Cees van Langevelde exposeert
in galerie V-Deco in Axel
Stoelendans en vrijerij rond
eigen naamslijsten begonnen
'En die kinders in de zaal
maar zingen: Leve de PZC!'
streek
CEES RUSTER IN DE VUT
WOENSDAG 11 OKTOBER 1989
Omweg
9 ACH MAAR JONGHET GAAT TOCH OM DE KOPT
Verrassingen
Boven
Duizendpoot
Voor de wind
Bezorgers
Verzadigd
Doorgaan
Poten wegzagen
AXEL - De Terneuzense kunstenaar
Cees van Langevelde zei geen woord
teveel toen hij meldde dat hij van het
magisch realisme was doorgeschoten
naar de abstracte schilderkunst. De
expositie in Axel die 4 oktober onder
grote publieke belangstelling werd
geopend, draagt daarom terecht als
titel: „Van realisme tot abstractie".
De realistische, figuratieve doeken
van Van Langevelde, waarmee de
wandeling door de tentoonstelling
begint, zijn bijna allemaal wat ouder.
De paar abstracte doeken daarente
gen, de richting die Van Langevelde
nu is ingeslagen, zijn recenter. Voor
de bezoekers, meest Terneuzenaren,
betekent dat nieuwe werk een verras
sing.
Overigens is niet alles nieuw aan het
werk. De Terneuzense schilder knijpt
nog steeds alleen bij hoge uitzonde
ring felle, riskante kleuren uit zijn tu
bes en in dat opzicht is Van Langevel
de sinds zijn laatste grote expositie,
vorig jaar aan de Blokken in Terneu-
zen, niet gegroeid. Hij is verknocht aan
getemperde, bleke tinten en grijpt ook
liever naar de penselen en kwasten
van gemiddelde grootte dan naar de
allerkleinste voor de fijne details of de
flinke kwasten voor het grote gebaar.
Toch is de ontwikkeling van de kun
stenaar, te oordelen aan de doeken die
in de kamertjes en gangetjes van V-De
co aan de Bastionstraat in Axel han
gen, onmiskenbaar. Hij begint met een
doek getiteld 'Zeeuws-Vlaams Land
schap' (een impressie van de streek na
bij Wulpenbek) en is zes doeken ver
der, dat wil zeggen 'Knotwilgen', nog
steeds bij het landschap, maar de ver
taling van de boom in harde lijnen
(welke methode Mondriaan ook al toe
paste) wijst al op de abstrahering die
komen gaat. Die ontfiguratie krijgt
een hoogtepunt in het ongetitelde
schilderij IV, dat alleen nog maar vorm
is.
Anderen stopten op dit punt, maar
Van Langevelde schiet door, zo moet
worden vastgesteld bij de beschou
wing van het schilderij dat ernaast
hangt. Daarvan zijn de niet-figuratie-
ve vormen opnieuw behandeld en tot
tastbare vormen in drie dimensies ge
maakt. Waarmee Van Langevelde een
weinig gebruikelijke omweg om te
komen tot stilering heeft gevolgd.
Niet alleen langs deze weg komt Van
Langevelde tot het non-figuratieve
maar ook via het schilderij 'Basalt'.
Die basaltblokken aan de voet van een
dijk worden later, in schilderij II, zelf
standige, niets uitbeeldende elemen
ten. De maten van deze penseelstre
ken en hun kleuren (beide typerend
voor Van Langevede) zijn nog wel die
van de dijkversterking maar uit deze
context gehaald blijken ze zelfstandig
een schilderij te mogen vormen.
Joost van Leeuwen
De raadszaal van Hontenisse in Kloosterzande met bode Frans. De stoelendans rond de naamslijsten is begonnen.
nus, „het gaat toch om de kop. Niet
om programma's of politieke partij
en. In een plattelandsgemeente zo
als Hontenisse is het ons kent ons.
Mensen weten óns heus wel te vin
den als ze iets op hun lever hebben.
Het directe contact met de kiezers
hebben we en dat is het belangrijk
ste. Zo'n PvdA, met mevrouw
Hoorn-Visser of Visser-Hoorn, wie
kent die nu, haalt het hier niet. Het
ontbreekt hen aan een regionaal
kopstuk."
