PZC
jZuiddorpe als pelgrimsoord
De restauratieve
krachten helpen
Hulst vernieling in
Afschaffing van de jacht in
Seaftinghe slepende affaire
streek
WOENSDAG 10 JANUARI 1990 z A
Oud-opbouwwerker Van Leuven:
'reken
Ex-voto's
Polders
Oorlogsjaren
Restauratie
Publiciteit
Slachtveld
Mangaan vervuiling
Trouwrekening
s-'J*-f
in#- ï,:v* 1
De vogels en het Verdronken Land
C. W. A. van Leuven: „Het bordeelverbod wordt opgeheven en Ja
cobs begint nota bene een kruistocht tegen de prostitutie" (foto Ca-
mïle Schelstraete)
In augustus 1932 werd onder de linden van het Dorpsplein in Zuiddorpe een ziekendag gehouden die bijna 2000 zieken en gebrekkigen en
5000 toeschouwers trok
I ZUIDDORPE - Randen van fijn,
I wit zand markeren de hobbeli-
I je weg van kasseien. Bloemen
I tier en der verspreid op het weg-
I lek. Een stoet van geestelijken,
I kerkbestuurders, verenigings-
I mensen, vaandeldragers en an-
I lere parochianen verplaatst
I dch langzaam onder de indruk-
Ivekkende linden. Duizenden
loeschouwers omzomen het tra-
Beet.
•let beeld van een van de vele he
llevaarten en processies in de ja-
Ben '30 in Zuiddorpe. Het
Eeeuws-Vlaamse grensdorp
groeide in die periode uit tot een
bedevaartsoord van allure. Bij
I ie tocht van inwoners uit onder
j neer Clinge, Nieuw-Namen,
ioschkapelle, Terneuzen, Sluis-
dl en Koewacht naar Zuiddorpe
stond de grot Onze Lieve Vrou-
ve van Lourdes, gelegen naast
I ie Zuiddorpse kerk, in het mid-
ielpunt van de belangstelling,
i üeeuwsch-Vlaanderen had zijn
j >igen Lourdes.
n 1876 richtte de weduwe A. J.
inghena voor haar dochter Leo-
ïie een grot op in de tuin van
ïaar woning aan het dorpsplein
i e Zuiddorpe. De belangstelling
j oor dit bedehuis was erg groot.
Oe weduwe verzocht dan ook
ian pastoor J. M. Genet, in ruil
/oor het behoud van haar priva-
x een grot te bouwen op de
U.K.-begraafplaats bij de kerk
,p het Zuiddorpse plein. Naar
iet voorbeeld van de grot O.L.V.
j /an Lourdes ontstond er een
mitatie in Zuiddorpe.
Dp 6 mei 1876, een dag voor de
nzegening van de grot, werd er
iroces-verbaal opgemaakt te-
j ;en de pastoor. Zonder toestem-
ning van de gemeenteraad bou-
ven op de algemene begraaf-
ilaats van Zuiddorpe was het
ïem ten laste gelegde. Tijdens
de rechtszitting bleek dat de
lastoor gebouwd had op een ge-
leelte dat eigendom was van het
i.K.-kerkbestuur: een bijzonde-
e R.K.-begraafplaats. De inwij-
ling van de grot vond nu plaats
ip 9 juli 1876. Door samenvoe-
;ing van onder andere 11.175
lieuwe stenen (84,97 gulden) en
.679 kg cement (79,76 gulden)
intstond de creatie die de wedu-
re in totaal 278,94 gulden kost-
e. Het werkloon a 0,94 gulden
>er dag droeg zeker een steentje
lij aan dit totaal.
Strenge preken waren onderdeel
an het kerkelijk leven in deze
iren. Het zondigen tegen kerke-
jke voorschriften kon door
WZï:
middel van een feestelijke eu
charistieviering, een persoonlij
ke biecht en boetedoening te
niet gedaan worden. Men sprak
af dat er eens in de zes jaar een
missie van ongeveer een week
gehouden zou worden teneinde
het geestelijk leven te activeren.
Reeds in 1889 organiseerde men
de volgende bijeenkomst. Pas
toor Plasschaert, benoemd in
1903, vertelde dat Paus Pius X
verschillende aflaten aan de grot
van Lourdes (en de inmiddels ge
plaatste kleine kapelletjes) had
toegekend.
