PZC
Europa vanuit
de ruimte in
fraaie atlas
Wie het kleine niet eert
Haring aan
de zeepier
Een halve eeuw
fotoj ournalistiek
varia
'1992' bedreigt hasj-koffieshops
dierelantijnen
VRIJDAG 26 JANUARI 1990
Hennepplant
Bewindslieden
Visserij
m-u ii i i i i i i i i i i i i i i i
hengelen
TT
TTTT
Onvoorstelbaar
Gebruikers soft-drugs in actie
(Door Pieter van de Vliet)
Verontruste hasj-rokers en
eigenaars van koffie-shops,
waar soft-drugs worden ver
kocht, vrezen een verharding
van het liberale Nederlandse
drugsbeleid.
Ondertekening van het Shen-
gen-akkoord kan ertoe leiden
dat Nederland zich aanpast aan
het lik-op-stuk beleid in de
Bondsrepubliek. Gebruikers en
verkopers willen daarom een
belangengroep oprichten en
hielden daartoe afgelopen za
terdag op een mistige Dam een
schriftelijke peiling.
Een walm van hasj hangt boven
de Dam. Kruidig geurende
joints gaan van hand tot hand.
Diep de rook inzuigen en dan het
stickie doorgeven. Helemaal te
gek weet je wel. Ze zitten in een
kring rond de muziek lief te zijn
voor elkaar. Punkers, autono
men, hippies, een enkele Heli's
Ingel en een handjevol oudere
ongeren, zoals Kees van Kooten
se zo mooi gestalte kan geven.
Set kleurig geklede gezelschap
loet denken aan flower power.
De jaren zestig lijken terug.
iet is evenwel 1990. Het vredige
jrotest, afgelopen zaterdag op
ie Dam, tegen een dreigende af
pakking van het tolerante soft
irugsbeleid in Nederland,
jrengt geen grimmige politie op
le been. Integendeel, bloots-
loofd rondstappende dienders
visselen vriendelijke woorden
met de blowers, de rokers. Een
igent bekent zelf ook wel eens
:en stickie te gebruiken.
n de jaren zestig ging dat an-
lers. De politie pestte hasjro-
;ers waar ze maar kon. Winke-
iers klaagden dat het langhari-
;e werkschuwe tuig de verkoop
terziekte. En tenslotte veegden
loor hetzerige artikelen opge
sleepte marinemannen de Dam
choon. Onze Jannen sloegen
net hun koppelriemen op de
ilowende Damslapers in.
n de jaren negentig is menige
(lower zelf winkelier. In Neder-
and zijn er zo'n 2.500 koffie
kops, waar een keur aan soft
Irugs min of meer openlijk kan
vorden geconsumeerd. Een
loeiende bedrijfstak. Maar een
lie wordt bedreigd, denkt Ben
ironkers. Ben, de man achter
het Hasj Museum aan de Oude-
zijds Achterburgwal, heeft alle
belang bij een protest. Want hij
staat aan het hoofd van een
klein hasj-imperium, de Albert
Heijn van de koffieshopdealers.
Dat wil deze middenstander blij
ven. Daarom is hij maar al te
graag bereid om actie te voeren
tegen het 'dreigende Schengen-
akkoord', met name tegen arti
kel 72. De betrokken landen ver
plichten zich daarmee 'de illega
le invoer van verdovende midde
len, cannabis inbegrepen, als
mede verkoop, verstrekking, af
levering en bezit van die midde
len tegen te gaan'.
Ben vindt dat de in ons land ge
doogde cannabis helemaal niet
in de Opiumwet thuishoort.
Hasj, licht bedwelmend produkt
van de Indische hennepplant,
heet ten onrechte een drug.
Want het is in tegenstelling tot
levensgevaarlijke hard drugs zo
als heroine zelfs niet verslavend,
meent hij.
De Bondsrepubliek is 'hard voor
soft'. Een schrijnend voorbeeld
daarvan is te zien in het Hasj
Museum: een knipsel uit het sen
satieblad Bild waarin een Beier
se minister voorstelt scholieren
die hasj rokende medescholie
ren verlinken te belonen. Een
premie voor verraders. Nog
schandelijker was dat de Arn
hemmer Harm Dost in Duits
land werd gearresteerd en jaren
de cel in £ing omdat hij aan
Duitsers in Nederland hasj had
verkocht.
