelotte waren alle an
dere officieren van zijn regiment
gedood of gewond. Het regiment
had zes uur lang onder vuur gele
gen, zonder een schot te kunnen
lossen. De tegenactie waartoe ten
slotte werd besloten kostte aan
1400 van de 1800 manschappen het
leven. Gedurende de Pruisische
oorlogen werd Zukertort als luite
nant negen keer wegens betoonde
dapperheid gedecoreerd, twee
maal raakte hij ernstig gewond en
een keer werd hij als dood op het
slagveld achtergelaten.
Zukertort stierf op 46-jarige leef
tijd. Zijn beroemdste partij is de
volgende.
Zukertort - Blackburne, Londen
1883.
1.c4 e6
Blackburne had als bijnaam
'Blackdeath', de Zwarte Dood, om
dat hij veel gevaarlijker was met
zwart dan met wit.
2.e3 Pf6 3.Pf3 b6 4,Le2 Lb7
Zwart kiest voor een opstelling, die
tegenwoordig heel gewoon is,
maar toen zeer extravagant werd
gevonden.
5.0-0 d5 6.d4 Ld6 7.Pc3 O-O
De partij heeft het karakter van
een damegambiet gekregen, waar
in de kansen nagenoeg gelijk zijn.
8.b3 Pb d7
Uitstekend is ook de natuurlijke
zet 8.... c5 gevolgd door Pc6.
9.Lb2 De7
Met 9... a6 had zwart de afruil van
zijn sterke loper op d6 kunnen ver
hinderen.
10.Pb5 Pe4 ll.Pxd6 cxd6 12.Pd2
Pdf6
Actiever was 12.... Pxd2 13.Dxd2 f5
enz.
13.f3 Pxd2 14.Dxd dxc4
In plaats van de centrumspanning
op te heffen, had zwart hem met
14...e5 nog kunnen vergroten.
15.Lxc4 d5 16.Ld3 Tac8 17.Tael!
Wit speelt op aanval! Een bangelij
ke speler zou hier ongetwijfeld ge
probeerd hebben de vijandelijke
druk langs de c-lijn te neutralise
ren.
17... Tc7 18.e4 Tfc8 19.e5 Pe8
Een aanvaardbaar alternatief was
19... Pd7 om met Pf8 de verdedi
ging economisch te kunnen voe
ren. Het blijkt evénwel al spoedig,
dat zwart helemaal niet wil verde
digen!
20.f4 g6 21.Te3 f5
Dit is natuurlijk een duidelijk ge
val van uitlokking. De straf volgt
onverbiddelijk. Zou zwart zich
echter voorzichtiger hebben ge
dragen, dan was deze partij onge
twijfeld geruisloos de vergetelheid
in gegleden. Nu fonkelt hij meer
dan honderd jaar later nog aan het
schaakfirmament.
22.exf6ep Pxf6 23.f5 Pe4 24.Lxe4
dxe4 25.fxg6ü
Een zeer diep berekend stukoffer.
25.... Tc2 26.gxh7+ Kh8 27.d5, e5
Tot zover heeft zwart ongetwijfeld
gerekend en waarschijnlijk voelde
hij zich redelijk goed op zijn ge
mak. Immers, hoe moet wit stuk
verlies voorkomen? (Zie diagram
1
Diagram 1
28.Db4ü
Dit zeldzaam fraaie dameoffer, het
hoogtepunt uit Zukertorts schaak
loopbaan, verstoort wreed zwarts
gelukzalige overpeinzingen.
28.... T8c5
Zwart weigert het aanbod. Het
maakt niet uit, ook nu wordt hij
prachtig uitgeteld. Op 28...Dxb4
zou zijn gevolgd: 29.Lxe5+ Kxh7
30.Th3+ Kg6 31.Tg3+ Kh6 32.Tf6
Kh7 (32...Kh5 33.Tf5+ Kh6 34.Lf4+
Kh7 35.Th5+) 33.Tf7+ Kh6 34.Lf4+
Kh5 35.Th7+ mat.
29.Tf8+ü
Dit is een van de zeldzame geval
len waarin de weigering van een of
fer een minstens zo fraaie finale
mogelijk maakt. De zwarte dame
speelt in deze partij een betreu
renswaardige rol. Zij mag alles,
maar kan niets.
29.... K xh7
Of 29... Dxf8 30.Lxe5+ Kxh7
31.Dxe4+ Kh6 32.Th3+ Kg5
33.Tg3+ Kh5 34,Dg4+ Kh6
35.Th3+ mat.
