PZC Blond Ambition Eigen wijs Oud vuil De nalatenschap van Matthias Corvinus week-uit 29 ZATERDAG 7 JULI 1990 Van 'in een dalletje zitten' heeft Madonna - op 24 juli in de Rotterdamse Kuip verwacht - nog nooit gehoord. Hoewel flinke tegenslagen haar de afgelopen tropenjaren zeker niet bespaard bleven, is ze altijd verbeten blijven jagen op nog meer roem en succes. Integratie Sfeer i JKri v" IP v c A Dracula sbw Madonna podiumdier Desondanks heeft dit slimme blondje nog steeds die onge naakbare status van de reeks illus tere collega's, die het oplepelt in het inmiddels stukgedraaide Vo gue. Garbo, Dietrich, Hepburn en Monroe, in vergelijking met deze haar als voorbeeld dienende film- godinnen, is Madonna Louise Ver onica Ciccone bepaald nog geen bij voorbaat imponerende arrivé. Wat is ze meer dan een van de inte ressantste manieren om een beha te vullen, vroeg een olijke Belgi sche collega zich onlangs toch niet zomaar af. Na zo'n twintig wereldhits acht The Material Girl nu wel de tijd ge komen voor meer bewondering dan (bijna) alleen van vrijheidszoe- kende tieners en hitsige heren. Vandaar haar eerste filmproject met een ware Hollywoodlegend: Dick Tracy, onder regie van War ren Beatty, die ook als haar in alle opzichten interessante tegenspe ler fungeert. Om dezelfde reden trok ze muzikaal in de richting van jazzy Broadway voor haar jongste album I'm Breathless, die is geïn spireerd op de voornoemde rol prent rond de gelijknamige stripfi guur. Haar huidige Blond Ambiton World Tour is het derde onderdeel van haar weloverwogen campagne voor 1990 en zeker niet het onbe langrijkste. De naderende triomf van Dick Tracy - in de Verenigde Staten een nog grotere kaskraker dan Batman, hier pas in september in de bioscoop - zal terecht groten deels op het conto worden geschre ven van Warren Beatty, met wie Madonna een soort 'verstandsro mance' aanging. Tegenover het beetje prestigewinst voor haar was er aanvankelijk de kater van de ui terst koele ontvangst van I'm Breathless, een waagstuk waar ze zich bij gebrek aan echte vocale kwaliteiten beslist aan heeft ver tild. Via haar eerste internationale toernee sinds driejaar is ze nu drif tig bezig om toch uit te komen bij Madonna (Louise Veronica Ciccone) bij het begin van haar Blond Ambi tion World Tour in Los Angeles (foto AP) de algemene, onvoorwaardelijke adoratie die ze zichzelf heeft toege dicht. In haar nieuwe podiumspek takel spelen haar 'avonturen met Dick Tracy' dan ook een onderge schikte rol, zo leert een verken ningstocht naar het Parijse Omni- sports de Bercy, de afgelopen week tot driemaal toe haar (overdekte) speelplaats. Weliswaar is Vogue gebombar deerd tot de finale, maar dit trend- gerichte dansnummer is allesbe halve kenmerkend voor I'm Breathless. De weinige keren dat Madonna wel put uit het karakte ristieke repertoire van haar vijfde album (sinds 1983) zakt haar show meteen in, de verrassende ver schijning van een aantal evenbeel den van Dick Tracy (gele gleufhoe- den, dito regenjassen) ten spijt. Anders ligt het met de intregatie van het andere materiaal dat sinds Madonna's vorige krachttoer om de wereld is verschenen, ofwel het werk van haar vierde langspeler Li ke A Prayer. Express Yourself, haar zomerhit van 1989, maakt deel uit van de uitvoerige 'ope ningsceremonie', die met zoveel vi sueel geweld gepaard gaat dat nie mand in staat mag worden geacht om alles te consumeren. Het min der bekende Keep It Together (met in het begin verwijzingen naar Fa mily Affair van Sly The Family Stone) is verheven tot definitieve wegwezer. Verdient die keus op zich al waardering, de uitvoering helemaal. Wie tegen die tijd nog zou twijfelen aan het podium talent van 'het een voudige katholieke meisje uit de Midwest' wordt via haar razendk- nappe