bevindingen
De eenzame oorlog
van Jan Oosthoek
tegen de gifbommen
Russische invasie lokt select publiek
Aanval wereldrecord
kaarten is begonnen
Mechanisch planten helmgras in
Zeeland nauwelijks toepasbaar
Half miljoen
subsidie voor
Hogeschool
Proefschrift over Vlissingen
bewijst waarde van archief
provincie ZATERDAG 24 JUNI 1
ALARM
OPERABOOT NAAR ANTWERPEN VERTROKKEN
Koffer
Schuurtje
Walcheren
Jamsessie
CONCURRENTIESTRIJD
Aaltjes
Inbraak in winkel
Niet vastleggen
Het was wel even slikken.
Op minstens vijftig man had Oost
hoek gerekend. Maar toen-ie die
donderdagmiddag in z'n eentje
achter de bestuurstafel in het het
zaaltje van 'De Drie Zwaantjes' te
St. Michielsgestel schoof om de we
reld te alarmeren voor een nade
rende gifgascatastrofe, grijnsden
de lege stoeltjes hem toe.
Wat was er misgegaan? Hij had de
ambassades van Groot-Brittannie,
de Sovjetunie, West-Duitsland, Po
len, Noorwegen, Denemarken,
Zweden en Finland allemaal een
uitnodiging verstuurd.
Op de convocaties aan de Tweede-
Kamerfracties en aan de ministe
ries van Verkeer en Waterstaat,
VROM en Defensie had-ie toch ook
genoeg postzegels geplakt.
En waar bleven al die vertegen
woordigers van gemeente- en pro
vinciebesturen, milieuorganisa
ties, universiteiten en visserijorga
nisaties?
Een paar dagen later haalt Jan
Oosthoek (een 51-jarige Zeeuwse
domineeszoon) met een treurige
blik achter de ruime brilleglazen
enigszins uit het lood geslagen de
schouders op. Hij had zich een
spectaculairder presentatie van
z'n stichting Beter Leven ge
droomd. „Uit het gebrek aan be
langstelling blijkt maar weer eens,
dat het grote gevaar nog altijd niet
onderkend wordt."
In het rijtjeshuis aan de Azalea
straat in St. Michielsgestel, een
dorp in de schaduw van Den Bosch,
is geen plaats voor twijfel: de bo
dems van de Noordzee, het Skager-
rak en de Oostzee zijn vergeven van
de gifgasbommen; mens- en milieu-
bedreigende souvenirs van de beide
wereldoorlogen. Hoe lang zal het
nog duren voordat al die doorge
roeste bommen openbarsten; tien
jaar, vijftien jaar, of misschien mor
gen al? „Geen mens die het weet.
Maar één ding is zeker: het is voor
Europa een zaak van leven of dood.
Wanneer die bommen openbarsten,
zijn de gevolgen niet te overzien.
Die gifgassen zijn veel gevaarlijker
dan kernafval. Weg met die rot
zooi."
geruchtmakende schandaal rond
het Nederlandse Leprafonds aan
het rollen bracht.
Weg met die rotzooi. Vanuit St. Mi
chielsgestel wil Jan Oosthoek een
grootscheeps internationaal offen
sief op gang brengen tegen een drei
gende gifgasramp. Met een brede
armzwaai gebaart-ie naar het
schuurtje in z'n achtertuin; een
paar bureaus d'r in en het kan uit
stekend dienst doen als kantoor
voor zijn stichting Beter Leven.
Dan nog een paar administratieve
krachten en een financieel deskun
dige aangetrokken, een indrukwek
kend comité van aanbeveling in el
kaar getimmerd, misschien een ei
gen krantje - de zaak kan toch niet
meer stuk? „Als dat aanslaat zijn
we zo een Europese stichting."
Moet er nog wel een kleinigheid
worden opgelost: de financiën.
Oosthoek ('ik heb tot nu toe zelf ze
venduizend gulden aan onkosten
gemaakt') is platzak. En de paar
tientjes van de drie donateurs die
zich tot dusver bij de stichting heb
ben aangemeld, spijkeren niet echt
aan.