30.Dxe4+ Kg7 31.Lxe5+ Kxf8
32.Lg7+ü
Een waardig besluit van een genia
le partij. Zwart raakt zijn dame
kwijt of gaat mat op e8. Hoeveel
prachtige partijen er tegenwoor
dig ook gespeeld mogen worden,
dit kunststuk blijft zijn waarde
houden.
Bij het zoeken naar materiaal over
Zukertort kwam ook nog de vol
gende partij tevoorschijn, die ten
overvloede aantoont, dat de gro
ten van toen ook wel eens flink
konden uitgelijden.
Zukertort - Anderssen 1865
I.e4 e5 2.Pf3 Pc6 3.Lb5 Pge7 4.c3 d6
5.d4 Ld7 6.0-0 Pg6 7.Pg5 h6 8.Pxf7
Kxf7 9.Lc4+ Ke7 10.Dh5 De8
II.Lg5+ hxg5 12.Dxg5+ 1-0
Probleem van de week.
Een eindspelstudie van G. Bern
hardt, 1948. Wit: Kh3, La4, pionnen
op c3, e5, g6. Zwart: Kf5, Le2, Pel,
pionnen op c5 en f6. Wit speelt en
wint. (Zie diagram 2)
Diagram 2
Oplossing van de vorige week.
Speckmann, 1963. Wit: Ke3, De8,
Th5, Pe4. Zwart: Kg4, Tg5, pion g3.
Mat in 2 zetten met l.Dg8ü
Cor Jansen
Traditiegetrouw geven wij in
deze vakantieperiode weer
ruim baan aan de alom zo gewaar
deerde problemen van Willem Len
te. Deze ster-problemist uit Kou-
dekerke is ondanks zijn hoge leef
tijd - hij hoopt in oktober 80 jaar te
worden - nog steeds creatief bezig;
zijn geestesprodukten getuigen
onverminderd van scherpte en
grote vindingrijkheid. In vier ach
tereenvolgende rubrieken valt
hiervan weer te genieten, zowel
voor de liefhebbers van het oplos
sen van problemen als voor hen,
die daarin minder bedreven zijn en
hun genoegen beleven in het louter
naspelen van de oplossingen. Bi
zarre beginstanden zijn voor Lente
-gelukkig- taboe, zodat ook partij
spelers, die wat huiverig staan te
genover de in hun ogen nogal eens
vreemde problemistencapriolen,
met instemming kennis kunnen
nemen van het hoogstaande vak
werk van Lente. Dat verdient hij!
De oplossingen zullen overigens
pas gepubliceerd worden na afloop
van de gehele serie van twaalf pro
blemen; dus voor geïnteresseerden
is het zaak de betreffende rubrie-
Diagram 1
Probleem 1
Wit: 6 sch. op 20-29-39-40-41-44
Zwart: 7 sch. op 15-17-18-19-27-28-
35 Zie diagram 1)
Diagram 2
Probleem 2
Wit: 10 sch. op 20-24-28-
38-39-40-41
Zwart: 9 sch. op 7-9-10-11
21-36 (Zie diagram 2)
29-32
12-13
33-
15-
ken zolang te bewaren. Het staat
de oplossers vrij de oplossingen
per rubriek in te zenden dan wel in
totaal. De uiterlijke inzenddatum
is 15 augustus. Te adresseren aan
L. Anderson, Gerbrandlaan 110,
4333 BL Middelburg. Onder de
goede oplossers zal een magneti
sche damportefeuille worden ver
loot. Een bij-oplossing, maar dat is
bij Lente praktisch uitgesloten,
geeft een extra punt.
Op het eerste gezicht schijnt het
eerste probleem weinig om 't lijf te
hebben, maar het gaat in feite dan
ook om het eindspel, dat na de
voor de hand liggende beginzetten
te voorschijn komt. In een 4 om 3
stand forceert wit in zeven zetten
een verrassend leuke winst op het
bekende middenlijnmotief.
Hetzelfde motief ligt aan het twee
de probleem ten grondslag, zij het
dat dit doel op een geheel andere
manier bereikt wordt. Met enkele
forse slagen, waaronder een fraaie
meerslag nestelt de witte dam zich
op veld 5, zijn zwarte opponent ver
slagen in de tegenover liggende
hoek latend.
