Augusto Pinochet Kroniek van een militair bewind ZATERDAG 10 MAART 1990 Moorden Fit week-in Als hij morgen officieel de macht overdraagt, is hij Chili's langst regerende president geweest. Een opmerkelijk record voor een man die zoveel vijanden heeft. Augusto Pinochet (74) kwam meer dan zestien jaar geleden aan de macht na een staatsgreep waarin zijn rol nooit helemaal duidelijk is geworden. In zijn eigen land slaakten zelfs behoudende ondernemers een zucht van verlichting toen de dictator anderhalfjaar geleden werd weggestemd. In de rest van de wereld is hij steeds een politieke paria geweest. Jaar in jaar uit veroordeelde de mensenrechtencommissie van de VN zijn regime en zelfs zijn bondgenoot uit de begindagen van de staatsgreep, de Verenigde Staten, liet hem halverwege vallen. Waarom heeft Pinochet het zolang vol gehouden? De gezaghebbende Brit se krant Financial Times typeerde zijn overlevingsstrategie ooit als een combi natie van sluw zijn, koppigheid en bruut geweld. „Als Pinochet een muur voor zich ziet, is zijn eerste ingeving er omheen lo pen. Als dat niet kan, zal hij een tunnel eronderdoor graven. En als ook dat mis lukt, breekt hij de muur af." De Chileense psychiater Antonio de la Parra noemt de vertrekkend president „een militair zonder scrupules als zijn ei gen positie in gevaar dreigt te komen." Zijn stille kracht omschrijft De la Parra als: „Hij ruikt waar macht is; hij denkt als een strateeg en hij handelt snel en verras send." De journaliste Elizabeth Subercaseaux die samen met een collega de machtheb ber vorig jaar vijftien uur lang achter ge sloten deuren ondervroeg, karakteriseert hem als „polifacético." „Ik heb zelden ie mand gezien die zoveel persoonlijkheden in zich verenigt en zo snel van stemming wisselt", zegt zij. „Het ene moment is hij een galante oude heer, die plagerig grapjes maakt, en het volgende moment spuwt hij vuur en slaat hij met de vuisten op tafel. Dan verandert hij weer in een kind, dat graag een ver haaltje wil vertellen. Als zijn irritatie is ge wekt, zie je hem verharden. Zijn toon wordt autoritair en cynisch. Zelfs de kleur van zijn ogen verschiet." In de ruim zestien jaar van zijn regime deinsde Augusto Pinochet er niet voor te rug tegenstanders en zelfs medewerkers, als die hem in de weg zaten, naar een ande re wereld te helpen. Bij aanslagen of pro testen hanteerde hij het oog-om-oog tand-om-tand principe: het antwoord va rieerde van moorden, ontvoeringen tot nachtelijke razzia's in de sloppenwijken. Hij was een strateeg. In de strijdkrachten wist hij door schuiven, intrigeren en pro moveren zijn concurrenten op afstand te houden. Het resultaat is dat vandaag de dag alle generaals minstens tien jaar jon ger zijn dan hijzelf en de meesten danken hun positie aan „mi general." Mi general keek neer op „de heren politi ci", in zijn ogen vergaderzieke kletskou sen en narcisten belust op macht. Het irriteerde hem mateloos als journalis ten met vragen over zijn politieke rol kwa men. „Ik ben een militair. Ik vervul een rol als politicus om mijn land een dienst te bewijzen", aldus zijn vaste repliek. Maar desalniettemin bleek de militair Pinochet een speciaal talent te hebben om de poli tieke situatie naar zijn hand te zetten. Toen in 1983 de eerste grote protesten uit braken en zijn positie onder druk kwam te staan, benoemde hij snel een burger tot premier van zijn kabinet. De oppositie en de kerk werden uitgenodigd voor onder handelingen. Onopvallend trok hij het po litiek initiatief weer naar zich toe. De zoge naamde opening bleek uiteindelijk het be gin van nieuwe repressie. Zijn vader, een douanier, wilde dat de jon ge Augusto dokter werd. Voor zijn zoon stond evenwel als een paal boven water dat hij in het leger zou gaan. Op veertien jarige leeftijd meldde hij zich bij de mili taire academie. Aanvankelijk werd hij af gewezen. Hij was te schriel. Boze tongen beweren dat zijn uiteindelijke toelating te danken is aan fraude. De oppositiemedia maakten tijdens de ja ren van dictatuur besmuikte grapjes over Pinochets weinig lumineuze schoolcarriè- re. Terwijl oppositieleiders stuk voor stuk negens en tienen op hun rapport scoor den, moest Augusto op het college van de Franse paters regelmatig onvoldoendes verstouwen. Een groot of origineel denker is de gene raal nooit geworden, maar hij had wel een soort „intellectuele honger" en het geheu gen van een personal computer. En ook hier toog een gedreven man aan het werk. Twee militair-strategische studies ver schenen van zijn hand. Met name Pino chets pil over de Stille Zuidzee