PZC
Emotionele blessures
Run op buitenlandse
taalcursussen
STER op zondag brengt
d'Ancona in problemen
opinie en achtergrond
Op bodem van de Noordelijke IJszee
VRIJDAG 29 JUNI 1990
Dampen
Revolutionair
Publiek
Nederlaag
Redden
Offer waard
denkwijzer
i i i i i i i i i i:
Smit Tak bergt Sovjet-onderzeeër
Van onze verslaggever
Alexander Bakker
Diep, heel diep op de bodem
van de Noordelijke IJszee,
op de grens met de Barentszzee
ligt een onderzeeër. Het schip is
op z'n huidige verblijfplaats
een van de best bewaarde gehei
men van de Russische marine.
Niemand kan er bij. En daarmee
is het tegelijkertijd ook een van
de grootste zorgen van de Sov
jet-admiraliteit.
De Komsomolets is een onder
zeeër uit de Mike-klasse, zoals
deze Sovjet-duikboot-categorie
in westerse kringen wordt aan
geduid. Het schip liep in mei
1983 van stapel van de marine
werf in Severodvinsk, een ha
venstad aan de Dwinabaai bij de
Witte Zee. Volgens internationa
le literatuur werd de Komsomo
lets een jaar later, in het najaar
van 1984, in dienst genomen.
Het speciale aan de Komsomo
lets is het materiaal waarvan het
schip is gemaakt: titanium, een
supersterke, maar tegelijkertijd
zeer lichte (en dure!) metaal
soort. De toepassing van dit me
taal maakt het mogelijk dat de
onderzeeër op zeer grote diepte
kan opereren. Twee kernreacto
ren zorgen voor de voorstu-
wingsenergie. Daarnaast is het
schip van voor tot achter volge
stouwd met de nieuwste snufjes
op het gebied van elektronica.
De Komsomolets is het enige
schip in de Mike-klasse en heeft
vanwege de toepassing van tita
nium, de kernreactoren en hun
koelingswijze èn de geavenceer-
de elektronice de karakteristie
ken 'supergeheim' en 'experi
menteel'.
Volgens een opgave van Jane's
Fighting Ships (1989-1990), hèt
maritieme naslagwerk, is de Mi
ke-klasse het vervolg op de ex
perimenten met schepen uit de
Alfa-klasse en bedoeld om te zij
ner tijd de onderzeeërs uit de
Akula- en Sierra-klasse te ver
vangen.
De twee kernractoren aan boord
worden gekoeld door een vloei
bare metaalsoort, vermoedelijk
een verbeterde variant op de
lood-bismut-koeling van de
reactoren in de schepen uit de
Alfa-klasse. Voordeel van toe
passing van een vloeibare me-
taal-koeling is niet alleen ruim
tewinst in de machinekamer,
maar vooral ook krachtwinst.
Voor de liefhebbers: de Komso
molets heeft naast de twee kern
reactoren twee turbomotoren,
die een zevenbladige schroei
kunnen aandrijven. De topsnel
heid wordt geschat op 26 knots,
ongeveer 60 kilometer per uur.
Er is ruimte voor 70 beman
ningsleden.
Maar aan dit alles heeft de Sov
jet-marine vooralsnog niets. Tij
dens een patrouille in de Noor
delijke IJszee verging de Kom
somolets. We schrijven 7 april
1989, 's morgens vroeg. Kortslui
ting, dicht in de buurt van de
reactorruimte, wordt genoemd
als oorzaak van een brand, die
het schip tijdens de partouille
naar de oppervlakte dwingt. Een
poging van de 68-koppige be
manning het vuur te blussen
onder meer door capsules freon-
gas te openen mislukt, ver
moedelijk omdat door de enor
me hitte het luchtverversingssy-
teem gaat lekken en zuurstof
blijft toestromen.
De brand kost aan 42 Russische
zeelieden het leven. Het meren
deel van de slachtoffers bezwijkt
aan de giftige dampen die bij de
brand vrijkomen, anderen vin
den de dood in het ijskoude wa
ter van de Noordelijk IJszee, na
dat enorme hitte delen van de
romp van de onderzeeër doet
smelten en het schip uiteindelijk
zinkt. Door SOS-signalen gea
larmeerde Sovjet-marinesche
pen redden 26 bemanningsleden
van de Komsomolets.
