PZC
Machtsvacuüm op Sri Lanka door vertrek van Indiërs
opinie en achtergrond
4
Marius van Amelsvoort
Piet Bukman
Dieuwke De Graaff-Nauta
Enneüs Heerma
Van Voorst tot Voorst
Piet Dankert
Aad Kosto
Elske ter Veld
Hans Simons
Jacques Wallage
DINSDAG 7 NOVEMBER 1989
Vredesakkoord.
TRIJFEL
Nico Scheepmaker
A
De tien staatssecretarissen
in het kabinet-Lubbers III
Tien staatssecretarissen, in de meeste gevallen bekende gezich
ten, zullen deel uitmaken van het kabinet Lubbers III. Demissio
naire staatssecretarissen Heerma en De Graaff-Nauta blijven
op hun 'oude'stek. Van Voorst verhuist, Van Amelsvoort maakt
een come back en Bukman wordt 'gedegradeerd' van minister
tot staatssecretaris. Dankert blijft zich met de Europese Ge
meenschap bezighouden; zijn standplaats is niet langer
Straatsburg en Brussel, maar Den Haag. Een viertal PvdA-ka-
merleden maakt 'de sprong' naar een staatssecretariaat.
Tot op het laatste moment was zijn be
noeming onzeker. Pas maandagmid
dag laat ging de kogel door de kerk.
Maar daar moest wel topoverleg tus
sen Lubbers, De Vries en Kok aan te
pas komen. Financiën is geen onbe
kend terrein voor drs. Van Amelsvoort
(59). Van 16 april 1980 tot 11 september
1981 was hij al eens 'vice-minister' op
het departement. Hij nam toen het es
tafettestokje over van mr. Nooteboom,
die opstapte wegens een meningsver
schil over het financieel-economisch
beleid.
Na zijn korte verblijf op Financiën kon
de kersverse bewindsman terug de Ka
mer in, om na ruim een jaar weer op het
'pluche' terecht te komen: staatssecre-
Uiterlijk onverstoorbaar heeft minis
ter drs. Pieter Bukman (55) de laatste
weken moeten aanzien hoe er binnen
zijn CDA een pokerspel gaande was
rond met de bezetting van de minister
sposten als inzet. Bukman mocht nog
even hopen op Verkeer en Waterstaat,
maar een vrouw stak hem de loef af.
Kwade tongen beweren zelfs dat het
CDA hem willens en wetens van een
ministerspost wilde afhouden. Het
staatssecretariaat op buitenlandse
handel geeft Bukman nog het recht
zich in het buitenland minister te noe
men. Een schrale troost.
Sociaal geograaf van huis uit, begon
hij zijn loopbaan bij boerenorganisa-
ties en het landbouwschap. Zijn be
noeming tot minister van ontwikke
lingssamenwerking was een beloning
taris Binnenlandse Zaken in het eerste
kabinet-Lubbers. Na vier jaar kwam
die loopbaan echter te einde. Tot zijn
eigen grote woede en teleurstelling
kon de Brabantse CDA'er terug naar
de kamerbankjes. Daar was hem al
leen nog het woordvoerderschap voor
de fractie op financieel-economisch
terrein toebedacht. Het eind van zijn
carrière leek nabij.
Nu kan hij dus terug naar de plaats
waar hij ooit de eerste schreden bin
nen een kabinet zette. Klein detail:
Van Amelsvoort is de enige bewinds
man met twee ridderorden. Ridder in
de Orde van de Nederlandse Leeuw en
commandeur in de Orde van Oranje
Nassau.
voor bewezen diensten als partijvoor
zitter. Hij leidde het CDA met harde,
autoritaire, hand en dwong de eenheid
af. Subtiliteit is hem vreemd.
Zijn daden als minister waren weinig
opmerkelijk. Hij paste keurig op de
winkel en introduceerde het begrip
'jonge democratieën': met name lan
den in Midden-Amerika mochten re
kenen op Nederlands ontwikkelings
geld. Bukman moest verder een forse
'vervuiling' van zijn begroting toe
staan: er werd uit zijn budget geld ge
reserveerd voor de opvang en huisves
ting van asielzoekers. Bukman keurde
onlangs een suggestie van Van den
Broek af om de pot Ontwikkelingssa
menwerking aan te spreken voor de fi
nanciële ondersteuning van Oosteuro-
pese landen.
