PZC week-uit zaterdag 10 maart 1990 25 Activiteiten De aanzet voor het tweede boek Martin Ros en Privé Domein Missers Open domein Feest Peil boekenweek Onderzoek Alain-Fournier Renate Dorrestein De activiteiten in het kader van de boekenweek zijn in Zeeland vrij beperkt. Gemeld: - maandag 12 maart houdt de Ni- geriaanse schrijfster Buchui Emetcheta een lezing in de open bare bibliotheek te Goes (20 uur) - woensdag 14 maart houdt de dichter-journalist Andreas Oost hoek een openbaar vraaggesprek met de schrijver van het boeken weekgeschenk F. Springer in het Alhambratheater te Vlissingen (20 uur) - woensdag 14 maart signeert F. Springer zijn boeken bij boekhan del Fanoy te Middelburg (vanaf 16 uur) - vrijdag 16 maart houdt de schrijfster Yvonne Kronenberg een lezing over en uit eigen werk in de openbare bibliotheek te Goes (20.15 uur) - vrijdag 16 maart houdt de schrijfster Renate Dorrestein een lezing in het Vestzaktheater te Vlissingen (20 uur). Romein Omzien in verwondering, in een tijd dat de laatste Marxist is ondergedo ken een grote seller zouden worden? Het zelfde geldt voor de zeven delen herinne ringen van Konstantin Paustovskij. Maar de delen Feiten en Gedachten van Alexan der Herzen - ook een Rus - verkopen voor geen meter... Daarentegen is zo'n La pour- suite du vent van Claire Goll een enorm succes. Alma Mahler en Salvador Dali doen het goed. Belle van Zuylen, toch niet een van de gemakkelijksten, oók en zélfs de herinneringen van Hector Berlioz wa ren in een poep en een zucht verkocht. Grote teleurstellingen zijn unieke boeken als Verwoest Arcadië van Gerrit Komrij, dat lóópt niet, en De schittering van woor den van Zinaida Hippius. Wat is er mis met die vrouw? Niets toch. Er wordt geen fatsoenlijke regel aan gewijd. De Brieven van Adriaan Roland Holst? Dat was een zachte misser. Wellicht loopt dat parallel met de snel dalende waardering voor 's mans poëzie. Begrijpelijk. Maar dat inte ressante boek van de broer van Tsjechov, Michail? Dat zoiets niet verkoopt is niet te bevatten. Iedereen gaat toch kijken als Tsjechov ergens wordt gespeeld. Al die zo genaamde toneelcritici rennen de benen vanonder hun lijf. Nu kan men er méér over aan de weet komen, en geen boek ver kocht, geen volwassen stukje gelezen, niks. Over tientallen volstrekt onbeduidende kulromans van onbeduidende Nederland se kulschrijvers verschijnt de ene grote re censie na de andere. Zet de VPRO maar aan en je hoort weer een uur lang gebazel met de nieuwste ontdekking... Maar we reldliteratuur? Geen spatje aandacht. Het wordt niet eens gesignaleerd." - Zijn er ook boeken die aan je neus voor bij gegaan zijnBoeken, die wonderwel zouden passen in de reeks? „Echte missers zitten er niet in, in de geest van foute boeken. Ik mis wel een aantal schrijvers en titels die om begrijpelijke re denen al bij collega's zitten. Ik mis tot nu toe Kafka, Pavese, Chateaubriand, Rous seau. Nederlanders: we hebben een con tract met Henk Hofland. Mulisch zou ik leuk vinden, maar hoe zit dat met de Bezi ge Bij? Jan Wolkers, hetzelfde. Ik hoop nog op Nooteboom. Hans Warren had ik graag gehad. Dat Geheim Dagboek zou in Privé Domein gepast hebben. Maar ook daar hetzelfde: een begrijpelijke trouw aan zijn uitgever Bert Bakker." ,,Ik wil niet echt alles op autobiografisch gebied binnen de serie. De geschiedenis sen van een gek geworden duikbootkapi tein, de grootste hoer van Londen en een tatoeagekoning zijn zonder twijfel interes sant, maar ze passen slecht in een sjieke reeks naast Thomas Mann, Elias Canetti, Lord