Roctus vindt het gekroel van de
naamslijsters kort voor de verkie
zingen eigenlijk een 'prachtige affai
re'. „Je hoort van alles en als het dan
zover is, dan sta je toch weer voor
verrassingen", stelt hij. Een verras
sing zou het zijn als de huidige wet
houder J. E. M. Joossen (lijst A. Roc
tus) tussen wal en schip komt te
hangen. Joossen, in 1986 op een wet
houderszetel gezet als tijdelijk
waarnemer voor bankier/verzeke
ringsman A. P. J. Roctus - die na
twee jaar deze bestuursfunctie zou
overnemen, maar daar wegens
drukke werkzaamheden weer vanaf
zag - dreigt het slachtoffer te wor
den van het loven en bieden tussen
de twee grootste fracties in de huidi
ge raad, die van CDA en lijst Roctus.
De inzet is de wethouderspost of lie
ver de kop van Joossen.
Burgemeester mr A. A. L. G. M. Kes-
sen is, voor zover mogelijk is, op de
hoogte van het politieke schimmen
spel dat momenteel in de gemeente
wordt gespeeld. „Persoonlijk heb ik
er geen greep op. Als burgemeester
sta je gewoon machteloos. Wat er
overigens gebeuren zal, is nu nog
niet te overzien. Misschien blijft al
les bij het oude, misschien ben ik wel
twee wethouders kwijt, dat is af
wachten", zegt Kessen, die zich in
de onduidelijke politieke structuur
van de gemeente aardig heeft inge
kapseld.
De VVD-burgemeester van Honte
nisse heeft, tot grote teleurstelling
van zijn partijgenoten in Hulst, geen
moeite met de vrije lijsten. „Werken
met naamslijsten kan heel goed
gaan. Landelijke lijsten hebben
vaak het probleem dat ze zich moe
ten conformeren aan landelijke
richtlijnen. Naamslijsters worden
daarin niet gehinderd. Voordeel van
de huidige raadsleden - al zijn het
mensen van naamslijsten - is dat
het figuren zijn die met beide benen
in de maatschappij staan. Het is
waar, dat ze soms meerdere petten
op hebben, maar men weet die aar
dig te scheiden. Dat sommigen spe
cifiek opkomen voor een woonkern
is feitelijk in strijd met de gemeente
wet, maar in bestuurlijk Nederland
gewoon goed. Opkomen voor een
bepaalde woonkern is in mijn ogen
dan ook volstrekt legitiem.
Wethouder Joossen van Hontenisse
is maar al te goed op de hoogte van
het 'achterhandse gebabbel' over
zijn persoon en zijn positie. Koud
laat het hem niet, maar er echt over
inzitten doet hij ook niet. „Laat ze
maar praten, als het er eenmaal op
aankomt, dan trek ik mijn plan wel.
Dat heb ik altijd al gedaan en dat
blijf ik doen. Straks zou het wel
eens zo kunnen uitpakken dat het
van mij afhangt of de lijst Roctus of
het CDA wel een wethouder krijgt",
klinkt het stellig vanachter een
pint, alsof de uitslag van verkiezin
gen niet door kiezers wordt be
paald. Op 21 maart volgend jaar
weten we meer, uitgezonderd de
Graauwse naamslijster A. Brugge-
man, die weet nu al dat hij terug
komt in de Hulster raad. Volgens
wethouder Kayser van Hulst niet
verwonderlijk „Die man staat ge
woon boven alle partijen."
TERNEUZEN - In die begindagen
stond hij iedere ochtend om vier uur
naast z'n bed. Dan stapte hij in de 'mi
ni' en reed naar de boot in Breskens
om er een kleine duizend kranten op
te halen. Cees Ruster: „Om zeven uur
was ik weer thuis. Even scheren, was
sen, een ontbijtje en daarna de hele
dag op pad. Om abonnementen te wer
ven en advertenties binnen te halen."
En vrouw Jannie nam thuis de tele
foontjes van abonnees aan. Ja, ook
mensen met berichtjes voor de redac
tie belden 'de Rusters'.
„Ze zeiden wel eens tegen me: Jie bin
Cees van de krante, maor oe is noe j'n
achternaom? Ik was gewoon voor veel
mensen Cees van de PZC", zegt Rus
ter. die volgende week vrijdag afscheid
neemt als hoofdinspecteur buiten
dienst van de krant. Na iets meer dan
28 jaar gaat hij in de VUT. Het tijdstip
werd onverwacht vervroegd; een ge
volg van de inwilliging van de eisen
van de grafische bonden, geformu
leerd tijdens de stakingen van begin
dit jaar. De VUT-gerechtigde leeftijd
daalde met een jaartje: van 61 naar 60
jaar.
Cees Ruster: „Dat was wel even wen
nen, want ik had me daar nog niet zo
op ingesteld. Ook ontzettend vreemd
was trouwens, dat ik begin dit jaar,
toen ik pas naar een eigen woning in de
Bachlaan was verhuisd, ik echt naar
m'n werk moest." Dat was inderdaad
helemaal nieuw. Want Ruster was al
die jaren vergroeid met de krant, dag
en nacht werd hij ermee geconfron
teerd; hij woonde met z'n gezin in de
woning boven de kantoren van de ad
ministratie en de redactie.