In 1986 vond zij het ministerschap te
hoog gegrepen. Nu is ze daarvoor niet
'in' geweest. Dieuwke De Graaff-Nau
ta (59), staatssecretaris op Binnen
landse Zaken. Was deze Friezin in 1986
nog een complete verrassing in het
tweede kabinet-Lubbers, inmiddels is
ze zo ingeburgerd dat ze niemand meer
opvalt. Nu is mevrouw De Graaff nooit
opgevallen. Ze werkte op de achter
grond aan betere contacten tussen
rijksoverheid, provincies en gemeen
ten. Beheerde de geldstromen tussen
deze drie 'overheden'. Alleen rond de
gemeentelijke herindeling ontstond in
de eerste drie jaar van haar loopbaan
enige commotie. Alle deelbelangetjes
werden uiteindelijk te veel voor dit
streven naar grootschalig besturen.
De gemeentelijke herindeling werd tot
nul teruggeschroefd. Dat mevrouw De
Graaff ooit een seconde wakker heeft
gelegen over het stranden van dit deel
van haar taakopdracht, is onwaar
schijnlijk. Het ligt niet in haar aard.
Gehuld in grijze mantel, met handtas,
legt zij wekelijks enkele keren te voet
de afstand tussen Binnenlandse Za
ken en de Kamergebouwen af. Ze heeft
iets van een stille kracht, waarvoor een
hernieuwd staatssecretariaat de belo
ning werd. Vrouw zijn en het CHU-lid-
maatschap waren daarbij zeer behulp
zame, maar bijkomende kenmerken.
Drs. Enneüs Heerma (44) geldt als een
van de aanstormende jonge talenten
van het CDA. Zijn curriculum ver
meldt enkel promoties: in de Amster
damse gemeenteraad was hij achter
eenvolgens fractievoorzitter van de
ARP, van het CDA, wethouder van
economische zaken en loco-burge
meester. In 1986 deed hij zijn entree in
de landelijke politiek als staatssecre
taris van economische zaken. Hij
mocht daar de risicoloze portefeuille
van buitenlandse handel beheren
Hij deed dat welgeteld drie maanden
en tien dagen, om daarna de m onge
nade gevallen Gerrit Brokx op te vol
gen als staatssecretaris van volkshuis
vesting. Heerma maakte in die hoeda-
nigheid indruk met een nota over de
toekomst van de volkshuisvesting.
Algemeen werd verwacht dat Heerma
promotie zou maken en in het derde
kabinet-Lubbers minister zou worden.
Hij heeft het niet gehaald en moet zich
tevreden stellen met voortzetting van
zijn 'oude' baan, die van staatssecreta
ris Volkshuisvesting.
Ruim een jaar geleden uit het niets op
gedoken om de afgetreden staatsse
cretaris EG-zaken Van der Linden op
te volgen. Mr. Berend-Jan baron Van
Voorst tot Voorst (het liefst kort hij
zijn achternaam af tot 'Van Voorst')
verhuist nu naar Defensie, om er als
staatssecretaris materiële en persone
le zaken te bestieren.
Afkomstig van het ministerie van eco
nomische zaken, waar hij ook buiten
landse ervaring opdeed als directeur-
generaal Buitenlandse economische
betrekkingen. Maakt binnen het CDA
nu snel carrière, hoewel hij volgens een
partijgenoot nooit met vlaggetjes ach
ter een CDA-kraampje werd gesigna
leerd.
Geldt als een keurig en aimabel man,
beweegt zich gemakkelijk in diploma
tieke kringen. Moet nu met de gene
raals in de slag om besparingen en be
zuinigingen, met name op materieel-
gebied, er door te krijgen. De hoge mi
litairen zullen geen gemakkelijke aan
hem hebben; besluiten neemt hij al
leen op grond van goede documentatie
en informatie.
Invloedrijk man in het Europees parle
ment. Werd lid in 1977 en was van 1982
tot '84 voorzitter van het EP. Na een
M.O.-opleiding geschiedenis doceerde
hij dat vak onder andere aan het gym
nasium te Gorinchem. Van 1968 tot
1981 Tweede Kamerlid. Eén van de Ne
derlanders die een zogenoemd 'dub-
belmandaat' had; zowel lid van de
Tweede Kamer als van het EP. Uit zijn
uitgebreide curriculum: lid van de NA-
VO-assemblee, Raad van Europa en
West Europese Unie. Was verder inter
nationaal secretaris van de PvdA.
