PZC
Breukelen
Psychiatrie een
bedrijf van kleine
middenstanders
Onderzeeërs sleuren vissers mee
opinie en achtergrond
INDIA NAAR STEMBUS
TUSSEN SCHOTLAND EN IERLAND:
WOENSDAG 22 NOVEMBER 1989
Corruptie
Bofors-schandaal
Economie
TRIJFEL
Nico Scheepmaker
Stabiliteit
Vrije keuze
MORGEN GA IK LEKKER
DE GLASBAK IN.
FIJN, DAN BLIJVEN WE
NOG EEN POOSJE
SAMEN.
DE GLASBAK SNAKT NAAR GLAS
Spionage
Verdwijningen
Angstig
Spoken
I
Partij van
Gandhi in
problemen
(Van onze verslaggever
Kees van Dam)
Corruptieschandalen, religieuze
onlusten en een haperende econo
mie vormen het decor waartegen In
dia vanaf vandaag, woensdag, naar de
stembus gaat voor het kiezen van een
nieuw parlement.
Hoewel het doen van voorspellingen
over de gang van zaken in een land met
500 miljoen stemgerechtigden en zon
der betrouwbare opiniepeilingen een
riskante onderneming is, lijken de ver
kiezingen. die vier dagen gaan duren,
een nek aan nek race te worden tussen
de Congrespartij van premier Rajiv
Gandhi en de oppositie, waarin vijf
partijen samenwerken.
Dat de oppositie de Congrespartij se
rieus bedreigt, mag opmerkelijk he
ten. Sinds de onafhankelijkheid van
India in 1947 heeft de Congrespartij 38
van de 42 jaar geregeerd. In het parle
ment bezet de partij momenteel zelfs
415 van de 542 zetels, veroverd in 1984,
toen India na de moordaanslag op pre
mier Indira Gandhi zich massaal ach
ter haar zoon Rajiv opstelde.
Maar nu lijkt de Congres-dynastie, die
begon met grootvader Jawaharlal
Nehru en zich voortzette met dochter
Indira Gandhi en kleinzoon Rajiv, ern
stig in moeilijkheden.
Premier Rajiv Gandhi moet het in de
verkiezingen opnemen tegen het Na
tionaal Front, een alliantie van vijf
partijen die onder leiding staat van
de Janata Dal (Volkspartij) van V.P.
Singh. Deze voormalige vertrouwe
ling van Gandhi maakte in 1987 als
minister van defensie en financiën
deel uit van Rajiv's kabinet. Hij was
het die toen een corruptieonderzoek
startte in verband met de aankoop
van Westduitse onderzeeërs.
Singh beschuldigde de regering-
Gandhi van corruptie en werd meteen
uit de partij gezet. Door de tussentijd
se verkiezingen van vorig jaar keerde
hij terug in het parlement en sindsdien
voert Singh een kruistocht tegen de
corruptie, een campagne die hem de
nodige populariteit onder het volk
heeft bezorgd.
Wat de anders uiterst verdeelde oppo
sitie ditmaal bij elkaar heeft gebracht
(in de meeste kiesdistricten hebben ze
zich achter een gezamenlijke kandi
daat gesteld) is de afkeer van Rajiv
Gandhi. Centraal daarin staat een
reeks corruptieschandalen die het be
wind van Gandhi danig heeft ontsierd.
De belangrijkste rel, het Bofors-
schandaal, beheerst de Indische poli
tiek al sinds begin 1987. De Zweedse
wapenfabrikant Bofors zou hoge Indi
sche regeringsfunctionarissen een
groot bedrag aan steekpenningen
hebben betaald in verband met de le
verantie van een partij houwitzers ter
waarde van 2,5 miljard gulden.
Aanvankelijk beweerde de regering-
Gandhi dat de beschuldigingen ner
gens op sloegen en probeerde ze de
zaak in de doofpot te stoppen, onder
meer door kranten onder sterke druk
te zetten het publiceren over de Bo-
fors-zaak te staken. Maar recente ont
hullingen in de Indische pers hebben
duidelijk gemaakt dat de regering op
de hoogte moet zijn van de identiteit
van de ontvangers van het smeergeld.