Byron, Julien Green, Friedrich Nietzsche, Jean-Paul Sartre, Arthur Scho penhauer, August Strindberg en nog vijf tig man van dat kaliber. Niet dat ik niet van Haring Arie, Pistolen Paultje en Jat moos-chauffeurs hou, maar het past zo slecht. We brengen tenslotte binnenkort ook het Gullit-boek, als literaire uitgever- ...Ja, de Arbeiderpers is, ook nu het socia lisme uitgestorven schijnt, nog steeds be zig met de Vrijmaking van het Individu. Dus brengen wij hoogstindivuele boeken. De stallucht van de Bezige Bij is onmid dellijk te herkennen: alles zit in eenzelfde richting Zo'n nieuwe jongen, die Bril, past typisch in het rijtje van Armando, Cremer, Vinkenoog, Nieuwe Stijl. Het is een lijn. Bij ons telt het individuBrou wers, Komrij, 't Hart, Nooteboom. Eenza me eilanden, een beetje woest en eigenzin nig, midden op een kalme zee. Dat bij el kaar is het karakter van de AP. Mooi hè?" - Naast Privé Domein groeit nu ook lang zaam je biografische reeks Open Domein. „Inderdaad, die groeit en gaat bloeien. We hebben het eerste echte succes binnen. Wonderbaarlijk dat je in een land als Ne derland meteen achtduizend dure boeken over Achterberg verkoopt. Over enkele ja ren zullen in die serie vijftien spraakma kende biografieën verschenen zijn. Ik ver heug me enorm op Heijermans, de nog le vende Albert Helman, de omstreden Jef Last en dichters als Nijhoff, Slauerhoff, Marsman, Guido Gezelle en voorts Van Deyssel én Willem Mengelberg. Versche nen zijn al De Mérode, Van Oudshoorn, Johan Brouwer, Mussert zelfs. Dat is al heel wat, je kunt niet alles hebben. Neem Couperus. Querido heeft Bastet als au teur, dus het zou vreemd zijn als Bastet zijn Couperus-biografie niet bij Querido zou uitgeven. Hetzelfde geldt voor Fontijn met Van Eeden." „Of het nu om autobiografisch of puur bio grafisch materiaal gaat, we zitten in de lift. Er is een honger naar kwaliteit, het goede boek. Soms stillen we die honger even, maar liever stimuleren we tot er een waar feestmaal in zicht komt..." Andreas Oosthoek Hij heeft de naam van boeken bezeten te zijn en gedraagt zich ook zo. Een nieuw boek ruikt hij gniffelend in het kruis om vervolgens onstuitbaar los te barsten in een verhandeling over mooi en prachtig papier, het parfum van inkten en eindeloos leesgenot. Martin Ros is de schrijver van boeken over pedaalridders, bedwingers der kasseien, in bloed gesmoorde kroonprinsen en gitzwarte kerkgenootschappen. Hij heeft een voorliefde voor (onofficiële) geschiedenis. Onder zijn vele titels is die van Arbeid Persende Eenvoudige Uitgeverijknecht hem het liefst. Martin Ros is bovenal de uitvinder en onvermoeibare propagandist van de serie Privé Domein waarin schrijvers het voornamelijk over zichzelf hebben. De reeks vangt internationale aandacht en jubileert binnenkort. Een gesprek met een gedrevene. Schrijvers zetten Het Gesprek voort Heer Ros schaamt zich spelen noch werken. Hij exploiteert de media en boeit volle zalen. Hij spreekt over boeken als de handelsreiziger met een groot en warm gevoel voor het eigen produkt. Zijn verhaal is dat van liefde en leed - toen en nu - van geteisterde levens en rugzakken vol veelkeurige bagage. Hij is gefascineerd door de bemiddelende macht van de schrijver en juicht net iets harder als die schrijver in de turbulentie van de tijden op zoek gaat naar zichzelf. Uit die zoekslagen puurde hij een boeken serie van grote allure: Privé Domein. Bij de Arbeiderpers. „De gimmick van de reeks is dat we van veel grote namen niet het volledige oeuvre brengen maar juist de boekjes