„De Duitsers hebben tijdens het
Schengen-overleg bepleit dat
het Nederlandse hasjkoffie-
soft drugs aan Duitsers te verko-
Een deelnemer aan de protestbijeenkomst afgelopen zaterdag op de Dam in Amsterdam tegen de mogelijke gevolgen van het Schengen
Akkoord voor het liberale softdrugsbeleid in Nederland. Deze gebruiker rookt uit een zogenaamde chillum, een stenen of houten pijp met
een mengsel van hasj en tabak (foto Cor Mulder, ANP)
pen", zegt Dronkers. Hij wijst op
twee typen drugsbeleid: Singa
pore, wat ophangen betekent, en
Nederland, waarbij de nadruk
op de scheiding van soft en hard
drugs ligt, ook strafrechtelijk
(het bezit van dertig gram soft
drugs is een overtreding, maar
geen politieman zal het in zijn
hoofd halen er een bon voor te
geven).
In tegenstelling tot landen met
een hard beleid is het aantal ge
bruikers van zowel hard als soft
drugs in ons land relatief lager.
Rokers van een stickie lopen in
Nederland heel wat minder kans
om in de criminele sfeer van de
hard drugs terecht te komen dan
in bijvoorbeeld Westduitsland
en de Verenigde Staten.
Nederlandse bewindslieden zijn
zo ver bekend nooit verder geko
men dan de sfeer van de joint.
Zoals minister Hedy d'Ancona.
En André van der Louw, thans
beter bekend als voetbalbobo,
maar vroeger hippe hoofdredac
teur van het landelijk vermaar
de popblad Aloha, ook wel Hit
week of Witheek genoemd. Koos
Zwart, zoon van PvdA-minister
Irene Vorrink, verzorgde in dat
blad de 'beursberichten', een
voor die tijd opzienbarende
prijslijst van cannabis-produk-
ten.
Amsterdams burgemeester Ed
van Thijn laat op een in het Hasj
Museum vertoond filmpje weten
volledig achter het Nederlandse
drugsbeleid te staan 'omdat het
werkt'. Een jointje, daar wil hij
niet moeilijk over doen. Maar
een al te duidelijke 'affichering'
van de koffieshops mag niet Het
voeren van het merkteken, een
hennepblad, is verboden. Waar
op vindingrijke koffieshophou
ders hun zaken voorzagen van
palmboompjes, waarvan de bla
den bedrieglijk veel op die van
de hennepplant lijken.
Breken er onverhoopt moeilijke
tijden aan, dan zit Dronkers
daar niet echt mee. Hij heeft zich
commercieel ingedekt door zich
te richten op de doe-het-zelver,
de thuisteler. Als in een tuincen
trum levert hij complete kassen
met zaden (veertien soorten hen
nep), lampen, pompen en groei-
substraten.
Een infrarood-opname van het Noordzeegebied, op 600 kilo
meter hoogte gemaakt door een Amerikaanse weersatelliet
foto GPD)
De satellietfotografie
heeft de afgelopen ja
ren het beeld van de wereld
ingrijpend veranderd en in
het spoor daarvan zijn
steeds meer atlassen met dit
soort aanvullende informa
tie gaan werken. Europa
vanuit de ruimte is zo'n
soort atlas: behalve de ge
bruikelijke landschaps-
kaarten van ons werelddeel
bevat de atlas 85 groot-for
maat satellietfoto's, meer
dan honderd zestig kleuren
foto's en ruim honderdtwin
tig pagina's verklarende
tekst. De 'gewone' kaarten
vallen daarbij in het niet.
Door dit alles is Europa van
uit de ruimte een bijzondere
atlas geworden, met een
schat aan informatie. De
lucht-ruimte-fotografie
toont het landschap in al zijn
facetten. Wat op een gewone
kaart niet of nauwelijks kan
worden vastgelegd, treedt
hij de satellietfotografie
haarscherp naar voren.
waardoor het specifieke ka
rakter van het landschap
veel beter tot zijn recht
komt. Zo heeft elk gebied
zijn bijzondere kenmerken.
De ruimte-fotografie biedt
op die manier zoveel extra's,
dat de atlas tegelijk een na
slagwerk en informatiebron
bij uitstek is geworden.
De dank zij een geavanceer
de fototechniek vaak schit
terende beelden van de aar
de vanuit de ruimte lenen
zich stuk voor stuk voor een
langdurige studie. Met het
vergrootglas erbij wordt het
bladeren in de atlas een aan
gename tijdpassering.
De samenstellers van de at
las zijn er terecht van uitge
gaan, dat de documentatie
en informatie compleet moe
ten zijn. De uitgebreide tekst
- met een schat aan gege
vens - sluit dan ook naad
loos aan bij de beelden.
