PZC
4-
Bij gereformeerde
volksdeel sluimerde
het anti-semitisme
Man met gestolen waar gepakt
Toerisme maakt zich op
voor grenzenloos Europa
Hoogelande is weer
terug op de kaart
Wel bouwmarkt,
nog geen fietspad
Govert Flincklaan
provincie
16
Nog geen toezegging WVC aan Zeeuwseh-Vlaanderen
Tocht langs
agrarisch
Koewacht
VRIJDAG 1 JUNI 1990
Opening
Boek over periode voor oorlog
Geslaagden
dameskappen
Afschuwelijk
NBT-directeur: betere lobby in Brussel
Drukte
Potjes
Remmen
Rustpunt
Geen museum
Bon voor afval
zsb
Festival rekent op geld van Rijk
TERNEUZEN - De organisatie
van het Festival van
Zeeuwseh-Vlaanderen heeft
goede hoop dat het dit jaar als
nog subsidie krijgt voor het
klassieke muziekfestijn. Festi
val-coördinator H. Scholten ba
seert die hoop op de woorden
van de minister van WVC, H.
d'Ancona, woensdag tijdens
haar werkbezoek aan de provin
cie.
Nadat zij de Stichting Nieuwe
Muziek Zeeland en het Vlissings
Straatfestival in totaal 140.000
gulden had toegezegd, verklaar
de de minister nog te zullen be
kijken of 'ergens een gaatje is te
vinden' voor subsidiëring van
het Belgisch-Nederlands cul
tuurfestival. „En dat betekent in
de politiek meestal dat er wel
een rijksbijdrage te verwachten
valt", meent Scholten.
Het Festival van Zeeuwseh-
Vlaanderen werkt dit jaar met
een budget van ruim vierhon
derdduizend gulden. Het leeu-
wedeel daarvan wordt voor reke
ning genomen door de provincie
Zeeland (75.000 in het kader van
September Zeeland Cultuur-
maand), de Zeeuws-Vlaamse ge
meenten (eveneens 75.000) en de
sponsors, die samen goed zijn
voor een bedrag van 150.000 gul
den.
"Nu is het nog wachten op de
Ilenk Schollen.
honderduizend gulden die we
hebben aangevraagd bij de
rijksoverheid", zegt Schol ten
vol goede moed. "Vorig jaar
kregen we ook pas op de valreep
een subsidie toegewezen. Dus ik
denk wel dat we zo half juni ze
ker weten waar we aan toe
zijn." Mocht financiële steun
van het rijk toch uitblijven, dan
heeft dit mogelijk tot gevolg dat
het evenement volgend jaar aan
ambitie moet inbinden.
Een belangrijke reden waarom
de toezeging van de rijksbijdra
ge zo stroef verloopt, ziet Schol
ten in de jonge leeftijd van de
Zeeuws-Vlaamse editie van het
festival. Dit jaar is namelijk pas
de tweede keer dat het klassieke
festijn in Nederland wordt geor
ganiseerd. "En de subsidie
hangt toch ook af van de lande
lijke bekendheid van zo'n
festival", meent de coördina
tor.
Aan die bekendheid wordt mo
menteel hard gewerkt. Naast het
aantrekken van een landelijk
dagblad als één van de hoofd
sponsors, zijn tevens radio en te
levisie actief bij de promotie van
het evenement. Vooraf worden
spotjes uitgezonden ter aankon
diging en tijdens het festival
wordt een aantal concerten op
genomen. Dit in het kader van
de Zeeland-Cultuurmaand,
waarvan het festival een onder
deel vormt.
Het Festival van Zeeuwseh-
Vlaanderen wordt op 13 septem
ber geopend met een concert
door het orkest van de Vlaamse
Opera in Hulst. Het duurt tot en
met 7 oktober. Centraal staan de
muziek en musici uit de Scandi
navische landen. In totaal wor
den veertien concerten gegeven,
verspreid over de acht Zeeuws
Vlaamse gemeenten. Op het pro
gramma staan onder meer een
concert van het Gothenburg
Symfonie Orkest, onder leiding
van Neeme Jarvi en een uitvoe
ring door het Kamerkoor van
Malmö, onder leiding van Dan-
Olov Stenlund.