die belang rijk zijn. Het ene prachtige item naast het andere, dat is een serie die blijft. Er is nog nimmer een bandje Privé Domein in de ramsj terecht gekomen en dat zal ook niet gebeuren. We houden ze gewoon op de plank." - Het begon met het toegeven aan een passie voor de onofficiële geschiedenis en de plaats van de schrijver daarin. Dat bleek te raken aan de ziel van het schrij verschap. „Het feitelijk begin is Paul Léautaud. Ik was gegrepen door dat leven en wilde er in Nederland iets mee doen. Nu is Nederland het enige land buiten Frankrijk waar Léautaud een begrip is. In Parijs bestaat een Léautaud-genootschap en dat wil nu eindelijk wel eens weten waarom ik al die dingen doen. Dat prachtige leven, die prachtige boeken, zeg ik dan. Zo'n genootschap wordt helemaal gedre ven door... vrouwen. Die ouwe viezerik met die stank in zijn broek en die zwermen rotkatten, heeft zijn hele leven lang vrou wen om zich heen gehad. Moedertjes. Zor gen. Dat instinct werkt, ze houden er van. Nu nog! Ze organiseren diners bij afwezig heid van de meester... Maar fk geef die boeken uit." „In Duitsland heeft Ernst Jünger, de straf fe Herr Leutnant, Léautauds In Memo- riam vertaald. Ze zitten nu allebei in Privé Domein. Het blijkt de goede sleutel om grote mensen bij elkaar te brengen. Per soonlijke, waarachtige geluiden. De eén wat omslachtig of verzilverd, de ander di rect of wat ordinairder. Het is het genre dat de literatuur intensief benut om Het Gesprek voort te zetten." „Het Gesprek. Eckermann aan tafel bij Goethe, Johnson bij Boswell, Plato in dia loog. Zelfs een schurk als Hitier, toch een plat redenaarstalent, is het best op dreef in zijn Tischgesprache, een rancuneuze mengelmoes van oordelen en verklarin gen. Het geldt ook voor het gepraat van Céline, een gore anti-semiet maar een groot schrijver, en voor Ilja Ehrenburg, een afschuwelijke stalinist die de Sowjet- soldaten opriep zich brullend op de Duitse vrouwen te storten. Hij heeft prachtige herinneringen geschreven. Ik zou ze zó uitgeven.. We moeten er maar aan wennen dat de te gendelen zich verenigen. Ook grote men sen staan wel eens in dienst van een schur kachtig streven." - Hoe kijken de collega's naar zo'n grens overschrijdende reeks als Privé Domein? „We gaan nu ook letterlijk de grens over. Suhrkamp, de belangrijkste uitgever in Duitsland, heeft plotseling een brandende interesse. Eerst briefjes, dan brieven en vervolgens stappen er drie kerngezonde Duitsers binnen op Singel 262. Ze willen een goed deel van de reeks, auf Deutsch, overnemen. Dat is toch klasse, niet hele maal niks. Er wordt in Duitsland niet voor niets gesproken over een Suhrkamp-Kul- tur die het culturele leven, op basis van boeken, doordesemt. In die kwaliteit gaan we nu deelnemen en delen. We deden al zaken met Suhrkamp: Hesse, Handke, Bernhard, noem ze maar op. Ze kijken naar schrijvers van Europees of groter be lang. Veel Nederlanders zullen daar niet bij zijn. Wat ze nu, buiten de reeks, al doen beperkt zich tot Nijhoff, eén van onze zeer weinige dichters van Europees formaat, tot Maarten 't Hart en Armando. Ze ne men natuurlijk het groeiend aantal Duit sers in ons fonds, de Fransen, de Engelsen. In het Europajaar 1992 is Duitsland dus, ik zeg het in alle ijdele bescheidenheid, een echte Europese reeks rijker. Dat kan gevolgen hebben voor andere lan den. Denk maar aan Gallimard in Frank rijk. Onze presentatie op de Buchmesse werkt uitstekend... Je ziet daar verblufte Duitsers, gapende Engelsen en snelle Ja panners total loss raken bij