Sinds die vroege vrijdagmorgen
rust de Komsomolets op de bo
dem van de Noordelijke IJszee.
Positie: ongeveer 190 kilometer
ten zuiden van Bereneiland, een
eilandje dat behoort tot de eilan
dengroep Spitsbergen, nog juist
op het noordelijkste puntje van
het Noorse continentale plat.
Diepte: ruim 1600 meter.
Twee grote gevaren bedreigen
het wrak. Een van die twee is 'de
vijand'. Het ligt voor de hand dat
andere mogendheden (lees: de
Verenigde Staten) grote belang
stelling hebben voor deze expe
rimentele Sovjet-onderzeeër.
Het andere gevaar schuilt in het
schip, in de reactorkamer wel te
verstaan.
Als het op bergen aankomt, is
men tegenwoordig in het mari
tieme wereldje snel uitgekeken.
Het Rotterdamse bergingsbe
drijf Smit Tak heeft internatio
naal naam gemaakt met vele
bergingsoperaties. Hollands glo
rie in optima forma. De Ameri
kaanse marine heeft de kennis
ook wel in huis, maar komt om
voor de hand liggende redenen
niet in aanmerking voor het lich
ten van de Komsomolets.
Smit Tak heeft 'luisterposten'
over de hele wereld. Bij het eer
ste het beste noodsein gaan ook
in de eigen meldkamer in Rot
terdam de alarmschellen rinke
len. Bergingsdeskundigen ste
ken dan vrijwel meteen de kop
pen bij elkaar, zoeken contact
met de eigenaar van het betrok
ken schip en proberen een ber
gingscontract in de wacht te sle
pen. Ook bij het opvangen van
de eerste noodsignalen van de
Komsomolets veerden de Rot
terdamse bergers op.
De berging van de Komsomolets
vormt echter een probleem. Een
eerste berekening leerde al snel
dat voor het lichten van de op
ruim 1600 meter diepte gelegen
onderzeeër in totaal zo'n 135 ki
lometer staalkabel nodig is. Die
kabel zou dan bovendien mini
maal 10 centimeter dik moeten
zijn. Dat levert een totaal ka-
belgwicht van ongeveer 3000 ton
op. Dat maakt de kabel onhan
delbaar. Bovendien: zo'n enor
me massa trekt het bergings
vaartuig mee naar de zeebodem.
Probleempje dus.
Smit Tak heeft voor de Sovjet
marine een revolutionair plan
opgesteld. Voor de bergingsope
ratie wil het Rotterdamse be
drijf gebruik maken van een nog
te ontwerpen vaartuig' dat de on
derzeeër van de zeebodem met
een grijparm moet oppakken.
De grijparm komt te hangen aan
kabels die zijn gemaakt van het
twaron-vezel, een snufje van Ak-
zo. Smit Tak heeft dan ook toe
nadering gezocht tot Akzo, ka-
belfabricant Verto en Gusto En-
geneering, een specialist op het
gebied van offshore-technieken.
De vier bedrijven hebben een
consortium gevormd.
De belangen van de vier bedrij
ven gaan verder dan de berging
van de Komsomolets. Met name
Smit Tak heeft al jaren grote be
langstelling voor het werken op
grote diepten. Nu, zeker de laat
ste jaren, de verdiensten in de
bergingssector geen vetpot zijn,
wil de Rotterdamse firma de
aandacht verleggen naar andere
terreinen, onder meer de diep-
zeemijnbouw.
Directeur M.A. Busker van Smit
Internationale, het moederbe
drijf van Smit Tak, verklaarde
begin mei dat het doorgaan van
de hele operatie afhing van de
uitkomsten van de kosten, maar
vooral ook van de proefnemin
gen die, als alles doorgaat, de ko
mende twee jaar moeten plaats
vinden.
Vooralsnog wenst het consor
tium duidelijkheid van de Sov
jet-autoriteiten over hun bijdra
ge in een studie naar het werken
op grote diepten en het gebruik
van nieuwe materialen. De ber
ging van de Komsomolets moet
volgens de plannen de eerste
klus worden.
Voor Smit Tak is met de opera
tie een investering van 40 mil
joen gulden gemoeid. IHC Gus
to, dat het speciale bergings
vaartuig (vermoedelijk een reu
zen catamaran, die de onder
zeeër tussen zijn drijvers moet
hijsen) gaat ontwerpen, zal nog
veel meer geld op tafel moeten
leggen.