Een opmerkelijk nieuwe onder
deel van het festival is een volle
dig aan hedendaagse muziek ge
wijd weekeinde, waarin het ac
cent op de percussie wordt ge
legd. Topattractie in dit pro
grammaonderdeel is het Krou-
mata Percussie Ensemble uit
Stockholm. Maar ook de slag
werkgroep Den Haag en Murk
Jiskoot slaan mee.
GOES - Het gereformeerde
volksdeel hield er in de periode
voor de Tweede Wereldoorlog,
vaak onbewust, anti-semitische
denkbeelden op na. Toch wezen
de kerken de jodenvervolgin
gen en het nationaal-socialisme
in principe af. De Goese domi
nee T. W. van Bennekom meent
dan ook dat het niet terecht is
prof dr H. Visscher, die Hitiers
Duitsland omarmde, als woord
voerder van de groep aan te ha
len.
De Goesenaar schrijft dit in zijn
onlangs gepubliceerde boek 'De
wachters op de muren'. De on
dertitel geeft duidelijk aan wat
Van Bennekom heeft bestu
deerd: 'De opkomst van het na
tionaal-socialisme en de gerefor
meerde gezindte 1932-1940'.
De auteur bestudeerde jaargan
gen van De Waarheidsvriend,
het Gereformeerd Weekblad, De
Wekker en De Saambinder uit
die periode. Dit zijn organen van
de Gereformeerde Bond, de
Christelijk Gereformeerde kerk
en de Gereformeerde Gemeen
ten. Visscher schreef in De Waar
heidsvriend (tot 1936) en het Ge
reformeerd Weekblad (tot 1940).
Hij is lange tijd hoogleraar in de
wijsbegeerte van de godsdienst
en wijsgerige inleiding van de
godsdienstwetenschappen en
de zedenkunde aan de rijksuni
versiteit in Utrecht geweest.
Oogappel van dè Abraham Kuy-
per en enige tijd Kamerlid ge
weest voor de AR. Kortom, een
uitermate gezaghebbend figuur
in die tijd.
„Visscher constateerde dat
Duitsland zich hersteld heeft
van de diepe economische crisis,
mede onder invloed van het na
tionaal-socialisme met Hitier als
leider. In deze situatie ziet hij zo
de zegen van God, dat hij tot de
conclusie komt dat de Heere
God met bijzondere zorg voor
dit volk is vervuld. Zodoende
laat hij God voor het karretje
van het nationaal-socialisme lo
pen."
Dit citaat uit het boek van Van
GOES - Aan 'De Vakschool' in
Goes slaagden voor het diploma
vakbekwaam dameskappen af
deling BBO (leerlingwezen):
Anja Corstanje, Henny Fraanje,
Rian Karelse, Amanda Plas-
schaert, Sandra Veldhuizen,
Marny de Vlieger.
Bennekom geeft duidelijk Vis-
schers denkbeelden weer. Een
innerlijke waardering voor Hit-
Ier bij de christelijke Nederlan
ders bestond ook vanwege diens
afkeer van het communisme.
Visscher is later lid van de NSB
geworden en nam afstand van de
AR en de Gereformeerde Bond.
Onderzoek
Het anti-semitisme is te verkla
ren uit 'de moord op Jezus Chris
tus' door het Joodse volk. Toch
is er een speciale band tussen de
kerken en Israël. De geestelijke
voormannen hebben dan ook
een twijfelachtige stellingname.
Zo schreef ds G. Salomons in De
Wekker: „De houding van het
Duitse nationalisme is afschu
welijk en alle anti-semitisme is
uit den boze, maar we mogen 't
niet voorbijzien dat de Joden
voor een groot deel de schuld er
van zijn." Door actief te zijn in de
handel (het enige dat de Joden
niet verboden was, TM) had het
volk zich niet geliefd gemaakt.
„Gezien in het licht van de ac
tualiteit van het anti-semitisme
dat telkens de kop opsteekt, zou
het ook heden nog wenselijk zijn
in een bredere kring deze wortels
van het anti-semitisme bloot te
leggen en deze te toetsen aan bij
belse criteria", schrijft Van Ben
nekom.
