PZC
RUMMIKUB
aan eettaboes
zitten vele kanten
verse minikreeftjes
worden betaalbaar
ft/t/M
kaart
P
vrijdagkrant
getipt
trap vaartuigjes
max
postsagels
4
11
uto verkocht
naar de top
imitaties
veranderen
half of heel
JO» DEUTSCHE j
19.Vil.39-9
Dedemsvaart
-1.VIL89—9 v
VRIJDAG 23 JUNI 1989
De kans is groot dat in de
vakantiebagage van
duizenden Nederlandse
families Rummikub zit. Want
Van geen gezelschapsspel
worden zo veel exemplaren
verkocht en dat al sinds
1983. Er gingen al een paar
miljoen stuks over de
toonbank. Treffend is ook dat
van Rummikub in Nederland
meer sets worden verkocht
dan in de rest van de wereld
samen. De man achter dit
fenomenale succes is Adar
Golad. Hij weet zich nog goed
te herinneren hoe moeilijk het
was om Rummikub aan de
man te brengen.
Adar komt uit Israël waar hij
studeerde voor
werktuigbouwkundig
ingenieur. Spellen werden door
hem nooit gespeeld, totdat hij
een reis maakte door de Sinai-
woestijn met een vriend en zijn
vrouw Margreet. De vriend had
voor de lange, stille avonden
een spel meegenomen. Het
heette Rummikub. Margreet
vond het erg leuk en bedacht
dat het een fantastisch spel
voor haar moeder zou zijn, die
vaak Scrabble speelde. Er werd
een spel gekocht en door
argreet meegenomen naar
olland. Niet alleen haar
oeder raakte enthousiast,
aar ook diens vriendinnen,
eze bestelden een exemplaar,
p haar volgende trip nam
argreet maar liefst 20 spellen
ee.
e toen nog studerende Adar
ag handel in Rummikub en
ing naar de uitvinder en
abrikant Ephraim Hertzano.
eze liet weten alle
elangrijke Nederlandse
pellenfabrikanten al op
ezoek gehad te hebben, maar
een van hen zag brood in het
pel. Adar echter plaatste een
rder voor 80 spellen en
erstuurde deze per post naar
ederland.
a zijn diploma gehaald te
ebben, besloot Adar Golad om
et nóg groter aan te pakken,
ij gebrek aan geld verkocht
'j zijn auto om 500 sets
ummikub te kunnen betalen,
amen reisden hij en zijn vrouw
ervolgens naar Nederland, in
e vaste overtuiging binnen
ie maanden binnen te zijn.
dar (37) zegt er nu over: „Ik
acht, wat goed is voor mijn
choonmoeder, is goed voor
".dereen".
"et snelle succes bleef echter
't, want winkeliers en
opers van ketens weigerden
et spel op te nemen. Er was
lechts één uitzondering. De
ijenkorf. Adar: „Als ook de
ijenkorf nee had gezegd, was
terug gegaan naar Israël",
cht maanden lang had Golad
lechts deze ene klant,
eneinde de weinig
emoedigende situatie te
oorbreken, besloot hij om
amen met zijn vrouw en
"dere familieleden het spel
chtstreeks naar de
consument te brengen.
Rummikub werd
gedemonstreerd op braderiën,
in winkelcentra, op
parkeerplaatsen, op campings
en in bungalowparken van
Sporthuis Centrum. Soms
kwamen er maar twee mensen
op een hele avond, maar de
Golads hielden vol.
Eind 1981, begin 1982 had het
spel een zodanige bekendheid
gekregen, dat er vraag naar
kwam. Bepaalde winkeliers
namen het dan ook op. De
verkrijgbaarheid bleef echter
minimaal. Zo kreeg een
winkeltje, tevens
Adar Golad.
postagentschap in Den Haag
mensen uit het hele land voor
Rummikub. In 1983 konden
ook de speelgoedketens en
andere organisaties niet meer
om het Israëlische spel heen.