Probleem 3 vertoont in zoverre
overeenkomst met de beide vorige,
dat ook hier de winst zich aftekent
op de middenlijn. Maar het gaat
hier om een geheel ander motief,
namelijk de opsluiting van de
zwarte dam op 46 door twee witte
schijven op 37 en 41. Nu we u een
beetje op weg hebben geholpen
moet het toch mogelijk zijn de op
lossingen te vinden. En als de nood
aan de man komt staat nog de
damcomputer ter beschikking al is
dat natuurlijk niet de bedoeling.
Toch is het soms bewonderens
waardig te zien hoe snel en correct
dat instrument de oplossing van
een logisch geconstrueerd vraag
stuk weet te vinden. Maar met de
z.g. vrije zetten gaat het dikwijls
mis en zult u toch weer moeten ver
trouwen op het eigen kunnen.
IJ
llll lllllllllllll lllllllllllll
nul a mm
ipimi
ilumTinll
'c
Diagram 3
Probleem 3
Wit: 12 sch. op 20-21-34-36-37-39-
41-44-45-47-48-50
Zwart: 1 sch. op 12-13-15-17-18-23-
26-28-29-32-33 (Zie diagram 3)
Wat ze schreven
Problemist Leen de Rooij in Da-
meldorado: „De computer is voor
mij een onmisbaar hulpmiddel ge
worden bij het opsporen van bij
oplossingen in mijn problemen.
Hij haalt er niet alles uit, maar een
genante afgang wordt de proble
mist in elk geval bespaard. In dun
ne standen met veel mogelijkhe
den zijn de tekortkomingen het
meest merkbaar. Een computer
mist het vermogen om onzinnige
varianten te elimineren. Hij be
proeft alle dingen, maar behoudt
niet altijd het goede. Standen, die
voor ons lastig zijn, omdat ze in
eengeschoven of uiterst gecompli
ceerd zijn, blijken voor de compu
ter relatief gemakkelijk te door
gronden. Het feit, dat slaan in het
damspel verplicht is, maakt het
combinatieve element in ons spel
voor een programmeur (be)grijp-
baar. Wie echter een overzichtelij
ke partij tegen het mechanisch
brein speelt, heeft grote kans, dat
deze het spoor bijster raakt en psy
chisch ineen stort. In het eindspel
kunt u dan uw kans waarnemen."
Ton Snijbrands in het door hem
geredigeerde maandblad Dam
men (n.a.v. een uitvoerige analyse
van zijn 14e-partij tegen Tsjizjow
1-1): „Met het feit, dat zowel Tsjiz
jow als ik in de fase tussen de 25e
en 32e zet meerdere zetten afleve
ren, die aanwijsbaar niet de beste
zijn, is voor de zoveelste maal be
wezen, dat het damspel - zeker bij
de geringe bedenktijd die de spe
lers ter beschikking staat - gewoon
te moeilijk is dan dat het ook maar
bij benadering foutloos zou kun
nen worden gespeeld. Ik wil daar
om hartgrondig pleiten voor een
reductie van het huidige speel tem
po. Waarom dit niet teruggebracht
tot 40 zetten per 2 uur? Is het niet
te zot voor woorden, dat ik op mijn
schaakclubje in Voorst (3e klasse
onderbond!) slechts 40 zetten in 2
uur hoef te doen, terwijl ik in een
wereldkampioenschap dammen in
dezelfde bedenktijd 50 zetten moet
produceren? Of gaan wij dammers
kritiekloos akkoord met de 'ver
klaring' dat schaken nu eenmaal
moeilijker is dan dammen en dus
meer bedenktijd zou vergen? Wel
aan dan!"
Leo Anderson
Terence Reese heeft ooit eens
gezegd dat een slem waaraan
aasheer in een kleur ontbreekt pas
V8
1063
AVB96
AV4
543
N
B1072
A85
HV74
H532
W O
1087
1052
z
76
4 AH96
4 B92
4
4 HB983
Diagram 1
slecht is als het ook inderdaad
down gaat. Alleen aas-heer in de
uitkomende hand is fataal, anders
zijn er vaak verborgen kansen. Be
roemd in dit verband is een spel
van de bekende Amerikaanse spe
ler B. Jay Becker (diagram 1):
Het spel dateert uit de jaren 50.
Het bieden was nog niet zo geper
fectioneerd als nu. Becker speelde
met Dorothy Hayden, met wie hij
in 1966 op een haar na de wereldti
tel zou missen. Als zuid opende hij
1K1 (OW passen), noord bood lRu,
zuid ISch. Tegenwoordig zou
noord 2Ha bieden (vierde kleur),
maar ook dan is 3SA zonder direc
te stop in harten niet zo makkelijk
te bereiken. Maar de vierde kleur
was nog niet uitgevonden en Hay
den verkoos dan ook 3K1. Zuid
bood 4K1 en vervolgens ging het
mis. De samenspraak stopte pas in
6K1.