stoelendans (met groep) en het ingetogen afscheidsritueel als nog tot Madonna bekeerd. In Keep It Together komt op de valreep zowel haar sterkste als haar zwakste kant als concerteren de rockheldin het meest nadruk kelijk naar voren. Madonna is als danseres beslist uniek: soepel, wervelend, provocerend, sexy, grappig en daarbij aldoor vrij origi neel. In die hoedanigheid is ze zon der meer het meest in haar ele ment, zowel met haar zeven 'man nen' (onder wie haar nieuwe min naar Oliver Crumes) als in haar eentje. Met het keer op keer luid herhalen van het refrein forceert ze haar stem meer dan in de voorafgaande zeven kwartier bij elkaar. Zodoen de accentueert ze - geheel onnodig - nog eens dat haar stembanden lang niet de lenigheid hebben van haar andermaal afgetrainde li chaam. Misschien dat gaandeweg haar Europese tournee deze afslui tende oproep moet worden inge kort of worden overgelaten aan haar twee koorzangeressen, want op deze manier gaat Madonna zichzelf snel in de problemen zin gen. In eigen land, waar ze de afge lopen twee maanden toerde, moest het routeschema ook al worden aangepast om haai' op verhaal te laten komen, het is niet ondenk baar dat 'hier' straks eenzelfde in greep moet worden toegepast. In de anderhalf uur tussen Express Yourself en Keep It Yourself grijpt Madonna toch wel heel stevig te rug op haar grootste successen. Evenals haar goede vriend Prince op diens Nude Tour zet ze daarbij een verkeerde 'spanningsboog' op door de ene klassieker aan de an dere te blijven rijgen. Als gevolg daarvan is tegen het achtste num mer Papa Don't Preach het pu bliek - in Parijs door haar in goed Frans bejegend - al ietwat blasé en staat het minder open voor het blokje Dick Tracy (met onder meer Now I'm Following You en Hanky Panky Bij het 'oppoetsen' van haar 'oude goud' gaat het bijna 32-jarige feno meen minder gemakzuchtig te werk dan His Royal Badness on langs in de Kuip. De sfeer en aan kleding ervan zijn sterk afwijkend van het Who's That Girl Show-con cept uit 1987. Madonna's verkleed partijen zijn minder talrijk en ook haar puberale neigingen zijn aan zienlijk afgenomen. Het ordinaire aan haar - dat zo haaks staat op het beoogde imago van zwoele, sjieke vamp - is er daarmee een beetje van af. Niettemin kan ze zich af en toe nog steeds als een goedkope schreeuwlelijk laten gaan, zoals in 'Bercy' bleek toen ze er achter kwam dat haar domein werd bezaaid met velletjes papier. Prompt waren de vier-letterwoor- den niet van de lucht. De frisheid in haar feest der her kenning kent nog twee ingrediën ten van belang. Allereerst de veelal gewijzigde arrangementen, waarin haar nieuwe musical director Jai Winding (opvolger van Pat Leo nard) de hand zal hebben gehad. Zo heeft Like A Virgin de klankkleuren gekregen van de Orient, een aanpassing die Madon na in staat stelt om als een harem dame solo op haar kussens een woeste paringsdans uit te voeren. Daarnaast overtuigt de Blond Am- bition Show door de tomeloze ener gie die Madonna voortdurend uit straalt. Haar is in het verleden wel eens verweten haar fans tegemoet te treden als een marathonloop ster die start voor een recordpo ging en doorgaat tot ze er bijna bij neer valt. Zoveel ongeremdheid kent ze gelukkig inmiddels niet meer, ze houdt meer rekening met haar gehoor. Dat neemt niet weg dat ze nog al tijd te veel holt alsof ze zich in tijd nood waant, demonstreert ze te weinig spelvreugde. Meer (innerlij ke) rust zou de warmte van haar fraaie tour de force stellig ten goe de komen. De vraag is of Madonna die zich ooit eigen zal kunnen ma ken. Want, zoals de codenaam van deze toernee ook al aangeeft zijn het vooral haar kolossale ambities die haar nog steeds doen voortdrij ven. Louis Du Moulin Het is lang geleden. In