In 1961 ging hij bij de PZC aan de slag.
Geboren in 's-Heer Hendrikskinderen
en later als 'automobieltechnieker'
terecht gekomen in Terneuzen. Op de
biljartclub ontmoette hij André
Kaan, pionier-redacteur van de PZC
in Zeeuwsch-Vlaanderen. „Ik zei te
gen Kaan dat ik wel eens iets anders
wilde. En toen ik op de verjaardag
van m'n moeder zat, werd ik gebeld
door Gideon Schout. Die zei: Ik hore
da jie ander werk zoekt." Ruster was
in die beginjaren eigenlijk een soort
duizendpoot. Kaan deed de redactie,
Ruster de rest. De een op een scooter,
de ander in z'n Austin mini.
„Die duizend kranten, die ik bij de
boot ophaalde, waren bestemd voor
Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen. Die voor
het Westen - zo'n 2700 - werden ver
spreid door de bussen van de ZVTM en
van de Stoomtram Breskens-Malde-
gem. Hulst en Hontenisse gingen toen
ook nog per post. In '61 hadden we er
daar in totaal een stuk of veertig. Con
currentie? Die was in die dagen enorm.
We hadden weliswaar de Breskensche
Courant gekocht, maar je had het
Zeeuwsch Dagblad, Het Vrije Volk
met z'n Zeeuwse editie, in de Kanaal
zone De Vrije Zeeuw en in het Land
van Hulst natuurüjk Dagblad De
Stem. En verder natuurlijk de adver
tentiebladen. Maar die Vrije Zeeuw,
'de Ouwe Kee', was de belangrijkste
concurrent met z'n vijfduizend abon
nees."
„Als ik bij middenstanders binnen
wandelde om te vragen of ze in de PZC
wilden adverteren, wisten sommigen
helemaal niet wat dat was, die PZC.
Een van die mensen vroeg me eens: Is
dat een Protestants Christelijke In
stelling of zoiets? Maar toch groeiden
we, werden we bekender. Vooral bij de
jeugd. We deden, samen met de mid
denstand, die PZC-filmmiddagen. Met
Baby den Toonder op accordeon. Dan
was het Concertgebouw in Terneuzen
keer op keer afgeladen. En die kinde
ren maar zingen: Leve de PZC! En dat
werkte. De Vrije Zeeuw werd meer en
meer de krant van de vergrijzende be
volking; die stierf dus een beetje met
de abonnees. En wij bleven stijgen. In
Terneuzen bijvoorbeeld jaarlijks ge
middeld zo'n tweehonderd abonnees.
Dat was ieder jaar weer spannend, dat
gaf een kik. En het advertentievolume
steeg mee. We gingen die 'Zeeuwsch-
Vlaanderen Extra' doen op vrijdag. En
later zelfs op woensdag."
Aanvankelijk liep Cees Ruster mee
aan de hand van Schout, inspecteur
buitendienst voor heel Zeeland. „Als
je iets goed had gedaan, zei hij altijd:
'Goed bekeke!' Als het fout was,
bromde hij: 'Dao deug heen donder
van!' Maar uiteindelijk ging het ons
alleen maar voor de wind. We zetten
een expeditienet op, het aantal bezor
gers groeide en we kregen meer men
sen in dienst. Ja, we zijn natuurlijk
meegegroeid met de industrie in met
name die Kanaalzone. Dat gaf enorme
impulsen."
Ruster, de advertentie-acquisiteur,
zat 's avonds achter de tekentafel. Om
advertentiepagina's te ontwerpen, 's
Morgens ging hij ermee op pad. „Ik
had die advertenties meestal dus al
kant-en-klaar in m'n tas zitten. En dat
vonden de mensen interessant. Vaak
was ik zo'n pagina in een uur al kwijt."
En eenmaal thuisgekomen wachtten
'de dooie'. Begrafenisondernemers
gooiden bijna dagelijks overlijdensad
vertenties in de brievenbus, meestal in
de avonduren. Cees rende iedere
avond op kousevoeten naar beneden
om de bus te lichten en de advertenties
op de telex of de fax te zetten.
„Soms riepen ze van de redactie naar
boven: Cees, er ligt een dooie op de
trap. Als je visite had, vielen die men
sen bijna van hun stoel van de schrik.