Het zou gaan om mensen die de be
sluitvorming binnen de regering kun
nen beïnvloeden en dat zijn onvermij
delijk hooggeplaatste leden van de
Congrespartij. Deze politici zijn blijk
baar zo machtig dat Gandhi, die in
1984 was aangetreden met het voorne
men corruptie juist uit te bannen, hen
niet durft aan te pakken. Hoewel zeer
waarschijnlijk Rajiv zélf geen geld
heeft aangenomen, is door de hele af
faire het blazoen van de man die aan
trad als 'Mister Clean' danig bevlekt.
Een tweede kwestie in de verkiezings
strijd is het economisch beleid van
Gandhi. Zijn liberalisering van de
economie heeft weliswaar tot een ver
dubbeling van de economische groei
geleid (van drie naar zes procent),
maar die winst lijkt vooral de rijken
en de middenklasse ten goede te zijn
gekomen.
Tegenover het toenemend aantal vijf
sterren hotels, luxe auto's en televisie
toestellen staat dat de werkloosheid in
India onverminderd hoog is gebleven.
Mijn vrouw heeft een zwak voor
het boekje Kunt u breukelen
van Justus van Oei, uitgegeven
door Nijgh Van Ditmar. Hoewel
ze het nog niet gelezen heeft. Dat
komt omdat ik, naast haar in bed
het is typisch zo'n boekje dat je
voor het slapen gaan nog even
doorleestvoortdurend lag te heu-
men, dat wil zeggen: in gegrinnik of
gelach uitbarsten zonder dat de an
der of de anderen in je gezelschap
kunnen bevroeden waarom je
lacht.
„Wat is dat voor een boekje, je ligt
aan een stuk door te heumen
vroeg ze. En ik legde haar uit dat
Justus van Oei op werkelijk bewon
derenswaardige wijze het boekje
The meaning of Life op de Lage Lan
den heeft toegesneden, door beken
de en onbekendere plaatsnamen in
Nederland en Belgie om te smeden
tot draagmoeders van handelin
gen, begrippen en toestanden die
het tot nu toe zonder woord hadden
moeten stellen. Laat ik een paar
voorbeelden uit Kunt u breukelen
geven:
Covik (zn) Het hoefijzervormige
kleedje rond een toiletpot.
Drongelen (ww) Het kalm, behoed
zaam voordringen in de rij zonder
dat iemand dat merkt.
Espel (zm De lichtbittere smaak
van drukinkt en kunststof die een
voor anderen makkelijk te openen
verpakking in de mond achterlaat.
Geffen (ww) Het enige malen be
dachtzaam openen en sluiten van
de mond door mensen die net bij de
tandarts zijn geweest, en niet zeker
weten of hun tanden nog wel met de
goede kant omhoog staan.
Hegelsom (zn) Het onverklaarbare
en onvermijdelijke verschil tussen
het verzamelde bedrag en het beno
digde bedrag wanneer een grote
groep mensen na de maaltijd sa
men de rekening probeert te beta
len.
Kalslagen (zn, mv) De onwillekeu
rige knip- en snijbewegingen in de
lucht bij het zoeken naar een
schaar of blikopener, alsof die zou
den helpen.
Lutten (zn, mv) Korte aantekenin
gen zoals initialen, telefoonnum
mers en adressen waarvan je niet
meer weet waarom ze in je agenda
staan.
Napels (zn, mv) De kleine kuiltjes in
een stuk knackebrod.
Oeffelte (zn) De prettige koelte van
de onderkant van het kussen.
Weesp (zn) Het ene theelepeltje dat
achterblijft in de afwasteil.
Xanten (zn, mv) De twee scheur-
stroken langs de rand van compu
terpapier.
Zaamslag (zn, kleermakersterm)
Dat gedeelte van uw jas, bestemd
om op gezeten te worden door me
depassagiers.
Prachtig boekje dus! Gelukkig heb
ik gemerkt dat nog menige plaats
naam niet van een passende bete
kenis is voorzien, een gemis dat ik
graag wil helpen aanvullen:
Delft (zn) Het laatste van een reeks
gefotokopieerde vellen dat abusie
velijk onder de klep van het fotoko
pieerapparaat is achtergebleven.
(„Ik vond vanochtend nog een delf-
tje onder de klep").