Brussel. Een tweetalige stad waar je overigens betrekkelijk weinig Vlaams hoort spreken. Lopend door de stad raak je de weg kwijt. In de verte naderen zo te zien twee geschikte wegwijzers. Op afstand lijken ze Frans te spreken: het ac cent en de intonatie, het spreek tempo, alsmede het drukke hand werk. Pas als de beoogde padvin ders je weg kruisen blijkt het toch Vlaams te zijn. Met een Frans ma niertje. Dat maniertje is dan vooral de melodie, de toon, het accent. Hoe goed buitenlanders onze taal ook spreken, je hoort vrij snel of ze geboren sprekers van het Neder lands zijn of niet. Zo zal het ook wel zijn als Nederlanders buiten de deur praten. Er zijn dan allerlei min of meer kleine uitspraak-re- gels die we overtreden. Een accent komt-verkeerd te liggen of de melo die van een zin past niet bij de in houd. Op papier is het moeilijk om over accenten, klemtonen, nadruk, zinsintonatie wat te zeggen, want je kunt dat niet gemakkelijk laten horen. En als je met streepjes op lettergrepen gaat werken, neemt de zetter je dat niet in dank af en neemt hij mogelijk zelfs wraak. Desondanks... Elk woord heeft zijn accent. Zo spreek je over ondiep water met de klemtoon op de eerste lettergreep. Maar het accent kan verspringen: dat water is ondiep. Je ziet hetzelf de in anti-Duits; hij heeft een anti- Duitse houding, maar dat bete kent niet dat hij altijd anti-Düits is. Stel je voor. Accenten kunnen zich ook verleg gen in de loop van de tijd. Het woord vierkant krijgt nu de klem- kaatsen, verspringen. Die werk woorden kan je niet scheiden: zij doorliep de mavo, hij voorspélde de nederlaag. Als je nu bij sommi ge van deze werkwoorden het ac cent op het eerste deel legt, veran dert de betekenis volledig en kan je de delen wel scheiden: doorlo pen. vérspringen. De verf was doorgelopen; zij had de avond school in driejaar doorlópen. Heeft hij vérgesprongen of is het accent toon op de eerste lettergreep: vier kant. Honderdvijftig jaar geleden lag het accent op de tweede letter greep. Men zei toen: deze tafel is vierkant. Zoiets merk je niet als je een oude roman van Jacob van Lennep leest, maar het wordt ver teld in een spraakkunst uit die tijd. Hoe belangrijk de klemtoon kan zijn, zien we bij sommige werk woorden. Zo heb je werkwoorden met de klemtoon op het tweede deel: doorlópen, voorspéllen, weer- verspróngen? zij moest doorlopen, dus liep zij dóór. Hij trachtte het te voorkómen om niet te moeten voorkomen. Het juiste accent zorgt ervoor dat de goede betekenis óverkomt. En een onjuiste klemtoon zet de luis teraar op het verkeerde been. Het zal je overkómen. Behalve accen ten op woorden speelt ook de zins melodie, de intonatie een rol in de taal. Zet een Nederlandse voetbal ler in een Vlaams elftal en na een paar succesvolle jaren heb je grote kans dat zijn Nederlands een Vlaamse intonatie heeft gekregen. Bijna onmerkbaar. Maar vaak blijft het zangerige van een streek taal in ons algemene Nederlands doorklinken. Een paar weken geleden, ver weg in Europa: een meisje vertelt in het Engels over zichzelf. Ze blijkt Ne derlandse te zijn en woont in Lim burg. Omdat in haar rappe buiten lands geen enkel Limburgs vlekje te horen is, vraag ik waar ze van daan komt. Raad eens? Spreek een zin in je moeders taal en ik zal zeggen waar je hebt leren spreken. Dat zal je niet lukken. Waarna ze zegt: ,,Hoor je waar ik vandaan kom?" Daar moet ik het mee doen. Het Nederlands lijkt vlekkeloos, losgezongen van dorp of streek. Maar een ding verraadt haar: een verre, nauwelijks hoorbare noor delijke melodie in haar zin. Ik gok een beetje en ontmasker haar: jij komt uit Friesland. Eigenwijs of eigen wijs? Lo van Driel TT et grensoverschrijdend ef L1 fect van de huisvuilzak. Hel klinkt even belangwekkend als 'het seksleven van