En meteen in dat jaar werd
Rummikub het meest
verkochte spel van Nederland.
Die positie heeft het sindsdien
niet meer prijs gegeven.
Volgens Adar Golad zijn er
inmiddels een paar miljoen
spellen verkocht. De vraag
naar het spel is groter dan die
van Scrabble en Monopoly
samen. Adar: „In Amerika
werden van Rummikub wel
eens 100.000 sets verkocht. Het
weekblad Time heeft daar toen
een artikel aan gewijd. De
Nederlandse omzet bedraagt
echter beduidend meer dan
100.000 spellen per jaar en
dat jaar in, jaar uit".
De vraag naar het spel nam in
bepaalde seizoenen zo sterk toe
dat tot twee keer toe een hele
Jumbo-jet moest worden
afgehuurd om de sets tijdig in
de winkels te krijgen. Waaraan
het succes te danken is?
Volgens de uit Hattem
opererende Golad heeft dit niet
alleen te maken met de aard
van het spel, dat geschikt is
voor jong en oud, maar ook met
de goede, degelijke
speelstukken en de grote
service. Op Rummikub wordt
een garantie gegeven van zeven
jaar. Wie in die periode
speelstukken kwijt raakt, krijgt
ze tegen alleen een
portovergoeding toegezonden.
Nederlanders hebben het spel
en.
kennelijk ook aan mensen in
het buitenland cadeau gegeven,
want Golad kreeg aanvragen
voor speelstukken en
handleidingen uit onder andere
Brazilië en Rusland.
Een schaduwzijde van het
succes waren de goedkope
imitaties die plotseling op de
markt verschenen. De meeste
zijn inmiddels verdwenen,
mede omdat Golads firma
Goliath een reeks processen
heeft gevoerd. Van de zeven
werden er zes gewonnen; het
laatste is nog niet beslist en
loopt sinds 1985. Adar maakt
zich kwaad over de imitaties.
Niet alleen bleken vaak
onderdelen van de
namaakspellen verkeerd te
zijn, maar soms ook had men
de met veel zorg geschreven
handleiding van Rummikub
klakkeloos gefotokopieerd. Zal
er ooit een eind komen aan de
groei van Rummikub? Dat
ongetwijfeld, aldus Adar
Golad.
Hij heeft meer pijlen op zijn
boog. Naast de gewone versie
werd inmiddels ook een woord-
Rummikub gelanceerd,
waarvan er binnen een jaar
50.000 werden verkocht. Voorts
voert hij een ander spel dat een
stijgende populariteit geniet,
Tri-Domino's, terwijl nieuwe
titels worden overwogen.
Voorlopig echter neemt de
belangstelling voor Rummikub
nog steeds toe. Er bestaan nu
ook clubs en voor het vierde
landelijke kampioenschap in
Wijk aan Zee (26 en 27
augustus) wordt een
recordaantal deelnemers
verwacht.
ANTHONY VERHULST
xx Motors bv in Helmond bereidt de serieproduktie voor van de
Vortwagen Max. Het prototype, dat op de Auto-RAI werd geïntrodu-
eerd, wordt nu op de weg getest. Max Motors hoopt de eerste exem-
k.ren uit de voorserie in september te leveren. De Max heeft een
unststof carrosserie en is technisch gebaseerd op Citroen compo-
enten. Max begint de produktie met een luxe uitvoering die
50.000,- kost. Later zal de fabriek ook een eenvoudiger versie leve-
an de serie pretvaartuigen als surfplank en waterscooter voegt het
rar,se bedrijf Hydr omar de waterbug (foto boven) en de samboatfo-
°nder) toe. De beide polyester bootjes worden door pedaalkracht
00rtbewogen. De samboat is 3,90 meter lang en kan drie personen
%en. De waterbus is een eenzitter van bijna drie meter. Informa-
e: Frantech, 020-254736.
