Wethouders
wwm
RAADSZETELS EN WETHOUDERS
ZATERDAG 28 APRIL 1990
Het ei is gelegd. De rokerige
vergaderkamertjes kunnen
gelucht worden, de nieuwe
wethouders presenteren zich. In de
Zeeuwse gemeenten worden dinsdag
1 mei de bestuurders gekozen, die.
vier jaar lang dagelijks de vinger aan
de pols mogen houden van de lokale
politiek. Oudgedienden nemen voor
de tweede, derde, misschien zelfs
vierde keer tevreden plaats op het
pluche achter de collegetafel;
nieuwkomers staan te trappelen van
ongeduld om de enge plekken en de
hondepoep tot onderwerpen van
aanhoudende zorg te verklaren.
Wordt er schoon schip gemaakt,
wordt het partnerruil of blijft alles
bij het oude? De balans van
winnaars en verliezers kan worden
opgemaakt.
Harde noten
PvdA CDA VVD GB SGP
Fatsoen
Jan van Damme
Koek
week-in
In de hogere regionen van de landspoli-
tiek levert het wisselen van de wacht
dikwijls aandoenlijke taferelen op. Een
vertrekkend minister die zijn koffers pakt,
een glimmende nieuweling die hem uit
wuift en vast van plan is de pas betrokken
werkkamer op het Binnenhof van een fris
behangetje te voorzien. Ook dat is poli
tiek, ook dat is democratie.
De afgelopen weken waren de Zeeuwse ge
meenten het toneel van dertig mini-kabi
netsformaties. Meteen nadat de inhoud
van de stembussen op woensdag 21 maart
was geteld, konden de fracties aan het sa
menstellen van de nieuwe colleges begin
nen. De kiezer had zijn zegje gedaan; dat
wil zeggen: een ruime 60 procent van de
stemgerechtigden had een keuze ge
maakt, de opkomst was schrikbarend
laag. De stembus sprak in Zeeland duide
lijke taal. De PvdA verloor fors en viel te
rug van 110 naar 99 raadszetels, de VVD
verkeerde ook al in rouwstemming na het
verlies van 11 van de 75 raadszetels; het
CDA moest 3 raadsleden naar huis sturen,
maar versterkte met het totaal van 120
raadszetels toch zijn leiderspositie in Zee
land. D66 maakte een sprong van 6 naar 16
raadszetels en ook de kleine fracties ter
linker en rechter zijde van het politiek
spectrum boekten winst. Bruggeman,
Roctus, Mangnus, Rammelaere en alle
andere naamlijsten hadden die gedenk
waardige woensdag eveneens reden om de
champagnefles te ontkurken.
Naar goede democratische gewoonte zou
die uitslag vertaald moeten worden in de
verdeling van de 76 wethoudersposten. Li
beralen en sociaal-democraten hebben in
derdaad een veer moeten laten; de PvdA
ziet 3 van de 26 wethoudersposten verlo
ren gaan, de VVD raakt 2 bestuurders
kwijt en kan nog in 12 colleges een woord
je mee spreken. Het CDA komt met een
winst van 3 wethouderszetels sterk uit de
strijd om de 'poppetjes' te voorschijn. De
christen-democraten bezetten nu 27 wet
houderszetels en hebben daarmee de
sterkste vertegenwoordiging in de dage
lijkse besturen. Die winst komt niet over
een met de uitslag van de verkiezingen.
Vrijwel zeker gaat het om een inhaal-ef-
fect. Vier jaar geleden kostte de in vele ge
meenten plotseling opbloeiende liefde
tussen PvdA en VVD maar liefst 7 van de
30 christen-democratische wethouders
hun kop. Het CDA compenseert nu het -
relatief - grote verlies van 1986.
De onderhandelingen over de collegevor
ming hebben bijna een maand in beslag
genomen. Oostburg was deze week de
laatste gemeente, waar de kogel door de
kerk ging. Volgende week dinsdag zal het
overal fris en vrolijk ogen, de nieuwe wet
houders weten zich door een meer of min
der ruime meerderheid in de raad ge
steund of gedoogd en willen de komende
jaren hun stempel op het gemeentelijk be
leid drukken. Dat kunnen ze zeker, want
wie in het college zit heeft een voorsprong
op de andere raadsleden. „Als wethouder
kun je in de keuken kijken", glimlacht
CDA-er R. A. J. van de Wijnckel in Aar
denburg. Hij spreekt uit ervaring. Aan het
slot van de roerige Lockefeer-periode
werd hij vier jaar geleden uit het dagelijks
bestuur geweerd. Nu komt hij terug en
kan opnieuw richting gaan geven aan de
Aardenburgse politiek.