ÜP -
mm.
*4.
i
A
'A&
f
^^mmrmmrnm hrnvmii
Een nucleaire Sovjet-onderzeeboot van het type Juliet, een van de voorgangers van de supergeheime Komsomoletsf/bfo archief PZC)
■s>
w, m
i|!!l§j§§
(Van onze verslaggeefster
Carine Neefjes
Het loopt storm bij taalcur
sussen die speciaal georga
niseerd worden voor vakantie
gangers. Voordat de Nederlan
der vertrekt naar zonnige oor
den, volgt hij nog snel een
spoedcursus Spaans in eigen
land. Want het klinkt stom als je
zegt: 'Ik twee bier willen'.
De vakantie-cursussen worden
voornamelijk gegeven aan de
100 volksuniversiteiten in ons
land. Per jaar melden zeker zo'n
10.000 deelnemers zich aan voor
een spoed-opleiding. Roemeens
of Fins, Russisch of Spaans: de
toerist leert in tien weken tijd
zijn bier bestellen, de weg vra
gen of uitleggen aan de dokter
dat hij zijn enkel heeft verzwikt.
Tien jaar geleden was van deze
intensieve vakantie voorberei
ding nog geen sprake, zegt H.
Leuvenink, directeur van de
Bond van Nederlandse Volksu
niversiteiten (BNVU). Hij wijt
die geringe belangstelling aan
de economische recessie. Een
taal leren voordatje op vakantie
ging, was een ongekende luxe.
Leerboeken in alle mogelijke ta
len voor jong en oud bestonden
gewoonweg niet.
Met de economische groei werd
vakantie weer het gesprek van
de dag, vertelt Leuvenink. „Rei
zen naar voorheen onbekende
oorden als Griekenland en Tur
kije zijn nu zeer geliefd. De char
tervliegtuigen zitten vol. Er is
genoeg geld om op vakantie te
gaan".
Ook de manier van vakantie
houden, is in tien jaar tijd be
hoorlijk veranderd, meent een
woordvoerder van het Neder
lands Bureau voor Toerisme
(NBT). Voorheen maakte de Ne
derlander in den vreemde liever
een ontdekkingstocht aan de
hand van een deskundige gids.
Tegenwoordig is een overle
vingstocht op eigen houtje veel
aantrekkelijker.
En om je dan goed te redden, is
enige kennis van de buitenland
se taal wel gemakkelijk. Het
boekje 'Wat en hoe in het
Spaans' is niet meer voldoende.
Leuvenink: „Zelf ben ik eens in
Finland geweest zonder een
taalcursus te volgen. En echt
waar, ik kwam niet verder dan
tellen tot drie. De klanken van
die taal leer je niet uit een boek
je".
Directeur M. Loonen van de
volksuniversiteit in Utrecht
vindt dat een boekje slechts in
éénrichtingsverkeer voorziet:
„Zoiets is geschikt voor de Paus.
Die is niet uit op een gesprek,
maar kan volstaan met uit het
hoofd leren van standaardzin
netjes. Maar als je in het buiten
land naar de weg vraagt, ben je
wél afhankelijk van een ant
woord".
Deelnemers die voor 105 gulden
een tienweekse spoedcursus op
de volksuniversiteit volgen, zijn
„de meer geïnteresseerden",
vertelt Marian Bijvoet, docente
Spaans aan de volksuniversiteit
in Utrecht. De veertiendaagse
strandliggers aan de Costa del
Sol zitten niet in haar klas. Haar
leerlingen maken deze zomer
een culturele reis door Spanje of
trekken door Zuid-Amerika.
Maar het oudere echtpaar dat ie
der jaar in het zonnige zuiden
overwintert, zit wel bij Marian in
de schoolbanken.
Bijvoet: „Lesgeven aan vakan
tiegangers is heel leuk. Ze leren
snel en de cursus houdt op als
het moeilijk begint te worden.
Voor grammatica is geen tijd.
Wel leer ik ze werkwoorden ver
voegen. Want het klinkt zo stom
als je zegt: 'ik twee bier willen".