Maar Oosthoek is gewend tegen de
wind in te fietsen. Hij werd in Zoute-
lande als zoon van een dominee ge
boren. Via de HTS in Vlissingen
werd-ie inspecteur waterkeringen
bij Provinciale Waterstaat in Zuid-
Holland. Daar werd Oosthoek aan
de dijk geparkeerd, omdat-ie wat al
te vaak kritiek uitte op de werkwij
ze van z'n superieuren. In Waddinx-
veen - daar woonde hij inmiddels -
richtte hij een comité 'Solidair met
(nieuw) Nicaragua' op. Later zou hij
duizenden guldens inzamelen voor
Leprapatiënten. Weer wat later
dook zijn naam veelvuldig op in
dag- en weekbladen; het was mede
Jan Oosthoek, die het destijds zo
Waar Oosthoek ook gaat, hij torst
immer een koffer vol wereldleed
met zich mee. Geen oorlog - hoe ver
ook buiten de eigen landsgrenzen
uitgevochten - laat 'm onberoerd.
De uitbuiting van de Derde Wereld
vervult hem met afschuw. „Het Ka
pitaal probeert zich van de Derde.
Wereld te ontdoen. De arme landen
worden uitgezogen, vol met wapens
gestopt, we sturen er ons afval naar
toe. Want ach, het zijn toch maaï
zwartjes. Als je daar met mensen
over praat en écht doorvraagt, is er
niemand die dat wil. Maar toch ge
beurt het. Iedereen loopt achter het-
systeem aan. Daar kan ik niet te
gen. Ik kan niet tegen onrechtvaar-'
digheid. Ik denk, dat ik dat van'
mijn vader heb meegekregen. Weet
je wat hij deed? In '42; de pastorie
waar we toen woonden, stond tus
sen twee cafés in. Daar hingen bord
jes: 'Verboden voor Joden'. Mijn va--
der heeft toen op de deur van de.
pastorie geschilderd: 'Alle rassen
welkom'. Dat was m'n vader; hij
was nog een échte dominee."
Toen in april dit jaar de verhuiswa
gen in de Azaleastraat te St. Mi
chielsgestel stopte, laadde Oost
hoek behalve z'n meubilair ook
twee levensgrote internationale
problemen uit. De stoelen stonden
nog niet op de juiste plaats, of in het
Gestels Nieuws verscheen een inge
zonden brief: hoe voorkomen we
een hervatting van de oorlog tussen
Irak en Iran én: hoe raken we het
tapijt gifgasbommen dat de zeebo
dems bedekt kwijt?
Irak en Iran houden zich voorlopig
koest. Maar de gifgasbommen lig
gen er nog steeds en de angst van
Oosthoek voor een immense ramp
groeit met de dag. Oosthoek dook
in archieven, sjouwde ambassade.^
af, benaderde de marine, klopte bij
ministeries aan. Overal waar Oost
hoek verscheen, werd beleefd ge
knikt. Daar bleef het veelal bij. „Je
hoort steeds hetzelfde verhaal: er is
geen geld en het is technisch onmo
gelijk om die bommen op te ruimen.
Dat is onzin natuurlijk; we kunnen
wel vanaf de maan een muis in de
straten van Moskou fotograferen,
maar dit zouden we niet kunnen?
Het is ze öf te link, öf te politiek. Nie
mand durft zijn vingers er aan te.
branden".
Oosthoek weet het vrijwel zeker:
ook ergens voor de kust van Wal
cheren moet een scheepswrak lig
gen met aan boord een aanzienlijke
lading aan gifgassen. Dat heeft-ie
gehoord van een 'deskundige die
absoluut onbekend wenst te blij--
ven'. Oosthoek heeft de tip inmid
dels doorgegeven aan rijkswater-'
staat.
„Wel zeker nemen we dat verhaal
serieus", zegt 'wrakkenman' Van.
der Vlies van Rijkswaterstaat-Zee-
land. „Ik heb uitvoerig contact ge
had met meneer Oosthoek. Maar"
heeft u enig idee hoeveel wrakken er
op onze wrakkenlijst staan? Dat.
zijn er duizend. En met de kennis,
van nu geloof ik niet, dat er in ons
gebied een dergelijk schip ligt.