Het voorbeeld van Zuiddorpe
miste zin uitwerking in de omge
ving niet. Broederschappen uit
onder meer Sluiskil, Koewacht,
Terneuzen en Boschkapelle
O O
maakten bedevaarten naar de
grot. Honderden gelovigen
knielden neer voor het beeld van
de Gekruisigde met recht daar
onder het eenvoudige beeld van
de Heilige Maagd. E. van Dam
me, schrijver van het boek 750
jaar Zuiddorpe hierover: „De
grot voorzag duidelijk in de be
hoefte ook dichtbij een bede
vaartsoord te hebben. Lourdes
was in feite, vanwege de immobi
liteit, een onbereikbaar ideaal."
In de grot waren enkele ex-vo-
to's te zien: voorwerpen die de
dankbaarhied tonen voor de
gunsten, troost, berusting en
verlichting die verkregen zijn
EMMAHAVEN - Er is nog
steeds geen zekerheid voor de
vogels van het Verdronken
Land van Saeftinghe. De proce
dure over de afschaffing van de
jacht in het gebied is nog steeds
aan de gang en dreigt een sle
pende zaak te worden. De stich
ting Het Zeeuwse Landschap,
die het natuurreservaat be
heert, had de uitkomst al enige
tijd geleden verwacht. „Sinds
maart 1989 is er niet meer ge
jaagd in de Saeftinghe", vertelt
R. J. Willems van Het Zeeuwse
Landschap. „Dat is erg gunstig,
het blijkt ook uit het gedrag van
de vogels die leven in het ge
bied. Daarom moet de jacht
daar gewoon volledig afge
schaft worden, in het belang
van de natuur."
Het Verdronken Land van Saef
tinghe is deels eigendom van
particulieren en deels van de
via de voorspraak van Onze Lie
ve Vrouwe. Het aantal leden van
de Broederschap van O. L. V., te
gen een minimum inschrijving
van een kwartje, groeide per
dag. Pastoor Van Hoek probeer
de intussen de grot nog meer be
kendheid te geven door een stuk
steen aan te vragen uit de echte
Lourdesgrot. In het antwoord
uit Frankrijk viel te lezen dat het
echter streng verboden was al
daar stenen weg te halen.
Tijdens een manifestatie op 1 ju
li 1928 bedroeg het aantal pel
grims circa 2000 personen. Bij de
Bonte-Koe werden de reizigers
door de plaatselijke fanfare afge
haald; pastoors en geestelijk lei
ders escorteerden de groepen.
Dienst der Domeinen. De officië
le bevoegdheid om jachtvergun
ningen af te geven ligt bij deze
laatste. Momenteel ligt er nog
één aanvraag voor een jachtver
gunning voor de Saeftinghe te
wachten bij de dienst. Willems
vermoedt dat de vergunning
voorlopig niet wordt verstrekt.
,.In ieder geval zullen ze wel
wachten tot er meer bekend is
over het eventuele jachtverbod
dat is aangevraagd. Tot die tijd
denk ik dat er weinig zal gebeu
ren."
Door het uitblijven van jacht in
het gebied sinds vorig jaar april
is het gedrag van met name een
den en ganzen wezenlijk anders
dan voorgaande jaren. De dieren
kunnen dicht worden benaderd
en als ze opvliegen volgen er
geen waarschuwingssignalen.
Ook bleek na onderzoek en ob
servatie door een aantal gidsen
De heer Van Hoecke, die in late
re jaren de processie ongeveer 10
maal gelopen heeft als vaandel
drager van de Katholieke Arbei
ders Beweging over de route:
„Via 't Kaaike liep men door de
pastoorstuin en de Monniken-
dreef weer terug naar het Dorps
plein. Het kerkbestuur liep voor
op. Vaak was de groep zo groot
dat de eersten weer aansloten bij
de laatsten die mee liepen." Het
vaandel heeft Van Hoecke zorg
vuldig bewaard.