Europa vanuit de ruimte - Uitge
verij M en P bv, Weert. 256 pagi
na's, gebonden, geheel in kleur.
f99,-
Het is één van die verbazing
wekkende zaken in de na
tuur. Het grootste dier dat ooit
op aarde heeft geleefd voedt
zich met zeediertjes van maxi
maal enkele centimeters lengte.
Het is de wisselwerking tussen
het krill en de walvis.
Krill is een verzamelnaam voor
plankton, dierlijk plankton, dat
in hoofdzaak bestaat uit kleine
kreeftachtige diertjes. De groot
ste behoren tot het geslacht Eu-
phasia en hebben een lichaams
lengte van amper vier centime
ter. Het zijn allesetende diertjes,
die via een systeem van opeen
volgende filters in staat zijn mi
cro-organismen en andere klei
ne kreeftachtigen uit het water
te halen. Ze zien er daarbij niet
tegenop om zich ook aan kanni
balisme schuldig te maken,
's Zomers leven zij in de warme
bovenlagen van de zee, om bij
kouder winterweer steeds ver
der af te zakken naar diepere la
gen, waar zij dan gaan leven van
de afvalstoffen van het plank
ton.
De grootste concentraties van
krill zijn te vinden in het Antarc
tische gebied, het Zuidpoolge
bied dus, omdat daar bepaalde
wervelingen in de zeestromin
gen optreden die een gunstig
leefklimaat voor het krill schep
pen. Er zijn in dat gebied door
wetenschappers zwermen waar
genomen van naar schatting
twee miljoen ton, die een opper
vlakte besloegen van niet min
der dan 450 vierkante meter. Het
zijn die roodachtige vlekken die
wij ook bij ons in de zee soms in
de zomer overdag zien en die
's nachts fluoriscerend oplich
ten.
Dat krill is een rijke voedselbron
voor niet minder dan vijf soorten
walvissen, drie soorten robben,
20 soorten vis, drie soorten inkt
vissen en heel veel vogels, waar
onder de pinguins. Het is zeer
bijzonder dat zoveel dieren af
hankelijk zijn van één soort
prooidieren. Krill is een sleutel
factor in het Antarctische eco
systeem.
Hoewel krill in onbewerkte staat
maar 16 procent eiwit en 7 pro
cent vet bevat, lag het in de lijn
dat de mens er zijn begerig oog
op liet vallen. Vooral toen bleek
dat het bewerkt kon worden en
dan het eiwitgehalte kon oplo
pen tot wel 50 procent, naast
aanzienlijke hoeveelheden vita
minen, kalk, koper, ijzer, magne
sium en fosfor. Dit zou dus de op
lossing zijn voor de eiwit-tekor
ten in de ontwikkelingslanden
en bovendien een redelijk goed
kope aanvulling op het veevoer.
De Sowjetunie en Japan ston
den het eerst in de rij om met be
hulp van echo-lokatie en fijnma
zige netten deze rijke voedsel
bron te exploiteren. In het sei
zoen 1981/1982 ving men niet
minder dan 528.000 ton. Later
nam de vangst wat af, maar was
in het seizoen 1986/'87 toch nog
altijd 376.527 ton. In het Green-
peaceboek Antarctica (Uitgeve
rij M P, Weert) wordt ernstig
gewaarschuwd tegen deze vorm
van overbevissing, die het gehe
le biologische evenwicht in voor
al het Zuidpoolgebied verstoort.
Vooral ook omdat gebleken is
dat het krill een leeftijd van 7
jaar kan bereiken en daardoor
veel minder reproduktief is dan
nun
De grootste concentraties krill komen voor in het Zuidpoolgebied.
Schaarste aan natuurlijk voedsel is er wellicht de oorzaak van dat
in de Oosterschelde haring aan natuurlijk aas (zeepier) wordt ge
vangen: een hoogst zeldzaam verschijnsel.
TT engelen is een liefhebberij
JLXdie ik uit de oorlog heb
overgehouden. In het verleden
viste ik met primitieve midde
len en nu met meer gespeciali
seerde materialen. In al die ja
ren zijn er ontelbare vissen aan
de haak geslagen. Toch zijn er
altijd weer verrassingen. Wie
hier oog voor heeft blijft de hen
gelsport boeien.