Tijdens de onderhandelingen zijn de afge
lopen maand in vele gemeenten harde no
ten gekraakt. De kiezer krijgt van die peri
kelen weinig of niets te horen, de college
vorming vindt nog altijd achter gesloten
deuren plaats. Een berichtje in de krant,
dat de sfeer van de gesprekken goed is. Op
die manier wordt verhuld dat de gekozen
vertegenwoordigers elkaar in de achter
kamertjes van de gemeentehuizen onder
uit proberen te halen. Het gemarchandeer
en gekonkel is onderdeel van het politieke
spel, dat met verve wordt gespeeld.
Nadat de zetels verdeeld zijn, wil één van
de verliezers nog wel eens uit de school
klappen. In Westerschouwen bijvoor
beeld, waar het CDA voor het eerst sinds
twintig jaar uit de boot valt. A. J. Padmos
ziet zich na acht jaar trouwe dienst de toe
gang tot het college ontzegd, PvdA en
WD gaan zonder hem verder. De onder
handelingen over de zetelverdeling heb
ben hem een kater bezorgd. Alle fracties
waren het er vóór de verkiezingen over
eens, dat er deze keer voor het eerst echt
overlegd zou worden over de invulling van
de wethoudersposten. Tot nu toe was het
zo dat CDA en WD elkaar blindelings
vonden en de PvdA niet eens bij het over
leg betrokken.
Maar wat kwam er van de open discussie
terecht? De stembus was nog maar net ge
leegd of socialisten en liberalen zaten in
het geheim met elkaar rond de tafel in De
Banjaard in Kamperland. „Ze dachten ze
ker dat ze buiten de gemeentegrens niet
herkend zouden worden", schampert
"--v
Een schimmige zeteldans
1 raadszetels na verkiezingen 1986
jm wethouders na verkiezingen 1986
mm
De verdeling van de wethouderszetels in de Zeeuwse gemeenten na de
gemeenteraadsverkiezingen van 1986 en 1990. Meer raadszetels levert een partij
niet altijd meer wethouders op. PvdA en CDA verliezen in 1990 beide raadszetels.
De PvdA levert drie wethouders in, maar het CDA krijgt er vier bij.
PZC/Kees Lammers
Lang niet overal worden de winnaars van
de verkiezingen met zo veel egards behan
deld. In Domburg werd de Christelijke
Groepering met vier zetels de grootste
fractie. CDA en WD stoorden zich niet
aan dat gegeven en leveren met steun van
de PvdA de beide wethouders. „Een ver
krachting van de democratie", reageert A.
Wisse van de Christelijke Groepering, een
samenwerkingsverband van SGP, RPF
en GPV. „De reden is volgens mij, dat we
een felle campagne hebben gevoerd tegen
de geldsmijterij bij het Hof Domburg. De
gemeente staat garant voor 60 miljoen
gulden. Wij hebben de kiezer duidelijk ge
maakt dat er geld wordt verspild. Het
punt is dat de waarheid hier niet mag wor
den gezegd. Gelukkig denken de kiezers
daar anders over." Wisse weet zeker dat de
andere partijen vooraf besprekingen heb
ben gevoerd, voor dat het eigenlijke over
leg begon.
De klacht duikt telkenmale op. Achterka-
merpolitiek, gekonkel, de verkiezingsuit
slag wordt onvoldoende geaccepteerd.
Met de lage opkomst van woensdag 21
maart in het achterhoofd moet dat te den
ken geven. Vóór de verkiezingen wordt ie
dereen geacht zich voor de gemeentepoli
tiek te interesseren. Is het bolletje rood ge
maakt, dan trekken de gekozenen zich
wijselijk terug in het stadhuis en wordt na
besloten overleg de nieuwe samenstelling
van het college bekend gemaakt.