Hield zich vooral bezig met fraude-za
ken. Vergalloppeerde zich daarbij
twee maal. In 1975 maakte Dankert
via het Franse dagblad 'Le Monde' we
reldkundig dat de vliegtuigfabriek
Na het behalen van het kandidaats-ex
amen theologie in 1961 vervolgde hij
zijn studie-loopbaan met rechten. In
1966 studeerde hij af aan de universi
teit van Amsterdam. Mr. Aad Kosto
was gedurende korte tijd fractie-mede
werker van de PvdA in de Tweede Ka
mer. Stapte vervolgens over naar het
bedrijfsleven; als bedrijfsjurist en per
soneelschef bij de firma in edelmetaal
Fijnhout. In 1972 terug in de gebouwen
van de Tweede Kamer, nu als lid.
Hield zich in vroeger jaren nogal inten
sief met radio en televisie bezig. Werk
te onder andere mee aan de televisie
rechtbank en het programma „Zo-is-
het-toevallig-ook-nog-eens-een-keer".
Bestuurslid van het Amsterdams To
neel en voorzitter van het Publiek-
stheater.
Haar kennis op het terrein van de so
ciale zekerheid wordt alom geroemd.
Als beginnend kamerlid wist zij ooit
haar voorganger, staatssecretaris De
Graaf, bijna tot wanhoop te brengen in
de debatten over de herziening van het
sociaal zekerheidsstelsel. Ze was de
enige die met een fabelachtige kennis,
de rode draad in de debatten nog wist
te ontwaren.
Nu mag deze 45-jarige in Groningen
geboren, PvdA'ster het zelf gaan pro
beren. In rustiger tijden, in elk geval
op het terrein van de sociale zekerheid.
Vandaar dat Ter Veld er ook emanci
patiezaken bij krijgt, een dossier dat
minister De Vries niet van zijn voor-
Drs H. J. Simons (41was in Rotterdam
de stuwende kracht achter het initia
tief uitkeringen van werklozen 'pro-
duktief te maken. Het idee uitkerings-
geld in te zetten om werklozen aan de
slag te helpen, is nu ook opgenomen in
het regeerakkoord.
De Rotterdamse wethouder van On
derwijs en Culturele Minderheden, te
vens voorzitter van het subcollege
Werkgelegenheid, kwam al in 1974 in
de gemeenteraad. Hij representeerde
toen nog de PPR. Drie jaar later be
dankte hij voor die partij. In '78 keerde
hij terug in de raad, nu voor de PvdA.
In 1982 werd hij wethouder.
Simons studeerde sociologie aan de
Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij
was directie-secretaris bij de Stichting
Dassault pogingen had ondernomen
europarlementariërs om te kopen. Na
een onderzoek werd de Nederlandse
vertegenwoordiger van Dassault in
een rechtzaak vrijgesproken, omdat
overtuigend bewijs ontbrak.
Een tweede scheve schaats reed hij in
de boterfraude-affaire. Dankert be
schuldigde mimister van landbouw
Braks ervan op de hoogte te zijn ge
weest van laakbare handelingen door
de zuivel-industrie: het aanbieden van
boter ter opkoop aan de EG, terwijl het
goedje niet volgens de EG-regels was
geproduceerd. Ook hier ontbrak het
bewijs en Dankert moest zijn aantij
gingen inslikken. Met zijn 'Europese
kennis' lijkt Dankert de juiste man op
de juiste plaats als staatssecretaris
voor EG-zaken.
In de Kamer specialiseerde hij zich op
de terreinen binnenlandse zaken en
justitie. Vooral vreemdelingen-zaken
hadden zijn aandacht. Voerde keurige,
soms harde oppositie tegen het beleid
van staatssecretaris Korte-van He
mel. Mag nu aantonen een betere
staatssecretaris te zijn op justitie.
ganger De Koning wenste over te ne
men.