de aanblik van die prachtige reeks." „Omgekeerd brengen wij dit najaar Duits land ook een hulde met een actie rond Duitse titels in Privé Domein. Twintig procent van het fonds is nu Duits. Daar komen nu bij de Gesprache van Goethe met Eckermann, een van de mooiste do cumenten uit de wereldliteratuur, en Die Welt von Gestern van Stefan Zweig." - De Arbeiderspers legt graag bloemetjes bij de mijlpalen van Privé Domein. Het zo veelste deel, het zoveelste jaar. „Volgend jaar jubileren we. Zilver. In 1966 verschenen de eerste vier delen, in 1991 verwachten we het eénhonderd-en-vijf- en-zeventigste deel te brengen. Wat dat wordt? Ik hoop iets héél Nederlands... Neen, er zijn geen opdrachten verstrekt. Daar zou je inderdaad aan kunnen den ken. Mulisch heeft een kast vol jaaragen- daatjes. Hij zou best op basis daarvan zijn mémoires kunnen construeren. Dat zou toch een eervolle opdracht zijn. We heb ben daar aan gedacht, maar de tijd is erg kort en de moeilijkheid groot." „We maken er een feest van, een ma-ni-fe- sta-tie. Auteurs komen naar Nederland, er verschijnt een boek óver de reeks. Geluk kigerwijs valt dat alles samen met de ver sterkte belangstelling voor het ego-docu ment, het autobiografische element in de literatuur. Er zijn wereldwijd momenteel niet bijster veel scheppende fictie-auteurs van hoog niveau. Hetzelfde geldt voor stromingen. Wie of wat overheerst nu? Misschien dat het naderende einde van de eeuw tot bezinning noopt. Men kijkt te rug, maakt de balans op en doet aan le vensbeschouwing. „De literatuur heeft er op die manier wel een functie bij gekregen. Het maatschap pelijk karakter is zeer versterkt. Literaire clubs, babbelavondjes, gestructureerde programma's. De schone letteren doen opgeld: tientallen avonden per jaar ver lustigt een steeds groeiend bevolkings deel van de Lage Landen zich aan stem en aanblik van dichters, schrijvers, essayi sten en interviewers. Het gaat niet alleen meer om de boeken van die schrijvers. Die worden thuis gelezen, in de luie stoel. Via de schrijver wordt het maatschappelijk gesprek gaande gehouden. De rol van kerk en partij wordt overgenomen. Het boek Schokkende redevoeringen wordt nu in Paradiso per hoofdstuk voorgedra gen door acteurs, 's Zondags half elf. Het zit vol. Vrouwen vallen flauw! Dat zijn kerkdiensten. Plaatsvervangend. Handen wrijven voor uitgevers." - Het grote karwei: hoe hou je de reeks op peil. Zoeken en speuren? „Zo'n reeks is uitgekiend maar stelt je niettemin voor verrassingen. Wie had ooit gedacht dat de herinneringen van Annie ven schetsen voor Colombe Blan- chet aan een wetenschappelijk onderzoek te onderwerpen. Dit onderzoek leidde tot zulke veelbelovende resultaten, dat Gabriella Manca - met de zegen van Alain Rivière - deze aanzet tot een roman ook uitgaf. Toch beslaat die nog niet eén-derde van het boek, dat voor het groot ste deel in beslag genomen wordt door een indrukwekkende ver antwoording en nuttig noten- werk. Colombe Blanchet werd geen tweede roman. De schetsen ge ven aan dat Alain-Fournier op nieuw het thema van de pure lief de had opgenomen. Colombe (duif) is een meisje dat tegen de 'banaliteit' niet op kan van de liefde die haar minnaar haar in al zijn goedbedoelde hartstocht ge ven wil. Ze besluit dan ook in een klooster te gaan. De minnaar trouwt met haar zuster. De persoon van Alain-Fournier was in september '89 in een lang artikel in de Figaro Littéraire in opspraak gebracht. Een journa list van het blad publiceerde ten slotte het resultaat van een on derzoek dat al vijftien