Het klooster O. L. V. van Lour
des, gebouwd in 1929, toonde an
dermaal de uitstraling van Zuid
dorpe aan. Toen de zusters later
vertrokken, werden de plaatsen
ingenomen door de bejaarden.
en vogeltellers, dat de vaste
plaatsen van groepen rustende
en fouragerende ganzen aan
zienlijk meer over het gebied zijn
verspreid. Met name het gebied
ten noorden van Emmahaven
lijkt tot aan de Westerschelde
volledig in gebruik te zijn geno
men.
In de voorgaande jaren, waarin
wel gejaagd werd in de Saefting
he, trokken de ganzen vaak met
grote groepen de achterliggende
polders in en deden zich tegoed
aan de wintertarwe op de land
bouwgronden daar. Op die ma
nier was de jacht niet alleen
schadelijk voor de Saeftinghe en
de vogels, maar ook voor de
landbouw. „Iedereen is dus ge
baat bij een jachtverbod", ver
klaart Willems.
Na verbouwing ontstond het
nieuwe bejaardentehuis De Lin-
denhof, waar enkele zusters tot
1973 werkzaam bleven. In janua
ri 1990 moet ook dit bejaar
denoord worden toegevoegd aan
de geschiedenis van Zuiddorpe.
Op 15 augustus 1932 werd een
ziekendag gehouden. De drie
uur durende plechtigheid trok
die dag bijna 2000 zieken en ge
brekkigen. Onder de linden op
het Dorpsplein kregen de in vier
lange rijen opgestelde deelne
mers een plechtige handopleg
ging. Zeventien priesters ston
den de mensen bij. ten overstaan
van circa 5000 toeschouwers die
van heinde en verre waren toege
stroomd. Bij het eerste lustrum
van de ziekendag werden hon
derden Mariabeeldjes aan de
grot gewijd en aan de zieken als
souvenirs overhandigd. Vaak
was in de jaren daarop de kerk te
klein om het aantal pelgrims te
herbergen. Van Damme: „Dat
Zuiddorpe het middelpunt van
Mariaverering in Zeeuwsch-
Vlaanderen werd, heeft wellicht
een aantal oorzaken. Naast de
invloed van de aristocratische
familie Onghenae en het verhaal
over een wonderbaarlijke gene
zing zal ook de behoefte om ge
zamenlijk geluk en ongeluk te
delen een rol gespeeld hebben."
In de oorlogsjaren stonden de
kerkelijke activiteiten op een
laag pitje. Kunstschilder J. Dek
kers uit Breda restaureerde in
1953 de grot van O. L. V. van
Lourdes. Met deze restauratie
zou, zo was de vurige wens van
pastoor Martens en zijn paro
chianen, de eens zo bekende be
devaartsplaats de oude glorie te
rug krijgen. Een lichtprocessie
ter ere van O. L. V. werd goed be
zocht. Het jaar daarop was er
een nieuwe poging de aloude tra
ditie nieuw leven in te blazen.
Een praalwagen, voorstellend
de grot van Lourdes, werd door
de parochianen feestelijk ont
haald. Op de plaats waar dit ge
beurde, Bonte-Koe, richtte men
enkele jaren later een kruisbeeld
op.
De originele grot bestaat inmid
dels niet meer. Reparatie van
het door de tand des tijds aange
taste bouwwerk was niet meer
mogelijk volgens de Gebouwen
inspectiedienst van het Bisdom
Breda. Wel is op initiatief van
pastoor Vervaet in 1982 een ge
denkteken opgericht. Een kleine
herinnering aan een roemrucht
verleden.
Deze mening wordt gedeeld
door gids/vogelteller R. Bleijen-
berg. „Jacht is onnodig in de
Saeftinghe", vertelt hij. „Inci
denteel hebben we nog wel eens
te maken met stropers. Niet in
grote mate, maar het komt wel
voor. Dat houdt niet alleen in
dat er vogels gedood worden,
maar ook dat er lood in het mi
lieu komt. Als er iets schadelijk
is, dan is het dat wel!" De slogan
van Bleijenberg luidt niet voor
niets 'Saeftinghe beheren zon
der geweren'. „Dat grove ge
schut is nergens goed voor. De
natuur doet zelf haar werk wel,
daar moeten wij niet tussen ko
men met geweren en al die onzin.