Met Ter Veld hebben de vrouwen niets
te klagen. Als oud-medewerkster van
het feministische maandblad Opzij,
met ervaring als lid van het Neder
landse comité jaar van de vrouw en de
Adviescommissie emancipatie, kent
Ter Veld de vrouwenbelangen als geen
ander. Of zoals minister d'Ancona op
merkte: „We hebben een prima verte
genwoordiger voor emancipatieza
ken". Het afwegen van belangen heeft
de kersverse staatssecretaris voldoen
de ondervonden in haar functies bij de
SER, De Sociale verzekeringsbank, de
Stichting van de Arbeid, de FNV en
het Internationaal verbond voor vrije
vakverenigingen.
Musische Vorming in Rotterdam en
lid van de Harmonisatieraad voor het
Welzijnsbeleid, een adviescollege van
de regering. Onlangs werd hij be
noemd tot voorzitter van de Raad voor
de Volwassenen Educatie, eveneens
een adviesorgaan van de regering.
Onder minister Hedy d'Ancona wordt
hij staatssecretaris op WVC, belast
met de belangrijke post Volksgezond
heid.
Als felste tegenstander van Onderwijs
minister Deetman, zeker in de laatste
jaren, mag deze 43-jarige PvdA'er het
nu zelf gaan proberen op Onderwijs.
Afgelopen zomer stelde Wallage al dui
delijk zijn kandidatuur. De pers werd
ruim voorzien van filosofische betogen
over de toekomst van het onderwijs.
Duidelijk moest worden gemaakt dat
het kamerlid, na acht jaar in de groene
bankjes, de tijd rijp achtte voor een ho
gere positie.
Dat het niet het voor Wallage zelf ge
hoopte ministerschap, doch 'slechts'
een staatssecretariaat werd, is een
klein vlekje op het blazoen. Aan de an
dere kant kan een goed staatssecreta
riaat ook prima als opstapje dienen
naar iets mooiers in de verdere toe
komst. Vast staat dat Wallage het vak
gebied kent, terwijl hij bovendien als
jarenlang specialist op onderwijsge
bied, bij 'het veld' geen onbekende is.
De wederzijdse entree staat vast.
Zijn ervaring als wethouder op onder
wijs in Groningen en als wetenschap
pelijk medewerker aan de universiteit
in die stad kunnen verder een basis
vormen voor een goede 'bestuurscar
rière'. Een minpuntje ligt bij de anti
apartheidsbeweging. De PvdA moet
op zoek naar een andere pleitbezorger
voor een economische boycot van
Zuid-Afrika.
Door Senthil Ratnasabapathy
van Inter Press Service, IPS)
Toen Tamil Tijgers zondag bij da
geraad het vuur openden op twee
barakken van de volksmilitie in de
stad Batticaloa (Oost-Sri Lanka) za
gen de inwoners hun vrees bevestigd.
De vertrekkende Indische vredes
macht laat een machtsvacuüm achter
en de rivaliserende groepen staan
klaar om elkaar naar de keel te
vliegen.
„Zodra de Indiërs weg zijn, zal alles
hier exploderen", voorspelt de katho
lieke priester Dominic Saminathan.
„Dan hebben we de Tijgers, het rege
ringsleger en het leger van de provin
ciale raad, die alle zullen proberen hun
macht op te leggen". De 36 doden van
zondag, dertig leden van de militie en
zes guerrillero's, waren een voorproef
je van wat het noordoosten van Sri
Lanka te wachten staat.
In het centrum van de machtsstrijd zit
de Nationale Tamilraad (TNC), een
provinciaal bestuur dat onder toe
ziend oog van de Indische vredes
macht is ingesteld. Nu de Indische be
schermers weg gaan, heeft de raad in
allerijl een volksmilitie van pubers op
gericht. Volgens velen'in de provincie
is dit niets minder dan een eigen leger,
dat zelfs een onofficiële naam draagt:
het Nationale Tamilleger (TNA).
De nafjonale regering in Colombo
heeft zich met hand en tand verzet te
gen de vorming van een apart leger in
de Noordoostelijke Provincie. De pre
mier van de provincie, Varatharajah
Perumal heeft echter ontkend dat er
zoiets als een TNA bestaat. Alle gewa
pende jongens in de provincie behoren
tot de Burger Vrijwilligersstrijdmacht
(CVF), een militie die wel door Colom
bo wordt gedoogd en bewapend, aldus
de provinciale premier. Volgens de Ta
mil Tijgers liegt Perumal.