Op een vrijdagmorgen in decem
ber stapten we, in de haven van
het Bergse Diep, op een sportvis
boot. De haven is speciaal voor
sportvisboten ingericht. Ook
mensen die slecht ter been zijn of
bejaard kunnen makkelijk aan
men altijd heeft gedacht. Er
dreigt nu een uitroeiing van toch
al zeldzame diersoorten, waar
onder het grootste dier dat ooit
op aarde leefde: de blauwe vin
vis.
De blauwe vinvis is niet alleen
het grootste, maar ook één van
de interessantste dieren die ooit
geleefd hebben. Een dier met
een lengte van 30 meter en een
gewicht van 170 ton. Een dier
dat even zwaar is als 2.700 men
sen, waarvan de tong 3 meter dik
is en zwaarder weegt dan een oli
fant. Een dier ook met 7 magen,
aderen waar een mens doorheen
kan zwemmen en daarbij een
hart van een halve ton om acht
duizend liter bloed door het li
chaam te stuwen.
Een dier, dat altijd al een bron
geweest is van menselijke ex
ploitatie, omdat het zeldzame
vetten bevatte, die voor de geïn
dustrialiseerde wereld belang
rijk waren en dat er nu dus weer
een nieuwe bedreiging bij heeft
gekregen, omdat zijn voedsel
bron ernstig wordt aangetast.
Naast het eerdergenoemde boek
van Greenpeace over Antarctica
is er nog Het Rijk van de Walvis
vorig jaar verschenen bij Uitge
verij de Harmonie in Amster
dam. Het zijn beide prachtige fo
toboeken met een tekst die tot
nadenken dwingt.
Iz. M. de Klerk
boord van de boten komen. De
boot waarmee we de Ooster
schelde opgaan heeft de toepas
selijke naam De Zwerver. Het is
één van de boten van de firma
Moerland-v.d. Velde, die al vele
jaren in de kom van de Ooster
schelde rondzwerven en in alle
hoekjes en gaatjes van deze kom
bekend zijn.
Het is altijd een raadsel wat de
uitkomst van een dag vissen zal
zijn, maar de verwachtingen zijn
altijd meer of minder gespan
nen. Gezien de tijd van het jaar
rekenden we die vrijdagmorgen
op schar met kans op bot of
schol. Nu was er nog een vis waar
de hengelaars die dag belang
stelling voor hadden: de haring.
Haring wordt soms in flinke hoe
veelheden aan speciale onderlij
nen gevangen. Dit gebeurt dan
op flinke dieptes. De vele wind
die de dagen voordien het weer
beeld had bepaald, veroorzaak
te troebel water. Daarom was de
verwachting niet hoog gespan
nen, want de haring is een zicht-
vis.
Er werd gevist in de omgeving
van Gorishoek, op ruim 20 meter
diepte. Aan de speciale haring-
tuigen (onderlijnen met kale ha
ken, voorzien van kleine veertjes
of glittertjes) werd geen haring
gevangen. De pompende bewe
ging met de hengel had geen en
kel effect. De eerste vangsten
waren een paar gewone of vijf-
dradige meunen en een aantal
scharren van uiteenlopend for
maat. Na een paar uren vissen
kwam plotseling de eerste ha
ring aan boord. Haring voedt
zich hoofdzakelijk met plank
ton, maar nu pakte de haring
voor de afwisseling een zeewier.
Deze wonderbaarlijke visvangst
herhaalde zich deze dag nog et
telijke keren. Alle hengelaars
aan boord vingen die dag één of
meerdere haringen aan de zee
pier. Flinke haringen van 28 a 29
cm lang. Een volwassen haring
wordt gemiddeld 30 cm lang. Ha
ring is de meest voorkomende
zeevis en is veelvuldig in onze
kustwateren aanwezig. Het was
voor mij echter de eerste keer
dat ik een haring aan natuurlijk
aas (zeepier) ving en dat ik dit
ook bij andere hengelaars con
stateerde. Gebeurt zoiets nu één
keer. dan spreekt men van een
toevalstreffer. Zodra zich dit vijf
tien keer achter elkaar voltrekt
kan men niet meer van een toe
valstreffer spreken.
Haring is een slanke, pelagische
vis. Pelagische vissen zijn vissen
die niet aan de bodem gebonden
zijn. Haringen voeden zich door
water door hun bek naar de kieu
wen te laten lopen. Daar wordt
het water gefilterd waarna het
overgebleven voedsel wordt
doorgeslikt. Daarom zijn zee
wormen als voedsel voor de ha
ring onvoorstelbaar.
Ik heb getracht een antwoord te
krijgen op de vraag waarom de
haring in dit geval zo afweek van
zijn normale gedragspatroon.