D66 ijvert ook dit jaar voor openbare on
derhandelingen. De democraten vinden
dat de kiezer mag weten, hoe er met zijn
stem wordt omgesprongen. De reacties op
dat voorstel variëren. „Geen bezwaar",
zegt PvdA-er Vollaard in Borsele. En Wis
se van de Christelijke Groepering in Dom
burg; „Voor mijn part huren we de sport
hal in Oostkapelle, iedereen krijgt dan de
kans om het gekonkel aan te horen." Van
der Salm in Westerschouwen is voorzich
tiger: „Maak je de onderhandelingen
openbaar, dan loop je het gevaar dat er
een schijnvertoning wordt opgevoerd. In
zo'n situatie kunnen de geschilpunten
niet hard worden uitgesproken. Dat vind
ik een gevaar." Bruinooge in Vlissingen
onderschrijft die mening. Hij zegt: „De be
slissingen worden met de deurtjes dicht
genomen. Je moet de bevolking niet voor
het lapje houden met die roep om open
baarheid. De democratie is in de huidige
situatie voldoende gewaarborgd, tijdens
de installatievergadering leggen de partij
en verantwoording af."
De Aardenburgse CDA-er Van de Wijnc
kel wil de onderhandelingen evenmin tot
een publiekshappening maken. In zijn ge
meente is de stembusuitslag in de samen
stelling van het wethouderscollege terug
te vinden. CDA en Gemeentebelangen
wonnen en leveren ook de vertegenwoor
digers in het dagelijks bestuur. Van de
Wijnckel: „De kiezers geven een mandaat.
Ik geloof niet dat we voortaan in het open
baar moeten gaan onderhandelen, dat zou
de vaststelling van een program maar
moeilijker maken. Misschien moeten we
als raadsleden wel frequenter met de kie
zers overleggen. Alhoewel, in de praktijk
blijkt de animo gering. Het is lastig om je
op gemeentelijk niveau te profileren, vaak
zijn er niet meer dan vijf items. De stand
punten van de partijen liggen dikwijls
dicht bij elkaar."
Politiek blijft politiek, achterkamertjes
kunnen niet worden gemist. Een grotere
mededeelzaamheid tijdens de college-on
derhandelingen kan niet meer zijn dan
een gebaar naar de veronachtzaamde kie
zer. Misschien zou het voor de toeschou
wers op de publieke tribune een amusante
vertoning zijn, als de op een wethouders
zetel azende fracties openlijk met elkaar
op de vuist gingen. Maar het echte lobby
werk zal aan het zicht onttrokken blijven.
Bovendien, wat de raadsleden ook in het
geniep bekokstoven, het resultaat van de
onderhandelingen moet aan de achterban
worden gepresenteerd. Een al te bizarre
uitkomst houdt een dreiging in voor de
volgende gemeenteraadsverkiezingen. In
Vlissingen reageerde de achterban van de
PvdA deze week niet bijster enthousiast
op het machtsvertoon van de eigen onder
handelaars. Een vijfde wethouder kost de
gemeente een ton op jaarbasis. „We spe
len met vuur", constateerde één van de
partijleden, „de kiezers vragen zich af wat
democratie waard is."
Padmos. Het resultaat van dat voorover
leg was dat het CDA tijdens de eerste bij
eenkomst van de nieuw gekozenen werd
geconfronteerd met eendrachtige tegen
strevers, die een PvdA-VVD college als
eerste optie hadden. Padmos spreekt van
een genante vertoning, die naar kiezersbe
drog riekt.
G. J. W. van der Salm, de nieuwe PvdA-
wethouder in Westerschouwen, wil zo ver
niet gaan. Zeker, het beruchte gesprek in
de Banjaard is geen fabeltje. Maar tijdens
die bijeenkomst is alleen gekeken of er be
letselen waren om een rood-liberale coali
tie te vormen. Vaste afspraken werden er
volgens hem niet gemaakt. „Bovendien",
zegt hij, „het CDA moet niet mopperen.
Wij zijn twintig jaar zonder enige vorm
van overleg buiten het college gehouden.