We moeten gewoon zorgen dat
het gebied een goede basis is
voor trekvogels en overwinte
raars. We moeten de natuur de
helpende hand toesteken, niet -
letterlijk - verknallen!"
HULST - De jaren '80 zullen in
de geschiedenis van Hulst niet
omschreven worden als jaren
van grote voorspoed. Integen
deel, voorzieningen werden af
gebouwd of verdwenen (Ge-
meenschapswerk, ziekenhuis),
de textielindustrie ging geheel
ter ziele (Clitex, Mi-Lock), we
gen en monumenten kregen te
kampen met achterstallig on
derhoud en Hulst zag niet echt
kans om, in tegenstelling tot
Terneuzen, de economische re
cessie te bezweren. Positief
puntje was dat Hulst als woon-
gemeente in trek raakte. Oud
opbouwwerker C. W. A. van
Leuven voorziet grote proble
men als in Hulst het tij niet snel
keert.
„Om te weten wat er precies loos
is in Hulst zijn er vooraf twee za
ken van belang om te weten. In
de jaren '60 kampteOost-
Zeeuwsch-Vlaanderen, net als
nu overigens, met een flinke
braindrain. Mensen met capaci
teiten trokken weg, voor studie,
voor werk elders. Dat is één, an
der punt is het feit dat de stad
Hulst in die jaren een concentra
tie kende van mensen met hoge
re functies, de textielbonzen, en
fin, noem maar op. Die bestier
den deze gemeenschap. Hulst
had qua maatschappelijke op
bouw een waterhoofd. Toen wij
in 1968 begonnen met het op
bouwwerk haalden we alles
overhoop. We schiepen nieuwe
kaders, mensen uit de gemeen
schappen die zich gingen bezig
houden met de peuterspeelzaal,
de eerste in Nederland overi
gens, Den Dullaert, de overleg
organen, de gemeenschapshui
zen, het instituut voor kunstzin
nige vorming en noem maar op.
De oude zittende orde werd ge
passeerd."
Door mensen uit de gemeen
schappen te activeren zelf be
stuurlijk actief te zijn, voldeed
de prille stichting aan haar doel
stelling: de samenleving opbou
wen, door alle geledingen in dat
proces te betrekken. Van Leu
ven, die zelf in 1988 uitgeran
geerd werd door toedoen van het
Hulster gemeentebestuur, kijkt
met een zekere bevrediging te
rug op de jaren '60, '70 en begin
jaren '80. Een periode waarin
veel gerealiseerd werd. Stad en
buitenkernen kregen hun ge
meenschapshuizen, het activi
teitencentrum 't Houtenkwar
tier kon gered worden, er werden
sporthallen gebouwd, een over
dekt zwembad en goede sportac
commodaties. Van Leuven:
„Molthoff was een vurig pleitbe
zorger voor meer inspraak. Hij
zag in dat het een goede zaak
was om gewone burgers te be
trekken bij het bestuurlijk ge
beuren. De reputatie-machtheb
bers van weleer verloren meer
hun grip op de zaken in Hulst.
Andere burgers - die 'zich niet op
een in het verleden opgedane re
putatie konden beroepen - kre
gen het in de Reynaertstad meer
en meer voor het zeggen. Niet-
Hulstenaren kwamen in de raad,
in besturen van organisaties en
instellingen.
„Wat we de laatste jaren zien is
dat er een restauratiebeweging
op gang is gekomen. Het is ge
woon staliniseren. Mensen die
ooit de macht hebben moeten
delen met maatschappelijke
groeperingen willen nu zelf weer
de macht in handen hebben. Een
burgemeester als Jacobs is naar
Hulst gehaald om een kruis
tocht te ondernemen. De man
beschreef Hulst kort na zijn be
noeming in een Limburgse krant
nog als 'Sodom en Gomorra in
Zeeuwsch-Vlaanderen'. Wat
zien we, het bordeelverbod
wordt opgeheven en Jacobs be
gint nota bene een kruistocht te
gen de prostitutie."
In de optiek van Van Leuven we
ten het huidige Hulster gemeen
tebestuur en in mindere mate de
middenstanders in de stad geen
raad met het feit dat ze wonen en
werken in een plaats die nog
steeds fungeert als een verzor
gend centrum voor een grote
streek.