Maar als meneer Oosthoek met,
meer gegevens komt, gaan we ver
der spitten."
Op zoek gegaan naar de geheimzin
nige tipgever. Hij blijkt in Den
Bosch te wonen, heet J. Steenhorst"
en is oud-directeur van een Bel
gisch bergingsbedrijf. Het tele
foongesprek is zeer kort. „Ik wens
me hier niet over uit te laten. Als u
informaties wilt, belt u maar met
rijkswaterstaat, die mensen zijn
het best geinformeerd. Wat die me
neer Oosthoek allemaal beweert;
die man jaagt spoken na."
gespeeld. De new wave band Televizor
uit Leningrad kreeg geen visum om
naar Nederland te reizen. De Russi
sche bureaucratie wist de leden van
Nikolaj Kopernik zo lang op te houden
dat ze pas donderdagavond op Schip
hol arriveerden. Ze hadden die avond
al moeten optreden in de Scheldestad,
maar gelukkig kon worden gewisseld
met de band Bix. Vlissingen kreeg Ni
kolaj Kopernik nog te zien. Amster
dam en Gouda, de steden die 'From
Russia with love' voor Vlissingen be
zocht, moesten het zonder dit onder
deel stellen.
Het festival was opgezet door de Am
sterdammer August Dirks. Hij schafte
onlangs een logger aan en doopte hem
Azart, het operaschip. Op het vaartuig
wil hij volgend jaar in het hartje van
Moskou een opera opvoeren. Met het
schip maakt hij momenteel een toer-
nee door Nederland en België om be
kendheid te geven aan zijn initiatief en
tevens de benodigde geldbronnen aan
te boren. Een dag lag Azart in de ver
nieuwde Koopmanshaven. „Ik ben
een moderne koopman," sprak Dirks
tot het publiek op de kademuren. „Ik
handel in cultuur en ontspanning."
Azart vertrok gistermorgen vanuit
Vlissingen naar Antwerpen. De Piek
had er in samenwerking met de Cultu
rele Raad Vlissingen nog een Rus
sisch dagje aan vastgeknoopt. De j am-
sessie viel in goede aarde. De muzi
kanten sloten, ondanks de totaal ver
schillende muziektraditie, goed bij el
kaar aan. De ontwikkelingen lijken in
Rusland achter te lopen bij die in
West-Europa. Dat bleek ook donder
dag bij de voorstelling van theater
groep Oleg Kiselov. Het bewegings
theater dat zij bracht, was voor Russi
sche begrippen modern, maar in Ne
derland alweer passé. Op het gebied
van de popmuziek lijkt de golf 'depri
pop' de grens van de Sovjetunie nog te
moeten passeren.
Nikolaj Kopernik, die vrijdagavond
optrad, bracht daarentegen experi
mentele muziek. Nummers van John
Cage, Philip Glass en Johan Sebastian
Bach stonden op het programma. Ook
werden verbanden gelegd met de folk
muziek. De Gigantjes sloten 'From
Russia with love' af. Zij vervingen de
band Bix. In eerste instantie is gepro
beerd Roberto Jacketti The Scoot
ers naar Vlissingen te halen om nog
enigszins de link met Rusland te be
houden. Deze nederpopband was ech
ter net op toernee door de Sovjetunie.
Jan Oosthoek: ...het gevaar wordt nog altijd niet onderkend....
VLISSINGEN - Vlissingen heeft de
Russische invasie gelaten ondergaan.
Slechts een select publiek heeft ken
nis genomen van de kunstuitingen uit
de Sovjetunie. De gemiddelde Vlissin-
ger heeft zich waarschijnlijk uitslui
tend verbaasd over de rode vlaggen
op de verschillende plaatsen in de
stad. Het dundoek met hamer en sik
kel is inmiddels binnengehaald.
Een echte kennismaking met de Rus
sen was alleen voor een aantal Zeeuw
se muzikanten weggelegd. Onder het
motto 'Zeeland meets Russia' werd
vrijdagmiddag in uitgaanscentrum De
Piek een muzikale sessie gehouden.
