v;
ZATERDAG 30 DECEMBER 1989
Kwaliteit
Sport
Cultuur
Bungalowparken
Lage verblijven, hoge luchten
i ;!t?» Tl
Mgi |HB I
si II w I
'erhalen met cijfertjes laten
zich niet lekker lezen. Maar
wat moet dat moet, dus maar
meteen: per jaar gaat er in re
creatie en toerisme in Zeeland 1
miljard gulden om. Dat is een 1
met negen nullen. Jaarlijks komt
dit gewest aan 15 miljoen plus
een aantal door particulieren
voor de fiscus verzwegen nachte
lijke toeristische tukjes en het
grote tijdverdrijfbedrijf vult
voor zo'n tienduizend mensen
het loonzakje. Daarmee is het
klip en klaar, dat het in de toeris-
tisch-recreatieve hoek al lang
niet meer gaat om het spel, maar
om de knikkers. Het liefst nog om
van die glimmende, doorzichtige
stuiters, die voor tien tellen.
Het is druk gworden in de winkel nu Zee
land in de voorbije jaren de deur wijd open
heeft gezet voor wie even de boel de boel
wil laten. Met de uitvoering van de Delta
werken was dit gewest al geruime tijd niet
meer het moeilijk bereikbare en volgens
kwaadsprekers alleen met lieslaarzen te
betreden eilandenrijk, maar een vrijetijd-
soord in de achtertuin van de randstede
ling. Waar je dus zo zit. De opening van de
weg over de stormvloedkering heeft daar
een paar jaar geleden nog een schepje bo
venop gedaan. In Veere en Middelburg
hebben ze sindsdien al aardig de tering
naar de kering kunnen zetten.
De jaren tachtig zijn vooral de jaren ge
worden van een produkt-marktbenade-
ring, waarbij toerisme en recreatie worden
gezien als een markt, met vraag en aan-
1982
Wapengekletter rond de Falkland-ei-
landen. Argentinië bezet in april de
Islas Malvinas. Drie dagen later
maakt Thatcher haar bijnaam The
Iron Lady waar. Ze stuurt een oor
logsvloot naar het gebied om daar de
Britse koloniale heerschappij te ver
dedigen. In juni geven de Argentijnen
zich gewonnen. In de oorlog om een
paar vierkante kilometer grond sneu
velen meer dan 1000 soldaten.
Het tweede kabinet Van Agt struikelt.
In september wordt de PvdA de groot
ste partij. Toch komt Den Uyl niet
achter de regeringstafel terecht.
Een nieuw gezicht in het Kremlin.
Leonid Iljitsj Breznjev overlijdt 10
november op 75-jarige leeftijd en
wordt opgevolgd door Jureij Andro
pov.
Weken lang vormt de ontvoering (no
vember) van Toos van der Valk, de
echtgenote van een eigenaar van een
groot aantal restaurants, voorpagina
nieuws. De losprijs: 12 miljoen gul
den. Geschokt wordt in maart gerea
geerd op de dood van vier leden van
een Nederlandse IKON-televisieploeg
in El Salvador.
In januari wordt de term 'sterfhuis
constructie' geïntroduceerd. Het
bouwconcern Ogem wordt opgehe
ven; de gezonde onderdelen van het
concern worden in een nieuwe hol
ding ondergebracht, de zwakke be
drijven worden failliet verklaard.
Nog geen jaar later staat een tweede
concern in Nederland op instorten:
RSV. Het leidt tot grote onzekerheid
over het voortbestaan van de KMS in
Vlissingen. Het RSV-schandaal kost
vele arbeidsplaatsen en reputaties.
Einderloze bouwactiviteit op de Kabbelaarsbank aan de Grevelingen. Port Zélande krijgt vorm.
bod. De aanbodzijde bepaald door accom
modaties, bezienswaardigheden, land
schap, toeristische verkeersvoorzienin-
gen en de bijbehorende dienstverlening.
Aan de vraagzijde mogelijke kopersgroe-
pen en gebruikers van het toeristisch-re-
creatief bezit in de vorm van vakanties,
korte verblijven en daguitstapjes.
Daar hoort een bepaald vakjargon bij.