Hoewel de leerlingen zelf het
idee hebben dat ze een aardig
woordje Spaans spreken, zal de
praktijk tegenvallen, meent Bij
voet. „Eenmaal op vakantie,
schrikken ze zich dood. Die
Spanjaarden praten veel te
snel". Haar lessen waren zake
lijk: deelnemers leerden eten be
stellen. de weg vragen en infor
meren naar de huisregels van
het hotel. „Mijn leerlingen kun
nen niet in het Spaans zeggen: ik
ben verliefd".
Bij de vakantie-spoedcursussen
die Teleac organiseert voor ra
dio en televisie, is wel een les 'ge
voelens uitdrukken' ingelast. De
luisteraar en kijker kan in het
Frans, Engels, Italiaans of Por
tugees zeggen dat hij iemand
leuk vindt. „Een vakantie be
stemming is de ideale plek om
verliefd te worden", zegt Te-
leac-woordvoerder Klaas Ro
denburg, die onder meer onoer-
zoek doet naar het succes van de
korte taalcursussen.
Daaruit blijkt dat deze taalles
sen voor Teleac een goede bron
van inkomsten zijn. Tot nog toe
telde Teleac ieder jaar 10.000
deelnemers. De gemiddelde
prijs voor een cursus bedraagt
vijftig gulden. „Het is een inte
ressante doelgroep. Volgend
jaar is een andere taal weer in.
Spoedcursussen Spaans, Turks
en Russisch zijn in voorberei
ding".
Ook de omroep Veronica ziet
brood in taalles voor toeristen.
In een speciale serie geeft Vero
nica in twaalf talen tips over an
ti-conceptiemiddelen en 'veilig
vrijen'. In de Teleac-les 'gevoe
lens uitdrukken' komt deze in
formatie niet aan bod. Roden
burg: „Dat gaat ons te ver. Wij
zijn geen voorlichtingsbureau".
(Van onze parlementaire
redacteur Henri Kruithof)
De media vormen al decen
nia lang een bron van po
litiek vermaak. Kabinetten
sneuvelen erop en politiek is
er traditiegetrouw veel ver
schil van mening over het
geen zich in het Hilversumse
afspeelt. Als dan ook nog eens
de zondagsrust betrokken
wordt bij het mediabeleid, is
de chaos al snel niet meer te
overzien.
Minister d'Ancona (WVC)
moet zich wild geschrokken
zijn van de problemen die een
relatief eenvoudig wetsont-
werpje kunnen veroorzaken.
In het regeerakkoord was al
geregeld dat de zendtijd van
de STER zou mogen worden
uitgebreid, dus het was niet
moeilijk om daarvoor een wet
telijke regeling te ontwerpen.
Maar zo eenvoudig zou het al
lemaal niet verlopen.
De WD, die zich langzamer
hand aardig in de oppositierol
heeft ingewerkt, gooide name
lijk roet in het eten. Mediaspe-
cialist Loek Hermans mocht
zijn zwanenzang bij dit wets
ontwerp zingen (hij wordt bur
gemeester van Zwolle) en deed
dat met volle overtuiging. Hij
zag zijn kans schoon om een
oud stokpaardje te berijden.
De VVD wil al jarenlang het
verbod om op zondag reclame
voor radio en televisie te ma
ken, afschaffen. Tot nu toe ble
ven pogingen in die richting
onbeloond. Vooral het feit dat
coalitiepartner CDA in de ka
binetten waaraan de WD
deelnam, zich steevast verzet
te tegen reclame op zondag,
was daaraan debet.
Maar nu de WD in de opposi
tie zit, hoeft ze zich van die
CDA-opvattingen niets meer
aan te trekken. En dus kwam
Hermans met een amende
ment, waarin hij met één grote
haal het reclameverbod op
zondag schrapte. Hij deed dat
op precies het juiste moment,
want de PvdA was inmiddels
ook de onzin van dit verbod
gaan inzien.
Zo ontstond er een kamer
meerderheid voor het toe
staan van reclame op zondag.
Maar de VVD had opnieuw
niet gerekend op de hardnek
kige tegenstand van het CDA.
Mediaspecialist Beinema van
deze partij zette hoog in en
kondigde aan dat hij tegen het
hele wetsontwerp zou stem-
gestemd en kan het CDA voor
de uitbreiding en tegen de zon
dagsreclame stemmen.