Leden van de Russische muziekgroep
Nikolaj Kopernik speelden samen met
collega's uit Zeeuwse bands als Car
Trouble, Stormbringer en I. D. Het po
dium werd continu bezet door tien mu
zikanten in wisselende samenstelling.
Muziek bleek universeel en grensover
schrijdend te zijn. Het was nauwelijks
te onderscheiden wie met een Rus
sisch paspoort in de achterzak speel
de. Alleen de vocalisten verraadden
zich.
SpOOrt De verschillende volks- en muziekaarden van de muzikanten bleken gistermid-
Net paspoort heeft de manifestatie dag prima samen tegaan in een jamsessie van Russen en Zeeuwen in de Piek in
Erom Russia with love' danig parten Vlissingen.
HULST De vier enthousiaste kaarters, die vrijdagmorgen om 8.00 uur in
de bar De Smidse in Hulst begonnen een aanval te doen op het wereldre
cord kaarten <77,5 uur), trokken de gehele dag flink wat belangstelling. Bij
de vier fanaten, Erik Sturms, Gerard van Eetvelde en Maria Roelands uit
Hulst en Alfons Verhofstadt uit Terneuzen, zat 's-avonds de stemming er
nog goed in. Bovendien verkeerden zij in prima conditie.
Als alles goed gaat kunnen zij zich maandagmiddag even na half drie de
nieuwe recordhouders noemen. Wanneer hun lichamelijke en geestelijke
toestand het toelaat, zullen ze proberen het tot 16.00 uur vol te houden.
Hiermee komt het record 'bieden zonder roem' op tachtig uur te staan.
Voor supporters en belangstellenden blijft Bar De Smidse van het begin
tot het eind van de recordpoging geopend. Deunvaarder Van Damme uit
Terneuzen houdt nauwlettend in de gaten of alles volgens de regels ver
loopt.
MIDDELBURG - Klein maar fijn. Dat moet hét kenmerk van
de Hogeschool Zeeland worden. Om het enige Zeeuwse insti
tuut voor hoger beroepsonderwijs in staat te stellen zich de
komende jaren met andere hogescholen in het land te meten,
besloten provinciale staten vrijdag een eenmalige subsidie
van een half miljoen gulden toe te kennen. Die stimulerings
subsidie is vooral bedoeld om het management van de school
te versterken.
GOES - Helmgras is mechanisch te planten. Met
een schijven-eg kunnen de ondergrondse stengels
in stukjes worden gesneden en ondergeploegd. De
slapende knoppen in de stengeldelen komen ver
volgens tot ontwikkeling en vormen nieuwe helm-
planten. Proeven bij het Instituut voor Oecolo-
gisch Onderzoek in Oostvoorne hebben te zien ge
geven dat deze methode goede resultaten geeft. De
toepasbaarheid ervan in Zeeland lijkt evenwel ge
ring te zijn.
De mechanische manier om helmgras te planten is
beschreven in een proefschrift waarop ir W. H. van
der Putten aan de Landbouwuniversiteit in Wage-
ningen is gepromoveerd. Volgens de traditionele
pootmethode worden helmgrasplanten eerst met
een deel van de ondergrondse stengel afgestoken en
daarna in bosjes uitgeplant. Dat gebeurt in de win
ter. De slapende knoppen van de stengels lopen in
het voorjaar uit, zodat nieuwe planten ontstaan. De
ze werkwijze leidt ertoe dat het plantmateriaal vaak
slecht aanslaat, waardoor in een proefgebied op
Voorne drie tot vijf keer moest worden gepoot. Dat
was voor Van der Putten, medewerker van het Insti
tuut voor Oecologisch Onderzoek, aanleiding te
zoeken naar een nieuwe methode.
Uit de proeven bleek dat de in stukjes gesneden en
verspreide helmstengels het zandoppervlak zeer
goed vastlegden, zeker in combinatie met ingeëgd
stro of in het zand gepote rietbundels. Slechts 5 pro
cent van de proefoppervlakte moest opnieuw wor
den beplant.
Van der Putten heeft zich ook verdiept in de oor
zaak van het afsterven van helmgras. De boosdoe
ners daarvan zijn schadelijke bodemaaltjes en -
schimmels die de wortels van de helmplant aantas
ten. Het gras gedij dt goed als het regelmatig met
vers zand worden overstoven. De plant kan in die
situatie ontsnappen aan aaltjes en schimmels door
in het verse zand nieuwe wortels te ontwikkelen.