Zutphen (ww) De gewoonte om
kranten en tijdschriften van achte
ren naar voren door te nemen en de
afzonderlijke artikelen per alinea
van onder naar boven terug te lezen
(„De krant is niet geschreven om er
doorheen te zutphen zoals jij altijd
doet
Zeevang (zn) De door een opstaand
randje geschapen ruimte op de bo
dem van bekers en kopjes waarin
zich een plasje water heeft gevormd
als ze ondersteboven in de vaatwas-
machine hebben gestaan, waar
door je bij het uitruimen bij verras
sing wordt ondergespat Wanneer
zullen die serviesfabrikanten nu
eens leren datje in het tijdperk van
de vaatwasmachine geen kopjes
met zeevang moet maken, maar met
een vlakke bodem
Roden (ww) Het achter elkaar op
plakken van rode rondjes naast
verkochte schilderijen tijdens een
succesvolle vernissage („Het was
werkelijk fantastisch, ik heb de hele
middag lopen roden
Peize (zn) Het voorzichtige, met een
potlood gezette puntje in de marge
van een opmerkelijke passage in
een boek van Privé-Domein, dat te
mooi is om er ruecksichtslos met
een ballpoint kruisen in te zetten
(„Echt een verrukkelijk boek, ik
heb op elke bladzij wel een peize
gezet
Rucphen (ww) De opdringerige ma
nier waarop katten hun neus in je
zweterige oksel drukken („Hè beest,
zit toch niet zo te rucphen
Zeist (zn) De aanslag die op glazen
achterblijft nadat zij in een vaat-
wasmachine met te weinig
spoelglans zijn omgewassen („Heb
je nog spoelglans, er zit weer zeist
op de glazen
Wieringen (ww) Het met het hoofd
heen en weer bewegen bij het lezen
van teksten („Waarom zitje toch al
tijd zo te wieringen als je leest
Sleen (zn) Het moment in de trein
datje beseft dat niet jouw trein zich
in beweging heeft gezet, maar de
trein naast je („Ik had gisteren in de
trein weer even last van sleen").
Halsteren (ww) Het verschrikt op
fladderen van een zwerm duiven als
een kind met opgetogen kreetjes en
vooruitgestrekte armpjes op ze in
loopt („Het kind keek heel beteu
terd toen de duiven niet wisten hoe
snel ze moesten halsteren!").
De Indiase oppositieleider V. P. Singh tijdens een verkiezingscampagne. Het Indiase volk moet de komende dagen
bepalen of ze voor hem of voor premier Rajiv Ghandi stemmen.
Het fikse begrotingstekort, de oplo
pende inflatie en de groeiende schul
denlast zouden de economische ont
wikkeling van India op korte termijn
wel eens kunnen bedreigen. En dan is
het natuurlijk in de verkiezingsstrijd
koren op de molen van de oppositie
dat juist de laatste maanden de prijzen
van diverse basisprodukten als suiker,
thee en spijsolie drastisch zijn geste
gen.
Ook een godsdiensttwist die recent is
opgelaaid kan onmogelijk in het voor
deel van Rajiv Gandhi werken. Het
gaat hierbij om de door fundamenta
listische hindus gewenste bouw van
een aan de belangrijke hindu-god Ra-
ma gewijde tempel in het noordelijke
stadje Ayodhya. Dit stuit de moslim
minderheid in het land tegen de borst,
omdat op de plek in kwestie al sinds de
zestiende eeuw een moskee staat. De
belangrijke moslimleider Bukhari
heeft naar aanleiding van het conflict
de ruim honderd miljoen moslims in
het land opgeroepen niet op Gandhi te
stemmen. Een mogelijk belangrijk
verlies voor de premier, omdat de mos
limminderheid traditiegetrouw op de
Congrespartij stemt als bescherming
tegen fanatieke hindus.
De tempelkwestie heeft nog een derde
kaper op de kust gebracht: de funda
mentalistische hindupartij BJP. Deze
steunt de bouw van de tempel en zal zo
hindustemmen afsnoepen van de Con
grespartij. Bovendien steunt de BJP
in de belangrijkste kiesdistricten de
kandidaten van het Nationaal Front
van Singh.
Politieke waarnemers houden sterk
rekening met de mogelijkheid dat
geen van de partijen een meerderheid
in het parlement zal weten te behalen
en dat er een coalitie moet worden ge
vormd.