Voor de medewerkers van het
Rijks Instituut voor Visserij On
derzoek (RIVO) was het echter
ook geheel nieuw. Drs D. Bodde-
ke had er de volgende verklaring
voor. Na de afsluiting van het
Grevelingenmeer aten de schol
len, wellicht als gevolg van voed
selgebrek, allerlei vreemde din
gen zoals grondels. Daar de Oos
terschelde, als gevolg van de
stormvloedkering, een bijzonder
water is geworden, is voor de ha
ring schaarste van natuurlijk
voedsel misschien de oorzaak
van alternatieve voeding.
Naast de bijzondere haring
vangst ving ik die dag één meun,
één bot en een dertigtal schar
ren. Van de scharren werd een
twaalftal flinke exemplaren ge
selecteerd voor consumptie. De
rest kreeg de vrijheid terug.
Voor hengelaars spreekt haring
niet tot de verbeelding; maar
geen enkel vis heeft zoveel in
vloed op de wereldgeschiedenis
gehad als juist de haring. De ha
ringvisserij vormde zelfs aanlei
ding tot oorlog tussen Neder
land en Engeland en tussen Rus
land en Japan. De haringvangst
is van betekenis geweest voor
het stichten van dorpen en ste
den zoals Hamburg en Oosten
de. De haringvangst zorgde voor
welvaart. In de 16e eeuw werk
ten 50.000 mensen in de Holland
se haringindustrie.
Die ene dag aan boord van De
Zwerver, in de kom van de Oos
terschelde, was een succesvolle
dag. Een dag om met voldoening
aan terug te denken. Een bekwa
me schipper, een goede vangst
en de bijzondere vangst van ha
ringen aan de zeepier.
Constand van Schelven
Het was in 1989 precies hon
derdvijftig jaar geleden
dat de Fransman Louis Daguer-
re de fotografie uitvond, het
geen over de gehele wereld aan
leiding is geweest fototentoon
stellingen te houden. Bij uitge
verij Meulenhoff verscheen het
boek In our time, the world as
seen bij Magnum photogra
phers. Het is de catalogus van
een internationale fototentoon
stelling die in 1989 en in 1990
over de gehele wereld vertoond
wordt.
De foto's in het boek zijn eigen
dom van Magnum, een collectief
van foto-journalisten. Het
spreekt dan ook voor zich dat
het boek nieuwsfoto's bevat en
geen 'echte' kunstfoto's.
Zoals elk fotoboek is In our time
vooral een plaatjesboek. Toch is
het lezen van de drie lange tek
sten de moeite waard. De ruim
driehonderd foto's zijn voorzien
van (Engelse) teksten, geschre
ven door de Amerikaanse histo
ricus William Manchester. Op
aangename, maar af en toe chao
tische wijze geeft hij een histo
risch overzicht van de laatste
vijftig jaar. Verder bevat het
boek twee essays van Jean La-
courtine en Fred Ritchen. Voor
al het verhaal van Lacourtine
over de geschiedenis van Mag
num leest gemakkelijk en zit vol
grapjes. In het boek zijn geen fo
to's terug te vinden van kunstfo
tografen als Man Ray, Varda of
Mapplethorpe, maar wel briljan
te tijdschetsen van Robert Ca-
pa, Abbas, René Burri, Chim en
vele anderen. Dat nieuwsfoto
grafie, op deze wijze samenge
bracht, ook kunst is, blijkt wel
uit In our time.
Het is een prachtig fotoboek. Su
persterren als James Dean en
Marilyn Monroe naast vrijheids
strijders als Che Guevara en Pé-
ron. In boeiende fotografie ko
men de verschrikkingen van de
Vietnam-oorlog weer tot leven
en wordt, om nog maar eens een
voorbeeld te noemen, een in
dringend beeld geschetst van de
verslaafden in de Newyorkse
wijk Harlem. In our time tekent
op die manier een indringend
tijdsbeeld. De ruim driehonderd
foto's vertellen meer dan welke
film of tekst ook. Het enige nega
tieve puntje is de prijs 149,-),
maar voor de liefhebber mag die
geen beletsel zijn.
William Manchester e.a. - In our ti
me, the world as seen by Magnum
photographers. MeulenhoffILands-
hoff, 456 pag., 149,-.
Krill - verzamelnaam voor plankton dat hoofdzakelijk bestaat uit kleine kreeftachtige diertjes - is een
rijke voedselbron voor vele diersoorten. Dit plankton licht 's nachts fluoriscerend op in het zeewater.