Maar ook onder de aanhangers van de
TNC heerst verwarring over de status
van de recruten. Nagarajah Nesarajah.
een hoge ambtenaar in het provinciale
bestuur, ziet een verschil met de mili
tie: „De CVF valt onder de centrale re
gering, maar dit leger komt onder ons
bevel".
Shyam Khalid, de militaire comman
dant van het district Ampara op ze
ventig kilimeter van Batticaloa,
spreekt niet graag van een Nationaal
Tamilleger. Volgens hem komen de re
cruten in een nieuwe militie, naast de
CVF. „De CVF is bewapend met semi-
automatische wapens, maar onze mili
tie krijgt ook automatische". Over de
taak van de nieuwe militie zegt hij:
„Zodra de Indische soldaten weg zijn,
zal de verantwoordelijkheid voor de
openbare orde overgaan op de mili
tie".
In Ampara is dit al gebeurd. De Indi
sche soldaten zijn vertrokken en de
2.000 recruten van Khalid patrouille
ren in camouflagepakken met gloed
nieuwe machinegeweren over de
schouders. Ze bewaken kruispunten
en controleren het verkeer. De militie
heeft een avondklok van zonsonder
gang tot zonsopgang afgekondigd.
„We hebben al 10.000 jongens getraind
en willen er nog eens 15.000 opleiden",
aldus Khalid. De training is in handen
van veteraan-guerrillastrijders uit de
guerrillagroepen die rivaliseren met
de Tijgers en nu samen het provinciaal
bestuur vormen. Hijzelf leerde het vak
ooit bij de Palestijnse guerrillastrij
ders.
De nieuwe militie is er niet alleen om
de TNC te beschermen tegen aansla
gen van de Tijgers, zegt Khalid, maar
ook om zich te weer te stellen als Co
lombo de raad wil afschaffen. De Tij
gers hebben dit als eis gesteld voor
een vredesakkoord en de regering
lijkt daar wel oren naar te hebben.
De rivaliteit tussen de Tijgers en de an
dere Tamilgroepen dateert van 1987.
Sri Lanka en India sloten in dat jaar
een vredesakkoord. Indische soldaten
kwamen om de orde te handhaven in
het noorden, met een overwegend Ta-
milbevolking, en het oosten, waar
geen van de minderheidsgroepen van
Tamils, Singalezen en moslims de
overhand heeft.
De Tijgers, die tot dan toe op steun uit
India konden rekenen, verzetten zich
echter tegen het akkoord en zetten de
strijd voor een onafhankelijke Tamil -
staat (Eelam) voort. Drie andere guer
rillagroepen slikten het akkoord en
mochten een deelstaatregering vor
men, de TNC.
De onderlinge haat is groot. „Zij zijn
verraders en moeten van kant worden
gemaakt", zegt Shankar, een activist
van de Tijgers over de leden van de
TNC. Nesarajah, die zijn carrière be
gon als strijder van het Revolutionaire
Bevrijdingsfront van Eelam (EPRLF)
is even stellig: „Het volk heeft ons ge
kozen en wij zullen doorvechten".
7k ben vergeten wie, maar ie,
mand herinnerde er laatst aai
dat de eerste televisiebezitters
het begin van de jaren vijftig, in he,
donker naar het scherm plachte:
te kijken, tot er een waarschuwmi
kwam uit Hilversum datje er bete
aan deed een lampje op het toestè
te plaatsen, zodat er behalve dtt
wat scheelgroene licht van he
beeldscherm ook nog wat geim,
lamplicht in de kamer was. Teget
woordig zit iedereen gewoon me.
alle lampen in de huiskamer tele,
sie te kijken, en is de televisie nie
meer de 'huisbioscoop' waar naai
je, in navolging van de bioscoop, it
lichten voor dooft. Hoewel, dat ztf
ik nu wel, maar toen mijn oudsé
dochter Sara op haar verjaan
feest een uit de videotheek gehad
de griezelfilm op de TV afdraaiii
zaten al die kinderen er in het don-
ker naar te kijken. „Zal ik niet en
een lampje aandoen?"vroeg ikali
zogenaamde onnozele hals toen ij
mij verstoutte even de huiskam
binnen te komen. „Nee! NeeZoi
het nog veel spannender!"
