ZATERDAG 30 DECEMBER 1989
Vegetarisch
Veilig
Hoogtepunten van het Hindoestaan» huwelijksfeest van Manorma Bhoiasing. Fotografie Wim Riemens.
Het patatje mèt smaakt nu best
In het begin van de jaren tachtig keer
den duizenden Surinamers hun ge
boorteland de rug toe. Politieke verwik
kelingen in Paramaribo en het lonkend
perspectief van de Westerse welvaart
maakten Nederland een aantrekkelijk al
ternatief.
De Hindoestaan Koewer Bhoiasing was
één van hen. Na tien jaar treffen we hem
in een flat in het Vlissingse Paauwen-
burg. Het volgens Hindoestaanse tradi
ties gevierde huwelijksfeest van zijn
dochter Manorma is net achter de rug.
Aan het temperatuurverschil is hij in
middels gewend, en ook het patatje mèt
heeft zijn intrede gedaan. „Ik ben gebo
ren onder de Nederlandse vlag, net als ie
dere Zeeuw."
In de zomer van 1979 kwam hij met zijn
gezin op Schiphol aan. Koewer Bhoiasing,
vers uit Suriname, Paramaribo, met
vrouw en vijf kinderen. In zijn geboorte
land komt de temperatuur overdag nooit
beneden de 30 graden. Nederland bezorg
de hem meteen kippevel, hoewel het har
tje zomer was. En dan dat licht, niet te ver
geten. In Suriname is het om 19 uur don
ker; in zomers Nederland zet de schemer
pas drie uur later in. „Het was een schok.
In welke wereld ben ik nu beland, vroeg ik
me af. Het was echt heel vreemd."
Tien jaar later is het kippevel verdwenen,
zijn vest hoeft niet vaak meer uit de kast
gehaald te worden, het witte overhemd
maakt weer deel uit van zijn standaard-
garderobe. Alles went, zelfs mist, regen en
kou. „Ik heb besloten hier verder te le
ven", zegt hij. „Ook voor de kinderen, zij
herinneren zich Suriname nauwelijks
meer."
In de jaren 1979 en 1980 besloten vele Suri
namers de wijk naar Nederland te nemen.
Het rommelde in hun pas onafhankelijk
geworden vaderland. In Zeeland kwamen
ruim 2500 inwoners van de voormalige ko
lonie terecht. Een groot deel vond onder
dak in Vlissingen: Oost-Souburg, Paau-
wenburg en Bossenburgh.
Koewer Bhoiasing is één van de landver
huizers. Eerst vestigde hij zich tijdelijk in
Den Haag en Rotterdam, eind 1980 ver
huisde hij naar Vlissingen. Hij kreeg daar
vast werk bij Pechiney. Momenteel woont
hij met zijn gezin in een flat in Paauwen-
burg. Drie kinderen zijn nog thuis; twee
dochters zijn getrouwd en zijn naar Rot
terdam vertrokken.
„In mijn paspoort van vóór de Surinaam
se onafhankelijkheid staat dat ik Neder-
1983
Prinses Irene spreekt zich op 29 okto
ber in Den Haag uit tegen plaatsing
van kruisraketten; de 500.000 deelne
mers aan de grootste Nederlandse
vredesdemonstratie aller tijden ap-
plaudiseren.
De internationale politiek trekt zich
niets aan van de massabetogingen in
Europa. Nadat in Engeland de eerste
kruisraketten zijn geïnstalleerd
schorten de Russen op 23 november
de ontwapeningsgesprekken in Genè-
ve voor onbepaalde tijd op. De Koude
Oorlog lijkt een nieuwe bloeiperiode
in te gaan. Een Russische jager schiet
een van zijn koers afgeweken Zuid-
Koreaans passagiersvliegtuig, met
209 inzittenden neer bij het eiland Sa-
chalin.
Nog meer terreur. Beulsknechten van
dictator Marcos vermoorden op 21 au
gustus de Filippijnse oppositieleider
Benigno Aquino op het vliegveld van
Manila. Een zware autobom verwoest
de Amerikaanse ambassade in Bei
roet, 66 mensen komen om het leven.