Het is op het punt van de fragiele een
heid van de oppositie dat Gandhi zijn
verkiezingscampagne heeft gecon
centreerd. Hij heeft diverse malen ge
wezen op de gang van zaken in 1977,
toen de oppositie de verkiezingen
won, maar al snel ruziënd uiteen viel
en van regeren niets terecht kwam.
„Een stem op de oppositie is een stem
voor instabiliteit. Een stem op de
Congrespartij is een blijk van ver
trouwen in India," luidt het credo
waarop Rajiv Gandhi in deze bange
dagen al zijn hoop lijkt te hebben ge
vestigd.
Voor het eerst maakt het provinciaal bestuur van Zeeland een plan
voor de geestelijke volksgezondheid. Daarin staat onder meer welke
voorzieningen er waar in de toekomst beschikbaar moeten zijn. Het
plan is in het algemeen goed ontvangen. Twistpunt vormt echter de
positie van de psychiatrische afdeling in de algemene ziekenhuizen
(PAAZ). Met name de vrij gevestigde psychiaters pleiten voor behoud
van zoveel mogelijk PAAZ-bedden. Ze zijn het niet eens met de visie van
gedeputeerde W. Don van volksgezondheid. Eén van hen, de Vlissingse
psychiater A. Boom, zet de grieven nog eens op een rij.
De markante kop van gedepu
teerde Don is een fraaie onder
streping van het verslag in de PZC
van 18 november van de hoorzitting
rond het provinciale plan voor de
geestelijke volksgezondheid. Te
recht juicht hij het toe, dat nu ook
het Oosterscheldeziekenhuis in
Goes een eigen psychiatrische afde
ling wil hebben. Eindelijk wordt
van ambtelijke zijde erkend dat een
specifieke waarde kan worden toe
geschreven aan ziekenhuispsychia-
trie. Niet in het belang van de psy
chiater of verpleegkundigen, maar
wel in het belang van de voorkeur
van de patiënt en de kwaliteit van
de zorg.
Het feit dat Goes tien jaar te laat
komt met de wens om onvervalste en
specialistische ziekenhuispsychia-
trie te beginnen is veroorzaakt door
dezelfde procedure, waar nu de rest
van de medische psychiatrie onder
wordt geplet. Bij de planning van het
PZZ werd door allerlei ambtelijke,
maar ondeskundige belangen een
psychiatrische inrichting gecon
strueerd, waar zogenaamd de PAAZ
in was ondergebracht. Niemand
stoorde zich aan de enkele deskundi
gen, die de PAAZ een essentieel on
derdeel vonden van ieder regionaal
algemeen ziekenhuis.
Het is de pseudo-democratie in de
ambtelijke wereld waardoor dat
soort besluiten tot stand komt. In
kleine kring groeit een idee en er
wordt een beleidsconcept gemaakt.
Daarna worden commissies samen
gesteld met veel medestanders en
een enkele tegenstander van het
plan. Aan het eind wordt juichend
het eindresultaat getoond, dat in fei
te onaantastbaar is, maar waai' ieder
zijn zegje over mag doen.
Hoe nonchalant de heer Don omgaat
met deze 'zegjes' blijkt uit de laatste
alina van het verslag. De vrijgeves
tigde psychiaters, die de helft van de
behandeling zoekende patiënten in
deze provincie helpen voor een fraj
tie van het geld dat in de Zeeuwsl
geestelijke volksgezondheid worcf
gepompt, worden afgedaan als kiel
ne zelfstandigen die hun privébelaj
gen verdedigen. De classificatie kle|
ne zelfstandige spreekt mij wel aai
Ik zou wel eens de reactie van
groenteman willen horen als vanli
gerhand wordt medegedeeld, dat h
geen aardappels meer mag verkopel
omdat zijne doorluchtigheid de i
deputeerde goedgunstig heeft bl
slist over de opening van een gespl
cialiseerde aardappelzaak.