In het donker naar de televisie ai
ten kijken, of hooguit met een sck
merlampje op het toestel,- dat t
dus duidelijk een verloren gegai
zaak, uitzonderingen daargelatei.
Wat zeker een verloren zaak is, i
de...
Maar nee, laat ik niet meteen m
raden wat het is, maar de metk
diek van Henk Vonhoff, commissi
ris van de koningin in Groninge
volgen. Op weg naar de zaal ink
Provinciehuis waar de dichte
Jean Pierre Rawie als winnaar va:
de Culturele Prijs van Groninge
zou worden bezongen, hield Voi
hoff onderweg even halt bij ee
schoorsteenmantel, pakte een git
zen bol die daarop lag en vroeg hi
groepje VIP's dat hij voorging
we wisten wat dat was? De bol hu
de grootte van een kogel zoals di
bij kogelstoten wordt gebruikt
was ook behoorlijk zwaar, zij le
niet zo zwaar als een kogelstooth
gel. Het glas had buitenop eengi
profileerd patroon, met daarin oc
letters, maar die kregen we niet
lezen. In de bol zat een doorzicht
vloeistof.
Niemand van ons (en er zaten tot
knappe koppen bij!) had enig iit
wat het kon zijn. Het bleek een
de aard der zaak) zeer zeldzai
brandbestrijdingsbol uit de W
enig de Staten te zijn. Als de watt
druk onvoldoende was om brand
een hoog gebouw (ik noem eenw
kenkrabber) te bestrijden, de
werden deze met water gevut
glazen bollen in de brand stuk)
smeten, in de hoop dat het betI
water dat er in zat de brancsk
zou doen vergeten. Een geniale
vinding, minder voor de brandt
strijding, vrees ik, dan voor
brikant die de opdracht kreeg a
vervaardigen...
Deze waterbom is dus verdwew,
Evenals het begrip 'perrybal',
mijn Amsterdamse jeugd de rm
voor de tennisbal,- ik heb de pen
bal als verloren gegaan begrip
eerder genoemd. De schrijfsterSt
Rademaker-Duyts heeft mij de
drietige herinnering geschreit
die haar man aan de perry bal hm
Mijn man vertelde hoe zijn vaii
op een dag op een tiointigje
100.000 had gewonnen. Z'n moei
was stomverbaasd toen ze het ld
rijnummer in de krant zag stat'
Kleine Corrie, mijn man, werd
op uit gestuurd om her en der km
ten te kopen. Men wilde natuurt,
zekerheid.
Net als de andere kinderen van li
gezin mocht hij toen iets uitkien
dat hij graag wilde hebben. Klé
Corrie vroeg een massief perryit
letje;want dat stuiterde zo prat
tig. Dat bleek ook wel, wantiï
kwam al meteen feilloos op i
tram terecht. Corrie is die tn
toen van halte tot halte achten
gehold, helemaal van bij de Vrol
straat tot het Centraal Staüt
Maar het balletje viel er niet aj.
Bij het eindpunt bleek de condi
teur geen medelijden met het uit)
putte jongetje te hebben. Hij dn
er niks aan. Ontgoocheld moest
kind de lange weg naar huis utt
terug lopen.
Zijn vader deed er ook niks aan.
'Daar leer je van,' was zijn eiit
commentaar.
En Christine Hilsum-Beuckensi
Bussum reageerde op de verdt
nen perronkaartjes:
„Toen wij in Twente op 4 of 5 0
1945 waren bevrijd, werd ons
en ons gezin, omdat we
spraken, regelmatig door jongt
andere soldaten bezocht,- van i
gadier tot 'private'. Ze kwamen»
een praatje, om hun krantje te
zen, of om naar huis te schrip
Een van hen was een journalist
het Canadese legerblaadje 'f'
Tin Hat', dat wij ook kregen, 8
artikel eruit herinner ik mi)
heel goed, het ging over stationst
plaatsen met - voor onze journe-
althans - vreemde namen,
meest verbaasd was hij wel over
plaats Perronkaarten. 'No mal
where you go, on every station
can buy a ticket to Perronkaarl
I wonder where that is. It must-
very interesting place, a /a*
one.'
We hebben hem toch maar vit
droom geholpen".
De nieuwe Tamil-militie laat zien hoe strijdvaardig ze is