de bruine langpootmug'. Toch heeft de plastic huisvuilzak en zijn Euro pese ambities wel degelijk een serieus aspect. Dat bewijst de Nederlandse Eu roparlementariër Alman Met ten (PvdA), die zich ergert aan de beperkingen die de (Neder landse) huisvuilzak hier en daar in België worden opgelegd. Toch moeten na 1992 ook voor de huisvuilzak de grenzen volle dig verdwenen zijn. De Belgen discrimineren de Ne derlandse plastic zak. Een in Mechelen wonende Nederlan der beklaagde zich erover dat zijn in ons land gekochte, grijze en KOMO-goedgekeurde plastic zak door de Mechelse huis- vuilophalers gewoon als oud vuil werd genegeerd. En niet alleen in Mechelen. Ook in Zemst, Roeselare en Hasselt worden Nederlandse zakken niet meegenomen. Waarom? Omdat het geen bij de gemeente Mechelen gekochte zakken zijn. Nu zijn die zakken duur. Een pak met twintig huisvuïlzakken kost hier zeven tot acht gulden. Dat is zeker een derde duurder dan in ons land, terwijl het ma ken van de zakken toch nage noeg evenveel kost. Een deel van dat geld verdwijnt echter als extra inkomstenbron in de gemeentekassen. En dat terwijl je ook nog, zoals overal, apart voor het ophalen van het huis vuil moet betalen. Een in België wonende Neder lander die wel eens in zijn va derland komt en er dan huis- vuïlzakken meeneemt, zou die hier dus niet mogen gebruiken. Overigens zijn er ook gemeen ten, zoals de mijne hier in Brus sel, die de Nederlandse zakken (want ik heb ze ook) gewoon meenemen. Het gedrag van de Mechelaars, Hasselaars of Roeselaarders is Alman Metten in het verkeerde keelgat geschoten. „In strijd met het EG-verdrag, artikel 30 tot 37", zo stelt hij in schriftelijke vragen aan de Europese Com missie. Die moet de Belgen tot de orde roepen, meent Metten. In die artikelen staat immers dat de lidstaten in afwachting van dat magische jaar 1992 geen nieuwe maatregelen mo gen nemen die de totstandko ming van die vrije binnenmarkt kunnen hinderen. En als de huisvuilzak niet vrijelijk ge bruikt mag worden, loopt Euro pa 1992 gevaar. Volgens de gemeente Mechelen tast het gebruiken van Neder landse huisvuilzakken echter „de globaliteit van het huisvuïl- probleem" aan. De burgemees ter wil er niets aan doen, want de regering heeft dit soort maat regelen goedgekeurd. In het verleden zijn er in Neder land ook dergelijke voorvallen geioeest. Maar die behoren tot het verleden sinds alle gemeen ten de KOMO-goedgekeurde huisvuilzakken aanvaardden. Die zijn overal te koop zonder dat de gemeente er een cent wij zer van wordt. Muze spreek, wie van.de Grieken had de meeste óóeken, wie van de Latijnen? Wie is het die tegenwoordig meer boeken bezit dan koning Matthias Corvinus?" Zo bezong de humanistische Italiaanse fi losoof Naldus Naldius een van de beroemste boekenverzame lingen uit zijn tijd, de Bibliothe- ca Corviniana, eigendom van de haast legendarische Hongaarse koning Matthias Corvinus. Ter gelegenheid van de vijfhon derdjarige sterfdag van de ko ning is in de burg in Budapest tot 6 oktober een tentoonstel ling te zien, gewijd aan deze be roemde renaissancebiblio- theek. Tweederde van de 216 boeken die er nog over zijn van de verzameling van Matthias, zijn uit de hele wereld bijeenge bracht en geven de fijnproever een prachtig beeld van de zorg en liefde waarmee boeken des tijds werden omringd. Mattias (1443 tot 1490) bouwde een bibliotheek van wereldfaam op in een tijd dat het verzamelen van boeken was voorbehouden aan een enkeling die het zich kon veroorloven de werken woord voor woord te laten ko piëren. De boekdrukkunst was nog niet uitgevonden en over schrijven was de enige mogelijk heid om een boek verder te ver spreiden. Dat was een werk dat aan mon niken werd overgelaten en zij beperkten zich niet alleen tot het zeer precies