Elke samenleving kent
zijn taboes, onderwerpen
waar men niet aan mag ko
men, die niet bespreekbaar
zijn. In de laatste kwart eeuw
is er in onze maatschappij
echter een enorme opruiming
gehouden onder de taboes,
maar verdwijnen zullen ze
nooit er komen er toch
weer nieuwe bij. Men heeft er
kennelijk behoefte aan om
niet alles open en bloot prijs
te geven. Of, zoals in het oude
sprookje van Blauwbaard: de
laatste deur moet gesloten
blijven.
Ook voor voedsel gelden er be
paalde taboes, en die kunnen
zeer verschillen van cultuur
tot cultuur, van volk tot volk,
zelfs van groep tot groep. En
ook die verdwijnen maar ko
men dan op een andere ma
nier weer terug. Er zal overal
en altijd voedsel zijn wat men
niet wil eten. En dat niet in de
eerste plaats omdat men het
niet lekker vindt vaak heeft
men het nooit geproefd
maar omdat men vindt dat
men het om pén of andere re
den niet kan of mag eten.
Vele eettaboes zijn volkomen
irrationeel, een gevoelskwes
tie die niet beredeneerbaar is.
Waarom eten veel Nederlan
ders wél rauwe haring, maar
griezelen ze van een rauwe
oester? Waarom wél garnalen,
maar niet het neefje van de
garnaal, de sprinkhaan, die in
Arabische landen een begeer
de delicatesse is? Waarom
eten vele wél mosselen maar
geen slakken, ook in een
schelp levend weekdier?
Bij ons houden velen van een
biefstuk die van binnen rood
en rauw is en een tartaartje
smaakt hen ook best. In
Oost-Europa echter vindt
men rauw vlees iets walge
lijks. Een malse paardebief-
stuk is in België geliefd voed
sel, en hier werd tot voor enke
le jaren veel paarderookvlees
gegeten. En Engeland echter
beschouwt men het eten van
paardevlees als kannibalis
me. In China is hondevlees
een lekkernij, wij halen het
niet in ons hoofd om trouwe
kameraad hond in de pan te
leggen. Maar waarom dan wél
een konijn dat ons in zijn hok
je in de tuin een jaar lang ge
zelschap heeft gehouden en
gras uit de hand heeft gege
ten?
Bij vele, taboes komt een flin
ke scheut schijnheiligheid. We
eten wel kalfsvlees, braadkui-
kens en desnoods speenvar
ken, maar tegen het huppe
lende lammetje in de wei heb
ben we bezwaar, en als we het
eten willen we daar liever niet
aan worden herinnerd.
Vele eettaboes hangen samen
met een soort collectieve
smaak, die met de tijd kan
veranderen. In de zeventien
de en achttiende eeuw werd
er in Nederland veel schape
vlees gegeten. Schapevlees in
de stoofpot, in ziekenhuizen,
weeshuizen en ook in de bur
gerhuishoudens. Nu wil nie
mand meer schapevlees eten,
schaap geldt als „vet en
sterk", en wat er aan schape
vlees in de handel komt
wordt verhullend „lams
vlees" genoemd.
Knoflook is heel lang taboe
geweest, knoflook, dat aten jo
den en ander mediterraan
volk, maar geen fatsoenlijke
Hollander. Tot we de knoflook
herontdekten in allerlei exoti
sche keukens en knoflook als
heel chic ging gelden. Immers,
knoflook eten wees op be
reisdheid.
En dan zijn er de eettaboes die
heel diep verankerd liggen in
bepaalde godsdiensten en die
meestal psychologische en so
ciologische achtergronden
hebben. Zoals het eten van
varkensvlees voor joden en is
lamieten. Of het vegetarisme
van boeddhisten, de vasten
dagen voor rooms-katholie-
ken, en de heilige koe in India.
In onze westerse wereld zijn
daar de allerlaatste tijd nog
belangrijke taboes bijgeko
men: het eten van bepaalde
dieren die in het wild leven om
verarming van het milieu te
voorkomen. Wild begint in de
taboesfeer te raken, zoals dat
ook met bont het geval is.