oorlog, die hij produceerde toen hij al generaal was, wordt geprezen als een gedegen hand werk. Maar hoe ziet de generaal zichzelf? In vraaggesprekken cultiveert Pinochet het beeld van een evenwichtig mens, die de re de prefereert boven het geweld. Een tevre den man die zijn eigen echtgenote aan trekkelijker acht dan Sophia Loren en het Generaal Augusto Pinochet (foto ANP) Generaal naast God hield Chili in ijzeren greep N.N. heten de onbekende slachtoffers van de staatsgreep tegen Ailende in 1973. Ze liggen begraven op de patio van de algemene begraafplaats in San tiago, bewaakt door carabineros (foto De troepen van Pinochet gebruikte stadions om grote groepen vermeende tegenstanders van het regime op te sluiten. Vele Jaap de Boer) mensen keerden niet meer terug uit deze 'gevangenissen' (foto Santiago Llanquin) leven in zijn greep heeft. Bang voor niets of niemand. Geen last van nachtmerries of slapeloosheid. Iedere dag een half uur gymnastiek. Bij schaarse gelegenheden een glaasje droge witte wijn. Zoetstof in plaats van suiker. Veel kruidenthee en mi neraalwater, krackers, yoghurt en vers fruit „want daar blijf je fit bij." Uren kan de generaal grasduinen in zijn bibliotheek, die inmiddels dertigduizend titels telt. Lezen is zijn grootste passie. Ie dere avond voor het slapen gaan vijftien minuten. Nee, Honderd Jaar Eenzaam heid van Nobelprijswinnaar Gabriel Gar cia Marquez niet. „De meeste moderne au teurs zijn nogal rauw." In bed leest de president regeringsstuk ken of een historisch getinte roman. Want vooral geschiedenis stilt zijn leeshonger. De klassieken, de biografie van Lodewijk de Veertiende, De Oorlog van de Stille Zuidzee van Bulnes zijn enkele van de fa^ vorieten. En natuurlijk de verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Over Rommel bijvoor beeld. „Hoe die man zich in Afrika wist te verdedigen." En Hitier? „Die heeft zich vergist. Daarbij had hij de tekortkoming de oorlog te verliezen." Pinochet ziet Hitier als een produkt van zijn tijd. Zelf plaatst hij zich ook in het per spectief der geschiedenis. Hij is een man met een missie. De bloedige machtswisse ling was gerechtvaardigd om „te voorko men dat we een provincie van de Sovjetu nie werden." Het militair bewind daarna was nodig om rust en orde terug te bren gen en van Chili een welvarende natie te maken. Zoals de meeste dictators ziet ook Pino chet zichzelf als de enige die deze gecom pliceerde taak tot een goed einde kon brengen. Wat hem uiteindelijk parten heeft gespeeld is zijn behoefte aan erken ning. Hij wilde zijn rol legaliseren voor het oog van de wereld. Dat hij in 1988 door de meerderheid van de Chilenen in een door hem zelf uitgeroepen referendum werd weggestemd, was een volkomen verrassing voor hem. Zijn ne derlaag voelde hij als verraad. Hoe on dankbaar toonden de Chilenen zich je gens hun Leider die de vrede had doen weerkeren, huizen voor hen bouwde en wegen aanlegde. Pinochets eigenwaan heeft altijd een reli gieus tintje gehad. Over zijn overlevings kracht zei hij jaren geleden: „Men doet alsof dat een geheim is; het is geen ge heim. Ik ontvang mijn kracht regelrecht van God, want ik strijd voor een gerechte zaak. Voor het christendom en tegen het marxisme." De moordaanslag in 1987 die hij op wonderbaarlijke wijze overleefde, heeft hem gesterkt in de overtuiging dat hij de tweede gezondene van God is. Het enige vervelende is dat de wereld dat nooit heeft begrepen. In het interview van de journaliste Elizabeth Subercaseaux en haar collega Raquel Correa, verklaart Pi nochet waarom geen enkele van „de heren bestuurders die zichzelf democraten, noe men" hem ooit heeft uitgenodigd of be zocht. Chileense ballingen hebben hun vrienden overal. Het is een wereldwijde samenzwe ring van marxisten. Zij hebben duizenden dingen bij elkaar gelogen over mensen rechten. Iedereen is beïnvloed. En wat we ten die anderen ervan? Waren ze hier? Nee, de generaal heeft een zuiver geweten. „Ik maak me zorgen om andere dingen, een kleinkind, mijn vrouw, mijn kinderen. Niet om al die dingen die men over mij zegt." En als ze hem zo nodig straks daar over willen lastig vallen. Ze kunnen hun gang gaan. „Ik laat dat aan mij voorbij gaan. Stoïcijns. Want wij, soldaten, zijn anders. Wij zijn mensen van weinig woor den. Dat hebben burgers nooit goed be grepen. Het is De Geschiedenis die mij uit eindelijk zal beoordelen", zegt hij in dat zelfde vraaggesprek. Wie dacht dat 'De Geschiedenis' zich nu kan ontfermen over de generaal, heeft het mis. Augusto Pinochet blijft chef van de strijdkrachten. Zijn