Dieleman en Verstraeten
exposeren in Kloostergang
Sfeer op school moet
die in gezin benaderen
Belangenstrijd rond Kunstuitleen
Onderzoek naar wijzigingen
in verkeersstromen
De laatste ronde in onze
opruiming.
De laatste restanten tegen
extra lage prijzen.
Profiteer nü!
provincie DONDERDAG 10 AUGUSTUS 1989 1 3
ELKE ZEEUWSE REGIO EIGEN CENTRUM?
Verwantschap
Nivellering
Beeldtaal
Imago
Tento onstellingen
AFSCHEID DOCENTEN SMIJTEGELTMAVO
Geoutilleerd
Voorwaarde
Zelfstandig
Eigenaar van
zeifbouwauto
meldde zich
Langzamer
Carrière
MIDDELBURG - Dit jaar is het hon
derdvijftig jaar geleden dat de
Franse wetenschapper Louis Dag-
uerre de fotografie uitvond. Ter ge
legenheid van deze mijlpaal wordt
tijdens september-cultuurmaand
een expositie georganiseerd van fo
tografisch werk van twee Zeeuwse
beeldend kunstenaars, Piet Diele
man (33) en William Verstraeten
(38), in de Kloostergang van het Mid
delburgse abdijcomplex. Enkele
maanden geleden kregen zij de op
dracht voor deze tentoonstelling
van de provincie Zeeland. Met het
project is een bedrag van ruim hon
derdduizend gulden gemoeid.
In de vakbladen voor kunstenaars
werden de afgelopen maanden op
drachten aangeboden in het kader
van de honderdvijftigste verjaardag
van de fotografie. Piet Dieleman en
William Verstraeten reageerden op
deze oproep en kregen het project
toegewezen. De opdrachtgeefster is
de provincie Zeeland, maar een be
langrijk deel van de kosten - zeve
nentachtigduizend gulden - wordt
gedragen door het ministerie van
WVC. De provincie heeft een bedrag
van zevenendertigduizend gulden
gereserveerd.
Dieleman: „Het is puur toeval dat we
samen deze opdracht hebben gekre
gen". Verstraeten vindt de keuze van
Zeeland niet zo willekeurig: „Er zijn
in onze provincie niet echt veel men
sen die zich direct bezighouden met
fotografie als kunst. Het unieke van
de opdracht is dat we inhoudelijk he
lemaal vrij zijn. Wij kunnen ons werk
dus afstemmen op de specifieke
ruimte van de Kloostergang. De eni
ge verplichting die ons is opgelegd, is
dat het werk vóór 1 september af
moet zijn."
Dieleman en Verstraeten houden
zich al lange tijd bezig met het me
dium fotografie.
Dieleman: „Ik fotografeer vanaf mijn
zestiende. Voordat ik naar de kunst
academie in Rotterdam ging, heb ik
op de MTS fototechniek gedaan."
Bij William Verstraeten is de interes
se voor de fotografie parallel gelopen
met zijn ontwikkeling op ander beel
dend vlak. „Ik studeerde aan de
kunst-academie in Antwerpen. Aan
vankelijk hield ik mij voornamelijk
bezig met beeldhouwwerk en schil
deren, maar nu fotografeer ik hoofd
zakelijk."
Voor beide kunstenaars bestaat er
geen pricipieel onderscheid tussen
schilderen of fotograferen.
Verstraeten: „De manier waarop je
tegen een foto aankijkt verandert,
net als bij een schilderij, in de loop
der tijd. Een foto legt een beeld vast
dat een bepaalde tijd en gemoeds
toestand uitdrukt. Fotograferen
moet even serieus genomen worden
als bijvoorbeeld schilderen."
Dieleman vult aan: „Fotografie heeft
net als schilderen een specifiek ka
rakter. In feite is een fotofilm niet an
ders dan verf."
De onderwaardering van de foto
grafie als kunst-medium heeft vol
gens Verstraeten te maken met het
algemene karakter van fotografe
ren.
„Er is een nivellering opgetreden. Ie
dereen denkt deskundig te zijn, om
dat bijna iedereen wel eens een kiek
je maakt. Maar die kiekjes zijn
meestal geen foto's."