De officiële synodes (behalve die
van de Nederlandse Hervormde
kerk) lieten zich negatief uit over
het nationaal-socialisme en von
den een lidmaatschap van de
NSB bij de kerkgangers onver
enigbaar. In deze zin vindt Van
Bennekom dat Visscher niet als
spreekbuis van het gerefor
meerd volksdeel mag worden ge
zien.
Het boek geeft interessante me
ningen weer over die troebele
tijd voor de oorlog. En de auteur
schrijft pikante dingen over de
affaire Aantjes die enkele jaren
geleden speelde.
Het geheel is zeer lezenswaard.
Toch zijn er enkele tekortkomin
gen. Zo is het vervelend dat de
meeste informatie valt te lezen
in de voetnoten. En een leek kan
niet aan de indruk ontkomen
dat Van Bennekom voor eigen
parochie schrijft. Waarom niet
in het kort achterin in het boek
even de verschillen tussen de
kerkelijke stromingen die hij be
handelt, uitgelegd?
Teus Molenaar
'De wachters op de muren', drs T. W.
van Bennekom. Uitgeverij J. J. Groen
en zoon, 29,50 gulden.
De uitgestalde voorraad gestolen spul, die in de auto van S. werd aangetroffen (foto Camile Schelstraete)
TERNEUZEN - De politie van Zoetermeer heeft L. C. S uit Ter- woordvoerder is na een eerste onderzoek gebleken dat de goede-
neuzen aangehouden op verdenking van diefstal. De man was op ren afkomstig zijn van een aantal inbraken in Terneuzen. Er heb-
het moment van zijn aanhouding in het bezit van een grote tas ben zich reeds enkele eigenaren gemeld. S. is voor nader verhoor
met sierraden, bestek en een videorecorder. Volgens een poltie- ingesloten op het politiebureau in zijn woonplaats.
«HU
Van onze Haagse redactrice)
DEN HAAG - Het toeristisch
bedrijfsleven maakt zich op
voor het magische jaar 1992,
als de binnengrenzen in Euro
pa opengaan. Toenemende
mobiliteit, belastingtechni
sche veranderingen, milieu
vraagstukken. Allemaal be
grippen waar 'het toerisme'
rekening mee dient te houden.
Eén dag voordat staatssecre
taris Bukman zijn Nota Toe
ristisch beleid presenteert,
verscheen donderdag het rap
port 'Toerisme en Europa
1992'. Een leidraad voor het
toerisme in een Europa zon
der grenzen, samengesteld
door maar liefst elf organisa
ties uit de toeristische bran
che èn de overheid.
Directeur F. Jansen van het
Nederlandse Bureau voor Toe
risme (NBT) is voorzitter van
de werkgroep die het rapport
heeft voorbereid. Hij vindt het
op zich al een prestatie dat de
elf toeristische instellingen -
ANVV, ANVR, ANWB, Bedrijf
schap Horeca, Horecaf/Horeca
Nederland, HISWA, Kampeer-
raad, Ministerie van Economi
sche Zaken, Nederlands Ver
voer, Recron - en zijn eigen bu
reau blijvend met 'elkaar in
gesprek zijn'. Hoewel de belan
gen hier en daar verschillen,
meent Jansen toch dat de neu
zen op dit moment dezelfde
richting in wijzen. En dat is
hard nodig. Hoewel het Neder
lands toerisme niet heeft te
klagen over de resultaten van
afgelopen jaar; er liggen altijd
kapers op de kust.
Eén van de belangrijkste
vraagstukken voor de komen
de jaren is de toenemende
drukte op de wegen. Met een
Europa zonder grenzen zal de
mobiliteit nog meer toene
men. Mensen die met vakantie
gaan of een dagje erop uit, heb
ben geen zin om uren lang
bumper aan bumpér richting
bestemming te rijden. Toch is
dit het beeld van de piekdagen
in Nederland. Jansen: „We zul
len altijd files houden op piek
dagen. Daar is denk ik niets
aan te doen. Maar we kunnen
wel wat doen aan de knelpun
ten."