Voor- en naseizoen heten zo ineens 'schou
derperiode'. Kinderen, die getooid met
zwembandjes op het strand in een plasje
rondspartelen doen daarmee plotseling
aan 'amfibische recreatie' en 50- en hogere
plussers worden handzaam onder de noe
mer 'seniorenmarkt' gevat. Trouwens,
wat dacht de goede lezer van al die bolle
termen als off-season, high budget, upgra
ding en special interest tours. En intussen
maar speuren naar de 'corporate identity'
van deze provincie en zoeken naar het 'u-
nique selling point' van dit stukje
aardkloot, dat Zeeland heet. Je zou bij
zo'n opsomming terstond naar een lang
durig verblijf op een onbewoond eiland
gaan verlangen.
De benadering van recreatie en toerisme
kreeg in de jaren tachtig duidelijk een an
der accent: niet langer werd onbekom
merd uitgeroepen dat er nog meer toeris
ten dienden te komen, omdat iedereen
toch maar bij de duinovergang neerploft
en er nog een zee aan strand overblijft. Er
ontstond een verschuiving van het stimu
leren van de groei van het aantal vrije-
tijdsvierders naar het bevorderen van de
kwaliteit van het verblijf. Met verdeling
van de hele toeristische kluit over een
aantal centra, speerpunten genoemd. Zo
dat er oog zou kunnen blijven voor een
keurig gestoffeerd landschap, aandacht
voor een evenwichtig milieu en plaats
ruimte voor het realiseren van bezigheids
therapieën voor de verblijfsgasten in over
dekte accommodaties in tijden dat het
weer eens hartstochtelijk regent.
Alleweervoorzieningen. Of alwéér een
voorziening, zoals een toeristische bons
wiens naam me even niet te binnen wil
schieten onlangs olijk uitriep. Het project
Neeltje Jans bijvoorbeeld. Als werktitel
heel wat spannender klinkend dan de
hardnekkig lang volgehouden ambtelijk
aanduiding 'Damvak Geul'. Jongens, alle
maal in de auto, we gaan naar Damvak
Geul. Hoi, hoi, pap.
Daar moest een waterbouwkundig en bio-
logisch-aquatrisch evoluon komen, for
muleerde gedeputeerde Ventevogel bij de
lancering van het plan moeilijk. En toen
daar met bedrukte gezichten van werd
kennis genomen, voegde de provinciebe
stuurder er ijlings aan toe, dat je er toch
ook een hoop lol zou kunnen beleven en
dat het vooral een speelse toestand dien
de te worden.
Tot op de dag van vandaag is Neeltje Jans
maar een bar 'unheimisch' schepsel.
De Britse marine leed in de Falklandoorlog gevoelige verliezen. Hier scheurt een zware explosie het fregat Antelope uiteen, nadat
Britse mariniers vergeefs trachtten een Argentijnse blindganger onschadelijk te maken. Het schip zou korte tijd later zinken.
In de afgelopen tien jaar is ook sportief be
zig zijn als toeristisch klantenlokkertje
sterk uitgebouwd. Bleven de sportieve
mogelijkheden eertijds beperkt tot weinig
meer dan het frisbiespel waarbij men el
kaar een soort mayonaise-emmerdeksel
tje toewerpt, nu ga je duizelen van de keu
zes. Er zijn zwemparadijzen, die met deze
benaming een geheel nieuw licht werpen
op het begrip 'paradijs', sauna's, squash
en bowling- en tennisbanen als binnenge-
beurtenissen en toeristische fiets- en rui
terpaden, wandelroutes en watersport-
vermaak bieden volop gelegenheid in de
buitenlucht tekeer te kunnen gaan.
'Zeeland moet een select publiek aantrek
ken en zich niet alleen richten op de grote
massa van de patat-eters', verkondigde de
Zierikzeese vvv-voorzitter onlangs. Daar
zal de manager van Mac Drive in Middel
burg het zeker niet mee eens zijn. Boven
dien is het een achterhaalde kreet, want er
wordt in deze provincie al lang druk ge
daan om in de gunst te komen bij ouderen,
die royaal in de slappe was zitten en daar
wat van in een rustig plekje voor de oude
dag willen steken. Bij voorbeeld in een op
trekje met een golfbaan in de voortuin.
Sinds Sky Channel het golfspel in de huis
kamers heeft gebracht lijkt zelfs een vlak
bietenveld niet meer veilig voor deze nieu
we rage. Een beetje landschapsarchitect
ziet kans van zo'n akker in een handom
draai een fraai glooiiende baan te maken.