Enkele kunstenaars hebben gepro
beerd een verband te leggen tussen
schilderkunst en fotografie. Schilde
ren op een foto was voor hen een mid
del om deze samenhang aan te ge
ven.
„Een foto geeft altijd een beeld weer.
Het beeld is per definitie realiteit, of
het nu om abstracte fotografie gaat
of om 'beestje/boompje'. De foto's
voor de tentoonstelling zijn specifiek
op de ruimte af gestemd. Zo wordt de
omgeving op een natuurlijke manier
verduidelijkt," aldus Dieleman.
Om kunst te kunnen begrijpen en
waarderen vinden de beide Middel
burgse kunstenaars noodzakelijk
dat de toeschouwer kennis heeft
van de 'theorie' achter het werk.
Volgens Dieleman ontbreekt het in
Nederland aan de nodige kennis om
abstracte kunst te kunnen bevatten.
Slechts een enkeling kan de beeld
taal van dit soort werk lezen, meent
hij. „Een grote misvatting over ab
stracte kunst is dat de betekenis kan
worden verklaard aan de hand van
eigen gevoelens. Dat is schijn-demo-
cratie. Om abstract werk in het bij
zonder en kunst in het algemeen te
kunnen begrijpen moetje bereid zijn
de taal te leren. Kunst intepreteren
is hetzelfde als een krante-artikel le
zen. Om het verhaal te kunnen be
grijpen moet je ten eerste iets afwe
ten van de taal en semantiek en ten
tweede moetje enigszins op de hoog
te zijn van de inhoud van het stuk",
legt Dieleman uit.
Verstraeten: „Als je wilt meepraten
over kunst moet je het jargon en de
beeldtaal beheersen."
Als de beeldtaal van de kunstenaar
niet overeenkomt met de algemeen
aanvaarde beeldtaal ligt het gelijk
bij de artiest. 'Een goed kunstenaar
is altijd overtuigd van zijn gelijk', is
de gezamenlijke mening van Piet
Dieleman en William Verstraeten.
„Als een volk de aankoop van kunst
laat afweten is het de taak van de
overheid opdrachtgever en koper te
zijn. Deze voorwaarde is de basis
voor de culturele ontwikkeling.
Kunst heeft nu eenmaal een slecht
imago, slechts een enkeling koopt
het. Zoals voor elk produkt moet de
behoefte gecreëerd worden. Het is
in zo'n geval de plicht van de over
heid te zorgen dat er vraag naar
kunst komt", vindt Verstraeten.
De laatste paar jaar is er, ondanks
alles, sprake van een hausse in de
kunstverkoop. Moderne kunst
wordt tegen astronomische bedra
gen van de hand gedaan en aange
schaft.
De opkomst van de yuppies, de jonge
- veelal ongebonden - zakenmensen,
veroorzaakt(e) een explosieve groei
van de vraag naar een kunstvorm die
zich gemakkelijk laat veréénzelvi
gen met de levenswijze van deze
mensen. Toch blijft de kunstverkoop
in Nederland op een relatief laag ni
veau.
„In ons land is de overheid de groot
ste opdrachtgever en kunstkoper.
Alle particuliere 'kunst-afnemers' te
zamen besteden minder geld aan
kunst dan de staat. De calvinistische
achtergrond speelt nog steeds een
grote rol. Het is maatschappelijk
niet aanvaard dat iemand veel geld
bezit of uitgeeft", zegt Verstraeten.
Gelijktijdig met de expositie van
Piet Dieleman en William Verstrae
ten is in het Roosevelt Studiecen
trum in Middelburg (Abdij) de over
zichtstentoonstelling Honderdvijf
tig jaar fotografie te zien. Deze expo
sitie omvat ondermeer werk van be
roemde fotografen als Varda, Man
Ray en Johan van der Keuken. Van
deze laatste fotograaf is tijdens het
Zeeuws filmfestival, een andere ac
tiviteit gedurende september-cul
tuurmaand, ook filmmateriaal te
zien. Beide tentoonstellingen zijn
de gehele maand september te be
zichtigen.