Het is echter de vraag of het
lukt. Om te beginnen zullen de
CDA-ministers in het kabinet
akkoord moeten gaan met die
opzet. Het hangt vooral af van
de formulering die de minister
kiest, of ze haar voorstel door
het kabinet krijgt. Maar als
haar voorstel omgeven wordt
met mitsen en maren (om de
CDA-bewindslieden te plezie
ren), is het vervolgens weer de
vraag of de PvdA-fractie in de
Tweede Kamer daarmee ak
koord zal gaan en haar steun
aan het amendement-Her
mans zal intrekken.
Minister Hedy d'Ancona: redden wat er te redden valt ....(foto
anp)
men, als het voorstel van Her
mans zou worden aangeno
men. En aangezien ook D66,
Groen Links en de kleine
christelijke partijen tegen de
uitbreiding van de reclame
zendtijd zijn, zou daarmee het
wetsontwerp worden verwor
pen.
Geen zondagsreclame dus,
maar ook geen uitbreiding van
de STER-zendtijd. Dat is veel
erger, want met de opbrengst
daarvan worden de Hilver
sumse omroepen gefinan
cierd. Minister d'Ancona
schrok dan ook enorm en moet
nu proberen te redden wat er
te redden valt.
Ze probeert het probleem op
te lossen door aan te kondigen
dat ze met grote spoed (waar
schijnlijk nog volgende week)
met een afzonderlijk wetsont-
werpje voor de zondagsrecla
me zal komen. Niet omdat ze
dat zo graag wil (het kan haar
eigenlijk niets schelen), maar
om op die manier de uitbrei
ding van de STER-zendtijd te
redden. Want, zo redeneert ze,
wanneer die twee onderwer
pen worden losgekoppeld,
wordt er ook afzonderlijk over
Voor de PvdA is dat een pro
bleem. Tot nu toe heeft de me-
diaspecialiste van deze partij,
Jeltje van Nieuwenhoven, on
danks de druk van de CDA-
ffactie, manhaftig vastgehou
den aan de opheffing van het
reclameverbod op zondag. Als
ze nu het kabinetsvoorstel
moet gaan ondersteunen,
waarin zondagsreclame
slechts onder zeer stringente
voorwaarden (als het finan
cieel noodzakelijk is) wordt
mogelijk gemaakt, zal dat
worden uitgelegd als een ne
derlaag voor de PvdA.
En dan is er nog de extra com
plicatie van de tijdsdruk. Vol
gende week is de laatste verga
dering van de Tweede Kamer
voor de zomervakantie. De
simpele aankondiging van
d'Ancona dat zij met een wets
voorstel zal komen, is voor de
PvdA waarschijnlijk onvol
doende om haar steun aan het
amendement-Hermans in te
trekken. Maar of de minister in
staat zal zijn haar wetsont
werp nog de komende week in
te dienen, is zeer de vraag. De
Raad van State, die hierover
nog moet adviseren, houdt er
niet van onder druk gezet te
worden.
Mocht dat allemaal toch luk
ken, dan nog is de uitkomst
onzeker. De PvdA kan dan kie
zen voor volharden in haar
steun aan het VVD-voorstel.
Maar dan loopt de partij het ri
sico alles te verliezen. Of de
PvdA moet onder de CDA-
druk bezwijken en maar af
wachten wanneer de zondags
reclame daadwerkelijk zal
worden ingevoerd. Een moei
lijke afweging.
(Door René Diekstra)
jp en manier om je tegen-
yl-J standers te verslaan is
hun hoofd te gebruiken"Deze
merkwaardige uitspraak komt
uit een al even merkwaardig
boek met als titel 'Theorie en
Praktijk van het Sportman
schap', dat in 1947 van de hand
van de Engelsman Potter ver
scheen. Het boek is naar mijn
mening een absolute 'must' is
voor iedere toekomstige bonds
coach. Want het gaat over de
kunst een tegenstander op spor
tief gebied met behulp van psy
chologische trucs uit zijn even
wicht en concentratie te bren
gen.
Met die psychologische sport-
voering moetje al ruim voor een
wedstrijd beginnen. Om ervoor
te zorgen dat je opponent zoda
nig geïrriteerd of onzeker raakt,
dat hij in zijn hoofd alleen nog
maar met jouw beledigingen of
intimidaties bezig is, in plaats
van zich op de wedstrijd voor te
bereiden.