En er ontstaat een taboe op
het eten van bepaalde soorten
vlees, waarvan men vindt dat
het op een wrede manier ver
kregen wordt, zoals gemeste
ganzelever en kikkerbillen.
Op een aantal van deze taboes
en hun achtergronden zal ik in
een kleine serie artikelen in de
volgende weken terugkomen.
Aan eettaboes zitten vele kan
ten.
WIN A BORN
Dank zij een directe weke
lijkse lijnvlucht van de
KLM op het Canadese Hali
fax liggen straks bij de Neder
landse viswinkels mini
kreeftjes te koop tegen een re
delijke prijs. Kreeft is een ui
terst stressgevoelig schaal
dier dat verre reizen niet
overleeft. Volwassen kreef
ten werden tot voor kort met
Air Canada uit Nova Scotia
aangevoerd via Montreal. Die
omweg konden de dieren al
leen door een VIP-behande-
ling aan boord van het vlieg
tuig overleven. In Yerseke,
het schaaldiercentrum van
Europa, gingen de kreeften
dan in een zeewaterbassin om
van de schok te herstellen.
Babykreeftjes zijn veel te
teer om zo'n lange weg levend
af te leggen. Daarom blikten
de Canadese exporteurs deze
kleine kreeften in, vandaar
dat zij in de handel „canners"
worden genoemd.
De Boeing 747-Combi van de
KLM doet ongeveer vijfene-
neenhalf uur over de wekelijk
se vlucht van Halifax naar
Amsterdam. Op Schiphol
krijgt de lading kreeft dan een
voorkeursbehandeling zodat
de mini-kreeftjes vijf uur na de
aanvoer gegarandeerd liggen
te acclimatiseren in de zeewa
terbassins van het schaal- en
schelpdierenbedrijf De Meule-
meester Co in Yerseke.
Voor de consument is de aan
voer van mini-kreeft een uit
gelezen gelegenheid om ken
nis te maken met een delica
tesse die tot dusver buiten zijn
bereik lag. Eddie C. M. Alke
made, directeur van De Meu-
lemeester, wil wekelijks min
stens vijfduizend kilo baby-
kreeft aanvoeren en hij denkt
dat de kreeftjes die 250 tot 350
gram wegen, in de winkel zo
rond èen tientje zullen kosten.
Daarmee zijn ze niet veel
duurder dan zalm. Het koken
van kreeft is een kunstje dat
de huisvrouw nog even zal
moeten leren. De volgende re
cepten zijn beschikbaar ge
steld door chef-kok M. C.
Kloet van restaurant De
Stadsschuur in Goes, dat ge
specialiseerd is in schelp- en
schaaldieren.
HET KOKEN VAN
MINI-KREEFTJES:
Ingrediënten: 4 kreeftjes van
ca 300 gram, voor de bouillon:
liter water, 3 uien, 2 preien (al
leen het witte deel), 1 bosje sel
derij, 2 middelgrote winter
wortels, 3 laadjes laurier, 2
theelepels tijm, 1 eetlepel wit
te peperkorrels, 3 eetlepels
zout, 1/4 liter droge witte wijn.
Bereiding: meng alle ingre
diënten voor de kruidenbouil
lon en laat alles 30 minuten
Verwijder de klauwen en
kraak die met behulp van een
stevig koksmes, zodat de in
houd er zonder speciale in
strumenten uitgehaald kan
worden. Leg de kreeft op zijn
buik op een bord en leg de
klauwen ernaast. Garneer
met een blaadje sla, schijfje
citroen, schijfje tomaat. Geef
er een kommetje gesmolten
boter, cocktailsaus of mayo
naise bij.
Wilt u de kreeft in helften ser
veren dan zet u het koksmes
achter de kop in de romp en
snijd u eerst de staart door
midden. Daarna draait u de
kreeft om en halveert u de
kop. In Nederland verwijde
ren we gewoonlijk het ge
kleurde ingewandenvlees
trekken. Zeef de bouillon en
breng die opnieuw aan de
kook. Laat de kreeften met de
kop naar beneden in de ko
kende bouillon zakken. Zorg
dat de bouillon steeds kookt
wanneer u een kreeft er in
doet. Laat als de bouillon op
nieuw kookt, de kreeften vijf
minuten langzaam doorko
ken. Haal de kreeften uit de
bouillon met een schuim
spaan en laat ze uitlekken.