Anthonie Dieleman
'William Verstraeten (l) en Piet Dieleman.
a
VLISSINGEN - Elke Zeeuwse regio
een 'eigen' Kunstuitleen? De grote
Zeeuwse gemeenten hebben er wel
oren naar. Eendrachtig samenwer
kend zijn ze erin geslaagd het dage
lijks provinciebestuur te vermur
wen tot een vergaand streven: split
sing van de Zeeuwse Kunstuitleen
(gevestigd te Middelburg) in een
aantal zelfstandig functionerende
gemeentelijke uitleencentra.
De gemeenten lonken gretig naar het
provinciale geld en - niet te vergeten
- de kunstwerken die hen in de
schoot moeten vallen. De premie die
gedeputeerde G. de Vries-Hommes
heeft gezet op spreiding van kunst en
verlaging van drempels. Maar het
moet nog blijken of de hunkerende
gemeenten er - zoals de provincie wil
- ook zelf voldoende geld voor over
hebben. En het is zeer de vraag of alle
gemeenten bereid zijn om te voldoen
aan de kwaliteitseisen die van pro
vinciezijde zullen worden geformu
leerd.
Tot nu toe staan alleen de twee groot
ste gemeenten, Vlissingen en Middel
burg, in de startblokken om met ver
ve in te spelen op de provinciale
steun die, blijkens een statenvoor-
stel, in aantocht is. Het zijn boven
dien de twee enige Zeeuwse gemeen
ten die er, elk voor zich, al een ge
meentelijke Kunstuitleen op na hou
den. Het zal, zo verwachten de ver
antwoordelijke bestuurders, 'niet
veel moeite kosten' om deze kunst
uitleencentra naar de provinciale
kwaliteitseisen te modelleren.
De Vlissingse wethouder van cultuur
D.J. p. Bruinooge: „Wij hebben al
goed geoutilleerde accommodaties,
personeel, vrijwilligers en een grote
vaste klantenkring. Misschien dat
het ons ietsje meer geld gaat kosten.
Daar staat tegenover dat we onze
kunstvoorraad weer op peil kunnen
brengen. We lenen werk uit dat we via
de BKR-regeling hebben aange
kocht. Sinds die regeling enkele jaren
geleden werd afgeschaft, kunnen ge
meenten niet of nauwelijks nog
kunstwerken aankopen. De provin
cie krijgt sinds die tijd extra geld en
voert daarmee een eigen kunstbe
leid. Als het plan van de provincie
doorgaat zijn we weer in staat de
voorraad op peil te houden. Dan kun
nen we gebruik maken van de voorra
den die door de provincie en de ande
re gemeenten worden beheerd. Bo
vendien: het wordt dan ook voor an
dere gemeenten gemakkelijker een
kunstuitleen van de grond te krij
gen."
Of die gemeenten de geboden kans
grijpen is allerminst zeker. De twee
Walcherse steden konden bij de on
derhandelingen met de provincie één
blok vormen met drie andere 'geïnte
resseerden': Goes, Terneuzen en
Oostburg. Maar in geen van deze drie
gemeenten bestaan vergevorderde
plannen voor de realisering van een
kunstuitleen. Integendeel, de be
stuurders kijken de kat nog liever een
tijdje uit de boom.
Woordvoerder N. Bouwman van de
gemeente Goes ziet 'nog niet zo één
twee-drie' gebeuren dat zijn gemeen
te er behoorlijke sommen geld in
steekt. Goes zou volgens hem wel in
zee willen gaan met een particulier.
Die wil in het Karel-V-huis een gale
rie beginnen met daarin ook ruimte
voor een kunstuitleen. Maar het is
nog allerminst zeker of genoeg subsi
dies beschikbaar komen voor de be
nodigde restauratie van dit pand.
Onderhandelaar, C. M. de Vos van de
gemeente Terneuzen, uit zich al
evenzeer in terughoudende termen.
„Terneuzen," zegt hij, „heeft de be
reidheid uitgesproken om verder
mee te praten." Betekent dit dat de
gemeente bereid is om er ook zelf
geld in te steken? De Vos denkt 'in
principe' van wel, maar er is nog
geen beslissing over genomen. Het
hangt, verwacht hij, vooral af van de
voorwaarden waarmee de provincie
voor de dag zal komen.