en netjes kopië ren. Een boek was een kostbaar bezit en verdiende meer aan dacht: de pagina's, vooral de ti- telzijden, werden rijk versierd met kleurige randen en miniatu ren, vaak voorstellingen uit de bijbel, maar ook veel wereldlij- kere zaken: de triomftocht van een leger, de bouw van een pa leis. De band, gesneden uit ste vig leer, werd versierd met mo tieven en bladgoud. De boeken die speciaal voor koning Mat thias werden vervaardigd, zijn aan hun banden altijd te her kennen. Ze vallen op door syme- trische, oriëntaals geïnspireer de motieven. Bovendien is in de miniaturen altijd het wapen van de koning opgenomen. Slechts een deel van de werken die Matthias bezat, zijn in zijn opdracht gekopieerd. Hij kreeg ook boeken ten geschenk, van de Turkse sultan bijvoorbeeld. Een deel van zijn verzameling van honderden boeken had hij te danken aan de confiscatie van twee andere bibliotheken van bisschoppen die hem on trouw geworden waren. Na zijn dood lagen nog tientallen boe ken te wachten om gekopieerd te worden. Matthias Corvinus' leven werd o -/ w.' ataa» o c o „o è- Boek van Andreas Pannonius uit de bibliotheek van Matthias Cor vinus foto GPD) voor een groot deel door oorlog beheerst: tegen de Turken, maar vooral ook tegen de Oos tenrijkers. Desondanks stond hij bekend als een vorst die Hon garije in enkele tientallen jaren van een achterlijk boerenland wist te verheffen tot een land dat midden in de Europese cul tuur stond. Hij ging om met de belangrijke humanisten van zijn tijd, hield zich bezig met ar chitectuur, sprak vloeiend vier talen en was geïnteresseerd in li teratuur en kunst. Na zijn huwe lijk met de Italiaanse Beatrix van Aragon (kleindochter van een grote boekenverzamelaar) werd cultuur aan het Hongaarse hof zo belangrijk, dat sommige edellieden zich beklaagden dat het wel een Italiaans konings huis leek. In de Hongaarse volksverhalen speelt Matthias een belangrijke rol. Er zijn talloze legenden over zijn rechtvaardigheid: hoe hij als boer verkleed het land door trok om onrecht ongedaan te maken en de armen te helpen en over de wilde affaires met herde rinnen die hij gehad zou hebben. Hoe nobel de koning werkelijk was, valt nauwelijks na te gaan. Maar wie bedenkt dat terzelf- dertijd in het naburige Trans- sylvanie de Roemeense vorst Vlad Dracul (de 'echte graaf Dracula') zijn onderdanen van wege de kleinste overtreding op houten palen liet spiezen, kan zich voorstellen waarom Mat thias geliefd was. Zijn bibliotheek getuigt van een brede belangstelling. Hij bezat kopieën van Griekse en Ro meinse schrijvers, humanisti sche geschriften, kerkelijke werken en boeken op het gebied van de krijgskunde, architec tuur, natuurwetenschappen en niet te vergeten de sterrekunde, tot zeer kort daarvoor een ver boden wetenschap die eindelijk weer beoefend kon worden. Een fraai voorbeeld op de tentoon stelling is een atlas met een we reldkaart. Na de dood van de koning (die volgens de overlevering door zijn vrouw is vermoord met een vergiftigde vijg) viel de biblioh- teek al spoedig uiteen. Zijn op volger, een vorst uit het Poolse huis Jagello, had geen belang stelling voor de boeken en gaf een deel weg. Het grootste deel van de bibliotheek zou later door de Turken naar Constanti- nopel worden vervoerd, een an der deel bleef achter om aan schimmel en wormen ten prooi te vallen. De boeken die de Turken heb ben meegenomen, zijn voor een deel later weer in Budapest te ruggekomen, maar het grootste deel van wat nog rest van de bi bliotheek is over de hele wereld verspreid. Op de tentoonstel ling zijn boeken uit steden als Londen, Cambridge, Munchen, Verona, Praag, Brussel, Jena, Uppsala en zelfs New York. Runa Hellinga

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1990 | | pagina 29