Dit laatste deel van Van der Puttens onderzoek
geeft volgens bioloog drs J. Beijersbergen van pro
vinciale waterstaat in Zeeland aan waarom terug
houdend moet worden omgesprongen met de me-
Alle fracties waren het er roerend over
eens: de Hogeschool Zeeland is van on
schatbare waarde voor de provincie.
Hoewel de bekostiging van het onder
wijs een taak van het rijk is, zagen de
statenleden dan ook het nut van een
flnanciële injectie. Sinds de samen
voeging van alle in de provincie aan
wezige vormen van hoger beroepson
derwijs in de Hogeschool Zeeland, is er
van een groeiende concurrentie spra
ke met de hogescholen elders in den
lande. De slag om het voortbestaan
moet - oordeelden de staten - met ver
ve kunnen worden gevoerd. Vandaar
dat een subsidie van 500.000 gulden als
een nuttige investering werd be
schouwd.
VLISSINGEN Uit een dierenspe
ciaalzaak aan de Kleine Markt in Vlis
singen is in de nacht van donderdag op
vrijdag een hoeveelheid hengelspullen
en wat geld gestolen. De toegangsdeur
werd geforceerd en de dader(s) verdwe
nen met hengels, molens en een paar
honderd gulden uit de kassa.
Voor zover er al kritiek was, betrof het
slechts opmerkingen in de marge. Met
name de PvdA wilde bij monde van
fractieleider P. de Nooijer meer zicht
hebben op de precieze besteding van
het provinciegeld. Gedeputeerde drs
R. C. E. Barbé legde de nadruk op de
eigen verantwoordelijkheid van de
schooldirectie. Achteraf zal volgens
hem wel duidelijk worden hoe de sub
sidie is aangewend. Hij voelde er niet
voor zich als provinciale overheid in
het beleid van de hogeschool te gaan
mengen. Uiteindelijk kon ook De
Nooijer zich in die redenering vinden,
en werd het voorstel unaniem aange
nomen.
Aan het besluit ging een langdurig
overleg met de Hogeschool Zeeland
vooraf. Aanvankelijk werd er om een
financiële injectie van een miljoen gul
den gevraagd. Gedeputeerde staten
overwogen daarop een half miljoen te
verstrekken, met daarnaast nog eens
een jaarlijkse subsidie van 25.000 gul
den. Na een grondige bestudering van
de financiële positie van de hoge
school werd dat laatste onderdeel uit
het voorstel geschrapt.
chanische plantmethode. Duingebieden zijn, zo laat
hij in een reactie op het proefschrift weten, dynami
sche landschappen die verstuivingen nodig hebben
om zichzelf voortdurend te verjongen.
Vanuit dat gezichtspunt gaat het volgens hem niet
aan grote oppervlakten duinzand door mechani
sche verspreiding van helmgraswortels vast te leg
gen. „Uit natuurtechnisch oogpunt is deze manier
van helmgrasaanplant een gruwel," zegt hij. „Maar
ik kan me voorstellen dat waterschappen, die nu
eenmaal vooral naar het beheer van de zeewering
kijken, er wel oren naar zullen hebben."
Beijersbergen kan zich in Zeeland overigens maar
weinig lokaties voorstellen waar Van der Puttens
methode bruikbaar is. Hij weet er één: de zeereep
voor de Zoute en Zoete Haard op Schouen-Duive-
land, even ten westen van de Brouwersdam. De
smalle strook duin moet daar met behulp van een
zandsuppletie worden versterkt. Mechanische aan
plant van helmgras kan verstuiving van dat verse Helmgras bewijst zijn nut als vasthou-
zand helpen voorkomen. der van zand.
Auteur B. Altena middenpresenteerde zijn proefschrift over Vlissingen, geflankeerd door burgemeester J. C. Th. van
der Doef (links), wethouder D. J. P. Bruinooge en archivaris C. H. J. Peters (uiterst rechtst). Uiterst links mevrouw Altena.