De gemeente Oostburg zit met een
probleem. De cultuur-nota, waarin
van een gemeentelijke kunstuitleen
sprake was, is inminddels in de afva
lemmer verdwenen. De gemeente
raad wilde niet akkoord gaan met de
financiële consequenties. De Oost-
burgse cultuur-ambtenaar J.
Smeets: „Ambtelijk denk ik wel dat
er nog belangstelling voor is, maar
het is de vraag of er iets van terecht
komt."
In het provinciehuis leeft enige hoop
dat de gemeente Zierikzee bereid is
om mee te doen. Maar burgemeester
mr J. J. P. M. Asselbergs geeft voor
alsnog weinig hoop. „Zierkzee heeft
minder dan een afwachtende hou
ding aangenomen. Ik denk dat we
nog wel even andere prioriteiten heb
ben."
De manier waarop de chef van de pro
vinciale griffie-afdeling voor cultuur,
W. F. M. G. de Meurichy, het provin
ciale streven verdedigt blaakt ook al
niet bepaald van zelfverzekerd en
thousiasme. Hij herinnert eraan dat
het dagelijks provinciebestuur eer
der de bedoeling had om de Zeeuwse
Kunstuitleen in staat te stellen met
dependances te gaan werken. Maar
daar wilden de gemeenten niet aan.
De gemeenten hechten aan een zelf
standig beheer. „Jammer," zegt De
Meurichy, „Als de centrumgemeen
ten bereid zijn fors te investeren, dan
heben zelfstandige gemeentelijke
uitleencentra zeer zeker levensvat
baarheid. Alleen: mijn angst is dat ze
best bereid zijn er wat geld in te ste
ken, maar niet voldoende. De men
sen moeten er wel van op aan kunnen
dat ze kwaliteit krijgen." Van belang
is volgens De Meurichy ook dat de
continuïteit gewaarborgd is. Hij wijst
op de mogelijkheid dat het rijk de
provincie aanzienlijk minder geld
gaat geven voor beeldende kunstbe
leid. „Passen de gemeenten dan bij?"
Een ander probleem is de weigering
van het bestuur van de Zeeuwse
Kunstuitleen (SBK) om de eigen
voorziening, net nu die 'zo goed
draait', op te splitsen in zelfstandige
gemeentelijke centra. De opspitsing
betekent dat de huidige Zeeuwse
Kunstuitleen moet gaan functione
ren als Provinciale Uitleencentrale,
een dienstverlenend orgaan dat de
gemeentelijke uitleencentra onder
steunt. Zoals gemeld beschouwt het
SBK-bestuur dit als een onaanvaard
bare 'degradatie' tot 'magazijnfunc
tie'. Voorzitter J. Jobse van de
Zeeuwse Kunstuitleen voorspelt een
'geldverslindende' en 'onwerkbare'
versnippering waarmee kunste
naars, noch het publiek gediend zijn.
De Vlissingse wethouder D. J. P.
Bruinooge is daar niet zo benauwd
voor. En hij vindt het al evenmin
eigenaardig dat de beide besturen
van de 'dubbelstad' Vlissingen-Mid-
delburg er elk een eigen gemeentelij
ke kunstuitleen op na willen blijven
houden. Bruinooge: „Je moet niet
bekijken hoe dicht uitleencentra bij
elkaar liggen, maar je moet uitgaan
van de omvang van bevolkingscon
centraties. Hoe dichter een kunstuit
leen bij de deur is, hoe vlugger de
mensen er naar toe gaan.".
Eén winstpunt heeft het dagelijks
provinciebestuur alvast gescoord
met het door de gemeenten afge
dwongen streven naar opsplitsing
van de Zeeuwse Kunstuitleen. De
enige exploitant van een particuliere
kunstuitleen in Zeeland, Axelaar R.
Bellemans, kan zich aardig in de op
zet vinden. „Dit sluit aan bij de con
structie waar ik me al veel eerder, sa
men met de uitleencentra van Vlis
singen en Middelburg, sterk voor heb
gemaakt.
Bellemans, fel opposant van eerdere
decentralisatievoorstellen, gaat er
vanuit dat in Zeeuwsch-Vlaanderen
voor een zodanige opzet kan worden
gekozen dat hem geen 'oneerlijke
concurrentie' wordt aangedaan.