Onbetwist kampioen in het uit
delen van de psychologische
knock-outs, zoals die in het boek
beschreven staan, was zwaarge
wicht bokser Mohammed AU. In
de voorbereiding op het titelge
vecht in 1964 tegen Sonny Liston
haalde hij de meest bizarre trucs
uit om zijn tegenstander op de
kast te krijgen. Zo reed hij om
twee uur 's nachts met een grote
bus naar het huis van Liston,
remde piepend en krijsend voor
de voordeur, begon vervolgens
als een idioot te toeteren en te
schelden en Liston uit te dagen
om op het grasveld voor zijn huis
met hem op de vuist te gaan.
Een andere keer zocht hij Liston
op in een casino in Las Vegas.
Hij deed alsof hij een sheriff uit
het Wilde Westen was en beval
Liston als de bliksem zijn biezen
te pakken en ervoor te zorgen
dat hij voor zonsondergang de
stad uit was.
Tijdens het wegen, vlak voor de
wedstrijd, speelde AU een krij
sende krankzinnige die doorzijn
helpers in bedwang moest wor
den gehouden. Maar tegen die
tijd wist Liston al lang niet meer
hoe hij het had en hij liet zich in
de match als een blinde beer -
een scheldnaam die alweer Ali
voor hem had bedacht - uitscha
kelen.
Ali's lichtend voorbeeld werd
door Sugar Ray Leonard ge
volgd in zijn gevecht om het we
reldkampioenschap welterge-
wicht in 1981. In de eerste ron
den deed hij niks anders dan zijn
tegenstander, de Panamees Ro
berto Duran, uitlachen, pesten
en de meest grove beledigingen
toeslingeren ten overstaan van
miljoenen kijkers. In de achtste
ronde stak Duran in wanhoop
zijn armen in de lucht en gaf op,
terwijl hij de woorden sprak die
door kenners als het bewijs van
een succesvolle 'psych-out' wor
den gezien: „No mas, no mas"
(„niet meer, niet meer").
Maar niet alleen bij het boksen,
ook bij andere sporten komt veel
van dit fraais voor. Zo heeft ten
nisser John McEnroe eens be
kend dat zijn woede-uitbarstin
gen voor een deel gespeeld zijn
en bedoeld om zijn tegenstander
uit diens concentratie te halen.
Als een lijnrechter in zijn ogen
een fout maakt, pleegt hij als een
wilde tekeer te gaan. Tijdens die
opvoering is zijn tegenstander
veroordeeld tot lijdelijk toekij
ken. En zoals altijd wanneer we
iemand zien die volslagen over
zijn toeren is, houdt het beeld
daarvan ons nog een tijdje bezig.
Ondertussen kunnen we ons dan
niet goed concentreren op ivaar
we eigenlijk mee bezig waren.
Zelfs het zo vreedzaam ogende
schaakspel staat bol van de psy-
cho-trucs. Een beetje wereld
schaker neemt naar een twee
kamp een hypnotiseur of telepa-
thist mee, zet 'm steeds op de eer
ste publieksrij en laat het ge
rucht verspreiden, dat de man
van afstand gedachten van de
tegenstander kan storen. En dat
gebeurt ook. Niet omdat de man
echt zulke magische krachten
bezit, maar omdat de tegenstan
der zo wordt afgeleid door de
vent die daar op de eerste rij
steeds naar 'm zit te staren, dat
hij zijn gedachten niet goed bij
het spel kan houden.
Een minder subtiele maar niet
minder effectieve truc haalde
naar verluidt de Rus Aljechin,
die twee jaar tevoren de wereld
titel aan onze landgenoot Euwe
had verspeeld, uit in de herkan
sing in 1937. Aljechin hield, om
het vriendelijk te zeggen, van
een stevige borrel en wist dat Eu
we een gruwelijke hekel had aan
de stank van drank. Dus zorgde
de Rus er steevast voor dat hij
voor een wedstrijd wat gedron
ken had, en ging dan over het
bord hangend zijn alcoholisch-
riekende adem richting Euwe
blazen. Of het daaraan gelegen
heeft is niet zeker, maar Euwe
verloor die keer inderdaad.