Als west met harten was uitgeko
men, zou dit verhaal niet zijn ge-
4 V8
1063
V
4 -
543
A85
4
N
W O
z
4 B1072
HV
-
4 -
4 AH96
B9
-
4 -
Diagram 2
schreven, maar west koos voor
Ru2. In dummy werd RuB ge
speeld en zuid haalde opgelucht
adem toen die hield. RuA (harten
weg), ruiten getroefd, K1A en nog
maals ruiten getroefd, gevolgd
door tweemaal troef, leidde tot
(diagram 2):
Het klinkt gek, maar vanaf hier is
het contract onverliesbaar. Vanuit
dummy werd RuV gespeeld en
oost, die de vierkaart schoppen
moest vasthouden, nam afscheid
van HaV. Zuid deed Ha9 weg, west
een schoppen. SchV volgde en
schoppen na; oost SchlO, zuid
SchA. En nu deed Becker een
meesterzet. Hij speelde... HaB
(diagram 3):
De verdediging was machteloos.
Als oost HaH neemt, moet hij ver
volgens in zuids schoppenvork
spelen. En neemt west met HaA,
dan valt daaronder oosts heer en is
west op zijn beurt gedwongen in
noords hartenvork te spelen.
„Waarom moet noord uitgerekend
Ha6 hebben?", verzuchtte west.
Becker wreef zout in de wonde:
„Zonder Ha6 hadden we het slem
zeker niet geboden".
4
4
1063
4
4
A85
N
W O
z
B7
H
4
4 H9
A H
-
4 -
Diagram 3
Ton Schipperheyn
1 eivormig; 6 schrijfkosten (Latijn); 11 Zwitsers houten huis; 12
zeer hard gesteente; 14 hoewel; 15 dik en plomp; 16 telwoord; 17
ingezonden mededeling afk.19 inhoudsmaat; 21 steunverband;
25 voor (Latijn); 26 wachthuisje bij een tramhalte; 28 roosvormig
sieraad; 29 havenstad in Egypte; 30 kloosteroverste; 32 veer
kracht; 33 niet glimmend; 34 inwilliging; 36 kledingstuk; 37 onder
nemingsvorm (afk.); 39 vogel; 41 luchtig gebakje; 42 karaat (afk.);
43 deel v.e. boom; 45 voorloper van de bel; 47 bladgroente; 48 zoog
dier; 49 insekt; 50 mannelijk dier; 51 lichaamsdeel; 52 deel v.e. ver
haal; 56 met ingang van (afk.); 58 cent (afk.); 59 niet mals; 60 verta
ler; 62 voorzetsel; 63 uitschot van fruit; 65 tijding; 67 schrijfvoor-
werp; 68 inzet bij een spel; 70 wolvlokje; 71 hetzelfde (Latijn); 73
strafbaar feit; 75 wedspel; 77 halsboord v.e. trui; 78 zangstem; 80
Japanse munt; 81 oude lengtemaat; 82 loterijbriefje; 83 scheeps-
vloer; 85 en dergelijke (afk.); 86 soort antilope; 89 onderwijzer; 91
kleur; 92 goudkleurig.
1 uitroep; 2 tuimeling; 3 overal; 4 god der wereldzee; 5 militaire
rang (afk.); 6 muzieknoot; 7 larve der langpootmug; 8 staatsiekle-
ding; 9 bij een boerderij gelegen grond; 10 muzieknoot; 11 vereni
ging; 13 vreemde munt; 14 sierplant; 18 schoudermanteltje v.e.
bisschop; 20 snelle loop; 22 insekt; 23 standaard voor het schil
dersdoek; 24 water doorlatende; 25 schepemmertje voor water; 27
vogel; 29 schertsbenaming voor regen; 31 pantserwagen; 33 cilin
der met schroefdraad; 35 duivenhok; 36 vrouwelijk rund; 38 snel
heid; 40 krachtig; 41 haringachtig visje; 42 waadvogel; 44 deel v.e.
viool; 46 baarsachtig visje; 47 bijbelse naam; 51 toneelspeelster; 52
voedsel; 53 klein persoon; 54 weinig wetend; 55 bezieldheid; 57
alliantie; 59 zangorgaan; 61 ellendige woning; 63 bezigheid tot ont
spanning; 64 zanggroep; 66 heldendicht; 68 meisjesspeelgoed; 69
open strook in een bos als afscheiding; 72 wapen; 73 stuwende
kracht (fig.); 74 vrucht; 76 zwak; 78 reinigingsmiddel; 79 wreed
aard (fig.); 82 bijbelse naam; 84 vaatwerk; 87 voorzetsel; 88 boom;
89 loonbelasting (afk.); 90 ten bedrage van.