missie is niet vol bracht. Hij is nodig. Zijn mannen, zijn sol daten kunnen gewroken worden. „Ik weet hoe ze zijn, politici, met hun dubbele nor men." En Dios sabe (God weet het)... of hij in 1994 bij de volgende verkiezingen te rugkeert als president. „Als het volk dat wil, ben ik bereid." Ineke Holtwijk 11 september 1973 Militaire staatsgreep geleid door admiraal Merino en de generalen Augusto Pinochet landmacht Leigh (luchtmacht) en Mendoza (karabiniers). De coup betekent het einde van een driejarige rege ring van onder meer socialisten en communisten. President Salvador Ailende komt om bij een aanval op het M one da-paleis. Generaal Pino chet wordt benoemd als leider van de militaire junta die het land be stuurt. Duizenden linkse Chilenen worden vermoord. Tienduizenden moeten vluchten. 26 september 1974 Generaal Carlos Prats, oud-minis ter van Ailende en de hoop van de progressieve oppositie, wordt ver moord in Argentinië waar hij naar toe was gevlucht. Het jaar daarop komt generaal Bonilla onder ver dachte omstandigheden om bij een vliegtuigongeluk. De generaal had zich verzet tegen Pinochets aanblij ven als chef van de junta. Korte tijd daarna raakte Bernardo Leighton, een woordvoerder van de linkse vleugel van de Christendemocra ten, in Rome zwaar gewond bij een aanslag. In september 1976 komt Orlando Letelier, oud-minister van Ailende, om bij een aanslag in Was hington. 12 december 1977 Pinochet kondigt een volksstem ming aan tegen de „buitenlandse inmenging." Reden? Voor het vier de achtereenvolgende jaar veroor deelden de VN het bewind omdat het de rechten van de mens met de voeten treedt. Driekwart van de stemmen bij het referendum dat in januari wordt gehouden, is voor het militair bewind. In maart 1978 wordt de staat van beleg opgehe ven. De uitzonderingstoestand blijft gelden. 11 september 1980 De militaire junta komt met een nieuwe grondwet, die in een volks stemming met bijna zeventig pro cent van de stemmen wordt aange nomen. De grondwet maakt mel ding van een terugkeer naar „ge leide democratie." Pinochet wordt bij wijze van overgangsmaatregel president tot 1989. Aan het einde van zijn „mandaat" voorziet de wet in een referendum over de kandi datuur van een persoon. 11 mei 1983 De eerste van een reeks nationale protestdagen, die de tot dan toe zeer verdeelde oppositie wakker schudden. Pinochet grijpt in en be noemt bij wijze van geste een be houdende politicus als premier van zijn kabinet. Sergio Onofre Jarpa belooft een dialoog. Maar le ger en politie doden tientallen de monstranten en op 8 september 1984 wordt de staat van beleg weer ingevoerd. 2 augustus 1985 De chef van de karabiniers en jun talid, Cesar Mendoza, neemt ont slag nadat uitlekt dat twaalf kara biniers de hand hebben gehad in de geruchtmakende moord op drie communistische leiders. Mendoza wordt vervangen door generaal Rodolfo Stange, nog steeds in func tie. 7 september 1987 Het Patriottisch Front Manuel Ro driguez, gelieerd aan de commu nistische partij, pleegt een aanslag op Pinochet. Vijf leden van de pre sidentiële escorte komen daarbij om. Het gerucht doet de ronde dat leden van de strijdkrachten be trokken waren bij de samenzwe ring. 25 februari 1987 Politieke partijen met meer dan 30.000 leden worden toegestaan. De communistische partij blijft ver boden. 30 augustus 1988 De junta wijst generaal Pihochet aan als enige kandidaat voor het presidentschap in de periode 1989- 1997, alhoewel twee van haar leden zich eerder hadden uitgesproken voor een burger. Op 25 augustus wordt de staat van beleg opgehe ven in verband met de volksstem ming over Pinochets kandidatuur. 5 oktober 1988 Pinochet verliest het referendum met 55 procent van de stemmen te gen hem. Dat betekent dat hij slechts een jaar te gaan heeft als president. De oppositie verenigd in een zeventien partijen coalitie Na tionaal Akkoord gaat op zoek naar een kandidaat waarmee zij als blok de verkiezingen kan ingaan. 1 juni 1989 De oppositiepartijen en de rege ring sluiten een akkoord over aan passingen van de grondwet uit 1980 die de verkiezingen van de cember moeten vergemakkelijken. 14 december 1989 Patricio Aylwin, een 71-jarige christendemocraat en kandidaat voor het oppositieblok Concerta- cion Verzoeningwint met 55 pro cent van de stemmen de verkiezin gen. Aylwin wordt op 11 maart 1990 beëdigd. Generaal Pinochet blijft volgens de grondwet nog acht jaar chef van de strijdkrachten en heeft daarnaast recht op een zetel in de senaat. i mmmmm

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1990 | | pagina 29