We gaan op de oude voet verder, dat was
het enige wat er werd gezegd als de onder
handelingen rond waren. Nu zijn er be
leidsafspraken gemaakt, ik vind dat een
hele vooruitgang. Het zal best zo zijn dat
de wijze waarop één en ander is gebeurd
voor verbetering vatbaar is. Westerschou
wen zit nu eenmaal in een achterstandssi
tuatie, omdat er nooit een breed overleg is
geweest."
In Vlissingen werden wel alle partijen bij
de onderhandelingen betrokken. Het in
1986 na veel gekrakeel tot stand gekomen
PvdA-WD college kon niet zonder meer
worden gehandhaafd. Beide 'regerings
partijen' verloren fors en konden met goed
fatsoen niet om het CDA heen. De onder
handelaars kwamen met een verrassende
oplossing voor de dag. In plaats van vier
komen er vijf wethouders in het college.
De PvdA kan in die nieuwe situatie drie
posten blijven bezetten, het CDA en de
VVD zijn tevreden met één wethouder.
Het laat zich raden, wie hier tot winnaar
mag worden uitgeroepen.
Natuurlijk is de vijfde wethouder - zeggen
ingewijden - een konijn uit de PvdA-hoed
om het riante overwicht in het dagelijks
bestuur te behouden. De socialistische
voorman D. J. P. Bruinooge ontkent in al
le toonaarden, dat er een machtspolitiek
spelletje is gespeeld. Hij zegt: „Een extra
wethouder is bittere noodzaak. We krijgen
als gemeente zo veel werk buiten het nor
male takenpakket op ons bord, dat we wel
moeten. Het ministerie van volkshuisves
ting zal Vlissingen als voorbeeldstad voor
de aanpak van na-oorlogse wijken aanwij
zen; en ik ben er van overtuigd dat we ook
in de sociale vernieuwing mee gaan draai
en. Verder zitten we met een reorganisatie
en met diverse grote bouwprojecten Dat
komt er allemaal bij. Ik ben van mening
dat we zeer zakelijke argumenten hebben
voor een uitbreiding van het aantal wet
houders."
In de buurgemeente Middelburg, waar
vier wethouders de kar blijven trekken,
wordt gegniffeld. Zelfs partijgenoten kun
nen een besmuikte glimlach niet onder
drukken als ze de zakelijke argumenten
van Bruinooge te horen krijgen. In de
Zeeuwse hoofdstad wordt immers ook vol
op gebouwd; en als het over de veel be
sproken sociale vernieuwing gaat, dan is
het vrijwel zeker dat Middelburg en niet
Vlissingen als één van de 37 projectge
meenten in Nederland zal worden aange
wezen. Bovendien zal Middelburg een
wethouder leveren voor het nieuw te vor
men Regionaal Bestuur Arbeidsvoorzie
ning op Walcheren, een taak die veel extra
werk met zich brengt. En toch is in het
hoofdstedelijke stadhuis nooit overwogen
het aantal wethouders uit te breiden.
In Borsele, de tweede gemeente in Zee
land waar het college wordt uitgebreid,
zijn toegenomen werkzaamheden geen ar
gument. De onderhandelingen over de ze
telverdeling zaten muurvast, omdat de
PvdA twee van de drie wethouderszetels
claimde. Met een vierde wethouder kon
het CDA, net als de socialisten goed voor
zeven raadsleden, de impasse doorbre
ken. PvdA-er P. J. Vollaard zal aan die op
lossing geen schoonheidsprijs toekennen.
„Maar", zegt hij, „het is voor ons een ac
ceptabele oplossing. Borsele heeft vol
gens de gemeentewet voldoende inwoners
om een college van vier wethouders te
rechtvaardigen. Als het niet anders kan,
dan moet het maar op deze manier."
D66 is de partij, die in vele gemeenten een
spectaculaire verkiezingsoverwinning be
haalde. Een totale winst van tien zetels zal
tenminste in één van de grotere gemeen
ten een wethouderspost opleveren, was de
verwachting. Het kwam er niet van. In
Vlissingen is de D66-fractie met vier zetels
nu net zo groot als die van de liberalen.
Een wethouderszetel voor de partij van J.
Schaap, die 8 jaar de enige democraat in
de raad was, behoorde tot de mogelijkhe
den. D66 hoopte op een college met 2
PvdA-ers, 1 VVD-er en 1 democraat. „Die
combinatie had uitzicht geboden op een
progressief beleid", vindt Schaap. „Er
wordt nu steeds over een echte afspiege
ling van de raad gesproken. Als je dat se
rieus meent, dan moetje niet met een col
lege aan komen, waarin D66 ontbreekt.