Welke 2 sleutelwoorden vormen de letters uit de vakjes 64 50 52
70 22 55 79 92 87 13 en 40 51 28 9 24 8 66 32 63 43
De oplossing en de namen van de prijswinnaars vindt u in de PZC-
bijlage 'Week-in' van volgende week.
Schrijf uitsluitend de twee sleutelwoorden op een briefkaart en
zorg ervoor dat uw oplossing uiterlijk woensdagmorgen in het be
zit is van:
Puzzelredactie PZC
Postbus 466, 4380 AL Vlissingen
Vermeldt uw naam, adres en woonplaats.
De PZC stelt de volgende prijzen beschikbaar: eerste prijs 50 gul
den, tweede prijs 25 gulden, derde en vierde prijs een exemplaar
van het boek 'Dagboek van een waterbouwer' van K. Cijsouw en
A. J. Snel.
De twee sleutelwoorden van de zaterdagpuzzel van afgelopen
week zijn worstmolen en posttarief. De prijswinnaars zijn A. Loof,
Java 5, Temeuzen (50 gulden); J. W. Gabrielse, Rembrandtlaan 40,
Vlissingen (25 gulden). De boeken gaan naar M. Muller, Lammer
markt 24, Zierikzee en J. Janse, Torendijk 102A, Kortgene. De prij
zen worden automatisch toegezonden.
Horizontaal
1 orgel; 6 verte; 11 speels; 12 snaaks; 14 v.m; 15 mui; 16 kam; 17 ha;
19 laf; 21 stroper; 25 hap; 26 elan; 28 euvel; 29 sage; 30 som; 32 Ier;
33 kil; 34 egel; 36 vaas; 37 eb; 39 anijs; 41 helm; 42 nu; 43 las; 45
uniform; 47 hor; 48 rum; 49 fee; 50 oog; 51 vel; 52 poolvos; 56 lam; 58
O.T.; 59 loon; 60 erts; 62 la; 63 kerk; 65 kees; 67 nut; 68 pat; 70 min;
71 TROS; 73 jalon; 75norm; 77 iep; 78 dansles; 80 bob; 81 N.S.; 82 tip;
83 gom; 85 e.a.; 86 toeval; 89 delict; 91 flank; 92 drost.
Verticaal
1 op; 2 rem; 3 geus; 4 elite; 5 L.S.; 6 V.S.; 7 enkel; 8 raar; 9 tam; 10
E.K.; 11 smal; 13 shag; 14 vleugel; 18 apekuur; 20 fase; 22 rui; 23
oven; 24 per; 25 hals; 27 noga; 29 Siam; 31 menu; 33 kalm; 35 lijn; 36
ver; 38 baret; 40 sifon; 41 hoeve; 42 nogal; 44 sul; 46 fel; 47 hol; 51
vorstin; 52 port; 53 ook; 54 ork; 55 stem; 57 marimba; 59 leus; 61
sein; 63 knop; 64 wals; 66 snob; 68 pan; 69 tol; 72 rest; 73 Japan; 74
neger; 76 roet; 78 diva; 79 solo; 82 tel; 84 mis; 87 of; 88 L.K.; 89 d.d.;
90 ct.
Oplossing
puzzel
PZC 13 juli
1 aanvaring; 2 vademecum; 3 re
gelloos; 4 gummistok.
aiua/hsse
*34/V£34-5VH£//V-\
omze-
Mefce pk/mg sv
&£aa/p£*i rwt
EL-C?, MET APAM. ZESZOU
jij een uuztje op PETEE
KUNNEN PAöéEN AYA HZ ZO
NA4IK/V\UN FlTNeééCf-UE'
SA?
ja HOOtz! EMU-Y EN k006> ZON DOL-
OP HEMMAAK IK PACHT PATDE
PAAE KINPÊPÖFVANS
HAP»,
HE00EJ ZE
OOK, MAARAL
LEEN OP RAKE fpCÊtl
watinessz ótoppen ze
PAN A