Volgens de NBT-directeur is
het nodig om in beperkte mate
wegen aan te leggen. Maar
daarnaast vindt hij het een ei-
Directeur F. Jansen van het Nederlandse Bureau voor Toerisme
gen verantwoordelijkheid van
het bedrijfsleven om te stre
ven naar alternatieven voor de
auto. „Bijvoorbeeld het bevor
deren van fietsvakanties, of
aangepast busvervoer van en
naar een bestemming, zoals
een pretpark." Jansen is ervan
overtuigd dat de komende ja
ren de kleinere buslijntjes,
tramverbindingen, pendel
diensten, park- en ride-syste-
men de grond uit worden ge
stampt. Het toeristische be
drijfsleven zal met zijn neus
bovenop de ontwikkelingen
van het openbaar vervoer
moeten zitten.
Het eeuwige excuus van over
heden bij de stagnerende aan
leg van spoorlijnen of busver
bindingen is het geld. Of liever
gezegd: het ontbreken daar
van. Jansen is niet zo onder de
indruk van dat argument. Hij
kent als geoefend lobbyist
voor het bedrijfsleven staal
tjes van steden en/of regio's
die bakken geld hebben ge
haald uit 'potjes in Brussel'.
Hij kent een voorbeeld van een
stad, man een paard noemt hij
niet, die 20 miljoen gulden uit
Brussel wist te slepen. „Dat
bedrag is gelijk aan het gehele
budget van het ministerie
voor het Nederlandse toeris
me!", merkt Jansen ironisch
op. Hij vraagt zich - met dit
voorbeeld in gedachten - har
dop af of Nederland wel de
juiste wegen in Brussel bewan
delt. „Eerst moeten we kennis
over goede lobby vergaren.
Met andere woorden: waar en
hoe is er geld te halen. Daarna
moeten we een effectieve lob
by starten om het binnen te
halen."
De NBT-directeur is voorzich
tig over de rol van het ministe
rie van Economische Zaken in
het lobbycircus. Met de pijnlij
ke ervaring 'Oost-Europa-
bank' nog vers in het geheu
gen, waagt hij zich niet aan
een veroordeling van minis
ters of staatssecretarissen die
hun positie in het Europa van
de toekomst nietvoldoende
opeisen. Maar uit zijn woorden
valt op te maken dat hij graag
zou zien dat economische za
ken de Brusselse wegen wat
meer en vaker bewandelde.
In het Brusselse circuit valt
dus voor de Nederlanders nog
heel wat te verbeteren. Want
met betrekkelijk kleine bedra
gen zouden we in ons land al
veel kunnen doen. „Bijvoor
beeld de ontsluiting van delen
van Zeeland per openbaar ver
voer." Er zijn gebieden in Zee
land (Schouwen en
Zeeuwseh-Vlaanderen) die
niet te bereiken zijn per trein
of moeizaam per bus. „Die ene
spoorlijn door Zeeland is toch
veel te weinig," meent Jansen.
Tweede stimulans om de toe
nemende drukte af te remmen
is volgens Jansen de vakantie
spreiding. „Het uitsmeren van
de zomervakantie heeft suc
ces. Maar het moet verder
gaan. Waarom altijd school
vakanties rond de christelijke
feestdagen?" Jansen heeft het
gevoel dat het onderwijs heel
voorzichtig wat gaat voelen
voor dat idee. Vooral Pasen is
veel onderwijzers een doorn in
het oog, omdat die vakantie
elk jaar op andere dagen valt.
„En tenslotte zou je scholieren
wat snipperdagen moeten ge
ven, zodat ze die kunnen kop
pelen aan een vakantie. Dan
vertrekt niet heel Nederland
meer op dezelfde dag." Verder
pleit de NBT-directeur voor
betere informatie aan de toe
rist over alternatieve routes en
alternatieve vertrekdagen, om
te voorkomen dat iedereen
hutjemutje op elkaar zit.
Hoe ziet de toerist van de toe
komst er eigenlijk uit? Het
antwoord ligt natuurlijk in de
samenstelling van de bevol
king. En iedereen weet inmid
dels dat het aantal ouderen
fors zal toenemen. Ook de toe
ristische organisaties spelen
daar op in. „Ouderen hebben
meer behoefte aan een korte
tweede of derde vakantie die
ze actief kunnen besteden."
Voor meer concurrentie uit
warme zuidelijke oorden is
Jansen niet bang. „Het over
winteren is te passief. Je moet
niet vergeten dat senioren
steeds meer vakantie-ervaring
hebben. Ze zoeken rust en
ruimte om te wandelen of fiet
sen. Kwaliteit dus."