Het is evenmin zeker dat Neder
land tegen West-Duitsland ver
loren heeft omdat Rijkaard eruit
werd gestuurd, hoewel het be
paald niet verwonderlijk zou
zijn geweest als het met hem er
bij anders was gelopen. Net zo
min dat het verwonderlijk is, dat
het nou net Voller was die Rij
kaard letterlijk en figuurlijk
'rood' deed aanlopen. Want Vol
gens mij verdient Voller een
plaatsje in de galerij van Ali, Su
gar Ray, John en Aljechin. Al
voor de wedstrijd ivas hij in het
openbaar begonnen met 'psych-
outs' tegen Nederland uit te de
len. Hij complimenteerde ons
onder andere als „het meest on
beschaafde volk ter wereld",
„kampioenen van de wans
maak" en gaf onomwonden aan
twee jaar lang naar de gelegen
heid te hebben uitgekeken „om
eindelijk dat onbeschaafde tuig
een lesje te leren".
Sommige journalisten interpre
teerden deze uitspraken als een
aanwijzing dat Voller overspan
nen was, maar daar geloof ik
niets van. Want wie dergelijke
dingen zegt, overspannen of
niet, heeft in elk geval ook de be
doeling de ander op de kast te
jagen, uit zijn concentratie te ha
len. Het zou mezelf niets verba
zen als Voller daarbij stilzwij
gend de instemming had van
zijn bazen. Want normaal ge
sproken zou een coach of voet
balbestuurder een speler voor
zulke publieke beledigingen aan
het adres van een bevriende na
tie tot de orde hebben geroepen.
Ik kan me tenminste niet voor
stellen, dat Van Breukelen onge
hinderd had mogen uitkramen
dat hij zich verkneuterde over
de gelegenheid om dat stelletje
bosapen uit Kameroen linea rec
ta naar hun jungle terug te stu
ren.
Te oordelen naar zijn bekke-
trekkerij tegen Rijkaard, na
diens overtreding en gele kaart,
deed Voller zijn complimenten
in het veld nog eens dunnetjes
over. En met succes. Rijkaard
ging over de rooie en kreeg een
rooie. Bovendien bevestigde Rij-
icaard de theorieën van Voller
door voor de ogen van de halve
wereld als een op drift geraakte
onopgevoede infantiele kikker
te gaan staan spugen. Het ge
volg was dat Nederlands beste
speler van het moment het veld
moest ruimen, de organisatie
van het elftal ontregeld raakte
en de pot werd verloren. Dat
Voller zelf ook moest ophoepe
len was vervelend, maar het of
fer dubbel en dwars waard.
Rest nog de vraag, waarom nou
net Rijkaard op zo'n kinderlijke
manier zijn beheersing verloor.
Het antwoord op die vraag is
van belang, omdat er voor toe
komstige bonds- en andere coa
ches lering uit te trekken valt.
De redenering dat de spelers on
der grote druk stonden en nou
eindelijk eens wat moesten laten
zien snijdt geen hout. Want a)
dat gold voor alle spelers en b)
Rijkaard was nou net een van de
weinigen die in de voorafgaande
partijen wel redelijkgoed had
gespeeld. Het antwoord is ver
moedelijk eerder te vinden in de
uitkomsten van een onderzoek
van de Amerikaanse psycholo
gen Ogilvie en Hoive. Zij vonden
dat relatieproblemen meer ef
fect hebben op het gedrag van
topsporters dan alle andere mo
gelijke spanningsbronnen te za-
men.
Een sporter die, zoals Rijkaard,
met dergelijke problemen
kampt, kan zijn sport gebruiken
als een manier om zijn spannin
gen (wat) kwijt te raken en dus
toch redelijk presteren. Maar er
hoeft maar weinig extra span
ning of irritatie bij te komen en
de kans is groot dat hij ontregeld
raakt. Vooral als die irritatie ge
volg is van het feit, dat iemand je
persoonlijk onheus bejegent.
De moraal: emotionele blessu
res zijn minstens zo belangrijk
voor het spelverloop als fysieke
blessures. De vraag is alleen of
de KNVB aan vier jaar wel ge
noeg heeft om dat in de gaten te
krijgen.
(Bij uitgeverij Ambo verscheen zeer
onlangs Denk Nog Wijzer, een
vervolguitgave op het succesvolle
Denkwijzer (1987). Denk Nog Wijzer
bevat 45 korte bespiegelingen over
de mens en zijn meer of minder ellen
dige eigenaardigheden. Het boekje
kost 25,-).
Frank Rijkaard