Serveer ze vervolgens, bij
voorkeur lauw.
De kreeftjes kunnen in hun
geheel of half worden geser
veerd. Wilt u ze heel houden
dan legt u de kreeft op zijn
rug en knipt u het buikvlies
van onder af los aan beide zij
den, waarna u het verwijdert.
maar in België en Frankrijk
wordt dat vermengd met
mayonaise als grote lekkernij
beschouwd.
Wilt u de kreeftenhelften als
salade serveren dan laat u het
pantser intact maar haalt u
het vlees uit staart en klau
wen. Vervolgens zet u 50 gram
gesneden champignons aan in
boter met peper en zout. Ver
volgens maakt u een saus
naar eigen smaak van (bij
voorkeur zelfgemaakte)
mayonaise, room, peper, zout,
een scheutje witte wijn en wat
tomatenketchup. Snij het
kreeften vlees in stukjes en
vermeng het met saus en
champignons en doe het terug
in het pantser. Laat de salade
goed afkoelen voor het serve
ren.
RIENVAN REEMS
Directeur Scheepbouwer
van PTT Post kondigde het
op 11 april, bij de presentatie
van de zomerzegels 1989 in het
Zuiderzeemuseum in Enkhui
zen al aan: Nederland krijgt
over niet al te lange tijd ook
frankeer-automaatzegels. Over
niet al te lange tijd blijkt, zoals
u enkele dagen geleden in uw
blad heeft kunnen lezen, 22 au
gustus te zijn. Dan plaatst de
PTT - om ervaring op te doen -
op zes postkantoren frankeer-
automaten, waarmee de klan
ten zelf hun post kunnen franke
ren.
De zes automaten zullen worden
geplaatst in de hoofdpostkanto
ren van Delft, Gouda, Den Haag
(Kerkplein), Den Bosch, Rotter
dam (Coolsingel) en Veenendal.
De automaten leveren stroken -
zo worden ze officieel door de
PTT genoemd - die sterk afwij
ken van het vertrouwde postze
gelbeeld, maar ze hebben dezelf
de functie als een postzegel. In
plaats van tanding hebben de
stroken twee transportgaten
aan de boven- en onderzijde. Ze
zijn gedrukt op fosforescerend
papier en ze zijn net als postze
gels aan de achterzijde gegomd.
De stroken zijn 43 millimeter
lang en 25,5 breed en uit de ver
schillende automaten zijn ze vol
ledig gelijk.
De automaten kunnen stroken
van veertien verschillende waar
den leveren: 55, 65, 75, 100, 120,
130, 140, 150, 225, 250, 450, 500,
550 en 700 cent. De stroken zijn
geldig vanaf 22 augustus 1989 en
ze worden bij gebruik op corres
pondentie normaal gestempeld.
fp
I
trr.-j?I
i
pi n
LN EÖf 1 t
A N D.
ptt post
Alle postkantoren met een fila-
telieloket beschikken vanaf 22
augustus ook over de automaat
stroken. Ze zullen echter alleen
te krijgen zijn in de waarden 55,
65 en 75 cent, of als volledig pak
ket: alle veertien waarden. Losse
stroken zijn alleen verkrijgbaar
bij PTT Post Filatelie in Gronin
gen.
Secretaris Bakker van de Neder
landse Vereniging van Postze
gelhandelaren merkte tegen
over deze krant als reactie op de
komst van de stroken op dat ze
verschrikkelijk zijn om aan te
zien en hij voegde daar aan toe
niet te verwachten dat de strook
een verzamelobject wordt.