„In 1980 toen Hulst 800 jaar be
stond werd er een academische
zitting gehouden. Koningin
Beatrix erbij. Van Agt enzover
der. De bekende sociaal-geo-
graaf Rottier en Vonhoff, de
commissaris van de koningin in
Groningen hielden toen een le
zing. Beide personen betoogden
toen eendrachtig dat een stad
pas stad was als ze stad wilde
zijn en dat mensen die in een
stad wonen pas stedelingen zijn
als ze dat willen zijn. Welnu, het
lijkt op een flauw woordspel
letje, maar hierin ligt toch de
kern van de Hulster problema
tiek verwoord. Hulst en de Hul
stenaren willen klaarblijkelijk
niet dat hun stad als een stad be
schouwd wordt. Hoerenkasten
worden gedoogd, maar men kan
niet verdragen dat ze er zijn. Wil
je op stedelijk niveau functione
ren, dan moet je zulke zaken
kunnen verdragen", meent hij.
Op promotioneel vlak laat de
Hulster gemeenschap volgens
Van Leuven in het geheel ver
stek gaan. Een manco waar met
bescheiden middelen iets aan
gedaan kan worden. „Zeggen
van er is geen geld voor is mak
kelijk. Alle bestuurders zeggen
dat er geen middelen zijn, geld-
schaarste is er altijd. Als je ech
ter iets wilt doen, dan zijn mid
delen snel gevonden. Maar nee,
men doet niets. Als een particu
lier het mooiste terras in Europa
wil aanleggen komt dat te liggen
op een verstoken bolwerk. Als
een ondernemer in de buurt van
het Stationsplein plannen heeft,
pleegt het gemeentebestuur ob
structie. Het 's Gravenhofplein,
waar je zo een rij dagwinkeltjes
had kunnen zetten, is verkwan
seld aan een grootgrutter..."
„B en w van Hulst zelf hebben
een prachtige kans op landelijke
publiciteit laten schieten. Ik
vind het ontzettend jammer dat
het gemeentebestuur geen klei
ne prijsvraag voor architecten
en hogescholen heeft uitge
schreven voor het ontwerpen
van een nieuw stadskantoor.
Een dergelijk gebouw wordt één
keer in de zoveel jaar gebouwd.
Dat mag toch - als het er moet
komen - een bouwwerk van allu
re zijn. Kijk naar Terneuzen,
over dat gebouw van Bakema
praat men over 100 jaar nog, het
is een monument uit de jaren
waarin het gebouwd is. Nee, in
Hulst denkt men daar niet aan.
De architect die nu de opdracht
heeft gekregen gun ik het van
harte, maar toch heeft het ge
meentebestuur hier een pracht
kans laten liggen."
Ook op economisch vlak laat
Hulst kansen liggen. De detail
handel wordt door het gemeen
tebestuur tot nu toe geweerd uit
het gebied Stationsplein. Een
aantal zaken heeft zich toch in
de buurt kunnen vestigen, om
dat de mazen van het 'wettelij
ke' net te ruim waren. „Het is
jammer dat de mogelijkheden in
deze buurt niet benut kunnen
worden. Kijken we naar Sint-
Niklaas, de concurrent van
Hulst als het gaat om het verzor
gingscentrum van de streek, dan
zien we daar dat met man en
macht gewerkt wordt aan de uit
breiding van het koopcentrum
Waasland. Komt die uitbreiding
rond, dan zullen de prijzen in de
Sint-Niklase binnenstad dras
tisch zakken en dan hebben de
mensen uit het Waasland een re
den temeer om niet naar Hulst,
maar naar Sint-Niklaas te gaan.
In Hulst wordt schamper gerea
geerd op de plannen in de Belgi
sche buurgemeente. „De Belgen
blijven toch komen", zeggen de
winkeliers en de wethouders
hier, „zeker als we zondags open
blijven". Als echter de zondago
pening de basis van het econo
misch beleid vormt van Hulst,
dan vrees ik het ergste als straks
in Terneuzen ook de winkels op
zondag geopend zijn. Marx heeft
ooit gezegd: bewustzijnsvernau
wing is de voorwaarde om tot ac
tie te komen. Welnu, ik wil de be
stuurlijk verantwoordelijken in
Hulst niet beschuldigen van on
maatschappelijk gedrag, maar
het wordt wel tijd dat het totaal-
belang van stad en ommelanden
bekeken wordt."