Wij zien de noodzaak van een vijfde wet-
houder niet; maar komt die er toch, waar
om wordt er dan geen plaats voor onze
partij gemaakt?"
Waar blijft D66? Die vraag dringt zich na
de onverwachte verkiezingswinst ook in
een gemeente als Middelburg op. Met drie
raadszetels kwam de parij van W. Ovaa
niet in het spel voor. „De groten verdelen
de koek", zegt hij, „dat is hier de gewoon
te. CDA en PvdA zitten aan elkaar geklon
ken. Normaal gesproken wordt er eerst
een beleid uitgestippeld, voor dat er pos
ten worden verdeeld. In onze gemeente
gaat het precies ondersom."
De groten hebben het voor het zeggen.
Voor wie de kiezer niet voor niets een gang
naar de stembus wil laten maken, moet
dat een gezond uitgangspunt zijn. In
Oostburg werd dat principe strikt geno
men; het resultaat was dat de onderhan
delingen moeizaam verliepen. Een open
brief van de vissers in Breskens om toch
vooral de liberale visserijwethouder J. P.
S. A. Thomaes te behouden getuigde van
betrokkenheid, maar maakte de zaak er
niet gemakkelijker op. De plaatselijke
lijst Dorpsbelangen en Toerisme kwam
tot ieders verrassing met vijf raadsleden
als grootste partij uit de stembus gerold.
PvdA, WD en CDA behaalden elk vier ze
tels. De sociaal-democraten wilden hoe
dan ook een college geformeerd zien,
waarin D en T als grootste fractie zitting
zou hebben. Na veel getouwtrek kostte die
opstelling de PvdA een wethouderspost.
„Geen probleem", reageert de vertrek
kende PvdA-bestuurder J. de Vries, „van
uit de oppositie kunnen we fris en vrolijk
aan ons herstel gaan werken."
VERDELING VAN DE
WETHOUDERSZETELS
Aardenburg (2 wethouders): 1
CDA, 1 Gemeentebelangen
Arnemuiden (2): 1 PvdA, 1 CDA.
Axel (2): 1 PvdA, 1 CDA.
Borsele (4): 2 PvdA, 2 CDA.
Brouwershaven (2): 1 PvdA, 1 VVD.
Bruinisse (2): 1 Algemeen Belang, 1
Lijst Van de Velde.
Domburg (2): 1 WD, 1 CDA.
Duiveland (2): 1 SGP/RPF, 1 VVD.
Goes (4): 2 PvdA, 2 CDA.
Hontenisse (2): 1 CDA, 1 Lijst Mag
nus.
Hulst (3): 1 CDA, 1 PvdA, 1 Groot
Hulst.
Kapelle (2): 1 PvdA, 1 CDA.
Kortgene (2): 1 CDA, 1 Gemeente
belang.
Mariekerke (2): 1 CDA, 1 Gemeen
tebelang.
Middelburg (4): 2 PvdA, 2 CDA.
Middenschouwen (2): 1 PvdA, 1
WD.
Oostburg (3): 1 Dorpsbelangen en
Toerisme, 1 VVD, 1 CDA.
Reimerswaal (3): 1 Bewonersbelan
gen Reimerswaal, 1 SGP, 1 CDA.
Sas van Gent (2): 1 Groot Sas, 1
PvdA.
St. Philipsland (2): 1 CDA, 1 SGP.
Sluis (2): 1 WD, 1 PvdA.
Terneuzen (4): 2 CDA, 1 PvdA, 1
WD.
Tholen (3): 1 PvdA, 1 CDA, 1 SGP.
Valkenisse (2): 1 CDA, 1 WD.
Veere (2): 1 WD, 1 CDA.
Vlissingen (5): 3 PvdA, 1 CDA,
WD.
Westerschouwen (2): 1 WD,
PvdA.
Westkapelle (2): 1 PvdA, 1 CDA.
Wissenkerke (2): 1 PvdA, 1 CDA.
Zierikzee (3): 1 CDA, 1 WD,
PvdA.
1
1