„Vanuit Zeeuwsch-Vlaanderen ge
zien is alles wat, zoals de SBK, vanuit
Middelburg bestuurd wordt, een
enorme flop gebleken. Dat komt
deels door het water, deels door Wal
cherse arrogantie. Zeeuwsch-Vlaan
deren blijkt steeds weer tot minstens
zoveel in staat als Walcheren, vaak
met veel minder subsidie. Tenmin
ste, als de wetten niet weer opnieuw
op Walcherse leest geschoeid wor
den."
Henk Postma
J. Zandee (l) en de docenten Q. Hage (m> en C. Flipse.
(Advertentie)
VLISSINGEN - Provinciale Water
staat heeft de afgelopen dagen in sa
menwerking met de dienst verkeers
kunde van rijkswaterstaat een ver
keersenquête gehouden op Neeltje
Jans en bij de Zeelandbrug. Doel er
van is na te gaan of de ingebruikstel
ling van de weg over de stormvloed
kering, eind 1987, de verkeersbewe
gingen in Midden- en Noord-Zeeland
heeft gewijzigd. Het onderzoek wordt
nü uitgevoerd, omdat aangenomen
mag worden dat de weg over de pijler-
dam zo langzamerhand wel is inge
burgerd.
De enquêteurs hebben automobilis
ten en motorrijders die de Ooster-
scheldekering of de Zeelandbrug pas
seerden, onder meer gevraagd waar ze
hun rit waren begonnen en wat hun be
stemming was. Verder wilden ze weten
of de tocht met een zakelijk dan wel
met een recreatief oogpunt was onder
nomen en waarom juist de brug of de
kering was gekozen om aan de andere
kant van de Oosterschelde te komen
en niet de andere mogelijkheid. En
weggebruikers op de pijlerdam die te
kennen gaven dat ze vroeger vaak over
de Zeelandbrug reden, werd verzocht
uit te leggen waarom ze die route nu
niet hadden gevolgd.
In het kader van het onderzoek naar
mogelijke veranderingen in het pa
troon van verkeersstromen, zal bin
nenkort nog een vergelijkbare enquê
te worden gehouden op rijksweg A58,
in de buurt van de grens tussen Zee
land en Noord-Brabant. De resultaten
van de vragenstellerij zijn tegen het
eind van het jaar bekend.
MIDDELBURG - De Middelburgse reformatorische Dominee
Bernardus Smijtegeltschool begint het komende schooljaar
zonder de inbreng van drie mannen van het eerste uur. De di
recteur, J. Zandee en de docenten Q. Hage en C. Flipse, nemen
begin september officieel afscheid van de mavo-school, waar
ze jaren aan verbonden waren. „Ik heb het een voorrecht ge
vonden hier te mogen werken", zegt Zandee en zijn twee colle
ga's knikken instemmend.
Hage, Zandee en Flipse hebben het
werken op een school van de eigen ge
loofsovertuiging altijd als een enorm
pluspunt ervaren, omdat zowel het do
centenkorps, het bestuur als de ouders
op dezelfde golflengte zitten. „Je kunt
TERNEUZEN - De eigenaar van de
zelfbouw-wagen die in de nacht van
maandag op dinsdag door de politie
werd aangetroffen heeft zich aan het
bureau gemeld. Het blijkt de 23-jarige
N. Das uit Den Haag te zijn, die de au
tomobiel heeft gebouwd in het
schuurtje van zijn ouders die te Ter
neuzen wonen.
De gemeentepolitie, die onder de in
druk was geraakt van het vakwerk
waarmee de wagen geconstrueerd is,
heeft hem het vehikel terug gegeven
op voorwaarde dat hij er zich niet mee
op de openbare weg vertoont. Das, die
2-CV's als hobby heeft, was ook degene
die de wagen bestuurde op het mo
ment dat de politie er in de nacht van
maandag op dinsdag lucht van kreeg.