HOOGELANDE - De Walcherse
buurtschap Hoogelande is defi
nitief terug op de landkaart. A.
P. de Klerk, historisch geograaf
aan de Universiteit van Amster
dam, onthulde donderdagmid
dag aan de Meinersweg het
naambord Hoogelande. Hij gaf
zo het startsein voor de festivi
teiten die deze zomer worden
gehouden. Meer dan 800 jaar ge
leden, in 1189, gaf Bisschop
Boudewijn van Utrecht toe
stemming voor de bouw van een
kerk in Hoogelande. De stich
ting Vrienden van de Kapel van
Sint-Maarten had graag vorig
jaar al het jubileum willen vie
ren. De voorbereidingstijd was
echter te krap bemeten.
Burgemeester B. J. van Putten
van Mariekerke waaronder Hoo
gelande valt, stak de Vrienden
een hart onder de riem. De offi
ciële stichtingsakte heeft, vol
gens hem, het veraf gelegen Hoo
gelande pas in 1190 bereikt. Hij
had daar een hedendaags argu
ment voor. „Post bestemd voor
de gemeente Mariekerke komt
soms zes tot zeven weken te laat
binnen", zei Van Putten. „Dat
kan in die dagen niet beter zijn
geregeld. De Utrechtse bisschop
moet de akte verstuurd hebben
op de naamdag van Sint-Maar
ten, 11 november, en ze is dus
ontvangen in 1190."
Hoogelande is een rustpunt op
Walcheren. Zo omschreef R. Ph.
Hoegen, de zoon van de am-
bachtsvrouwe van Hoogelande,
de buurtschap donderdagmid
dag. Zijn vader liet medio jaren
zestig met steun van Monumen
tenzorg op de overgebleven res
tanten van de kerk een kapel
bouwen. Hij kreeg subsidie op
één voorwaarde: de kapel moet
een openbaar doel krijgen. „Dat
is goed gelukt", erkende provin
ciaal museumconsulent W.
Scholten met een bijna jaloerse
ondertoon in zijn stem. De kapel
heeft dankzij de trouwerijen,
kerkdiensten en exposities een
opener karakter dan menig mu
seum in Nederland, moest hij
concluderen. „Open uw poor
ten", riep de provinciaal consu
lent de Zeeuwse musea op. „Dan
wordt het pas echt gezellig."
Scholten stelde terloops voor de
kapel om te dopen tot museum.
Aan het einde van zijn toespraak
trok hij die suggestie ijlings te
rug. ,,'t Is goed dat dit een kapel
is en geen museum", merkte hij
op. Hoegen was het daar hele
maal mee eens. „Ik zal tijdens
mijn leven nooit toestaan dat
het woord museum op de kapel
komt te staan. De kapel is nu
van iedereen op Walcheren, dat
moet zo blijven."
De ambachtsvrouwe van Hooge
lande ontving ter gelegenheid
van de jubileumviering een bo
kaal waarin onder meer de stich
tingsakte van bisschop Boude
wijn is gegraveerd. Ze kreeg het
geschenk van haar zoon en van
haar dochter N. Brüggen-Hoe-
gen, de beheerster van de kapel.
Burgemeester Van Putten nam
het eerste exemplaar van het ju
bileumboek over Hoogelande in
ontvangst. Hij opende ook de ex
positie over de geschiedenis van
de buurtschap in de kapel. Aan
oud-commissaris der koningin
J. van Aartsen was de eer ge
gund een ANWB-informatie-
bord te onthullen. Hij was de
man die in 1965 de herbouwde
kapel officieel in gebruik nam.
Enkele burgemeesters uit omlig
gende gemeenten waren daarbij
aanwezig. „Ja", zei de burge
meester van Grijpskerke inder
tijd, ,,'t is prachtig en 't heeft ons
niks gekost."
De openingstijden van de ten
toonstelling Hoogelande: Pink-
sterweekeinde van 11.00 tot
16.00 uur; juni, juli en augustus:
woensdag tot en met zondag van
13.00 tot 17.00 uur; en volgens af
spraak.