VLISSINGEN - Particuliere instellin
gen moeten hun archieven op tijd in
bewaring geven aan overheidsarchie
ven en zo bereikbaar maken voor his
torisch onderzoek. Wethouder D. J. P.
Bruinooge van archiefzaken deed
vrijdagmiddag die oproep na de offi
ciële overhandiging van het proef
schrift 'Een broeinest der anarchie'
van historicus B. Altena uit Amster
dam. Bruinooge kreeg vrijdag een
eerste exemplaar van het standaard
werk over de geschiedenis van Vlis
singen tussen 1875 en 1928 uit handen
van Altena.
De Vlissingse gemeente-archivaris C.
H. J. Peters haalde in z'n toespraak de
bekende Nederlandse cultuurhistori
cus J. Huizinga aan om het nut van Al
tena's studie aan te geven. „Geschie
denis is de geestelijke vorm waarin een
volk zich rekenschap geeft van zijn
verleden". Peters toonde zich een blij
man. Door het vele werk van Altena
heeft, volgens hem, het gemeente-ar
chief bewezen materiaal te hebben dat
de moeite waard is te bewaren. „Het
bewaren is geen doel op zich", stelde
Peters vast. „Het doel is onder meer:
het zich rekenschap kunnen geven".
Tijdens het langdurige verblijf van de
jonge doctor in het Vlissingse gemeen
te-archief is, aldus Peters, een wissel
werking opgetreden tussen onderzoe
ker en archivaris. Altena vond dingen
tussen de vele paperassen die onbe
kend waren. De archivaris dacht met
de onderzoeker mee.
Altena kwam 18 september 1978 voor
het eerst naar Vlissingen om in het ge
meente-archief te snuffelen. Hij was er
elf jaar niet meer weg te slaan. Promo
tor prof dr H. Lademacher had zich
daar donderdagmiddag over verbaasd
tijdens de promotie in de Vrije Univer
siteit in Amsterdam. „Wat is hij toch
een doorzetter, en dat voor Vlissin
gen". Wethouder Bruinooge kon het
eerste deel van die zin onderschrijven,
maar niet het tweede. „Deze studie is
voor Vlissingen van groot gewicht en
heeft ook een regionale én landelijke
betekenis. Zij geeft een kleurrijke ge
schiedenis weer. 't Is een pracht werk
stuk". Sociaal-democraat Bruinooge
zei met dankbaarheid terug te kijken
op de moeizame opkomst van de So
ciaal-Democratische Arbeiders Partij
(SDAP) in Vlissingen. „De Partij van
de Arbeid staat in de traditie van die
partij en moet evenals de SDAP een
bepaalde rol spelen, uitgaande van de
bevolking".
Ondanks de lovende woorden en de
subsidie van de gemeente voor de pu
blicatie van zijn boek liet Altena zich
niet verleiden tot een kritiekloos
dankwoord. Hij maakte bezwaar te
gen sloop van oude gebouwen, zoals
de ronde smederij aan het Betje Wolff-
plein in Vlissingen, voor de project
ontwikkelaars. ,,'t Gaat mij niet om
behoud vanwege het behoud. Dat is
conservatief. Geschiedenis is een ge
meenschappelijke ervaring. Als die
ervaring weggehaald wordt, worden
mensen stuurloos. Ze kunnen dan
door onwetendheid grote schade aan
richten".
Altena vertelde dat zijn studie over de
opa's en oma's van huidige Vlissingers
gaat. Over mensen als Frits de Kaart,
Jan Post en Jacob Moerland. Over het
ontbreken van een burgerlijke cultuur
en de rijke arbeiderscultuur. Over de
christelijke vakbeweging en de ener
gieke bestuurder Jan Smit die bij Dis
hoek een waterleidingbedrijf opricht
te.
Altena riep het Vlissingse gemeente
bestuur op de grootheid van de kleine
mensen levendig te houden. „Mijn
boek 'Een broeinest van anarchie' is
een broeinest van straatnamen, vol
doende om de gemeente Vlissingen
aan Middelburg vast te bouwen. Vlis
singen is een arbeidersstad, breng
daarom ook de mensen in herinnering
die zoveel hebben betekend".