Omwonenden in de wijk Zeldenrust,
waar Das zijn voertuig uitprobeerde,
belden op naar het bureau wegens
geluidsoverlast. De bouwer/eigenaar
was er vandoor gegaan toen hij de poli
tiewagen zag en een zware boete vrees
de, zo zei de politie woensdag. Toen hij
in de krant had gelezen dat het met die
boete wel meeviel, durfde hij zich pas
aan het bureau te melden.
de kinderen ook wat meer meegeven
en ze wijzen op de Bijbelse bood
schap", zegt Hage. Proberend een sa
menvatting te geven van het eigene
van een reformatorische school zegt
Zandee: „Ik vind het een van de be
langrijkste voorwaarden dat de sfeer
op school de sfeer in het gezin zoveel
mogelijk benadert."
De drie docenten maken gebruik van
enkele vervroegde uittredingsregelin
gen. Ze vertrekken in een tijd, waarin
de groei van de in de jaren zestig ge
stichte school na jaren stagneert. De
mavo telt momenteel 240 leerlingen en
dat is ongeveer 100 minder dan in de
toptijden, die de school eind jaren ze
ventig kende. Een aantal factoren is
verantwoordelijk voor de afname van
het leerlingental.
Eén van de oorzaken is de oprichting
van een reformatorische havo in Goes,
denken de mavo-docenten. Mensen
van gereformeerde gezindte op Wal
cheren stuurden hun kinderen voor
heen massaal naar de Middelburgse
mavo, omdat er geen hogere reforma
torische scholen in de buurt waren. Nu
gaan veel kinderen uit het Walcherse
direct door naar Goes.
Ook de geboortebeperking is een ge
geven waar de reformatorische scho
len later dan andere scholen mee te
maken krijgen. „Bij ons gaan die ont
wikkelingen altijd iets langzamer,
maar ze gaan zeker onze deur niet
voorbij", zegt Zandee. „We krijgen nu
bijvoorbeeld ook te maken met gebro
ken gezinnen, dat kwam jaren bijna
niet voor.". De gereformeerde gezind
te heeft als karakteristiek een zekere
behoudendheid en de leerkrachten
zien daar veel positieve kanten aan,
ook voor wat betreft hun werk. Ge
zagsgetrouwheid is bijvoorbeeld nog
één van die kenmerken van de leerlin
gen van de reformatorische scholen
en weggetreiterde leraren zijn een on
bekend fenomeen.
De drie leerkrachten opperen lachend
dat ze misschien inmiddels zelf wel een
beetje van de oude stempel zijn voor
wat betreft hun opvattingen. Ze heb
ben zich bijvoorbeeld nooit bij de voor
naam laten noemen in tegenstelling
tot jongere collega's.
Flipse, die Engels, Nederlands en han
delskennis doceerde, is het langst aan
de Smijtegeltschool verbonden ge
weest. De Middelburgse mavo ging
eindjaren vijftig als ulo van de gerefor
meerde gemeente op een noodlokatie
in de binnenstad van start. Pas in 1963
kreeg de school een eigen gebouw met
zes klassen aan de Koninginnelaan. In
1968 werd de naam veranderd in refor
matorische mavo. Flipse (58), kwam in
1963 naar de Middelburgse ulo en hij
werkte voorheen op een soortgelijke
onderwijsinstelling in Goes. Hij begon
zijn carrière in 1950 als onderwijzer op
een basisschool in Kapelle. Naast zijn
werk op de mavo gaf hij les aan de Mid
denstands Avondschool, waar hij ove
rigens ook binnenkort mee stopt.
Hage en Zandee zijn hun carrière
eveneens begonnen in het lager on
derwijs. Zandee (56) geeft sinds 1953
les. Hij werd in 1972 docent aardrijks
kunde en Frans op de Middelburgse
mavo en sinds 1983 was hij directeur.
Hage (59) is in 1952 op een Thoolse ba
sisschool begonnen. Hij kwam in 1969
naar de Smijtegeltschool en gaf daar
les in Frans en geschiedenis.
De drie docenten nemen vrijdag 1 sep
tember tijdens een informele receptie
afscheid van de ouders en anderen, die
bij de school betrokkenen zijn. Al eer
der hebben ze afscheid genomen van
leerlingen en collega's. De afscheidsre
ceptie wordt gehouden in het school
gebouw en begint om 20.00 uur. Tot di
recteur van de mavo is nu G. van Dijk
uit Meliskerke benoemd. Hij was sinds
1987 adjunct-directeur van de school
en daarvoor gewoon docent.