Conny van Gremberghe
BEERVELDE - Heb je als vetgemeste kalkoen de riskante
feestdagen overleefd, kom je net na Nieuwjaar alsnog te
overlijden. Een haastige chauffeur verloor vrijdagnacht zijn
aanhanger op de autoweg vlakbij het Oostvlaamse Beervel-
de. De reisleiderIchauffeur kwam met de schrik vrij, maar
een groot aantal kalkoenen overleefde het reisje van de fir
ma Tewakip door de kanteling niet.
De autoweg was veranderd in een groot 'slachtveld'aldus
één van de hulp geroepen brandweerlieden. Samen met zijn
collega's van de Wetterense brandweer was hij uren bezig
met het verzamelen van de kadavers en het vangen van weer
opgekrabbelde versufte beesten.
STEKENE - Camping De Vlasaard in het vlak over de grens
liggende Stekene is naar alle waarschijnlijkheid ernstig ver
vuild met het metaal mangaan. De afgelopen anderhalfjaar
hebben tientallen campinggasten een mangaanvergiftiging
opgelopen.
Koorts, chronische moeheid en spierpijnen zijn de eerste
symptomen. Aan de camping wordt in eerste instantie totaal
niet gedacht. De kerncentrale Doel zou wel eens de oorzaak
van de mangaanvergiftiging kunnen zijn, verwachtten de
deskundigen. Totdat één van de patiënten vermeld dat ze per
jaar zes maanden op de Vlasaard doorbrengt.
De oorzaak wordt vervolgens gevonden in sterk vervuild wa
ter van zelfgegraven drinkputten. Hoe ondieper de put, hoe
groter de concentratie mangaan.
Onderzoek van de Provinciale Gezondheidsinspectie van
Oost-Vlaanderen en Antwerpen lijkt te wijzen in de richting
van de verharding van de paden op het kampeerterrein. Bij
de verharding en ophoging van de weggetjes zou industrieel
afval zijn gebruikt.
De inspecties overwegen nu, mede gealarmeerd door de be
zorgdheid van een Gentse toxicoloog, om een uitgebreid ge
zondheidsonderzoek voor alle houders van een stacaravan
te houden.
ROESELAERE - De vrederechter in Roeselaere maakte on
langs een einde aan de praktijken van een handige hande
laar om pasgetrouwde stellen in de boot te nemen. In België
wordt net als in Nederland door de aanstaanden nogal eens
een wensenlijstje voor familie en vrienden opgemaakt,
leder kan uit het boekje het door hem of haar te geven ca
deau scheuren. En zo is het bruidspaar er van verzekerd
geen zes elektrische tandenborstels, vier citruspersen, drie
strijkbouten maar niet die nu net zo felbegeerde kruimeldief
te krijgen.
Vlaamse middenstanders spelen al langer op het gebruik in
door voor de tortelduiven zelf al 'huwelijkslijsten' op te stel
len. Een wat al te inhalige icinkelier werd door de rechter
teruggefloten.
Hij eiste van een pasgetrouwd koppel dat het ook de niet be
stelde spullen van de lijst zou betalen. Met als argument dat
de lijst als 'bestelbon' moest ivorden gezien en hij anders met
'commercieel onbruikbare' ivaren bleef zitten. De rechter
vond echter dat aanstaande echtparen geen enkele verbinte
nis aangaan door het opstellen van een huwelijkslijst en
snapte bovendien ook niet waarom een niet verkocht wafelij
zer niet meer aan een ander gesleten zou kunnen worden.
De magistraat wees de winkelier er op dat het niet in de haak
was dat er op het exemplaar van zijn 'bestelbon' andere (ho
gere) bedragen stonden als op dat van de klanten. Bovendien
is de middenstander verplicht om de verkoopvoorwaarden
bij de hmoelijkslijst te leveren.
-f' **r
J, 4 A
Saeftinghe beheren zonder geweren. Dat is de slogan van gids en vogelteller R. Bleijenberg. „We moeten de natuur niet letterlijk verknal
len", zegt hij (foto GPD)