Tijdens de hoorzitting gebeurde iej
dat nog beledigender is voor
vrije Nederlander. Er werd gesprl
ken over heilige huisjes en eén daal
van was de vrije artsenkeus. Als f
enig principe is dat de Nederland!
arts als recht voor iedere Nederlal
der zal verdedigen, dan is het \v|
het recht een dokter te kiezen invo[
le vrijheid. Het onvrijwillig g|
stuurd worden naar een arts die ij
patiënt niet kiest, moet tot het uitel
ste worden voorkomen. Is dit eigel
belang of een wezenlijke waarde?!
Welnu, de PAAZ-en van Terneuza
en Vlissingen worden de mogelijl
heid ontnomen mensen met versll
vingsziekten te behandelen, eenvol
dig omdat hun de benodigde beddl
worden onthouden. Deze beddl
worden wel gebouwd bij de psychil
trische inrichting in Kloetinge, df
het is niet een kwestie van bezuii
gen.
Niemand ontkent, dat patiënten ml
een verslavingsziekte het best dicl
bij huis en in een zuiver mediscf
setting worden behandeld, maar
gumenten spelen geen rol. Artsen 1
patiënten wikken, de ambtelij|
aristocratie beschikt.
A.J..
psychiater te VlissingI
(Advertentie)
GLASS
(Van onze correspondent
in Londen,
Haye Thomas)
Het zal je maar gebeuren, in volle
zee aan boord van je vissers
schip, met de telegraaf op vooruit en
de trawl aan strakke lijnen achter je.
Dan plotseling een zware schok en in
plaats van vooruit varen wordt het
schip met onweerstaanbare kracht
achteruit getrokken. De bemanning
van de trawler Scotia weet er alles
van. In vijf angstaanjagende minuten
hadden schipper Benjamin Scott en
zijn maten onder de noordoostkust
van Schotland de schrik van hun le
ven, totdat de lijnen van het grote net
knapten en het schip weer een eigen
koers kon varen.
„Ons net werd onder water gevangen
door een onderzeeboot. Wij zijn gered
door het feit dat we een zwaar en sterk
schip hebben. Anders waren we onder
water getrokken en allen verdronken,"
luidde de reactie van Benjamin Scott.
En inmiddels is zijn versie van het dra
matische gebeuren bevestigd door het
Britse ministerie van defensie.
Dat is niet de eerste keer in de afgelo
pen jaren. In totaal heeft het ministe
rie nu dertien incidenten toegegeven,
waarbij Britse en andere onderzeebo
ten door de netten van vissersschepen
aan de oppervlakte voeren en waar
voor inmiddels meer dan anderhalf
miljoen gulden aan schadeloosstelling
is uitbetaald.
Dat is maar een fractie van het verhaal
van de meer dan twintig trawlers en
kleinére vissersschepen, die de afgelo
pen tien jaar op mysterieuze wijze zijn
verdwenen met een totaal verlies van
meer dan vijftig mensenlevens. Inci
denten tussen vissersschepen en on
derzeeboten zijn een verhaal apart ge
worden langs de Schotse noordoost
kust en vooral in de nauwe doorgang
tussen de Ierse Zee en Schotland. In
het jargon van de onderzeebootdienst
wordt die ook de 'Rat Run' genoemd.
De Britse onderzeeboot HMS Couregaous op patrouille. Waarschijnlijkzijn de afgelopen tien jaar ruim twintig vissersbo
ten met bemanning en al door onderzeeërs onder water getrokken.
Dat heeft dan te maken met het druk
ke gebruik van de veertig meter diepe
doorgang boven het eiland Man door
Britse en Amerikaanse atoomonder
zeeboten bij het varen van en naar
hun bases in Faslane en Holy Loch in
Schotland. Sinds de Russische spio-
nageschepen, als gevolg van deze ba
ses, hun schaduwactiviteiten in het
noorden van de westkust van Schot
land opvoerden, kiezen zowel de Brit
se als de Amerikaanse onderzeeboot
commandanten de smalle passage
tussen de kusten van Noord-Ierland
en Schotland.
Met meer dan veertig meter water is
het water diep genoeg om er dicht on
der de oppervlakte door te varen. Dat
gebeurt vaak met snelheden van zo'n
vijftig kilometer per uur, hoewel de
noordelijke toegang tot de Ierse Zee
traditioneel druk bevist wordt.