De heer R. Ph. Hoegen en oud
commissaris der koningin J.
van Aartsen bekijken de exposi
tie in de Kapel van Hoogelande
(foto Ruben Oreel)
VLISSINGEN - De Vlissingse
School Vereniging (VSV) moet
nog even geduld hebben. De ge
meenteraad van Vlissingen
ging donderdagavond wel ak
koord met de vestiging van een
bouwmarkt in de buurt van de
basisschool, maar stemde voor
lopig niet in met de aanleg van
een fietspad. De komst van dat
fietspad langs de Govert
Flincklaan in Vlissingen is een
hartewens van het bestuur van
de VSV.
Slechts één partij keerde zich te
gen de komst van de bouwmarkt
tussen de buitenwijken van Vlis
singen: D66. A. G. M. Veraart
stelde zich namens zijn fractie
vierkant achter de middenstan
ders van de Vlissingse binnen
stad, Zij hebben hun buik vol
van winkels die het centrum van
Vlissingen leegzuigen. Groot
winkelbedrijven als de Miro leid
den in de jaren zeventig de te
loorgang van de binnenstad in.
Die geschiedenis mag zich, al
dus de ondernemers, niet herha
len.
Wethouder T. R. K. Meijers van
detailhandel wreef de D66'er on
der de neus dat hij blijkbaar he
lemaal geen bouwmarkt in Vlis
singen wil. In de binnenstad en
elders is immers voor zo'n groot
schalig bedrijf geen plek. Meijers
verzekerde nog eens dat de ves
tiging van de bouwmarkt een
eenmalig iets is. Aan de Govert
Flincklaan mogen geen andere
warenhuizen komen.
Voor de andere fracties in de
Vlissingse raad was de discussie
over de bouwmarkt een gepas
seerd station. Zij concentreer
den zich op de vraag of langs de
VLISSINGEN - De gemeente
politie van Vlissingen heeft
woensdagavond zes inwoners
van de wijk Bossenburgh op de
bon geslingerd, die hun huisvuil
een avond voor de reinigings
dienst langskomt al hadden bui-
tengezet. Vorige maand besloot
'de politie strenger te controle
ren op het buiten zetten van de
vuilniszakken. Volgens een
woordvoerder van de politie is
het de bedoeling dat de controle
zich de komende tijd zal herha
len.
Govert Flincklaan een fietspad
moet komen. Het college van b
en w wilde dat wel en had ook
voorgesteld daarvoor 55.000 gul
den uit te trekken. W. Meijer
(PvdA) keerde zich niet tegen
dat idee, maar eiste eerst een ge
degen onderzoek. CDA en VVD
namen die suggestie over. Al
leen J. E. Koppejan (RPCU)
voelde daar niets voor. De veilig
heid van de schoolkinderen
moet, volgens hem, altijd voorop
staan. Meijers nam het voorstel
van Meijer over. De Vlissingse
School Vereniging (VSV) moet
tot augustus of september op de
uitslag wachten.
KOEWACHT - Negen agrari
sche bedrijven in de omgeving
van Koewacht nemen morgen,
zaterdag, deel aan een open dag
die georganiseerd is in het ka
der van het vierhonderdjarig
bestaan van het boerendorp. De
rondtocht langs de deelnemen
de bedrijven begint om 10 uur.
De start van de zestien kilome
ter lange fietsroute begint bij het
loonbedrijf P. en R. Baert in de
Klapstraat. Daar zijn tevens de
meeste activiteiten van de open
dag gecentraliseerd en is een
plattegrond met informatie
boekje verkrijgbaar.
Er kan verder een kijkje worden
genomen bij het akkerbouwbe
drijf van E. Matthijs in de Mat-
thijsstraat, het melkveebedrijf
van G. van Remoortere aan de
Emmabaan, vlasbedijf Martens
de Letter in de Berlaerstraat,
tuinbouwbedrijf M. Cerpentier
in de Tuinderstraat, boomkwe
kerij J. Morcus aan 't Zand,
mestveebedrijf E. Suy aan de
Tragel, bloemkwekerij W. van
Damme in de Benedenstraat en
het vlasbedrijf van de gebroe
ders Van Gremberghe in de Ha
zelarenstraat.
Naast tal van buitenactiviteiten
is er ook gelegenheid om binnen
een kijkje te nemen. Op het erf
van de firma Baert is bovendien
een aantal streekgerechten te
proeven.