Ik heb trouwens nog eens meege
maakt dat een vrouwtje een overlij
densadvertentie voor haar man kwam
opgeven. Maar we moesten wachten
met plaatsing want hij 'leefde nog een
beetje'. Ze zou wel bellen als het zover
was. Vier dagen later ging de telefoon.
Het was zover..."
Tien jaar geleden werd hij hoofdin
specteur buitendienst. De adverten
tie-afdeling verdween uiteindelijk
richting Axel, naar Vink Rota Druk,
ook onderdeel van de PZC-holding.
„Als hoofdinspecteur deed ik onder
meer de afrekeningen met de bezor
gers. Ja, eigenlijk ben je dan ook een
beetje maatschappelijk werker. Kom
je bij zo'n vrouw van een bezorger en
die begint te klagen over haar huwe
lijk. Die man erbij... en die krijgen
toch ruzie... Op een gegeven moment
dreigde die vrouw uit het raam te
springen. Daar werden we natuurlijk
niet warm of koud van. Want we zaten
gelijkvloers... Of die vrouw die zich
zorgen maakte over de 'thermostaat'
van d'r man. Hij kon zo moeilijk plas
sen... Voel je hem?"
„Je zat natuurlijk altijd met die pro
blemen bij dichte mist. Of met ijzel en
stuifsneeuw. In '63 reden we eens met
kranten onder Oostburg. Af en toe
moest je stoppen om met een schop de
hopen sneeuw voor de auto weg te
scheppen. Op een gegeven moment
kregen we zo'n sneeuwhoop maar niet
weg, wat we ook probeerden. We bonk
ten er uiteindelijk maar een paar keer
tegenaan. Kwam er plotseling zo'n
rood autootje van de PTT onder die
sneeuw vandaan. Dat was gestrand en
door de bestuurder achtergelaten.
Met die bezorgers maakte je trouwens
de zotste dingen mee. Zo'n eerste dag
van zo'n nieuwe bezorger... Die moest
dan werken met een zogenaamde loop-
lijst. Soms in de stromende regen. Ik
heb het wel meegemaakt dat een nieu
we bezorger halverwege terug naar
huis fietste - met de helft van z'n kran
ten nog in de fietstassen - en weer in
bed kroop. Die voerde je dus af. Maar
verder heb i'k altijd enorme bewonde
ring gehad voor al die mensen, die 's
morgens tegen vijven uit bed moesten
voor die kranten. Ze vormen toch echt
nog altijd de belangrijkste schakel in
dat hele bedrijf."
'Cees van de krante' zag de PZC in
Zeeuwsch-Vlaanderen groeien naar
zo'n 13.000 abonnees. Van explosieve
groei is nu geen sprake meer.
„Nee, de markt is grotendeels verza
digd denk ik. Dat heeft ook te maken
met het fenomeen 'samenlezen'. Hier
in de buurt zie ik de voorbeelden: drie
gezinnen, die samen één krant lezen.
Dat is natuurlijk de doodsteek voor
de kassa. En de remedie daartegen
moet nog steeds worden uitgevonden.
Of de regionale krant bedreigd
wordt? Door wat dan? Van kabel
kranten of iets dergelijks verwacht ik
niet veel. En ik denk dat wij nog
steeds een prima formule hebben:
provinciaal nieuws gekoppeld aan
veel nieuws uit de regio, nieuws uit je
eigen wijk zelfs. Dat doet niemand
ons na."
Zelf vindt hij het geen verdienste, bij
na dertig jaar bij dezelfde baas. „Dat
bewijst toch datje het er altijd naar je
zin hebt gehad en dat er geen ander
werk was dat nog beter betaalde. En
het was gewoon al die jaren boeiend,
spannend werk. We hebben het voor
mekaar gekregen dat de mensen in het
Zeeuws-Vlaanderen nu niet meer pra
ten over 'die Walcherse krante' of 'De
Middelburger' als ze het over de PZC
hebben. Al lopen er natuurlijk nog wel
rond die denken dat de krant bij ons in
de Nieuwstraat in de kelder wordt ge
drukt..."
WoutBareman
Cees Ruster: Het was gewoon boeiend, spannend werk."
Het gemeenteraadslid W. F. de
Brouwer (gemeenschappelijke be
langen) kan er moeilijk om lachen.
„We hebben een gesprek gehad over
eventueel samengaan. Dat wil nog
niet zeggen dat alles rond is. Boven
dien ligt alles - in verband met de
ziekte van Piet - nogal moeilijk. Als
Piet herstelt, dan gaan we gewoon
met hem door. Dat Neefs zich dan
nog bij ons aansluit is evenwel niet
uitgesloten", vertelt De Brouwer.