En in België duikt de Bende van Nij-
vel op.
In Nederland worden op 9 november
biermagnaat Freddy Heineken en zijn
chauffeur Ab Doderer ontvoerd. Na
betaling van een losgeld van 25 mil
joen gulden volgt nog diezelfde
maand een happy end.
De Poolse vakbondsleider Lech Wale
sa krijgt op 5 oktober werelderken
ning met de Nobelprijs voor de Vrede.
Vakbondsleider Jaap van der Scheur
blijkt tijdens de zeven weken durende
ambtenarenstakïng in Nederland een
strijdlustige brombeer.
Inde loop van de zomer worden in Eu
ropa de eerste gevallen van de ge
heimzinnige ziekte aids gesignaleerd.
W'est-Duitsiand bekeert zich met het
oog op de luchtverontreiniging tot ka
talysator en loodvrije benzine. In de
Oosterschelde worden de eerste pij
lers voor de stormvloedkering ge
plaatst.
moeder verlangen naar jullie, werd erbij
gezegd. Toen zijn we op het vliegtuig ge
stapt."
De familieband was de belangrijkste re
den om Suriname te verlaten. Met de onaf
hankelijkheid en de politieke ontwikke
lingen in de jaren daarna had Bhoiasing
niet veel te maken. Hoewel Bouterse nog
niet in beeld was, besefte de emigrant wel
dat het land politiek gezien op een twee
sprong stond. Het kon goed gaan, maar de
kans was groot dat de democratie in de
kiem zou worden gesmoord. Vanuit Ne
derland heeft hij de militaire coup kunnen
volgen.
Het begin in Den Haag was zwaar, de eco
nomische recessie maakte het moeilijk
aan werk te komen. Een uitzendbureau
bood uitkomst. Als schoonmaker maakte
Bhoiasing kennis met de Nederlandse sa
menleving. Zijn eerste dwaaltocht door
het Haagse centrum zal hij niet vlug ver
geten. Ook herinnert hij zich dat het
schoonmaakbedrijf hem in een busje op
karwei stuurde. Uren reed hij rond, zonder
enig besef van richting. Na zijn veel te late
binnenkomst mocht hij meteen de auto
sleutels inleveren.
Het waren de eerste confrontaties met een
overbevolkte en lawaaierige Randstad.
Nu, in de rust van een provinciale haven
stad, kan hij erom lachen. Tien jaar Neder
land heeft hem vertrouwd gemaakt met
het reilen en zeilen van de drukdoenerige
inwoners. Ook heeft hij het gevoel zich
gaandeweg meer aan de nieuwe samenle
ving aan te passen. „Er blijven natuurlijk
irritatiepunten. Kleurlingen worden snel
lui gevonden. Dat vooroordeel zit er heel
diep in. Als ze het niet rechtstreeks willen
zeggen, dan noemen ze je traag." En er is
meer. Zoekt hij een geschikte ruimte voor
de opvang van familieleden, die naar het
trouwfeest van zijn dochter komen, dan
blijkt hij niet overal welkom. „Ik merk
dat. Maar ik zal er nooit een punt van ma
ken. Wijzen mensen me op mijn
huidskleur af, dan trek ik me terug. Ik til
daaraan niet te zwaar. Je ziet ook dat
blanken elkaar onderling discrimineren,
kijk maar eens hoe een Rotterdammer en
een Zeeuw over elkaar praten."
Het gevoel van acceptatie overheerst.
Bhoiasing merkt het in zijn dagelijkse
doen en laten. Thuis kookt zijn vrouw tra
ditioneel vegetarisch. Maar in gezelschap
van collega's wil hij zich de laatste twee
jaar wel eens laten verleiden tot een pa
tatje mèt, dat smaakt best. Ook het oer-
Hollandse kopje koffie slaat hij niet meer
af.
Met die integratie is het verhaal echter
niet af. Er is een stuk eigen cultuur dat be
houden moet blijven. De opvoeding van
zijn kinderen in een Westers land heeft
daar alles mee te maken. „Ouders maken
de toekomst van hun kinderen. Het is een
plicht ze naar je beste kunnen op te voe
den. Voor meisjes betekent dat dat ze be
schermd opgroeien. Ik kan ze niet tegen
houden naar een disco of een film te gaan,
maar ik zeg wel dat het me niet verstandig
lijkt."