En voor de boer het beseft staat hij geen
mangels meer te verwerken maar is hij
greenkeeper en bemant hij 'hole 19', waar
mee insiders de bar van het clubhuis be
doelen.
Op het scheiden van de markt van de ja
ren tachtig besloten twee Zeeuwse gede
puteerden hun afzonderlijke portefeuille-
belangen op één hoop te gooien door een
duidelijke relatie te gaan leggen tussen
cultuur, recreatie en toerisme.
Kijkend naar het resultaat - 'een groot ef
fect' - van een in 1983 gehouden onder
zoek naar de economische betekenis van
de professionele kunst voor Amsterdam
moeten de bestuurders hebben gedacht:
wat daar lukt moet hier ook kunnen. De
stap van de twee gedeputeerden is er een
op de weg naar een verstrengeld vrijetijds-
beleid. Ze moeten wel. De maatschappij
staat niet stil. Hoge werkloosheid, vergrij
zing van bevolking, dalende gemiddelde
grootte van de huishoudens, arbeidsduur
verkorting, deeltijdwerk, het verschijnsel
van de tweeverdieners, kortom: roept u
maar.
Daar moet op ingespeeld worden met de
inrichting van cultuurhistorische routes,
musea-openstellingen ook op zondag en
Foto Wim Riemen:
culturele evenementen het hele jaar door
Allemaal zaken die goed zijn voor de ver
lenging van de toeristische seizoenen. Eer
flinke klus voor de eerste jaren negentig.
Op de rand van de jaren tachtig is beslo
ten de Colgate-glimlach van toeristiscl
Zeeland ook eens te richten naar vergade
rend Nederland. Om in de pas te blijver
van de razendsnelle ontwikkelingen zijr
bedrijven en organisaties genoodzaakt de
personeelsleden bij tijd en wijle eens ste
vig bij te praten over gewijzigde marktsi
tuaties, veranderende strategieën en an
dere zakelijke blabla. Daar kun je natuur
lijk best in de eigen werkomgeving ee:
leuke boom over opzetten. Maar omdat d
winkel intussen gewoon doorloopt, geefl
dat een hoop gestoor. Vandaar dat er te
genwoordig veelvuldig voor wordt geko
zen met het documentenkoffertje in d:
hand een buitengebied op te zoeken. Zee
land biedt, zo heeft een recentelijk opge
richt congresbureau vastgesteld, over
stelpend veel mogelijkheden om op com
fortabele wijze 'de hei op te gaan'. In on
derkomens, waar het de uit- en inwendig:
mens aan niets ontbreekt, zo ontoeganke
lijk mogelijke rapporten doornemen, tus
sendoor - geen stapels losse papierer
meenemen - even uitwaaien op het stranc
en daarna er weer fris tegenaan. Wel ever
uitkijken: met zoveel water in de buuri
krijg je gauw oeverloze discussies.
En dan hebben we het nog helemaal niei
gehad over dat andere, nog decennia lans
nawerkende modeverschijnsel van de ja
ren tachtig: de bouw van vakantiedorper
in het landschap. Fatamorgana's, die bi;
nadering maar niet willen oplossen.
Uitbundig wervende folders maken gewas,
van 'mediterrane parken', waar in gehee
in Romaanse stijl opgetrokken woninger
met zuidelijk klinkende benamingen al:
Tropez' en 'Camarque' voor alle zeker
heid toch maar centrale verwarming i:
aangelegd. Want al kan zo'n naam er
vormgeving doen denken aan de Frans:
Rivièra, er is maar een gure noordweste:
nodig om je ervan te doordringen dat je
'slechts' aan de boorden van een part:
Zeeuws water vertoeft.
Luxe is troef in de bungalows. Met twee
televisies in elke nederzetting. „Om ruzie
over de programmakeus te voorkomen
lichtte een rondleider dezer weken me:
een stalen gezicht toe. De bungalows heb
ben echter weer wel maar één sauna, éér
telefoon, één magnetron en één afwasma
chine, zodat de vrije tijd nog royaal kar
worden gevuld met bakkeleien over wi:
de apparaten mag gebruiken.
Het bouwen gaat voort. Lage verblijven
Hoge luchten. The sky is the limit. „W:
moeten Zeeland goed zien te 'verkopen
riepen de toeristische bonzen in de jarer
tachtig uit. Toch jammer dat het hier er
daar zo letterlijk is uitgepakt.
Jacques Cat;