Als Neefs daadwerkelijk de overstap
maakt naar wat in de volksmond de
'Steense fractie' heet, dan zou dat de
tweede belangrijke verandering in
het Hulster politieke bestel zijn bin
nen kort tijdbestek. Eerder maakte
fractievoorzitter Gerrit Naessens
van Gemeentebelangen bekend zijn
heil te willen zoeken bij het CDA. De
annexatie van déze vrije lijst door de
christen-democraten heeft binnen
eigen kring tot grote meningsver
schillen geleid. Naessens is door de
Hulster CDA-bonzen een verkiesba
re plaats beloofd zonder dat de le
den daar iets over te zeggen hebben
gehad.
Wethouder J. E. M. Joossen (Honte
nisse). „Laat ze maar praten..."
De VVD-afdeling Hulst/Hontenisse
heeft afgelopen zomer getracht de
poten onder de stoel van de vrije lij
sten in de streek weg te zagen. Het
was de bedoeling de komende ge
meenteraadsverkiezingen ook in
Hontenisse met een VVD-lijst mee
te dingen naar wat raadszetels. De
oprichting van een zelfstandige af
deling in Hontenisse leed echter
schipbreuk. „We hebben zittende
raadsleden (P. J. Mangnus en A. P. J.
Roctus, twee eigen-lijsters) bena
derd via de burgemeester Kessen,
maar zij lieten weten geen interesse
te hebben", licht Kayser toe.
De PvdA in de Reynaertstad is er
wel in geslaagd om partijgenoten uit
Hontenisse zover te krijgen dat ze in
maart de slag om het raadspluche
zullen aangaan. Een felle campagne
tegen de naamslijsten, waar de so
cialisten in Hulst bijna vier jaar ge
leden mee op de proppen kwamen,
staat voor deze verkiezingsstrijd
niet op de rol. „De komende cam
pagne is een goed verkiezingspro
gramma het krachtigste wapen dat
we tegen de naamslijsten zullen ge
bruiken", benadrukt de Hulster
PvdA- voorman P. V. V. Weemaes.
„Ach maar jong", lacht C. M. Roctus
uit Kloosterzande, sinds jaar en dag
nummer twee op de Lijst P. Mang-
HULST - De gemeenteraadsverkie
zingen op 21 maart 1990 liggen nog
ver in het verschiet. Desalniette
min is in de Oost-Zeeuws-Vlaamse
gemeenten binnen de rangen van de
vrije lijsten de stoelendans reeds
begonnen. Telefoontjes over en
weer. Gesprekken in de trant van
„Als jij nu bij mij op de lijst komt
staan, dan garandeer ik Politie
ke roddelaars in het Land van Hulst
beleven hoogtijdagen. Aan de stam
tafels in de cafés wordt druk gespe
culeerd over wie overstapt naar
lijst x of y. Wie blijft zitten en wie
niet zal terugkeren in de raad. Een
beeld van vrijages tussen lokale
partijen.
De zetel van de nestor van de Hul
ster raad, de 73-jarige Piet Stevens
uit Sint-Jansteen, wordt al maan
den niet bezet. De bejaarde politicus
is al geruime tijd ziek. Op aangeven
van burgemeester mr F. A. W. Ja
cobs van de Reynaertstad besluit de
raad om de oude voorman van de
fractie Gemeenschappelijke Belan
gen een bloemstuk te sturen. Een
gebaar...
Enkele uren later vormt die lege ze
tel aanleiding tot een discussie on
der politiek geïnteresseerden. „Als
Piet niet terugkomt, dan gaat De
Brouwer (zijn fractiegenoot) met
Honoré Neefs (Clingse lijst) in zee.
Die twee zijn stevig aan het vrijen",
weet een Pvd A-er. Er wordt geknikt,
geschud en gelachen.
Raadslid H. J. F. Neefs van de lijst
Clinge voor Algemeen Belang in de
gemeente Hulst. Straks in zee met W.
F. de Brouwer van de lijst Gemeen
schappelijke Belangen?
Hoe dan ook, Gemeentebelangen
keert na maart '90 niet terug in de
raadszaal. Wat WD-wethouder W.
D. M. Kayser uit Hulst betreft geen
slechte ontwikkeling. „Naamslij
sten, dat werkt in de bestuurlijke
praktijk niet makkelijk. Ze (de
raadsleden die namens zo'n groepe
ring zijn afgevaardigd) hebben nog
al eens de neiging om voor een
woonkern op te komen. Het geheel,
de gemeente, wordt dan vergeten. Ik
vind dat zonde", stelt hij.
C. MRoctus van de lijst P. Mangnus
in Hontenisse: 'Personen belangrij
ker dan programma's of politieke
partijen'.