We willen bij deze opmerkingen
toch enige kanttekeningen ma
ken. Dat 'afschuwelijke' valt
reuze me. In vergelijking met de
ons omringende landen (Neder
land loopt op dit punt echt niet
voorop, zoals we twee maanden
geleden al meldden: België,
1981; Finland, 1982; de Duitse
Bondsrepubliek, 1981; Groot-
Brittannië, 1984; Oostenrijk,
1983 en Noorwegen, 1978) kun
nen de Nederlandse stroken ze
ker de toets der kritiek door*
staan.
Dat ze niet verzameld zullen
worden valt ook te betwijfelen.
Alles wordt tenslotte verzameld.
En in dit geval kunnen we ons
heel goed voorstellen dat er fila
telisten zijn die jacht gaan ma
ken op de eerste afgestempelde
stroken, die uit de eerste zes ge
plaatste automaten komen. Dan
natuurlijk van elke waarde min
stens één. En als er later op an
dere postkantoren worden ge
plaatst zal men uit die plaatsen
ook stroken willen hebben.
i
- 6
Sbundespösti
In het buitenland is de strook bij
de filatelisten al lang ingebur
gerd. Daarbij gesteund door elke
zichzelf respecterende uitgever
van catalogussen die noteringen
van stroken in zijn boekwerken
heeft opgenomen.
Wat dit laatste betreft zijn we be
nieuwd hoe lang we erop moeten
wachten voor we noteringen van
automaatstroken in de NVPH-
catalogus zullen aantreffen. Als
de strook-noteringen die van de
officieel door de PTT uit te ge
ven mapjes volgens is dat heel
lang. Want over de inmiddels 68
uitgegeven mapjes (er bestaat
ook een nummer 60A) wordt in
de NVPH-catalogus zeven en
een half jaar na de uitgifte van
het eerste nog nooit met één
woord gerept.
Het volgend jaar hebben de Eu-
ropa-CEPT-zegels 'postgebou-
wen' als gemeenschappeüjk the
ma. Het is nu al bekend wat er op
een van de twee Nederlandse
Europa-zegels zal worden afge
beeld: het nieuwe hoofdkantoor
van PTT Nederland in Gronin
gen, dat op de verschijningsda
tum van de Europa-zegels - 12
juni - zal worden geopend. Op de
andere CEPT-zegel zal een his
torisch postkantoor elders uit
het land te zien zijn.
Bunschoten-Spakenburc
e>
STEMFELNIEUWS - In juli zul
len vijf filatelieloketstempels in
gebruik worden genomen te be
ginnen op 1 juli in Dedemsvaart
met in het stempel 'oude post
kantoor'. Adres: Directeur
hoofdpostkantoor, Postbus
99100, 7700 NA Dedemsvaart.
Op 10 juli volgt Vaals met het
'Drielandenpunt'. Adres: Be
heerder van het postkantoor,
Postbus 99500, 6290 NA Vaals.
Op 13 juli worden twee stempels
in gebruik genomen, een in Om
men (toren Hervormde Kerk) en
Kampen (Koornmarktspoort).
Adressen: Directeur postkan
toor, Postbus 99610, 8260 NA
Kampen. Bunschoten-Spaken
burg sluit op 19 juli de rij (vrouw
in klederdracht). Adres: Direc
teur postkantoor, Postbus
99520, 3750 NA Bunschoten.
SêfiitaiuSL Sa&iai.. J
p[
z 0
ïlïï
fin
J
-00=
V*/
e li e t
IN 'T KORT - San Marino: 9 de
cember, kerstzegels, strip van
drie 650 Ure-zegels met schilderij
van Melozza da Forli (1438-1494),
v.l.n.r. engel met viool, engel die
de blijde boodschap brengt en
engel met mandoline: 31 maart,
Europa-zegels, twee in een vel
letje: 650 1„ sleetje rijden en 750
1., hinkelen; 31 maart, natuurbe
scherming, kindertekeningen,
200 1., vogel op tak, 500 1., vogels
in een boom en 6501., landschap.
HERO WIT