Traditie en rituelen worden niet vergeten.
Vorige maand trouwde Manorma, de oud
ste dochter. In een zaal in het Middelburg
se winkelcentrum Dauwendaele werd drie
dagen lang op Hindoestaanse wijze ge
feest. Bruidegom en bruid in traditionele
kledij, talrijke welkomst- en kennisma
kingstaferelen. „Van kleins af aan heeft
het ritueel bij dergelijke gebeurtenissen
voor mij geleefd. Het gaat niet eens om het
geloof, wel om de gezelligheid. Zie het
maar zo: als ik zeg, hier heb je een tientje
om een bos bloemen te kopen, of ik kom
zelf met een bloemetje aan, dan is dat een
heel groot verschil. Zo is dat ook bij rituele
gebeurtenissen. Ik wil graag genieten van
het leven."
In dat verband moet hem een noodkreet
van het hart. De Vlissingse Surinamers
ontberen een eigen ruimte, waar ze onge
stoord hun traditionele bijeenkomsten
kunnen beleggen. Zonder die mogelijk
heid loopt het cultureel erfgoed volgens
Bhoiasing gevaar. Een taak voor de ge
meente, vindt hij, om te zorgen dat alle in
woners de kans krijgen hun eigen achter
grond in ere te houden.
Jan van Damme
Freddy Hemeken(l) en Ab Doderer groeten na hun bevrijding de pers.
lander ben. Geboren onder de Nederland
se vlag, net als iedere Zeeuw." Integratie
en discriminatie zijn kwesties, die sinds
het begin van de economische crisis in het
begin van de jaren tachtig aan actualiteit
hebben gewonnen. In hoeverre is de ge
kleurde medelander opgenomen in de
maar al te dikwijls als tolerant omschre
ven Nederlandse samenleving, voelt hij
zich na tien jaar thuis in het kille Zuid-
West Nederland?
Om te beginnen - vindt Bhoiasing - moet
er eerst maar eens een misverstand wor
den weggenomen. Voor de doorsnee Ne
derlander is een Surinamer een Surina
mer. Waarbij over het hoofd wordt gezien
dat er in dat land cultureel en religieus
sterk van elkaar verschillende bevol
kingsgroepen wonen. Creolen, Javanen en
Hindoestanen vormen eigen leefgemeen
schappen, die ook in Nederland zoveel
mogelijk in stand worden gehouden. Bho
iasing zelf is een Hindoestaan, zijn groot
vader kwam uit India. „Er zijn genoeg
Hollanders, die niets van Suriname we
ten. Ze zien Creolen, Hindoestanen en Ja
vanen gewoon als één en dezelfde zwarte.
Dat vind ik vervelend, het geeft aan dat
het de meesten niet interesseert. Terwijl
het wel zo is, dat Suriname door de Neder
landers is gemaakt."
Koewer Bhoiasing werd 45 jaar geleden
onder de rook van Paramaribo geboren.
Een onbezorgde jeugd, spelend in het bos,
fietsend over de met schelpengruis bedek
te wegen. In 1966 trouwde hij, maar bleef
bij het ouderlijk huis wonen. Daar werkte
hij in de winkel van zijn ouders, later kreeg
hij een baan als betonijzervlechter en als
ambtenaar van het ministerie van visserij
en landbouw.
In het begin van de jaren zestig vertrok
één van zijn zeven broers voorgoed naar
Nederland. Nadat een tweede broer hem
was gevolgd, waagden ook zijn ouders de
overstap. Voor zijn broers was het het
avontuur, zijn vader en moeder zochten
meer zekerheid. Het was op hun aandrang
dat ook Koewer de blik herwaarts richtte.
„Ik voelde me veilig in Suriname. Van Ne
derland had ik een negatief beeld, ik dacht
dat het een hoop ellende was: regen en
kou, altijd een dikke jas aan, dat leek me
een zware opgave. Opeens kwam een fa
milielid zeven tickets brengen. Vader en