De gevolgen zijn niet uitgebleven. Er
heeft zich hier veel meer afgespeeld
dan door de Britse en Amerikaanse
ministeries van defensie wordt toege
geven. Volgens de visserij organisatie
Celtic League op het eiland Man, die
een lijst van de gemelde incidenten
zorgvuldig bij houdt, zijn er de afgelo
penjaren meer dan twintig schepen op
geheimzinnige wijze ten onder gegaan
en zijn misschien wel honderd opva
renden omgekomen.
Desgevraagd komt Bernard Moffatt,
directeur van de Celtic League met
sprekende voorbeelden. In maart van
dit jaar viste de nieuwe Belgische
trawler Tijl Uilenspiegel uit Zeebrug-
ge onder gunstige weersomstandighe
den in de Ierse Zee tot het schip plot
seling verdween, ten zuiden van het
eiland Man. Het schip was uitgerust
met de modernste nautische appara
tuur. En toen een andere Belgische
trawler, de Dakkar, een reddingsvlot
vond waarop het ontzielde lichaam
van de machinist van de Tijl Uilen
spiegel was vastgebonden, werd er
groot alarm gegeven. Maar het schip
bleef spoorloos tot het door Belgische
duikers op de bodem van de Ierse Zee
werd aangetroffen.
Er bestaat inmiddels een heel dossier
over verklaringen van ooggetuigen.
Daarin wordt gesproken over vissers
schepen die plotseling met grote snel
heid achteruit werden getrokken, over
water dat op een windstille dag ineens
in heftige beroering kwam. Over vis
sersschepen die onder vreemde om
standigheden een groot en diep gat in
de hul opliepen.
Ook zijn er verklaringen als die van
Geoff Comber, de schipper van de
trawler Laurel uit het eiland Man. Hij
vertelde het angstige verhaal waarin
zijn schip gedurende bijna twintig
minuten met z'n trawl achteruit werd
getrokken.
„De kabels van ons net stonden strak
gespannen. Ik zei nog tegen mijn man
nen, zoek dekking in het stuurhuis.
Want met een dergelijke spanning is
het doorsnijden van de kabels niet
zonder risico. Het lukte me en I
schip was gered. Maar het verliesj
mijn trawl kostte me meer dan 1"
gulden. Later kwam er op grotel
stand een Amerikaanse onderzeeij
aan de oppervlakte, kennelijk oaf
controleren of alles met ons in d
was. Daarna is hij met grote sneltj
weggevaren."
Over de laatste vijfjaar heeft hetBI
se ministerie van defensie vetl
klachten tegen Navo-onderzeelxJ
in de Britse wateren onderzocht.!
tien daarvan zijn nu ontvankelijk!
klaard. Marine-autoriteiten bestrijl
de veel hogere tol die de verschillej
visserijorganisaties noemen als gew
van incidenten met onderzeeboten!
houden vol dat er strenge bepalirl
zijn voor de commandanten vandef
derzeeboten.
Bij klachten volgen er uitgebreid!
derzoeken en scherpe controles opj
gelijke schade aan de onderzeetoj
Door de marines wordt ook
wordt op de mogelijkheid van arj
oorzaken dan onderzeeboten, dief
netten van de vissersschepen ral
Zoals de sterke waterstroom lang!
Ierse oostkust, die onder de Engel!
Schotse kust het tij extra krat!
maakt. Indien een vissersschip inj
wateren met z'n netten aan een!
komt vast te zitten, kan de sterk!
stroom wel eens de indruk wekkeif
het schip achteruit wordt getrott|
Zij houden vol dat de onderzeen]
ten onrechte de schuld van het
sen- en schepenverlies krijgen.,
net als in een oud huis met eenl
kende vloer. Dan wordt er al m!
over geesten en spoken gesprof
zei een marinewoordvoerder.f
visserijorganisaties houden voel
stuk en eisen nu van de overheM|
diepgaand onderzoek.
Zij wijzen er op dat twee dagen!
ramp met de Tijl Uilenspiegel
spiksplinternieuwe mosselbootl
Girl Fiona, zonder een spoor na|
ten verdween in de Schotse
rondom het eiland Muil, een vasl
fengebied voor onderzeeboten T
drama van de Scotia versterkthij
vatting dat het de hoogste tijdf
het onderzeebootverkeer in deM
Schotse wateren aan meer striflj
veiligheidsbepalingen te ondef
pen.