jaar lang achter de schermen bekend was en waarvan de conclusie luidde dat luitenant Alain-Fournier, zijn kapitein en een onderluite nant door de Duitsers aan het front waren gefusilleerd, nadat ze met zijn drieën op een Duitse am bulance geschoten zouden heb ben. Alain-Fourniers neef Alain Riviè re, die toestemming gaf tot de Italiaanse studie over Colombe Blanchet verzet zich met alle denkbare argumenten tegen de versie van de fusillade. Zijn argu menten maken echter een niet al te overtuigende indruk. Mocht Alain-Fournier, waarschijnlijk in opdracht van zijn dolgedraaide kapitein en onder ferm protest, toch op een Duitse ambulance geschoten hebben, dan betekent dit in de ogen van oudere Fran sen een smet op het blazoen van het Franse leger. Dat was toen in een bijna heilige oorlog tegen de boches (moffen) gewikkeld. Het zou ook een smet zijn op de naam van de auteur Alain-Four nier, die roem verwierf omdat men zijn Grand Meaulnes als het toonbeeld van een pure roman ervaren had. Evenzeer als Le Grand Meaulnes is Colombe Blanchet allerminst een oefening- in zuiverheid en veel meer de in dikke watten gewikkelde nood kreet van een jongeling, die met zijn nieuwe gevoelens geen raad weet. Rudolph Bakker In 1913 publiceerde de toen 27- jarige Alain-Fournier (Henri- Alban Fournier) zijn eerste en enige roman, die na zijn dood tot een wereld-bestseller werd. Le Grand Meaulnes werd in zowat alle talen van de wereld ver taald (in Nederland door Max Nord als Het grote avontuur). Daarna bundelde Hans Warren de nagelaten gedichten in een Nederlandse vertaling onder de titel De verre vriendin. En nu zijn de schetsen uitgegeven van een tweede roman, waaraan Alain-Fournier werkte toen hij bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd opgeroepen en al snel onder de eersten was die viel. Volgens de militaire rapporten moet dat op 22 sep tember 1914 zijn geweest, al wer den zijn stoffelijke resten nooit gevonden. Het geprezen Le Grand Meaul nes is het verhaal van twee jon gens die in hun puberteit op een dorpsschool hun 'grote avon tuur' beleven. Een van hen - le Grand Meaulnes - ontmoet op een geheimzinnig feest een beto verend meisje op wie hij verliefd wordt. Alain-Fournier beschrijft hoe de twee jongens het meisje proberen terug te vinden en daar ook in slagen. Maar als le Grand Meaulnes dan ook nog kans ziet met haar te trouwen, wordt hij besprongen door angst en slaat hij op de vlucht: nieuwe avontu ren tegemoet. Het meisje sterft in het kraambed. Het thema van Le Grand Meaul nes is de onmacht van de toen op groeiende generatie een even wichtig antwoord te vinden op de 'hoogste' vorm van liefde, waar van de 'puurheid' tegelijkertijd de geliefde onbereikbaar maakt. Als antwoord blijft een 'banalere' sexuele relatie, die onderhouden wordt met geliefden 'van lager al looi' en die niet zelden worden bloot gesteld aan daden van sa disme en perversiteit. Le Grand Meaulnes is veel min der het sprookje van een onbe zorgd jongensleven, zoals wel werd gedacht. Het is eigenlijk het gruwelijke verhaal van geestelij ke dakloosheid en menselijke on toereikendheid. Na Alain-Fourniers vroege dood kwam zijn literaire nalatenschap in handen van zijn zuster Isabelle Rivière die er als een cerberus over waakte. Deze rol werd na haar dood overgenomen door haar nu bijna nu bijna zeventig jarige Alain Rivière. Hij was het ook die toestemming gaf aan een Italiaanse literatuurhistoricus om Alain-Fourniers vaag geble

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1990 | | pagina 25